Heimskringla - 04.02.1931, Blaðsíða 2

2 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 4. FEBRCAR 1930
Sléttumannasaga.
V.
Brautryðjendur.
Þegar Dollard flaut í blóði sínu I
stauravirkinu fyrir neðan flúðimar
í Ottawaánni, til þess að bjarga með
því sinni ungu ættjörð. Nýja Frakk-
landi, þá voru tveir aðrir landar
hans á leiðinni, langt vestur úr Indi-
ánabyggðunum, með örlagaþrungn-
ari loðskinnafarm i fórum sínum,
heldur en nokkru sinni áður hafði
fluttur verið til sjávar í Ameriku-
Yngri maðurinn af þessum tveimur,
bar til dauðadags á annari kinninni
ör. sem hann hafði fengið fáum ár-
um fyr, af einni bardagasveðju þessa
sama Indíánaflokks, sem nú var ný-
snúinn aftur frá vígunum.
Þegar ein flækja greiðist, verður
annað að flókna, reynist auðfræði
þjóðanna eins og það væri sjálfsagt'
lögmál, þó það sé algerlega til kom-
ið af mannavöldum en ekki nátt-
Úrunnar. A blöðum sögunnar lýsir
það sér óvíða betur en í æfiferli
þeirra tveggja manna, sem hér um
ræðir, hvemig up^lag einstaklinga,
umhverfi bemskunnar, afnot tungu-
mála, áhrif kvonfanga, ofriki valds-
manna og nasvísi gróðamannsins
slá sínar látlausu blæbreytingar á
lífsvefi heilla þjóðá, jafnvel þeirra,
sem sterkastar þykja.
Það hafði drengur á sextánda ári
slegist í förina, þegar Maisonneuve
sá, sem stofnsetti Montreal 1642, lét
I haf frá Frakklandi árið áður. —
Þessi drengur hefði mátt taka séd
I munn orðin:
"í bemsku las eg blóm á Signár-
engi,”
því norðan við það fljót hafði hann
verið fæddur og upp alinn. Prestar
í Quebec höfðu í fyrstu tekið hann
að sér, haft hann með sér í trúboðs-
ferðir og hann reynst allra manna
fljótastur að læra mál Indiána. Síð-
an hafði hann, liðugt tvitugur,
kvongast skozkri stúlku*) og um
sömu mundir erft landareign yfir á
Frakklandi, sem hann dró nafn af,
og kallaði sig des Grouvilliers. Eftir
fá ár hafði hann misst sína skozku
konu, en nokkru siðar kvongast aft-
ur Frakkneskri ekkju, og við það
komist í kynni við bróður hennar,
sem hét Radisson. Var sá dálítið
yngri en hann var sjálfur, en annar
garpurinn frá í loðfelldakaupmennsk
unni, og varð sömuleiðis tvigiftur.
Þar sneri þó öfugt við, að því leyti
að seinni kona hans var ensk. Var
hún svo komin á þessar slóðir, að
föðurbróðir hennar var sá David
Kirke, sem eitt sinn hafði sýnt
Champlain í tvo heimana og tekið
af honum Quebec-
Hvor þessara manna um sig, höfðu
þannig ítök í báðum hvitu þjóð-
flokkunum og viðkynningu við ýmsa
Indíánakynflokka. Þeir höfðu gert
félag með sér, og ár eftir ár verið í
þessum verzlunarferðum, en í þetta
skifti höfðu þeir verið í burtu all-
an veturinn 1659—60. Um haustið
hafði þá dagað uppi vestur í Min-
nesota, sem nú er kallað. Höfðu
verið komnir þangað í þvi skyni, að
*) Faðir hennar, skozkur hafn-
sögumaður, Abraham Martin að
nafni, hafði gert sér bújörð á hæð-
inni bak við Quebecborgina, og draga
Abrahamsvellirnir nafn sitt af hon-
um.
leita uppi skipaleið, sem Indíánar
langtum austar höfðu sagt þeim
frá að lægi til hafs beint í suður
frá þessum stöðvum, en svo fengið
þær fréttir hjá Indíánum þama, er
þeir kölluðu Crees, að þar væri um
aðra, arðvænlegri vatnaleið að ræða,
alla leið til hafs i norður. Um vor
ið höfðu þeir þó orðið svo fengsælir
á feldina, að fréttiraar um höfin
urðu að bíða, og það sem þeir
höfðu handa á milli, varð sem fyrst
að komast til kaupstaðar, eins og
vant var.
