Heimskringla - 16.07.1930, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 16. JtrLI, 1930.

“Bandaríki Evrópu”
A þingi Þjóðabandalagsins í fyrra
hóf Briand umræður um Bandariki
Evrópu. Mörgum þótti það stór-
merkur viðburður, því Briand leiddi
þá þetta mál inn á nýja braut, frá
draumalandi hugsjónamanna inn á
verksvið rikisstjómanna. — Briand
bauð á þinginu í fyrra fulltrúum Ev-
rópuþjóða á fund sinn, til þess að
ræða málið. Þeir fólu Briand að
senda ríkisstjórnunum fyrirppurnir,
þar sem spurt væri um álit þeirra
viðvíkjandi væntanlegum bandaríkj-
um eða bandalagf.
Briand sendi nýlega þessar fyrir-
spurnir til stjóma alla Evrópuþjóða,
sem em í Þjóðabandalaginu. Hann
gerði um leið nánari grein fyrir hug-
imynd sinni.
Briand gerir ekki ráð fyrir, að Ev-
rópuþjóðir geti þegar í stað stofnað
bandariki eins og t. d. Bandarikin í
Ameríku. En Briand leggur til, að
Evrópuþjóðir stofni bandalag með
svipuðu skipulagi og Þjóðbandalagið.
Evrópubandalagið ætti svo ef til vill
að geta orðið byrjunin að bandaríkj-
um Evrópu.
Briand ætlast til að Evrópubanda-
lagið hafi fulltrúaþing, skrifstofur og
ráð, eins og Þjóðbandalagið. Evrópu-
bandalagið á að vinna að úrlausn
mála Evrópuþjóða, reyna að efla frið,
eindregni og samvinnu milli þjóð-
anna í álfunni. Seinna ætti svo að
vera hægt að komast lengra á þess-
ari leið.
Briand leggur áherzlu á það, að
stofnun Evrópubandalags megi ekki
skerða sjálfstæði hinna einstöku ríkja
og að bandalagð megi ekki veikja
Þjóðbandalagið. Evrópubandalagið
á að verða einskonar undirdeild
Þjóðbandalagsins, ekki keppinautur
þess.
Briand hefir beðið rikisstjórnimar
að svara ýmsum fyrirspumum við-
vikjandi skipulagi og verksviði vænt-
anlegs Evrópubandalags. Svörin eiga
að vera komin til Briands fyrir 15.
júlí. Málið verður svo rætt í Genf í
september, og þá ef til vill ákvarð-
anir teknar viðvíkjandi stofnun
bandalagsins. Briand vonar að það
geti tekið til starfa á næstkomandi
ári.
— Hér hefir oft áður veríð minnst
á, hvað veldur því, að Evrópuþjóðir
hugsa nú meira en áður um stofnun
bandaríkja. I fyrsta lagi er það
hættan frá öðrum heimsálfum —
barátta Asíuþjóða á móti Evrópu-
þjóðum, og vaxandi fjármálayfirráð
Bandaríkjanna í Ameríku. Þar við
bætist, að deilurnar milli Evrópu-
þjóðanna draga úr mætti þeirra og
geta fyr eða síðar valdið því, að strið
hefjist og alt fari í auðn í álfunni, ef
friðurinn verður ekki fulltryggður í
tækan tíma.
