Heimskringla - 27.08.1930, Qupperneq 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 27. ÁGÍrST, 1930
f^ihnskrmglð
(StofnuO 1886)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
Sí3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. AHar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
SIGFÚa: HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjórl.
Utanáskrift til blaðsins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til rilstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent A je., Winnipeg.
"Heimskringla" is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Smgent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG, 27. ÁGÚST, 1930
Leifs Eiríkssonar félagið
í Saskatchewan
Nýstofnað félag meðal Norðmanna í
Saskatchewan, er nefnist “Leif Erikson
Memorial Association”, hefir nýlega látið
bréf frá sér út ganga, sem fróðlegt er fyr-
ir íslendinga að iíta í, og hljóða þannig í
þýðingar ágripi:
TUgangur félagsins. — “Tilgangur félagsins,
að því er Saskatchewan fylki snertir, er sá í
fyrsta lagi, að reisa Leifi Eiríkssyni minnis-
varða, sem bæði sé sæmandi sögufrægð hans, og
um leið geti orðið til þess að innblása Norðmenn
í Saskatchewan meiri ást á fornsögu sinni, og
jafnframt til að gera þá að betri Canadamönn-
um.
Er líklegt, að þessum tilgangi verði náð í ná-
inni framtíð, með því að borgin Saskatoon hefir
þegar, samkvæmt tillögum félagsins, nefnt einn
af skemtigörðum borgarinnar “Leif Erikson
Park”. Er þessi garður þannig settur, að úr
honum má sjá yfir alla borgina. Þess vegna
bíður nú ekkert verk annað í þessu sambandi
Norðmanna í Saskatchewan eða afkomenda
þeirra, en að reisa Leifi Eirikssyni minnisvarða
og gefa hann borginni Saskatoon. Þarf eigi að
tgkfi það fram, að varði þessi verður að vera
hinn myndarlegasti , og svo úr garði ger, að eigi
eingöngu Norðmenn, heldur einnig borgin í heild
sinni megi vera stolt af honum.
Minningarsjóður Leifs Eirikssonar. — Annar
tilgangur Leifs Eiríkssonar félagsins, er að stofna
Minningarsjóð (Leif Erikson's Memorial Schol-
arship), nægilega mikinn, til þess að hann geti
styrkt hvaða canadiskan stúdent sem er frá há-
skólanum í Saskatchewan, til þess að stunda náríi
við háskóla í Noregi, í hverri þeirri námsgrein,
er Saskatchewan háskóli eða stúdentinn sjálfur
kann að velja eða óska eftir.
Sjóðsmyndunin. — Það eru hér um bil þrjátíu
og fimm þúsund Norðmenn eða afkomendur
þeirra í Saskatchewan. Til þess að stofna sjóð
þenna, svo að félaginu sé sæmd að og tilgangi
þess verði náð á myndarlegan hátt, þarf að
minnsta kosti hundrað þúsund dollara ($100,-
000). Hafa verið stofnaðar 9 eftirfarandi fé-
lagsdeildir fyrir æfifélaga, sem jafnframt eiga
að gera grein fyrir þeirri viðburðaröð, er lýtur
að fundi Ameríku:
1. Noregs deildin, fyrir heiðursfélaga.
2. Víkingadeildin, fyrir þá sem borga minnst
$100.00.
3. Islandsdeildin, fyrir þá sem borga minnst
$50.00.
4. Grænlandsdeildin, fyrir félaga, er minnst
greiða $40.00.
5. Vínlandsdeildin, fyrir félaga, er minnst
greiða $25.00.
6. Þorvalds deildin, $10.00.
7. Þorfinns Karlsefnis deildin, $5.00.