Landstjóri niðri í Three Rivers
gleypti við fréttinni um gróðavonina
í norðvestri — kannske sá fyrsti,
en ekki sá síðasti valdsmaður þar
eystra, sem það hefir gert. Hann
vildi leggja þeim til tvo menn i
helmingafélag, en þegar þeir afþökk-
uðu það, ógnaði hann þeim með rétt
indum þeirra einokimarfélaga, sem
þar voru orðin rótgróin i meira en
mannsaldur. Þeir laumuðust vestur
samt tveimur árum síðar; en hvaða
leið hefir verið farin i þessari fyrstu
ferð, sem gerð var ofan úr landi til
Hudsons flóans, vita menn ekki;
hvort það hefir verið styzta leiðin
frá Superiorvatni til James Bay, eða
lelðin um Lake of the Woods (Skóga-
vatn), eða jafnvel vestur i gegnum
Minnesota og niður Rauðá. Hitt er
kunnugt, að þegar Groseilliers og
Radisson komu til Quebec úr þessari
fyrstu sléttfylkjaför — sem svo má
kalla, hafi þeir farið aðrahvora Win-
nipegvatns leiðina, — þá var vam-
ingur þeirra skattaður svo í drep,
þegar austur kom, að upp frá því
þorði enginn Quebec kaupmaður að
eiga nein ítök í framkvæmdum
þeirra. Sannaðist þar, að krókur-
inn beygðist snemma til þess, sem
verða vildi. •
Þá sneru þessir mágar sér til
Akadíu og lögðu fé sitt í skip, sem
þaðan átti að sigla til flóans, en þVí
hlekktist á í förinni, og voru þeir
fjármunalega komnir að þrotum.
Það var Groseilliers, sem minntist
þess þá, að kona Radissons átti
frændfólk í Nýja Englandi, og þang-
að var nú leitað. Ekkert var bein-
línis upp úr því að hafa, en í ferð-
inni kynntust þeir fjórum sendimönn
um frá Englandi, sem þar voru í ein
hverri rannsóknarför vestur I nýlend
unum, og þeir töldu ráðlegt að leita
hjálpar í Englandi. Ekki geðjaðist
þó Frökkunum að því ráði, með
sjálfum sér; svo þó þeir kæmu sér á
skip til Englands, linntu þeir ekkl
ferð sinni, þegar til kom, fyr en í
Paris.
Þjóðeraisræktin hrekkur ekki æf-
inlega til, og valdsmennimir missa
stundum algerlega sjónar á henni
og hleypa henni í lífsháska. Þarna
var svó fullt af vinum einokunarfé-
laganna, sem áttu frönsku nýlend-
una með Indíánaflokkum hennar
fyrir vestan hafið, að þeir mágar
komust ekki þvers fótar fyrir fhrif-
um þeirra. 1 þess stað rákust þeir
þar aftur á einn þeirra Englendinga,
sem þeir höfðu kynnst í Nýja Eng-
landi, og hann kom þeim á tal við
sendiherra Englendinga í Paris, er
að lokum sendi þá aftur af stað tif
Englands, með bréf, sem hann skrif-
aði Prince Rupert.
VI.
Víkingur og gullsmiður.
Titil þessa manns mun sendiherr-
ann hafa stafsett eins og gert er
hér að framan, og bendir til orðs,
sem upphaflega merkir frumburð.
