Heimskringla - 06.08.1930, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA
WINNIPEG, 6. AGÚST, 1930.
HEIMSKRINGLA
^fdmskrtntvla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
íyrlríram. Allar borganír sendist
THE VTKING PRESS LTD.
SIGFÚa HALLDÓRS frá Höfnu'a
Ritstjóri.
Utanáskrift til blaðsim:
Manager THE VIKING PRZSS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent A je„ Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Svgent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG, 6. AGÚST, 1930.
Um úrslit kosninganna
i.
Hvað sem um úrslit þessara kosninga annars
verður sagt, bera þær það skýrt og áþreifan-
lega með sér, að þjóðin hafi ekki gengið grufl-
andi til verks, er hún gekk upp að atkvæðis-
borðinu 28. júlí s.l. Það hefir viljað verða hörg-
ull á því undanfarin ár, að stjórnir væru kosnar
með hæfilegum meirihluta. Kingstjórnin varð
t.d. öll sín stjórnarár að haltra á lánshækjum
annara flokka. En þvi stjórnarstjáki er nú lok-
ið. Þjóðin hefir tvímælalaust sýnt hver vilji
hennar sé. Hinn yfirgnæfandi meirihluti Con-
servatíva í kosningunum, er óbrigðull vottur
þess, að þjóðinni fannst mál til komið að taka
saman höndum um velferðarmál landsins, í stað
þess að vera margskift um þau. Og það er góðs
viti. Þá fyrst er það ljóst, að þjóðin veit sitt
hlutverk, er hún sameinast um það mál, sem
henni er til menningar og þrifa. A Islendinga-
deginum á Hnausum minntist Mr. S. Thorvald-
son í ræðu, er hann hélt þar, á hina vaxandi
þjóðarmeðvitund Islendinga heima. Kvað hann
hana aflið, er íslenzku þjóðina bæri nú áfram
til þroska og frægðar. Þetta gildir eins um
canadisku þjóðina. Undir stjórn Kings gat hún
aldrei sameinast. Það er í skemmstu máli að
segja, að það hafi heldur miðað í sundr-
ungaráttina á stjórnartíð hans. Og var þá auð-
vitað, hvert stefna mundi með framfarimar.
Þjóðin verður að standa sameinuð með sinni
stjóm, hver sem hún er, þar til hún kýs að
skifta um. Annað verður aldrei affarasælt. Og
það er einmitt á þessu, sem er að verða breyt-
ing, ef nokkuð má dæma af úrslitum síðustu
kosninga.
Þjóðarhugsunin hefir öll snúist að því, að
sinna velferðarmálum landsins. Þjóðin hefir allt
í einu orðið þjóðlega sinnuð. Og vinni hún áfram
í þeim anda með stjórninni nýkosnu, og stefnu
hennar, sem er hin eina þjóðlega stefna í lands-
málum, er nokkur von betri tima hér.
I þessa átt virðast oss úrslit kosninganna
benda.
II.
Blaðið Free Press varaði liberal blöðin og
Kingstjórnarflokkinn sæla við því eftir kosning-
arnar, að vera að reyna að bera í bætifláka fyr-
ir ósigurinn. Kvað blaðið King sjálfum um
hann að kenna.
Og um Hon. R. B. Bennett fer blaðið lofsam-
legum orðum, og vonar hins bezta fyrir land
og lýð af stjóm hans, með það yfirgnæfandi
fylgi kjósenda, sem hann hafi sér að bakjarli.
En Lögberg, sem út kom vikuna eftir kosn-
ingamar, fór þeim orðum um úrslitin, að “aft-
urhaldsstefnan, ofbeidis og öfgastefnan” hefði
gengið sigri hrósandi af hólmi.
Hvað þet-ta orðalag Lögbergs á að þýða, er
bágt að vita. En ekki virðist það bera mikið
traust til kjósenda, að hafa farið svo óviturlega
að ráði sínu að kjósa slíka stjóm sem þá, er
Lögberg segir Bennettstjórnina vera, að ó-
reyndu. Og meiri sómi hefði Lögbergi verið
að því, að fara að ráði Free Press og minnast
ekki á úrslitin, en fara um þau þeim vitleysis-
öfgum, er blaðið gerði.
