Heimskringla - 23.07.1930, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
HEIM3KRINCLA
WINNIPEG, 23. jCLI, 1930.

Bökunin tekur skemri tíma,
minni tyrirhöfn og minna
mjöl ef þér notið - - - - -
obínHood
PIiOUR
“Peningana til
baka” ábyrgðin í
hverjum poka
13
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
“Hvað mér þykir vænt um að hitta þig,
Ventre de Guillaume! Hvílíkur fundur! Og
Goddrell hinn prúði. Þú manst eftir Mallet
de Graville. Og í þessum ósjálega búningi,
gangandi og í fylgd me ðþorpurum, löðrandi af
svita. Á meðal almúgamanna finnur þú þann
hinn þrekaða mann!’’
“Velkominn!” mælti Goðröður dálítið
feimnislega. “En hvernig kemur þú hingað og
að hverjum ertu að leita?’’
“Að Haraldi hertoga þínum, maður — eg
vona að hann sé hér.’’
“Ekki er hann það; en ekki er hann langt
burtu; fram við mynni árinnar Caer Gyffin
Þú skalit fá þér 'bát, og kemstu þá þangað fyr-
ir sólsetur.”
“Er von á bardaga bráðlega? Dóninn
þarna lék á mig og sveik mig. Hann lofaði mér
orustu, en við höfum engum mætt.”
“Haraldur gerir hreint fyrir sínum dyrum,”
svaraði Goðröður brosandi. “En þú verður
kannske viðstaddur, þegar kemur að dauða-
dómi. Við höfum loksins afkróað hið velska
ijón- Hann getur ekki umflúið okkur eða óg-
urlegan dauða- Sjáðu. þarna!” og Goðröður
benti til hæðanna á Penmaenheiðinni. “Jafn-
vel í þessari fjarlægð geturðu enn grillt í eitt-
hvað grátt og dimt, sem ber við himinn.”
“ÁJíturðu augu mín svo óvön umsátrum,
að eg sjái ekki turna? Háir og fyrirferðar-
miklir eru þeir- þó þeir sýnist renglulegir í
þessari fjarlægð.”
“Uppi á þessari hæð. og í þessum tumum
er Griffiður. hinn velski konungur. með það
sem eftir er af herafla sínum. Hann getur
ekki komist undan. Skip okkar gæta allra
stranda landsins. Her okkar. hér eins og ann-
arsstaðar. er fyrir í hverju fjallaskarði. Njósn-
arar eru á flakki nótt og dag. Vitahæðir
Wales eru skipaðar varðmönnum vor-
um- Og ef hinn velski konungur skyldi koma
niður af hæðunum, myndu merkin leiftra frá
varðstöð til varðstöðvar, og umkringja hann
með eldi og Járni, hvert sem hann sneri sér-
Til virkisins þarna, sem sagt er að byggt sé
af djöflum eða risum, gegnum fjallaskörð og
skóga, yfir kletta og kiungur, gegnum fen og
foræði, höfum vér elt hann- í orustum og við
að afla sér vista, hefir hjarta hans blætt- Og
þú munt hafa séð rauða blóðdropana á vegin-
um, þar sem steinarnir segja frá sigurvinning-
um Haraldar.”
“Hraustur maður og sannur konungur er
hann þessi Griffiður.” sagði Normaðurinn með
talsverðri aðdáun. “En” bætti hann við kulda-
legar en áður; “eg viðurkenni. hvað mig áhrær
ir- að þó eg hafi meðlíðun með hinum hrausta
manni, sem er yfirunninn, þá virði eg ekki síð-
ur þann manninn, sem vinnur sigurinn. Og
þó eg hafi séð lítið af þessu hálfvillta landi enn
sem komið er, þá get eg vel dæmt af því, sem
eg hefi séð, að enginn foringi, sem ekki er
gæddur óþrjótandi þolinmæði, og sein ekki væri
allra manna fræknastur, gæti yfirunnið hug-
aðan og hraustan óvin, í landi, þar sem hver
steinn og hver klettur er varnarvirki.”