Hefir titillinn sýnilega hossast til í
sömu skúffunni eins og “höfingjar”
og "fyrirmenn”, en fest sig þar ein-
ungis ætteminu. Rupert var ekki
frumburður, heldur þriðji bróðir; en
hann var sá þeirra, sem virkilega
gat kallast sonur kóngs og drottn-
ingar í riki sínu, því hann var fædd-
ur stuttu fyrir hátíðimar, þann eina
vetur (1619—20), sem foreldrar hans
áttu þeirri háu tign að heilsa, aust-
ur í Prag í Bæheimi, þó bæði væru
þau sjálf vestan frá sjó.
Það er með sama hætti að hlát-
ur og víkingur verða til. Þeir fæð-
ast báðir óttalaust af því óvænta.
Þegar tvær fyrirhyggjulausar and-
stæður mætast i meðvitundinni, risa
þær i báru, sem hrannast í hlátri
Víkingssálin er samskonar mótsögn.
Svo er einnig fræhnappurinn á vori
og klofning kera, sem gneistar úr,
þar sem sprettan er að hefjast. “Að
deila við goðin er heimska, ei
hreysti”, skilst Friðþjófi, en hann
brennir Baldurshof. Rúpert prins
verður oftast, sér ósjálfrátt, eins og
lifandi bókarmark, sem færist jafn
ótt og lesið er, og táknar aftur og
aftur upphafið á endirnum.
Það höfðu alltaf verið til Hússítar
i Prag, frá brennunni sælu, 200 ár.
um áður. Loksins höfðu þeir haft
það af að fá kosinn sér til konungs
þýzkan, lúterskan fursta, sem Frið-
rik hét, en kaþólska kirkjan var ekki
aldeilis á þvi ennþá, að sleppa heim
inum við norðrið svona að óreyndu
Það höfðu, frá hennar sjónarmiði
orðið góðar tafir um mörg ár, frá
þvi að Hinrik frá Navarra hafði
verið myrtur, svo herhlaupið í Prag
og brottrekstur Friðriks úr Bæheimi
má heita upphafið á Þrjátíu ára
striðinu; en það sjálft eru menn
vanir að telja endirinn á trúarbragða
styrjöldinni, sem siðabótinni fylgdi.
Fyrir Rúpert prins var þð eftir
margt annað upphaf og endir, áður
og síðar. Hann flæktist til og frá
um hið lúterska Þýzkaland með for-
eldrum sínum, og átti loks varan-
legastan samastað í Hollandi, eins
og fleiri þess háttar mönnum hefir
orðið. En þegar hann stálpaðist,
var þess minnst að hann var systur-
sonur Karls I. konungs í Englandi,
og þangað hélt hann, og varð frænda
sínum innan skamms allt í öllu.
Þótti hann svo glæsilegur riddara-
foringi, að ekki mundi fjarri sanni,
að í honum lifði þá um stund síð-
asta hámark þeirrar stéttar; en
beiskyrtur varð Karl konungur við
hann, þegar hann gafst upp við
Bristol 1644, enda hefir konungur
þá skilið betur hvað verða vildi, og
átti mest í húfi. Er svo að sjá, sem
Rúpert prins hafi aldrei átt mögu-
legt með að meta til hlítar allt það
brennutrúar ofstæki sem logað gat
þá i Englendingum á báðar hliðar.
En hann hélt áfram að verja kon-
ungdóm Karls, svo sem herafli
vannst til, og eftir að konungur var
tekinn af lifi (1649), gerði hann
Cromwell allt það illt, sem hann ork-
aði, með skipaflota þeim, sem hann
gat haft til umráða.
Þegar það hætti að vera nokkuð
annað en fásinna, fyrir aflsmunar
sakir, gerðist hann sækonungur, upp
á allra gamaldagslegustu víkinga-
visu; varð sem sé hreinn og beinn
ræningi í “spánska sjónum”, og lét
þá um stund greipar sópa um ná-
lega hvað sem fyrir hendi varð. Er
hann þannig enn á ný nokkum veg-
inn síðasta hámark þeirrar óhentugu
stéttar í norðurheimi.
Jafnskjótt og lokið var mililbils-
ríki Cromwells, sem Skotlendingar
eru hér enn í dag að syrgja og til-
biðja út um allan Vesturheim, hvarf
Rúpert aftur til Englands til bræðr-
unga sinna, og settist í helgan stein.