III.
En þetta er þó ekki nema smáræði af öllum
bábiljum Lögbergs um kosningaúrslitin. önnur
eins endileysa og það, að Heimskringla hafi
sýknt og heilagt unnið persónulega á móti dr.
J. T. Thorson i kosningunum, hefir sjaldan ver-
*ð boðin almenningi. Heimskringla flutti ekki
eina einustu ritstjómargrein á móti dr. Thor-
son. I ritstjómargreinum hennar öllum var
ekki á neitt þingmannsefni persónulega minnst.
Það voru aðeins stefnur flokkanna sem Heims-
kringla reyndi að skýra eins samvizkusamlega
og ástæða var til. Kosningamar í heild sinni
snemst ekki um annað, og það var eftirtektar-
vert, hve á sjálf þingmannsefnin var lítið minnst
i þeim.
Það sem Lögberg er að reyna að hengja hatt
sitt á i þessu efni, er ein aðsend grein i Heims-
kringlu, er vék að hökti og afgerðaleysi King-
stjórnarinnar í erindrekamálinu til lslands, og
sem byggð var á þeirri óskiljanlegu framkomu
Kingstjómarinnar, að senda engan þingfulltrúa
heim. Þinginu í Canada var þetta boðið af stjóm
Islands, en af því sem nú er i ljós komið, ann-
aðhvort skildi Kingstjórnin það ekki ,eða að
fyrir henni vakti, að gera sér einhvern flokks-
mat úr þessu. Þetta virtist greinarhöfundinum
verkefni Mr. Thorsons, sem málsvara Islend-
inga i þingi, að leiðrétta. Og það er allt og
sumt, sem minnst hefir verið á Mr. Thorson
Heimskringlu, enda ber höfundurinn sjálfur full-
komlega ábyrgð á þeirri skoðun sinni, og hefir
Heimskringla þó ekkert við hana að athuga.
IV.
Ef Lögbergi stendur ekki alveg á sama hvort
það heldur fram helberum ósannindum eða sann-
leika, hefði það ekki lagt út í það, að reyna að
rægja Heimskringlu í augum þjóðræknissinnaðra
Islendinga út af þessu. Og jafnvel þó að Heims-
kringla hefði barist í kosningunum á móti dr.
J. T. Thorson, hefði hún ekki verið að aðhafast
neitt, sem talist gæti goðgá í stjómmálum eða
Lögbergi ætti að finnast mikið til um.
Vér munum þá tíma er Lögberg óð á bæxlun-
um á móti kosningu Mr. Sveins Thorvaldsson-
ar, en sleikti hvert hár á “gallanum”, sem var
gagnsækjandi hans ,og hefir eflaust talið sér
það þjóðræknislegan heiður! Einnig munum
vér eftir þjóðrækni þess, er Col. H. M. Hannes-
son sótti í sambandskosningunum 1926 í Selkirk
kjördæmi.
íslendinga hér vestra mun einnig reka minni
til þess, hve heitt Lögberg hefir barist með
Þjóðræknisfélagi Islendinga hér vestra, síðan
það var stofnað. Vér ætlum ekki aS fara að
rekja þá sögu hér, en við hentugleika getur
skeð, að minnst verði á eitthvað af “nefndun-
um”, sem stofnsettar hafa verið og sendar til
höfuðs því, þó skaðinn og skömmin af því hafi
undantekningarlaust komið nefndarliðinu sjálfu
i koll. Eins og Heimskringla lagði þau mál-
efni er hún studdi í þessum kosningum, und-
ir dóm kjósenda og hlítir algerlega úrskurði
þeirra um þau, eins leggur hún í þjóðræknis-
málinu framkomu sína undir dóm Islendinga,
bæði hér og heima, óhrædd um það, að hafa
enga vansæmd af þvi.