“Það er eg hræddur um,” mæiti Goðröð-
ur. “að samlandi þinn Hrólfur hafi sannfærst
um- því völskur hröktu hann sorglega. og or-
sökin er augljós. Hann vildi endilega nota
hesta. þar sem engir hestar gátu fótað sig. og
albrynjaða menn, tii þess að berjast við menn,
léttklædda og léttfæra sem svölur, sem iíða
yfir jörðina og hverfa svo inn í skýin. Harald-
ur var honum hyggnari, og breytti Söxum vor-
um í Völskur, sem þutu engu síður en hinir
og klifruðu þar sem hinir klifruðu. Sennan
hefir líkst bardaga fuglanna. Og nú er eftir
örnin ein, í sínju síðasta eyðilega fjallafylgsni ”
“Orustur þær, sem þú hefir verið í, hafa
mjög mikið aukið á mælsku þína, vinur minn,’
sagði Normaðurinn lítillátlega- “Samt sem
áður get eg ekki annað en álitið, að fáeinir
léttir hestar---------”
“Gætu klifrað yfir fjallabrúnirnar,” greip
Goðröður hlæjandi fram í-
Normaðurinn horfði út í biáinn og þagði.
en hugsaði þó með sjálfum sér: “Sexúlfur er
enginn heimskingi þrátt fyrir allt ”
í. ____________
SJöunda bók.
HINN VELSKI KONUNGUR.
Fyrsti Kapítuli.
Sólin hafði sent sína síðustu geisla yfir
hinar bugðóttu bárur Cyn-wy fljótsins. Þegar
þetta gerðist- sem að framan er skráð* **) var
hinn mikli kastali ekki til » kastalinn- sem nú
er minnismerki Játvarðar Plantagenet- og er
uppáhald Völskulands. En til viðbótar við
fegurð þá, sem þessi blettur hafði þegið frá
náttúrunnar hendi, var ekki laust AÚð að hann
benti á fomar listjr.
Óvandað virki gnæfði yfir Gyffin-ánni,
sem sýndist eins og vaxi/5 upp úr öðru stærra
verki rómversku, sem þar hefði staðið fyrrum.
En rétt á móti virkinu á hinum mikla en
óyndislega Gogarth-höfða, sáust enn eyðileg-
ar gráar leifar hinnar tignarlegu borgar, sem
fyrir öldum síðan var eyðilögð af eldingum.
Allar þessar leifar valds og mikillætis, er
Rómverjar létu til einkis Bretunum eftir, fylltu
menn sorglegum en hátíðlegum tilfinningum.
Og við þá hugsun blandaðist sú tilfinning, að
þarna yfir á þverhnípinu væri hinn hrausti
prins hetjuþjóðar. hvers ætt um aldaraðir
blandaðist öllum konungaættum á Norðurlönd-
um- sem biði nú dóms síns á meðal fallinna
manna. og í því eina vígi- sem náttúran enn
lagði honum til-
■ En þessar tilfinningar sæmdu ekki hinum
herskáa og eftirtektarsama Normanni. í hvers
æðum rann blóð nýrrar ættar — sigurvegara-
“í þessu landi.” hugsaði hann, “miklu
fremur en í landi Saxa, eru rústir hinna gömlu
tíma; og þegar nútíðin getur hvorki haldið Við
hinu gamla né endurbætt það, þá ber framtíðin
ekki annað í skauti sér en undirokun og von-
leysi”
í góðu samræmi við leikni og sérstakt
hernaðarfyrirkomulag Saxa, t,em virðast hafa
lagt ala áherzlu á múrveggi og síki, sem voru
ef til vill ódýrustu og fljótgerðustu varnir, sem
hægt væri að hugsa sér, hafði nýt síki verið
grafið á tvo vegu, sameinað á þriðju og fiórðu
hlið við árnar Cyn-wy og Gyffin. En bátnum
var róið fast upp að múrnum- og Normannin-
um, sem stökk nú á land> var óðara fylgt til
jarlsins.
Haraldur sat við óvandað borð og laut yf-
ir uppdrát af fjallinu Penmaen. Járniampi
stóð hjá landabréfinu. þótt enn væri bjart 1
lofti.
Jarlinn stóð á fætur. þegar De Graville
gekk inn- með sinni viðhafnarmiklu kurteisi,
sem er svo töm ættmönnum hans. Og hann
sagði á sinni beztu saxnesku:
“Heill sé Haraldi Jarli. Vilhjálmur Mallet
de Graville- Normaðurinn, heilsar honum og.
færir fréttir handan um haf.”