Menn verða að gera sér grein fyr-
ir núverandi ástandi í Evrópu, til
þess að skilja, hvers vegna Briand
hefir borið fram framannefndar til-
lögur sinar einmitt nú, og hvemig
þeim muni verða tekið. Stærstu
deilumál Frakka og Þjóðverja voru
jöfnuð að mestu leyti á Haagfundin-
um í fyrra, og nú em þau leidd til
lykta að fullu.. En eftir Haagfund-
inn í fyrrasumar var fyrirsjáanlegt,
að gagngerðar breytingar mundu
verða á bandalögum milli stórþjóð-
anna . Gömlum bandalögum var slit-
ið og líkur til að ný jnyndist. Eng-
lendingar slitu gamla bandalaginu
við Frakka, og samvinna hefir nú
tekist milil Englendinga og Banda-
ríkjanna. Englendingar vilja sem
minnst afskifti hafa af deilumálum
þjóðanna á meginlandi Evrópu. —
Utanríkisstefna yfirannu þjóðanna
beinist meira og meira í þá átt, að
knýja fram endurskoðun á þeim frið-
arsamningum, sem þær voru látnar
undirskrifa að ófriðnum loknum. En
Frakkar og bandamenn þeirra (Litla
bandalagið o. fl.) spyrna á móti end-
urskoðun. Aðstaða Frakka er nú
veikari en áður, þar sem Englending-
ar hafa snúið við þeim bakinu.
Allt þetta á vafalaust mikinn þátt
í því, að Briand hefir borið fram til-
lögumar viðvikjandi stofnun Evrópu-
bandalags.
Merkur franskur stjórnmálamað
ur, Henri de Jouvenel, skrifaði ný-
lega grein um Bandaríki Evrópu.
Jouvenel telur allar horfur vera á
því, að stórstríð sé í aðsígi i Evrópu,
og að það muni ríða menningu Év-
rópuþjóða að fullu. Hann telur upp
alvarlegustu deiluefnin í álfunni:
Austurríkismenn halda fast við kröf-
una um að Austurríki sameinist
Þýzkalandi. Ungverjar, studdir af
Mussolini, heimta landamærum Ung-
verjalands breytt. 1 Makedóníu eru
endalausar cleilur og flokkavíg milli
Serba og Búlgaríu. Þjóðverjar hugsa
stöðugt meira um breytlngar á landa-
mærum Þýzkalands og Póllands.
Samkeppnin milli Frakka og Itala
fer sívaxandi. Og loks nefnir Jou-
venel hættuna frá Rússlandi.
Jouvenel álitur að Evrópuþjóðir
séu að skiftast í tvo flokka, með eða
móti breytingum á núverandi landa-
mærum í álfunni. Þetta hafi sann-
fært Briand um það, að stofnun
Bandaríkja og afvopnun sé eina
hjálpræðið.
Tillögur Briands hafa fengið dauf-
arviðtökur í Englandi. Mestur hluti
Bretaveldis liggur í öðrum heims-
álfum, og hefir því annara hagsmuna
að gæta en Evrópuþjóðir. “Times”
segir að Englendingar muni varla
taka þátt í bandalagi Evrðpuþjóða,
þótt það verði stofnað. En náttúr-
lega gætu þjóðirnar á meginlandinu
stofnað bandalag án þátttöku Breta.
Mest veltur á Þjóðverjum og Itöl-
um um örlög tillaga Briands. —
Þýzk vinstriblöð taka tillögunum vel,
en blöð miðflokkanna og hægrimanna
taka þeim fálega. — Tillögur Briands
hafa vakið tortryggni í Italiu og víða
í Þýzkalandi. Italir og margir Þjóð-
verjar halda, að tilgangur Briands
með þessum tillögum sé sá, að efla
vald Frakka.
Afstaða Þjóðverja og Itala til
málsins verður því mikið undir því
komin, að Frökkum takist að út-
rýma þessari tortryggni.
Stofnun bandalags með Evrópu-
þjóðunum verður því vafalaust mikl-
um erfiðleikum bundin, og er hætt
við, að ekki verði komist langt í
þetta sinn. En það er þó þýðingar-
mikið, að tilraunin er nú gerð. Til-
raun Briands er glöggur vottur þess,
að valdamiklum stjómmálamönnum
er nú orðin ljós nauðsyn samtaka og
friðar með þjóðunum í álfunni.