Geti Lögberg sagt hið sama, væri það vel farið;
en öllum almennilegum Islendingum mun virð-
ast á aðra leið.
V.
Um áfall það, sem ýmsir góðir menn í liði
Kingstjórnarinnar urðu fyrir, eins og t. d. Mr.
Thorson, Dunning, Crerar, Cannon og McPher-
son, er, eins og blaðið Free Press sagði, King
sjálfum að kenna.
Hvað Mr. Thorson snertir, hyggjum vér sann-
ast að segja, að meirihluti Islendinga í kjördæmi
hans hafi greitt honum atkvæði, af þjóðræknis-
hvötum, þrátt fyrir það, að hann fylgdi þeirri
stjóm að málum, sem margir þeirra voru and-
vígir. Þó að Heimskringla sé ekki beint að á-
fellast þessa menn, og telji jafnvel að slík aðferð
geti verið réttlætanleg, í því falli að maðurinn,
sem um væri a§ ræða, sé afburða hæfileikamað-
ur, og afsakanlegt frá sjónarmiði tilfinninga, þá
getur Heimskringla þó aldrei samþykkt þá teg-
und þjóðrækni, að sjálfsagt sé að kjósa einhvern
mann til þings í þessu landi, aðeins fyrir þá sök
að hann sé Islendingur, alveg án tillits til þess,
hvaða flokki eða stefnu hann fylgir. Svo
heimskuleg og ofstækisfull þjóðrækni nær auð-
vitað ekki nokkurri átt, enda stappar hún land-
ráðum næst og kemur auðvitað hvergi til greina
nema í hugskotum þeirra manna, sem aldrei
hafa þekkt hina réttu hlið þjóðræknismálanna,
og reyna nú, ruglaðir af ósigri sínum, að skeyta
skapi sínu á andstæðingunum með því að þyrla
upp blekkingum og moldviðri.
Minni íslands
Flutt á fslendingadegi í Wynyard, Sask. 1. ágúst
1930, af séra Benjamín Kristjánssyni.
Islenzkir menn og konur!
I hvert sinn og eg kem hér í íslenzka byggð,
þar sem eg hefi ekki komið áður, hlýnar mér
um hjartaræturnar. I hvert sinn er eg hitti hér
á víðavangi þessarar fimbulfoldar, íslenzkt fólk,
sem rutt hefir mörkina og gert hefir garða sína
fræga, þar sem mælt er á norræna tungu, svo
að þróttur og dugur íslenzkrar lundar andar á
móti mér, svo að segja í hverju tungiftaki, gleðst
eg, af því að það er mér opinberun um þann
sgiurmátt, sem kynstofn vor hefir átt og geymir
enn í fórum sínum.
Islendingar þeir, sem hingað hafa fluzt, eiga
hér mikla landnémssögu að baki. Feður þeirra
hafa tvisvar sinnum áður hrundið opnum hlið-
um vestursins og gert það á myndarlegan hátt,
í fyrsta sinn með því að finna Island og þvi næst
með því að finna Grænland og Ameríku fyrir
hart nær þúsund árum síðan. Og þó að sá fund-
ur yrði ekki til þess, að þeir settust þá að í
landinu til langframa, þá getum vér þó sagt, að
hann skapaði þeim merkilegan óðalsrétt. Nú
fyrst eru þeir að fá viðurkenninguna fyrir þessu
stórmerka þrekvirki.
En að þeir síðar gerðust þrautseigir frum-
byggjar þessa lands, og sýndu með því ósvikið
ætterni sitt við hina harðgervu forfeður, er og
heldur ekki minnst um vert. Hver byggð Is-
lendinga hér i álfu er þess vegna og á að vera
forvörður og fulltrúi þessarar dáðar og annarar
dáðar íslenzkrar, og að þær hafa verið það að
ýmsu leyti, efast eg ekki um.