Það var aðeins eitt sæti í hinu fátæk-.
lega herbergi, sætið sem jarlinn hafði staðið
upp af. Hann setti það blátt áfram og kurteis-
lega fyrir gést sinn, studdist við sverðið, og
sagði á Normannamáli, sem hann var miög vel
aði sér í:
“Það eru ekki litlar þakkir, sem eg skulda
herra de Graville, að hann hefir tekið sér á
hendur ferðalag á sjó og landi fyrir mínar sak-
ir- En áður en þú segir mér fréttirnar- þá bið
eg þig að gera svo vel og þiggja hressingu og
hvíld.”
“Hvíld myndi ekki verða óvelkomin. og
fæða, ef ekki bundin algerlega við geitarost
og kálfskjöt — nýtt sælgæti mínum éómi —
myndi verða talsvert tælandi- En hvorki get
eg tekið fæðu né hvíld- minn göfugi Harald-
ur> fyr en eg hefi afsakað mig, sem útlending-
ur. fyrir að hafa þannig brotið að nokkru þau
lög, sem gerðu okkur Normenn útlæga; og
viðurkennt þakksamlega hinar kurteislegu
viðtökur. sem eg hefi mætt af samlöndum þín-
um, þrátt fyrir það ”
“Hreinskilni herra,” svaraði Haraldur,
“fyrirgefið oss, ef vér sakir virðingar fyrir lög-
um vorum, höfum sýnst óvinveittir þeim, sem
á einhvern hátt hafa brotið þau- En Saxar eru
aldrei ánægðari. en þegar útlendingur heim-
sækir þá sem vini þeirra. sem setjast á meðal
þeirra sem verzlunar- eða iðnaðarmenn, eins
og Flæmingjar. Langbarðalandsmenn, German-
ir og Gyðingar. Vér bjóðum skýli og samúð
vora þeim fáu. sem heimsækja oss- eins og þú,
Normaður; leggja út á höf til þess að bjóða oss
þjónustu sína> fögnum vér hartanlega og bjóð-
um þá velkomna.”
Hrifinn af þessum óvæntu og vingiarnlegu
mótttökum hjá syni Guðina, tók Normaðurinn
þétt í hönd þá, sem rétt var að honum, rétti
fram skrín nokkurt, og sagði nákvæmlega en
þó viknandi frá fundi þeirra frænda síns og
Sveins, og frá andlátsbón þess síðarnefnda.
Jarlinn hlustaði og horfði niður fyrir sig,
en skugga sló á andlit hans. og þegar de Gra-
ville hafði sagt sögu sína> sagði hann með til-
finningum, sem hann reyndi árangurslaust að
halda í skefjum:
“Eg þakka þér hjartanlega, göfugi Nor-
maður- fyrir velgerð þína, sem er svo vingjarn-
lega af hendi leyst. Eg — eg —’’. hann hikaði.
“Sveinn var mér mjög kær. Vér heyrðum. að
hann hefði dáið í Lýcíu, og hörmuðum hann
mikið og lengi. Svo eftir að hann hafði tal-
að þannig við frænda þinn — hann, hann —
Ó, Sveinn bróðir minn!”
“Hann dó,” mælti Normaðurinn í hugg-
lunarrómi; “en eftir að hafa játað brot sín og
fengið lausn, rólegur og öruggur í trúnni, eins
og þeir allir deyja, sem hafa
kropið við gröf frelsarans.” j
Haraldur hneigði höfuðið.
og handlék skrínið. sem bréf-
ið var í, og virtist varla þora
að opna það- Riddarinn sjálf-
ur, sem einnig var snortinn
af sorg Haraldar, þó hann
léti ekki á bera> reis nú á fæt-
ur og dró sig í hlé fram að
dyrunum. Úti fyrir beið em-
bættismaðurinn. sem hafði
fylgt honum þangað-
Haraldur reyndi ekki að
aftra honum frá að fara. en
fylgdi honum yfir þröskuld-
inn. og skipaði embættis-
mannimum í fáum orðum að
sjá um vellíðan gestins- Síð-
an sagði hann, eins og við
sjálfan sig:
“Að morgni munum við,
herra de Graville, hittast aft,-
ur- Eg sé að þú ert einn af
þeim mönnum, sem ekki þarf
að útskýra fyrir eða afsaka,
manns eðlilegu tilfinningar,
þegar sorgina ber að hönd-
um.”