Sennilega ætti Briand að geta
komið því til leiðar, að þjóðirnar á
meginlandinu stofni einhverskonar
bandalag, þótt það verði fyrst um
sinn varla til annars en að ræða
vandamál Evrópuþjóða. En þetta
væri þó strax betra en ekkert — og
gæti orðið upphafið að meiru.
(Lesb. Mbl.)
FRÁ fSLANDI
Rvík 17. júní.
Séra Stefán M. Jónsson fyrrum
prestur á Auðkúlu andaðist á heim-
ili sínu í nótt, 78 ára að aldri. Hann
hafði látið af prestskap fyrir nokkr-
um árum og dvalist hjá syni sínum,
séra Birni á Auðkúlu.
Siglingar og landnám
fornmanna
Eftir Vilhjálm Stefánsson.
Tvö stórmerk æfintýri eru tengd
siglingum Islendinga. Annað er
fundur landsins sjálfs. Hitt landa-
fundimir, sem þaðan urðu.
Litill vafi er á því, að það var Nor-
egur, en ekki Island, sem Pytheas,
mesti landkönnijður fomaldarinnar,
sigldi til, um það leyti sem Alexand-
er mikli var að leggja undir sig Asíu
meira en þrem öldum fyrir Krists-
burð. Hann hafði til farar sinnar
æði stór og góð sjöskip, sem notuð
voru umhverfis Miðjarðarhafið, og
þekkt eru af frásögnum fomaldar-
höfunda. A slikum skipum hefði
mátt komast til Islands, ef þangað
hefði verið stefnt. Að visu er Is-
land lengra frá Skotlandi en Noreg-
ur, en hvorttveggja er úthafsför,
langt úr landssýn.
Fáir draga nú á dögum í efa frá-
sagnir lærða, irska múnksins Dicuil,
um að landar hans hafi hafst við á
íslandi kringum árið 795, en aftur er
sú skoðun, sem víða verður vart í
bókum, að Irar hafi komið til lands-
ins á húðkeipum, næsta fjarstæð.
Þeir hljóta að hafa haft bæði allstór
og hraðskreið skip undir seglum og
árum.
Skip þesrra hafa að minnsta kosti
verið eins góð og þau, sem Pytheas
hafði, eða hví skyldi ekki svo vera
þijsund árum eft r hans tíma? Hvað-
anæfa úr heiminum berast sannanir
fyrir því, að sjófarir eigi sér fornari
uppruna en áður var haldið. Einn
liðurinn í þeim sönnunum kemur frá
Islandi. Því vér eigum að vera sann-
gjamir í öllum greinum, og þess
vegna væri rangt að eigna íbúum
Miðjarðarhafslandanna einum þann
heiður, að hafa átt skipakost i grárri
forneskju. Og þótt vér séum hreykn-
ir af að geta rakið ættir vorar til
hinna fornu víkinga, þá væri samt
jafn ósanngjarnt af oss, að halda því
fram, að siglingar um úthöfin hafi
ekki þekkst fyr en á víkingaöldinni.
— Þær hafa þekkst þúsund áram áð -
ur.
Oss norrænum mönnum, sem fund-
um Grænland á tíundu öld, og áttum
síðan skifti við það og Ameríku
nokkrar aldir, þykir ótrúlegt að Col-
umbus, sem svo var kunnugur fræði-
mönnum rómversku kirkjunna-, hafi
ekki heyrt um Grænland og löndin
þar fyrir vestan. Jafn ótrúlegt er1
hitt, að Norrænir menn, sem réðu á
írlandi fyrri hluta níundu aldar, hafi
ekki heyrt þar um fund Ira á Islandi,
og landnám þeirra þar.
Þótt Naddoddur hafi verið fyrsti
norræni maðurinn, sem til Islands
kom, og þótt hann hafi rekist þang-
að af leið til Færeyja, þá hlaut hann
þó engu að síður að vita, er hann leit
fjöllin glitra í sólskininu framundan,
að hann hafði fyrir sér landið, sem
Irar höfðu fundið og byggt.