Eg hefi oft undrast það síðan eg kom hingað
vestur, hversu mér hefir virst til skamms tima
lítill skilningur á því heima á Islandi, hvílíkur
gróði íslenzku þjóðinni í heild sinni gæti verið
að því að halda lífrænu sambandi við það þjóð-
arbrotið, sem hér býr, væri rétt með farið.
Heimaþjóðin ætti að geta fyrir tilbeina barna
sinna hér, haft betri aðgang að umheiminum
og menningu hans, en ella mundi, það er að
segja, ef íslendingar hér hirða um að vita þjóð-
erni sitt og hætta ekki við að vera Islendingar
og taka að fyrirlíta uppruna sinn og tungu.
Þess munu nú reyndar vera dæmi, þótt vonanai
fá sé, í sveitunum að minnsta kosti, allt að
þessu. Enda veit eg .engann hafa grætt á því
frægð eða fé, að afneita sínu þjóðemi og ganga
eins og ómerkingur inn í ómótaða frumbýlings-
hjörð þessa lands. Því enn hlýtur að vera langt í
land til þess að canadisk þjóð skapist með nokkr •
hann og ekki drakk hann og engi
þorði að krefja hann málsins. Þá
lét Njörður faðir hans kalla til sin
Skírni, skósvein Freys, og bað hann
ganga til Freys og beiða hann
orða og spyrja, hverjum hann væri
svo reiður, að hann mælti ekki við
menn. Skírnir kvaðst fara mundu,
en þó eigi fúss, því að illra svara
einna væri von af honum. En er
hann kom til Freys, spurði hann, hví
Freyr var svo hnípinn og mælti ekki
við menn? Þá svaraði Freyr og
mælti, að hann hefði séð konu fagra.
og fyrir hennar sakir væri hann svo
harmfullur, að eigi myndi hann lengi
lifa, ef hann skyldi eigi ná henni. Er
harmi hans lýst mjög átakanlega í
Skímismálum, þar sem hann mælir
við svein sinn:
Hvi" of segjak þér
seggur hinn ungi
mikinn móðtrega,
alfröðull
lýsir of alla daga
ok þegi at mínum munum.
Mær es mér tíðari
en manna hveim
ungum í árdaga;
ása ok alfa
þat vill engi maðr
at vit saman séim.
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Gerður Gymisdóttir, segir hann.
um séreinkennum. Það getur eigi orðið fyr en
landið er orðið nokkurnveginn fullnumið fyrir
stundu — en áratugir, jafnvel aldir munu líða
þangað til að hægt verður að segja það um
Canada. Hið merkilegasta við landið nú á þessu
skeiði er líka einmitt það, að það er allra þjóða
land, — einskonar sýningarvöllur eða samkeppn-
island margvíslegra þjóðerna, sem eigi geta lát-
ið hlut sinn hvert £yrir öðru að sinni nema að
vera ’étin upp hveA af öðru, og eru önnur æfi-
lok æskilegri. Þótt kynstofn vor eigi að sjálfsögðu
eftir í framtíðinni að renna saman við aðrar þjóð-
ir þessa lands, þá á hann að gera það á þann
hátt, að menningargildi hans varðveitist sem
bezt og verður það aldrei með neinum ótimabær-
um og skyndilegum hrærigraut, heldur hægfara
sambræðslu og þróun.
Tíminn mun, langt fram í aldir, kunna ráð
til að jafna þessi málefni, þegar betur fer á því
að það verði gert. En ennþá hygg eg að tíminn
sé ekki kominn til þess, og þess vegna sé heldur
ekki kominn tími til, að nokkur þjóð beri kinn-
roða fyrir sitt ætterni, og Islendingar hafi allra
sízt ástæðu til þess, þótt þeir að vísu hafi ekki
mannfjöldann sé til afsökunar. — Þeir hafa Leif
Eiríksson og Þorfinn karlsefni.