“Göfugmannleg framkoma-’
sagði Normaðurinn lágt við
sjálfan sig. “En hann hefir
normannskt ef ekki n-orskt
blóð í æðum.” Síðan sneri
hann sér að embættismann-
inum og sagði upphátt:
“Góði herra! Viltu segja mér hvort nokk-
urt kjöt er til annað en kálfskjöt, og nokkuð
annað að dreklca en mjöðurinn.”
“Vertu óhræddur, gestur,” svaraði em-
bættismaðurinn. “því Tosti jarl hefir tvö skip
þarna úti á firðinum. og hefir sent okkur vist-
ir- sem jafnvel myndu geðjast Vilhjálmi Lund-
únabiskupi. Því Tosti jarl er gefinn fyrir lost-
ætan mat.”
“Gefðu mér þá meðmæli til Tosta iarls,”
mælti riddarinn; “hann er maöur að mínu
geði,”
II- Kapítuli.
Þegar Haraldur kom inn í herbergið á
ný. rak hann slagbrand fyrir hurðina, opnaði
skrínið og tók fram hið kruklaða bréf:—
“Þegar þessar línur ná þér- Haraldur,
verður bróðir þinn og æskuvinur sofnaður
svefninum langa, laus frá dómum mannanna
og jarðarinnar vonzku. Eg hefi kropið við
gröfina; en engin dögg hefir fallið á jörðina —
engin lind líknarinnar streymt, þar sem barn
ólánsins gæti endurskírst í. Þeir segja mér
— prestarnir og múnkarnir segja mér, að nú
hafi eg afplánað allar mínar syndir; að hið
ægilega lausnargjald sé borgað; að eg geti
nú haldið út í veröldina á ný og haft samneyti
við mennina, laus við byrðina og með óflekk-
að nafn. Trúðu því, bróðir minn! Biddu föð-
ur okkar — ef hann er ennþá lifandi — að trúa
því! Segðu Gyðu að trúa því! Og, bróðir minn,
kenndu syni mínum að trúa því að það sé sann-
leikur! Haraldur, enn á ný fel eg þér son
minn; vertu honum sem faðir! Dauði minn
hlýtur að leysa hann úr gíslingunni. Láttu hann
ekki alast upp við hirð útlendingsins. í landi ó-
vinanna. Láttu hinar ungu fætur hans troða
holt og hæðir Englands; — láttu augu hans»
laus við dimmu syndarinnar. drekka af bláum
lindum himins þess- Þegar þetta nær þér> þá j
verður þú orðinn meiri Guðina föður okkar-
Völd komu til hans gegnum stríð og strit, sem
laun gáfna og orku- Völd eru þér meðfædd.
eins og styrkleikinn er þeim sterka; þau safn-
ast að þér, hvar sem þú ferð- Það er ekki af
því að þú keppir til þess, það er eins og náttúr-
an hafi ákveðið að þú sért mikill! Skýldu barn-
inu mínu undir skildi styrkleika þíns; leiddu
hann út úr prísundinni við þína örtuggu hægri
hönd . Eg biðekki um völd og virðingar hon-
um til handa. Eg bið aðeins um, að hann
megi frjáls anda að sér hinu tæra lofti Eng-
lands! í trausti til þín, Haraldur, sný eg mér
til veggiar, og leita friðar mínu sorgmædda
hjarta.”
Bréfið féll úr hendi Haraldar.
“Þannig,” sagði hann raunalega, “hefir
lokið þessu tilgangslausa lífi. Þó var Guðini
stoltastur af Sveini í barnæsku okkar; enda
var enginn honum ástúðégri í friði né grimm-
ari í stríði. Móðir mín kennd honum norræna
söngva, og Hildur leiddi hann í æsku um merk-
ur og skóga við hetjusögur og söngva. Einn
var hann af okkar ætt. er frá Dönum hafði
ljóðgáfuna að erfðum þegið. svo að hann
gæddi lífi og litum hvern dauðann hlut í nátt-
úrunni . Ó. þú glæsti apaldur. er öllum svás-
um söngfuglum gafst skjól í greinum þínum,
þar sem fálkinn átti hreiður sitt og dúfan kurr-
aði ástarsöngva. hversu kalinn og blaðlaus
stendur nú eigi stofn þinn; eldingu lostinn og
ormum nagaður!”