Vorið 1667, þegar Frakkarnir tveir
voru sendir til hans með bréfið —
réttum tvö hundruð árum fyrir stofn
un Canadaveldis — höfðu mikil veik
indi gengið á Englandi, og hann
hafði lengi verið lasinn, svo að bréf-
berunum ætlaði ekki að ganga sem
greiðast að ná fundi hans. Þeir sem
gátu voru í þá daga vanari þvi, þeg-
ar svona stóð á, að halda sjálfa sig
sem mest flekklausa frá umheimin-
um, heldur en að kosta upp á sótt-
vörð um sjúklinga. Eitthvað hefir
orðið til þess, að aðrir menn komust
svo snemma inn í þetta gróðamál,
að í sinni viðurvist gátu þeir komið
á rækilegum samtalsfundi, gullsmið-
urinn, Mr. John Dortmann, og tveir
aðrir með tigulegri nafnbótum. —
Þetta fór loksins að ganga dálítið,
og innan skamms var mikið masað
við konunginn sjálfan.
Rúpert prins, víkingurinn i ridd-
arabúningi, fæddur og baðaður í
gagnstæðum trúarbragðastríðum.hol-
lenzku andrúmslofti ogspánska sjón-
um, og Radisson, refilsstiga barn á
allan handa máta, klæddur eins og
Indíáni og þó ofan í kaupið Húgon-
otti frá hinu ramm-kaþólska Nýja
FrakklandJ, höfðu sennilega yfir
mjórra bil að stökkva á milli sín
innvortis, heldur en útvortis. Þegar
búið var að raða nógum nafnbót-
um, frá prinsi til landhlaupara, með
gullsmið í miðjú trogi, er auðvelt, að
láta sér, á afbakaðri latínu, finnast
vænlega horfast á með tillhugalífið
fyrir Romance og Finance.
Það var farið af stað eftir feldun-
um næsta ár, og farið aftur, og eft-
ir þrettándann, þrem árum frá fyrsta
samtalinu, var fyrsta opinbert upp-
boð á loðfeldum haldið í London.
Konungur ritaði undir stofnskrá, er
löggilti Hudsonsflóa félagið, 2. maí
1670, eins og lesa má á fáguðum
eirspjöldum, greyptum í búðarveggi
þess víðs vegar i byggðum sléttu-
manna, og minnir á 200 árin, sem
frá þessu liðu fram að stofnsetningu
Manitobafylkis. Prince Rúpert varð
fyrsti forseti félagsins og hafði sér
við hönd sjö manna ráð; þrjá ridd-
ara í broddi fylkingar og gullsmiðinn
til að reka lestina. Þannig er nöfn-
unum raðað í stofnskránni sjálfri.
Groseilliers og Radisson voru ekki
í félaginu, aðeins í þjónustu þess __
fyrst í stað.
Romance og Finance höfðu náð
saman, með þeirra og herrans hjálp,
eins fyrir því.
Opið bréf til Hkr.
Tileinkað þeim vinum mínum K. N.
skáldi á Mountain, og frú Rós.u
Casper í Blaine.
Frh.
Laugarnar
9. júlí er einn af þeim fáu elsku-
legu dögum, sem eg hefi lifað á Is-
landi að þessu sinni. Allur til kvölds
og fram undir morgun næsta dag.
Frú Jóhanna Sigurðardóttir og stúlk
ur hennar fóru í laugarnar til þvotta
og fékk eg að vera með — léát eg
vera að hjálpa — gera minn part
af þvottinum. Laugahúsið virtist
mér gamalt. Bekkir eru þar fyrir
þvottabala og þvottastampa — sund
ur sagaðar tunnur, líklega oliutunn-
ur, og þungir í vöfum. En við þá
má þó bjargast, þegar ekki er um
betra að ræða. Bót er það í máli
að þvottaskólpi má hella á gólfið,
og rennur það burt af sjálfu sér. En
vatnið verður maður að bera inn,
vilji maður þvo undir þaki, og kalt
vatn all-langan spöl. Ekki eru mikil
líkindi til umbóta í þessu efni, þvi
þvottur þar er nú að leggjast niður.