Það sem gleður mig sérstaklega, að koma hér
í sveitirnar, er það, að nokkuð víða hittir mað-
ur æskuna með ómenguðum sérkennum ís-
lenzkrar lundar, og það gefur vonir um ,að enn-
þá eigi íslenzkt þjóðerni eftir að renna hér um
hríð i æðum vestrænna manna, bæði sjálfum
þeim og frumþjóðinni til blessunar. Yfirleitt
held eg að einmitt nú séu að opnast augu Is-
lendinga hér vestra fyrir því, að það sé frekar
sæmd og ávinningur að því, en vanheiður, að
vera Islendingur. Og ef Islendingar heima skildu
það á sama hátt, að lífrænt samband við land-
ana hér gæti orðið þeim til blessunar á ýmsa
lund, þá mundi saga norrænna landnáma verða
rituð öðruvísi í framtíðinni, og þjóðerni vort
vekja á sér meiri athhygli en enn hefir orðið.
Hy&gr eg að heimför 600 Vestur-íslendinga í
sumar yrði ekki með öllu giftulaus, ef hún yrði
til þess að vekja meiri skilning á þessu báðu-
megin hafsins, en enn er fenginn, og að treyst
verði bönd ætternisins betur en verið hefir.
En einkum er það af persónulegum ástæð-
um, sem það vekur fögnuð minn að hitta
þessa íslenzku gróðurbletti á víðlendum vesturs-
ins. Mér finnst eg næstum því finna hér betur
og skilja einkenni íslenzkrar lundar í framandi
landi. I útlegð hreinræktast stundum þjóðar-
einkennin betur en í beímalandinu. Og þar gera
menn sér nánari grem fyrir því en áður, hvað í
raun og veru greinir þá frá öðrum þjóðum. Og
þeir finna í tungu sinni, orði og óði og eðlisgerð,
þau einkenni, sem þeim eru dýrmæt og þeir
vilja varðveita fyrir niðja sína, ef unnt er. —
Af þessum ástæðum höldum vér árlega Islend-
ingadag í þessu landi, að vér viljum minnast
þessara eirlkenna, sem gera oss að einni
þjóð, þessarar séreignar, sem enn er eigi gengin
oss úr greipum.
Og ef vér grípum nú tækifærið til þess að líta
örlítið betur á þessi einkenni, og athuga það,
hvers vegna vér eigum að varðveita þau, þá lang
ar mig til þess að byrja með að segja yður
ofurlitla sögu, sem þið þó sjálfsagt munuð flest
af yður kannast við. Sú saga er úr norrænum
goðafræðum, og felur í sér frumrót norrænna
lundareinkenna. Hún er á þessa leið:
Það var einn dag, að guðinn Freyr hafði geng-
ið í Hliðskjálf, hásæti öðins, og sá þaðan of
heima alla. En er hann leit í norðurátt, sá
hann á bæ einum mikið hús og fagurt og til
þessa húss gekk kona, er hann varð næsta hug-
fanginn af. Þegar hún tók upp höndunum og
lauk upp hurð fyrir sér, þá lýsti af örmum henn-
bæði á loft og á lög, svo að allir heimar birtust
af henni. En er Freyr gekk i brott þaðan, fékk
hann þar af hugsóttir svo miklar, að ekki svaf
Biður hann síðan Skírni að fara
fyrir sig og biðja konunnar, sem hét
Gerður og var Gymisdóttir úr Jötun-
heimum, og hét Skírnir því að fara
þessa sendiferð, ef Freyr gæfi horf-
um reiðskjóta
— es mik of myrkvan beri
visan vafurloga
og það sverð,
er sjálft vegist
við jötna ætt.
Sgjdi þá Freyr undireins reiðskjóta
sinfl af höndum og sverð sitt hið
góða.
Fór nú Skímir unz hann kom til
Gýmisgarða og bað konunnar fyrir
Frey og fékk heitorð hennar. Skyldi
hún níu nóttutn síðar koma til þess
staðar, sem Barrey heitir, ©g ganga
þar að brullaupinu með Frey. Lýkur
kvæðinu með því, hversu feginn
Freyr varð heimkomu Skírnis og
þessum ákjósanlegu málalokum.