Líklega hefir það verið tilviljun,
eins og ságan segir, að Gunnbjörn
hafi hrakið í höf vestur og séði sker
þau, er siðan báru nafn hans. En
fundur Grænlands var engin tilvilj-
un og af honum hlaut að leiða fund
Ameríku.
Fram að þessu hefir lítið verið rit-
að, sem mark er á takandi, um landa
fundi, . en flest slíkt hleypidómum
blandið og hlutdrægni. — Mestu sæ-
garparnir, sem sögur fara af, era
ennþá almennt taldir þeir Kolumbus
og Megallan, en sögurannsóknir munu
leiða i Ijós, að minnsta tveir menn
eru þessum fremri. Mestur allra er
ef til vill Hinrik sæfari, því að hann
hratt 1900 ára gamalli kenningu um
það, að engum mannlegum verum
mætti takast að komast í gegnum
hitabeltið. Næstan honum ætti að
telja Eirík rauða, því hann hafði
ýmislegt sér til ágætis fram yfir
alla aðra landnema.
Skotar höfðu getað frætt Pytheas
nokkuð um Noreg, áður en hann
sigldi þangað. Sama má segja um
allar landkönnunarferðir, sem farnar
voru af ráðnum hug þangað til Eirík-
ur rauði hóf för sína 982. Aðrir sæ-
farar höfðu leiðsögumenn, eða að
minnsta kosti leiðbeiningar um sigl-
ingar. Eiríkur hafði hvorugt, og þó
undirbjó hann fyrstur manna í sög-
unni ítarlega rannsókn algerlega ó-
þekkts lands. Þessi rannsókn leiddi
til þess, að landnám hófst á stærstu
eyjif jarðarinnar og lýðveldi var
stofnað þar. En landnámið í Græn-
landi leiddi aftur til fundar Norður-
Ameríku, og kom þannig á í fyrsta
sinn sambandi milli gamla og nýja
heimsins. A þenna hátt barst kristn-
in og siðmenning Evrópu til stranda
nýja heimsins.
Vafasamt er hvort Svalbarði, sem
fannst árið 1194, hefir verið Spdtz-
bergen eða Scoresbyhéruðin á Græn-
landi. En þótt sleppt sé kröfunni
um að hafa fundið Spitzbergen,
stendur Island engu að síður í
fremstu röð um opnun hins nýja
heims.
Þvi, — ef því er ekki haldið fram,
að ísland sé hluti af Ameríku, og að
Irar hafi fundið Ameríku, þegar þeir
fundu Island, þá verður að játa, að
það vora íslendingar, sem sýndu Ev-
rópumönnum inn i nýja heiminn. Ei-
ríkur stendur jafnfætis Hinrik. —■
Portúgalskur höfðingi opnaði suður-
hvel jarðar, með því að sýna, að
ekki væri ófært um hitabeltið. ls-
lenzki sægarpurinn opnaði vestur-
hálfu jarðarinnar, með því að sýna
Evrópumönnum, að byggð var hinu-
megin Atlantshafsins.
(Lesb. Mbl.)
Frá Islandi
Hátíðargestimir.
Rvík 25. júní.
Undanfarna daga hefir margt
góðra gesta gist höfuðstað vorn,
menn, sem langt eru að komnir og
mikið hafa á sig lagt til þess að
heiðra þjóð vora á þúsund ára af-
mæli Alþingis.
I dag leggja hér að landi “skraut-
búin skip”, fleiri og stærri en nokkru
sinni áður.
1 dag ber hér að garði konung vorn
Kristján X. og Alexandrinu drottn-
ingu, er koma nú í þriðja sinn til
landsins. I þetta sinn er erindi hans
hátignar konungsins, að setja þing-
fund á Lögbergi á þúsund ára hátíð-
inni, og sitja hátíðina sem konung-
ur íslands.