Samt voru býsna margir þar þenna
dag. Sumir að verki en aðrir komn-
ir þangað fyrir forvitnissakir. Mun
síðar taldi hópurinn hafa verið fyrir
það mesta útlendingar, Vestur-Islend
VISS MERKI
eru vottur um sjúk nýru. Gin Pills
bæta fljótt og gersamlega, þar sem
þær verka beint en þó þægilega á
nýrun—og þannig bæta, lækna og
styrkja þau. Kosti 50c í öllum lyfja
búðum.
132
hátt, og eins oft — og oftar, ef enrt
er nokkur, sem vilja kynni meira en
tvo bolla, þar til áreiðanlegt er að
enginn vill meira. Og hér var kaff-
ið kaffi----ekki kaffispillir — bætir
kalla þeir það. Þetta var ekta kaffi
með ekta rjóma og átti vel við kaffi
sálina mína. Þegar fyrstu kaffi-
umferðinni var lokið, voru vindlingar
bornir í kring og kveikt í fyrir þá.
sem vildu reikja- Nokkrar konur
reyktu, en fleiri ekki. Engar kon-
ur settu upp löng andlit með vand-
lætingarsvip gagnvart þeim, sem
-reyktu, þó þær ekki gerðu það sjálf-
ar, enda var reykingu að hófi stillt
Og eg, mínir elskanlegu, reykti eina
ingar og máske einhverjir aðrir til cigarettu með ánægju, og taldi mig
leiðbeiningar þeim. Ekki hygg eg 5 góðum félagsskap.
þar hafi verið þá aðrir útlendingar. ‘ Mikil er spillingin,” sagði vestur-
Vatnið í laugunum sauð og vall af ^ íslenzk frú, er hún sá stúlkur í leik-
sjálfsdáðum, þ. e. kom sjóðandi upp ^ ritinu "Syndir annara”, reykja. —
úr jörðinni- Það er kristalls tært. ^ Ekkert annað var athugavert, hvorki
Fólk notaði sér það, bjó sér til , við leikinn né leikendur. Já, mikil
kaffi, og neytir þess liggjandi eða
sitjandi í grængresinu og fyllir sál
og likama. Líkamann af forða þeim
er það flytur með sér, svo sem kaffi,
sætabrauði og þessháttar. Sálina
metta þeir, sem þannig eru skapi
farair, á íslenzkri náttúrufegurð, því
um þetta leyti árs er útsýn hér fög-
ur, hvert sem litið er, þrátt fyrir
það að hér er fremur láglent. En
gangi maður upp á hæðina norður
af laugunum, verður þó útsýnið
miklu víðáttumeira og fegurra. Það
gerðum við einu sinni og hefi eg
er spillingin.
Meðan nú þessu fór fram, sem að
framan hefir lýst verið, voru sam-
ræður komnar í gott horf. Var þar
talað um landsins gagn og nauð-
synjar, eins og vænta mátti af svo
skynsömum konum. Gat einhver
þess, að eitt af þvi, sem Island van-
hagaði mjög tilfinnanlega um, væri
vinnukraftur — fleira fólk, og lét í
ljósi þá ósk, að sem flestir Vestur-
Islendingar flyttu heim til að setjast
þar að. Gat eg þess, að í því til-
felli vildi eg að Islandsstjórn gerði
áður lýst því að nokkru, og læt hér þeim auðveldara en öðrum útlend-
þar við sitja.