8. Guðríðar deild, $3.00.
9. Snorra deild, $1.00.
Ætlast er til að sjóður þessi verði myndaður
af sjálfviljugu gjafafé, er honum kann að áskotn-
ast frá Norðmönnum og afkomendum þeirra hér
í landi. Skal sjóðurinn sjálfur vera varðveittur
af háskólanum í Saskatchewan og vera alger-
lega undir hans stjórn, og höfuðstóllinn má aldrei
vera skertur, heldur séu það aðeins rentumar
sem notaðar eru fyrir stúdenta á ári hverju.
Námsstyrlturinn. — Námsstyrkurinn skal vera
veittur samkvæmt tillögum háskólans í Sas-
katchewan og samþykktur af yfirmönnum Leifs
Eiríkssonar félagsins. Réttindi til þess að vera
þessa styrks aðnjótandi skulu þó eigi vera tak-
mörkuð við Norðmenn eina né afkomendur þeirra
heldur skal hver og einn canadiskur borgari eiga
völ á að njóta hans, sem stundað hefir nám við
háskólann í Saskatchewan, með þvi skilyrði einu,
að hlutaðeigandi stúdent hafi tekið námsskeið
í norskri tungu, eins og háskólinn í Saskatche-
wan krefst, eða svo sem því nemur.
Bendingar.... Til þess er ætlast, að fram- |
kvæmdarnefnd Leifs Eirikssonar sjóðsins, hefji
hver í sínu umdæmi öfluga starfsemi að því að
safna í sjóðinn ,og gefi hver um sig skýrslu til
skrifstofu félagsins í Saskatoon. Skulu tekjur
sjóðsins varðveitast í ábyggilegum sparisjóðum
o. s. frv.
Hver blessun má af þessu fljóta: — Stofnun
slíks minningarsjóðs, mun verða Norðmönnum
hér í landi og afkomendum þeirra uppspretta
eilífrar frægðar og frama. Mundi það hjálpa til
að vekja betri samúð milli Canada og Noregs.
Mundi það vikka útsýni þeirra stúdenta, sem
verða kynnu styrksins aðnjótandi, og gefa þeim
betri skilning á arfsögnum, sögu og bókmennt-
um fortíðarinnar, og jafnframt gera hann að
betra Canadaþegn, hvort sem hann er af norsk-
um forfeðrum eða ekki.
Saskatoonborg. — Borgin Saskatoon hefir
nefnt einn af skemtigörðum sínum “Leif Erikson
Park”, og hefir með því sýnt íbúum sínum, að
hún viðurkennir og meti að verðleikum þann
sögulega atburð, er Leifur Eiríksson fann Ame-
riku árið 1000. Sýnir þessi nafngift ennfremur,
að Norðmenn eru mikils virtir borgarar, bæði í
Saskatoon og annarsstaðar. Þess vegna ríður
oss á, eigi aðeins að kappkosta að verða góðir
borgarar Canada, heldur einnig að sýna mann-
skap vorn i þvi, að reisa nú myndarlegan minn-
isvarða i Leif Erikson Porok, og stofna sjóð til
þess að hjálpa stúdentum til að stunda nám við
eina af hinum elztu menntastofnunum, sem nú
eru við lýði.
Mættum vér í sannleika vera stoltir af þessu
i framtíðinni. Förum nú og framkvæmum það.”
Við þetta bréf, sem gefið er út á ensku,
bætir svo félagið þeirri athugasemd í
norska blaðinu Norröna, sem gefið er út
hér í bænum, að með því að skíra þenna
skemtigarð eftir Leifi, hafi nú borgin Sas-
katoon, og þar með fylkið Saskatchewan
viðurkennt, að Norðmenn hafi fundið
Ameríku fyrstir manna, og skuli nú Norð-
menn gæta þess, að láta ekki þetta afreks-
verk hníga í gleymsku!
Það er nú í sjálfu sér ekkert nema gott
að segja um þessa sjóðsstofnun Norð-
manna, og ætti sízt að vera að telja á þá
fyrir það, þótt þeir reistu Leifi Eiríkssyni
myndarlegan varða vestur í Saskatoon.