Hann þagnaði og fól lengi andlitið í hönd-
um sér. þótt enginn væri nálægur-
“En nú,” hugsaði hann um leið og hann
reis á fætur og gekk hægt um gólf í herberg-
inu, “nú skil víkja að því, sem hendi er nær
— syni hans- Oft hefir móðir mín ámálgað
um gíslingu þessa, og oft hefi eg eftir þeim
sent- Mjúkleg svör og undirförul og lævísleg-
ar undanfærslur hefi eg alltaf fengið, og sömu
svör hefir jafnvel Játvarður sjálfur fengið. En
úr því að Vilhjálmur hefir nú leyft Normanna
þessum að bera bréf þetta hingað, þá mun hann
nú vissulega. játa því, sem orðið er rangsleitni
og móðgun að hafna lengur; nú mun Haki
snúa aftur til föðurlands síns og Úlfröður til
arma móður sinnar.”
III- Kapítuli-
Mallet de Graville riddari hafði ekki fyr
lagt höfuðið á svæfilinn, en blundur rann hon-
um á augu, og svefninn hertók alla meðvit"
und hans — eins og sæmir þeim manni, er við
vopnaburð er vanninn og grípa verður hverja
stund til þess að láta sér renna í brjóst, ef svo
ber undir- En um miðnætti vaknaði hann við
þann hávaða, að vel hefði mátt vekja sofend"
urna sjö: öskur. hróp, köll, hornaþyt, fótatraðk
og fjarlægar undirgangsdunur æðandi múgs
og margmennis. Hann hljóp úr rúmi sínu> og
um leið fylltist herbergið af ægilegri. blóð-
rauðri birtu. Fyrst kom honum til hugar- að
virkið stæði 5 björtu báli. Hann hlióp upp í
veggbekkinn og leit út um varðgluggann. —
Virtist þá sem ekki einungis virkið, heldur allt
héraðið umhverfis stæði í Ijósum loga. en í
þessum heljarbjarma sást fjöldi manna æðandi
fram og aftur. fiæT og nær. Mörg hundnuð
syntu yfir lækinn. klifruðu yfir víggarðana og
þustu beint á spjót virkisliðsins- brutust gegn-
um fremstu fylkingu þess, yfir stauragarðinn
og þyrptust inn í virkisgarðinn; sumir hálf-
brynjaðir — annaðhvort hjálm- eða brynju*
klæddir eingöngu — isuniir í línskikkjum ein-
um; margir hálfnaktir. Háreyst hailelúja-
hróp* heyrðust innanum: “Út! út! Heilagur
kross!”¥¥) Hann skildi þegar að þetta voru
Walesmenn. er áhlaup gerðu á virki Saxanna.
Á augnabliki hafði þessi vaski riddari herklætt
sig að öllu. og með brugðinn brand í hendi
geystist hann út um dyrnar, ofan stigann og
niður í hallarsalinn, er fullur var af mönnum,
er hervæddust í skyndi.
“Hvar er Haraldur?” hrópaði hann.
“Hann er þegar kominn út í víggrafirn-
ar!” hrópaði Saxúlfur og hneppti að sér leður-
brynjunni. “Nú eru lausir allir djöflar í
Wales!”
“Og þarna eru varðeldar þeirra? Þá er
allur lýðurinn kominn yfir oss!”
“Skrafaðu minna,” sagði Sexúlfur. “Þetta
er hæðirnar, sem varðlið Haraldar heldur enn-
þá- Njósnarar vorir komu viðvörunarorðum
til þeira, og varðeldarnir igáfu oss í tíma vitn-
eskju um áhlaup fjandmannanna, enda lægjúm
vér nú annars hér fótalausir og höfuðlausir-
Fram nú, drengir, og örugglega!”
*) Árið 220 e. Kr., er biskuparnir Germanicus og
Lupus leiddu Breta gegn Piktum og Söxum, páska-
vikuna eftir að þeir höfðu.látið skírast, skipaði Ger-
manicus þeim að hefja hróp sitt: Hallelúja. Bergmál-
aði það um hæðirnar með svo miklum krafti, að fjand-
mennirnir lögðu á flótta án þess að til orustu kæmi,
en á flóttanum drápu Bretar af þeim fjölda manns.
**) Heróp Englendinga var “Heilagur kross, Guð
almáttugur,” er þeir lögðu í orustu, en “trt, út!”, eftir
að í orustuna var komið. — Höf.