Nú hefir Snorri Sturluson viljað
skýra sögu þessa þannig, að svo hafi
hefnt sín mikillæti Freys, er hann
sýndi með því að setjast í hið helga
sæti Alföður, að hann lét tælast af
einni jötnabrúður til ásta, sem hon-
um voru eigi samboðnar; hann hafi
eigi haft siðferðilegt vit til að setjast
í sæti alföður. En miklu fegurri skil
hefir skáldið Stephan G. Stephans-
son gert sögu þessari, í kvæði, sem
hann nefnir “Vormorgnar”. Hann le3
út úr þessari gullfallegu ástarsögu
liking náttúruviðburðanna, og finnur
í henni angan vorsins, hins islenzka
eða norræna:
í dag kom vor og allt er yngra,
nú ómar Harpa í hverjum þey.
I dag er Gerður gullin fingra
að giftast Frey.
er norræna vornóttin, sem hrindir frá.
stöfum hurð klakans og myrkursins,
svo að birtir um heima alla. Hvað
er eðlilegra en að gróðrar- og ár-
sældarguðinn Freyr líti hana ástar-
augum og gangi til faðmlags viS
hana í barrlundum hinna norrænu
skóga. Og skósveinn hans, Skírnir,
sem annast bónorðið, hann er eins og
nafnið bendir til, sem þýðir hinn
hreinl eða bjarti, hann er sólargeisl-
inn, sem smám saman vekur hinn sof-
andi gróður jarðar, unz fullnað er
brullaup þeirra Gerðar og Freys og
vornóttin vefur í faðmi sínum allt
þetta f jölskrúðuga gróandi líf náttúr-
unnar, sem eins og rís upp af dauðum
við þessar ástir ljóss og lífsguðsins.
Mér hefir aldrei orðið það ljósara,
en af meðferð Stephans G. á ýmsum
goðasögum norrænum, hvílíka ótæm-
andi snilld skáldlegrar fegurðar er í
þeim að finna. Og Stephan veður
ekki á neinu tæpavaði taumlauss í-
myndunarafls eða skáldaleyfis. Hann
horfir beint inn að kjarna hlutanna.
og sér af sinni djúphugulu skáldgáfu
að goðasögurnar eru einmitt skálda-
draumur um lífið og náttúruna. —
Hvergi hafa þessir draumar um til-
hugalif guðanna og náttúrunnar orð-
ið innilegri en á norrænum slóðum,
þar sem ljósið dvelur suma tíma árs-
ins í faðmi jarðarinnar nætur sem
daga, og um lágnættið er eins og frið-
ur himinsins hnigi niður á jörðina og
himinn og hauður blandi hjartablóði
saman.
Þegar vér í dag erum að minnast
Islands og íslenzkra einkenna, þá er
það íslenzka vorið, sem vér minnumst
fyrst, minnumst bezt og söknum
mest, og íslenzku vornæturnar, sem
verða oss hugstæðastar. Þessi ógleym-
anleg^ yndislega vornæturdýrð, sem
er held eg hvergi í víðri veröld slík
Þér fáið virði peninga yðar ef þér kaupið
Buckingham vindlinga. Buckingham vind-
lingar eru kaldir og beztu vindlingarnir, er
hægt er að fá; ávalt með sínu upprunalega
töfrandi bragði. Mjúkir og ilmgóðir, svo
aliir dást að. Hvér vindlingur vekur nýja
ánægjutilfinningu hjá hverjum sem reykir.
Buckingham eru rétt búnir til og geymdir
eins og þarf með frá framleiðslustaðnum til
neytandans, í sérstaklega góðum umbúðum.
Buckingham vindlingar eru óbrigðulir að
efni. Tóbakið, sem þeir eru búnir til úr, er
svo gott, að ofdýrt et til þess að vér getum
látið nokkra miða eða premíur í pakkana.
Þess vegna segjum vér — engir miðar —
allt efni.