En óneitanlega eru ástæðurnar, sem þeir
færa fyrir því, dálítið hjákátlegar og
barnalegar. Þeir eru að reyna, þvert of-
an í allar sögulegar staðreyndir, að eigna
sér Leif Eiríksson og þar með heiðurinn
af fundi Ameríku árið 1000. Er þetta
sama firran og maður rekur sig iðulega á
meðal óupplýstra Norðmanna hér í landi,
að Leifur hafi verið Norðmaður. Ekki
þyrftu þessir menn annað en að fletta
upp í Encyclopaedia Britannica, eða ann-
ari ábyggilegri alfræðiorðabók, til þess
að sannfærast um, að Leifur var íslend-
ingur, fæddur á íslandi kringum árið 975.
eftir því sem fræðimönnum telst til, eða
hér um bil öld eftir að ísland tók fyrst að
byggjast.
Þetta mun og þeim Norðmönmum líka
vera kunnugt, sem eitthvað hafa kynnt
sér málin. En um þetta gætir hinnar sömu
ásælni í garð íslendinga frá hendi Norð-
manna, og er þeir hafa viljað eigna sér
flest fornrit vor, og þar á meðal rit-
höfundinn Snorra Sturluson, af' því að
sjálfir eiga þeir fátt nýtilegt í bók-
menntum eða sögu frá þessu tímabili.
Nú er einmitt sérstaklega hætt við, að
Norðmenn verði sér til athlægis hér í
Ameríku, fyrir tilraunir sínar til að gera
Leif Eiríksson að norskri þjóðhetju, eftir
að það er orðið heimskunnugt, að Banda-
ríkin gáfu Islandi styttu af Leifi nú á Al-
þingishátíðinni, sem viðurkenningu fyrir
því — aS fslendingur hefði fyrstur hvítra
manna stígið fæti á þessa fold.
Islands Minni.
í Seattle, Wash., er bókafélag, er Vestri
heitir, félag sem langbezt hefir gengið
fram í því, að viðhalda íslenzkri tungu og
öllu því sem íslenzkt er meðal landa í þeirri
borg. F*undi heldur félag þetta jafnaðar-
lega fyrsta miðvikudag í hverjum mán-
uði, nema yfir sumarmánuðina, júlí og
ágúst, og féll júnífundurinn í vor á 4. júní.
Stjórnamefndinni fannst viðeigandi að
helga þenna fund á einhvern hátt þjóð-
hátíðinni, sem stóð fyrir dyrum á Þing-
völlum, og ráðstafaði því fundi samkv.
því. Var efnt til veizlu með íslenzku sniði
þar sem á borð voru bornir íslenzkir réttir
eingöngu; en aðalatriðið á skemtiskránni
var kvæðasamkeppni, sem stofnað hafði
verið til. Hafði nefndin mælst til þess við
skáld og hagyrðinga í nágrenninu að taka
nú á sínu bezta, og heitið þrennum verð-
launum.
Fimm kvæði komu. Voru þau öll lesin
upp og verðlaunum útbýtt. Eitt af þessum
kvæðum, kvæði Þorsteins Borgfjörð, hef-
ir þegar verið birt heima á íslandi. Hér
á eftir eru öll kvæðin birt.
TIL ÍSLANDS.
(í júnf, 1930.)
Þig hefir margur dáð í drauma-sýn,
Og dvalið sæll í ríki þinna Braga;
í fjarlægð elskað fornu hrjóstrin þín,
Sem frumleik snilldar tengd er öll þín saga.
Og margur hjá þér fullnægingu fann,
Er fró og líknsemd einverunnar seiða. —
— Það virtist þroska meiri og betri mann,
Að minnast við þitt fjalla-loftið heiða.
*
En nú ber annað ennþá stærra við
En aðdáun hjá þeim, er hugsa’ í ljóðum;
Því nú er spurt — hvar finnst í fornum sið
Hið fyrsta spor til lýðstjórnar hjá þjóðum?