Gerið þér svo vel PaRKER HOUSE ROLLS
Reynið þessa forskrift
1 bolli heit mjólk
2 matskeiCar smjör
1 matskeiö sykur
1 Saltskeiö af salti.
Vi kaka uppleyst af
Royal Yeast
yx bolli af volgu
vatni
—Smjörið, sykrið og saltið skal láti í heitu
mjólkina, lofa henni að kólna. Þegar hún
er orðin aðeins volg skal láta saman við
hana gerið og 1% bolla af hveitimjöli:
Hræra þarf þetta vel saman og láta svo
standa yfir nótt á hlýjum stað. Næsta
morgun skal bæta við því mjöli er þarf,
svo hnoða megi deigið, láta það svo bíða
meðan það hefast, fletja það svo út unz
það er % þuml. þykt. Skera svo með köku-
járai og rjóða smjöri beggja megin á og
brjóta kökuna saman, láta brauðið svo enn
bíða og hefast unz það hefir tvöfaldast að
þykt, láta það svo í bökunarofnin og baka
það i 25 mínútur. Efni það sem umræðir
er nóg í 10 brauðsnúða.
Ef þér gerið bökun heima, þá skrifið
Standard Brands Limited, Fraser Ave. og
Liberty St. Toronto, eftir Royal Yeast
matreiðslubók. I henni eru forskriftir
fyrir Lemon Buns, French Tea Ring,
Dinner Rolls, og ýmsar fleiri sælgætis
brauðtegundir.
Royal Yeast Cakes
Gefur brauðinu betra
bragð, betra útlit, það
geymist betur. Það hefír
verið talið bezt í 50 ár,
ef nota hefir átt þurrager
við heimabakstur.
Hafið fullar byrgðir af
því fyrirliggjandi. Hver
gerkaka er vafin upp i
vax pappir. Þær geymast
svo mánuðum skiftir.
"Kaupið vörur sem búnar eru til í Canada"
Hjá frú Jakobsen.
Að kvöldi þessa dags erum við frú
Jáhanna i boði hjá frú Kristínu
Pálsdóttur Jakobsen, áður getið á-
samt nokkrum konum úr Landa-
kvennafélaginu, sem nú sat ársþing
sitt í Reykjavík, eins og áður er að
vikið. Var mér sagt að þinginu, þ.
e. fulltrúum félaganna, hefði verið
skift niður þetta kvöld milli nokk-
urra reykviskra kvenna, “frúa” væri
máske nær lagi að kalla það. Var
frú Bríet Bjarnhéðinsdóttir i þessum
hóp hjá frú Jakobsen. óþarft er að
taka það fram, að við höfðum hér
góðar viðtökur. Frú Kristín er ein
af þeim konum, sem hefir sérstak-
le&a gott lag á því að gera gesti
sína heimakomna.
Það virðist vera siður við þess
konaf tækifæri, að koma gestunum
sem fyrst að borði. Eru þar hvers
konar kræsingar og æfinlega rjóma-
kaka með tveggja þumlunga þykk-
um þeyttum rjóma ofan á forláta
köku. Fyrst er komið með súkku-
laðikönnu, sem ýmist er sett á borð-
ið, og skal þá hver hella í sinn
bolla og rétta könnuna þeim næsta,
eða borin i kring af þjóni eða þjón-
ustustúlku — dömu mundu þeir
segja heima, — og hellir hún þá í
bollana. Þegar fyrstu bollarnir eru
tæmdir, kemur súkkulaðikannan aft-
ur á gang og ávalt fylgir henni
þeyttur rjómi, sem hver tekur og
lætur í sinn bolla eftir vild. Þegar
útséð er um það, að enginn vill
meira súkkulaði, kemur kaffikann-
an, og er hún borin inn á sama
0G EIGNIST
ÞESSA B0K
Alt sem þér þurfið að gera.
§ er að leggja $1.00 á vöxtu
og þér getið bætt við hann
eða tekið af honum frá
kl. 10 f. h. til kl. 6. e. h. á
hverjum degi nema á laug-
ardögum, þá frá kl. 9.30 til
kl. 1. e. h.
Manitoba fylki ábyrgist ÖII
innlegg.
Vextir eru 3%%
PROVINCE of MANITOBA
SAVINCS OFFICE
Donakl St. við Ellice
eða 984 Main St.
Wlnnipeg
þér sem
no u í
TI M BUR
KAUPIÐ
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Blrgðlr: Henry Ave. East Phone: 26 35«
VERÐ
Bkrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
GÆÐI ANÆGJA.