Er hann á morgun stendur á helg-
asta stað þjóðar vorrar, Lögbergi, er
eðlilegt, að þingheimur renni hugan-
um til þeirra fyrirrennara hans, föð-
ur hans og afa, er báðir tóku heilla-
ríkan þátt í framþróun Islands og
íslenzkra stjórnmála, til Kristjáns IX
er færði þjóð vorri “frelsisskrána”,
1874, til Friðriks VIII., er með al-
úð sinni og umönnun fyrir velferð og
framförum íslands, vakti blátt á-
fram vorhug í brjóstum manna. -—
Sjálfur hefir Kristján X., konungur
vor, undirritað þá samninga, sem
gerðu ísland að fullvalda ríki. En
því má ekki gleyma, að víðsýni þeirra
fyrirrennara hans, velvild og virðing
fyrir íslenzkri þjóð, vísuðu honum
veginn þangað, sem nú er komið.
Nú í fyrsta sinn kemur konungur á
Þingvöll, til þess að annast þar stjórn-
(Frh. á 3. bls.)
OM
GREIÐIÐ ATKVÆÐIMEÐ
Breytingu
Greiðið Atkvæði
Og notið áhrif yðar til stuðn-
ings
JAS. H. STITT
frambjóðanda Conservatíva
í Selkirk kjördæmi.
ER VELMEGUN MEÐ FRAMLEIÐENDA
Skýrslur frá The Department of Trade and Commerce sýna hví
efnahagur canadiskra bænda er ekki eins góður og þeir hafa rétt til að
búast við. Árið 1929 va rfllutt inn í Canada $300,000,000 virði af kom-
búast við. Árið 1929 var flutt inn í Canada $300,000,000 virði af korn-
ur, sem var mögulegt og hefðu átt að vera framleiddar af canadiskum'
bændum fyrir canadiskan markað, og þær mundu hafa verið framleiddar
hér, hefði Kingstjórnin ekki látið viðgangast, að þessum vörutegundum
væri hrúgað á canadiska markaðinn, og þannig rænt canadiska bóndann
ágóðamum af þeim.
Á síðastliðnum 10 árum hefir útflutningur Canada á lifandi gripum
minnkað um 65%.
Siðastliðið ár voru flutt hingað inn 41,000,000 pund af kjöti.
Á fjárhagsárinu, sem endaði í marz, 1930, flutti Canada inn 42,000,-
000 puntí af smjöri.
1920 flutti Canada til Englands 220,000,000 pund af svínakjöti. Á
níu mánuðum sem enduðu marz 1930, flutti það þangað aðeins 21,000,000
pund. ........
Áður en Kingstjórnin kom til valda flutti Canada út árlega 1,250,000
pund af sauðakjöti og lambakjöti. En ,nú hefir útflutningur á þessum
kjöttegundum algerlega hætt, og síðastliðið'ár flutti þetta land inn 4,000.-
000 pund af sauða- og lambakjöfi.
Útflutningur á alifuglum og eggjum hefir næstum horfið.
Þessi er frammistaða Kingstjómarinnar í því að styrkjaframfarir
og vernda framleiðendur þessa lands.
Nærri hvert land veraldarinnar, þar sem akuryrkja er meðal fremstu
iðngreina, hefir verndað heimamarkaðinn gegn utanaðkomandi keppi-
nautum.
x KINGSTJÓRNIN HEFIR EKKERT GERT.
Hon. R. B. Bennett hefir skuldbundið sig til að koma á fyrirkomulagi, sem ýti undir framfarir á hinum ýmsu framleiðslusviðum, með því að
VARÐVEITA CANADISKAN MARKAÐ HANDA CANADISKUM BÆNDUM, og það mun aftur hjálpa til að ná fótfestu á erlendum markaði, sem
hefir tapast síðan Mackenzie King komst til valda.
Gefið Canadískum Framleiðendum Tækifæri
Birt af The Selkirk Conservative Association.
►<0