Það lyftist tjald — og Lögberg þitt er sýnt
Og lögsögn úlfljóts heilluð fram á sviðið!
Og stjórnsemin og vitið vegsemd krýnt,
Unz varpar gneistum forna goðaliðið!
Það leiftrar víðar en um Þingvöll þinn,
Er Þorgeir boðar kristna trú með lögum.
— En aðrar þjóðir beittu brandinn sinn,
Svo bergmálið er guðlaust frá þeim dögum.
Og eflaust mun það lýsa lengi bjart,
Er lézt þú banna hólmgöngur með lögum.
—Á dögum Hrafns og Gunnlaugs varð þess vart
Að vitrir goðar réðu þínum högum.
Og það — að stytta útlegð einstaks manns,
Sem ógæfan og heiftin banna friðinn!
— Það örlar þar á kenndir kærleikans, —
Menn komust við — þó Grettir væri liðinn.
Oss virðist glæst um gamla Þingvöll enn!
Nú ganga þar um sögu-vígðar slóðir
Af umheim kjörnir konungbornir menn, —
Þeir kynnast þér — og verða sögu-fróðir.
Því gakk þú örugg, móðir, móti þeim!
Og mundu — þú ert einnig rík og tignuð!
Og þú munt rómuð enn um allan heim,
Þá önnur voldug ríki verða hnignuð!
Jakobína Johnson.
ÍSLAND
Tileinkað íslandi og íslenzku þjóðinni á Þúsund
ára afmæli Alþingis, 29. júní, 1930.
Langt í fjarlægð fyrir tíu öldum,
frumherjar sér numið höfðu land,
land sem girtu höf með hrönnum köldum
og Hávamálin kváðu æ við sand.
Land, sem rétti himni hvíta' tinda
og heita kyssti vorsins morgunsól;
og landsins dísir blómvönd gerðu binda
úr blómum, sem þar uxu í dal og hól.
Og þetta land var ísland okkar kæra,
og áar vorir frægu stóðu þar
á vellinum við vatnið Öxár tæra,
Vitrir höfðu stefnt til fundar þar.
Að byggja land með lögum þótti sæma;
lýðveldið var hvítvoðungur enn;
til að sækja “sök” og verja og dæma
sína ætíð völdu beztu menn.
Og þing var sett und himinboga heiðum,
og handsöl vóru bæði traust og mörg.
Frelsisgyðjan lék á austurleiðum
lög, sem endurkváðu stuðlabjörg.
Nú vóru fyrstu frelsisþættir snúnir
framtíðinni og allra þjóða hag.
Tíminn hefir geymt þær guðarúnir,
sem göfugmennin ristu oss þann dag.
Þjóðin mín, m«ð þrótt og sterkan vilja
þúsund ára sirðist hefir próf.
íturmennin ávalt virtust skilja,
og enginn þeirra pund í jörðu gróf.
Þeir stóðu á verði um Niflheims vetrarnætur,
á Náströnd þrauta bitrust drukku full;
en “Musspellsheimur” sumars var þeim sætur,
er sólin breytti öllu í lýsigull.
Við, sem hér frá vesturströndu mænum
vonaraugum heim til þín í dag,
og í okkar hjartans barnabænum
biðjum guð, þér snúist allt í hag.
Munið, bræður; minnist, systur góðar,
að menning treystir venzlaböndin sterk.
Við erum hér sem þingmenn vorrar þjóðar,
það er okkar heilagt skylduverk.
Við, sem búum langt frá okkar landi,
með lýð, sem á sér afreksverkin flest;
við getum samkvæmt okkar stöðu og standi.
stundað margt, sem okkur líkar bezt.
En viljirðu láta víðsýn augað hrífa,
viljirðu gleyma böli, dauða og synd,
lát þinn hug og sál á vængjum svífa
um sumarnótt á íslands fjallatind.
Á sævarströnd mér svífa Ijóð af munni,
sonarkveðja, er hjartað eitt til bjó,
til landsins sem að fyrst eg ungur unni
og æsbuvonin gullin hörpu sló.
Heim! Ó, Heim! Nú halla tekur degi.
Eg hefi ei gleymt þér, kæra feðrastorð.
Við sólarlag míns lífs, þá höfuð hneigi,
eg helga þér mín fyrstu og síðsu orð.
Þorsteinn Borgfjörð.
KVEÐJA TIL ÍSLANDS.
Nú fylkja frændur liði.
* Nú fylkja frændur liði
fram á Vínlands strönd,
og hestum Ránar hrinda
úr höfn og leysa bönd;
og heim á iundan halda
hugar skeytin fljót;
ungir og aldnir sækja
Íslands gleðimót.
Eftir aldir tíu
ísland lítur hátt;
með frægð og fjöri nýju,
sem færir andans mátt.
Og enn á Alþing ríða .
afkomendur Njáls,
með ást til eldri tíða
og afl hins forna máls.
Á Þingvöllum sumarið 1930.
Hér á þessum helga reit
hefst vor forna saga;
hér hin glæsta hetjusveit
hjörnum beitti laga.
Hér var ættlands ástin heit
um unga frelsis daga.
Hér voru menn og málin dæmd,
og margur sekur fundinn;
og mörg var hetja af Fróni flæmd,
fjötrum laga bundin.
Þeir vörðu frelsi, fjör og sæmd,
þótt flest væru lokuð sundin.
Hér var, þar sem Héðinn gekk
hraustur milli búða;
með fullhugum á fremsta bekk
vér finnum kappann prúða;
auðna sumum aldrei fékk
afl og gæfuskrúða.
Hér var, þar sem Gerður góð
Gunnar leit í fyrstu.
Hér var þar sem fögur fljóð
frægar hetjur kysstu.
Hér hið aldna Alþing stóð
og auðnudísir gistu.
Hér var margur mælskusnjall,
sem málin sóttu og vörðu.
Sumir líktust Síðu-Hall
og sverðin slíðra kjörðu.
En öðrum heift í huga svall
og hefnd ei spara gjörðu.
Vér grillum löngu gengna tíð
gegnum sögu-spjöldin,
og sjáum glæstan goða-lýð
glíma um stjórnarvöldin.
Ef að þurfti út í stríð,
aflið veitti fjöldinn.
Og feður merkið festu hátt
fyrir þúsund árum.
Böðlar konungs brutu í smátt,
þótt brandur stæði í sárum;
reyndu að stefna í rétta átt,
röskvir á tímans bárum.
Garðars hólmi ennþá á
afar hrausta niðja.
Með höfðings svip og bjarta brá
þeir bratta vegi ryðja.
Þeim hefir staðið heilög hjá
hamingjunnar gyðja.
Kappa móðir kostarík,
með kalið hold og brunnið,
heilla-vætt í hól og vík
hafa hjá þér unnið.
Og í dag er engin slík,
sem í er meira spunnið.
Vermi guð vort gamla land
með geislum morgunsólar,
og blessi æ vort bernsku land.
þó bili valdastólar. ,
Og ávalt standi um okkar land
andans sjónarhólar.
J. J. Middaf.
FJALLKONAN 1930.
Móðir, eg á mynd af þér
milda, hreina, bjarta;
Guðs af fingri gerð hún er,
grafin á mitt hjarta.
Þetta dýra drottins ár
dýru Fjallkonunnar,
verður hennar vöxtur hár
og yirtir þjóðum kunnar.
Þolgóð beið í þúsund ár.
Þolinmæðin réði.
Hennar barnahópur smár
nú hoppar upp af gleði!
T. R.Johnson.
Sökum þrengsla verður eitt kvæðið í þessum flokki
frá Seattle, “Fóstbræðra minning” eftir Jón Magnús-
son, að bíða næsta blaðs.