Heimskringla - 04.02.1931, Blaðsíða 4

4 BLAÐSJÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 4. FEBRírAR 193»
Heintsknngla
(StofnuO 1886)
Kemur út ð. hverjilfn miövikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
Verð blaðsins er $3.00 á[gangurinn borgist
fyriríram. Ailar borganir sendist
THE VTKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETURSSON
Utanáskrift til blaðsim:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave.. Winniveg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til riistjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent A je„ Winnipeg.
"Heimskringla’’ is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG 4. FEBRtrAR 1930
RITFREGN
SACA, VI. árg. 2. bók. ..Winni-
peg 1931.
Saga hefst að þessu sinni með Ásta-
vísum til Helgu eftir Stephan G. Ste-
phansson — sem aldrei hafa birzt áður.
Er það sú hlið á kveðskap skáldsins, sem
lítt hefir þótt gæta í ljóðum hans, en það
stafar vitanlega ekki af því, að eigi hefði
hann getað ort afbragðs ljóð á því sviði
eins og um önnur efni, enda bera þessi
ljóð ótvírætt vott um það, heldur sýnir
það, hve heilsteyptur og óhvikull hann
var í ást sinni sem öðru. — Æskuást hans
endist honum í meira en hálfa öld, eða
æfina út, og þess vegna þarf hann eng-
in önnur ástakvæði að yrkja, en hann
gerir í æsku. Slíkt tilheyrir og líka ung-
lingsaldrinum, og þeir sem helzt aldrei
yrkja annað en ástarkvæði, hafa aldrei
vaxið til fullorðins manns — enda eru
tilfinningar þeirra hvikular og í brot-
um. — Það er samt sem áður gaman að
eiga þessi kvæði eftir Stephan, og hjálp-
ar til skilnings á eðlisgerð þessa merki-
iega skálds.
Annars er Saga að venju troðfull af
skemtilegu og fjölbreyttu lesmflli, sögum
frumsömdum og þýddum, fróðleik ýmis-
konar, kvæðum og spakmælum, að ó-
gleymdum þjóðsögunum, sem maður byrj
ar ailtaf á að lesa. Þarna er áframhald af
hinni bráðfjörugu æfisögu Bjarts Dags-
sonar, eftir ritstjórann, sem er ein hin
merkilegasta históría, er hvergi gæti hafa
átt sér stað nema í Vesturheimi, og meg-
insnjalit kvæði um Ask Yggdrasils, eftir
sama.
Það væri illa farið ef Saga yrði að
hætta að koma út, fyrir áhugaleysi eða
óskilvísi íslenzkra lesenda í Canada, eins
og ritstjórinn er hálft í hvoru að hafa
við orð, því að nóg er þegar orðið hall-
ærið á sæmilegri íslenzku vor á meðal.
En ritstjórinn Þ. Þ. Þ. er einn af þeim,
sem ritar ifezt mál og andríkast nú í
Vesturheimi, enda er hann skáld gott.
Er það eindregin von mín, að úr hans
penna eigi enn eftir að fljóta mörg vit-
urleg hugsun.
B. K.
INDLANDSMÁLIÐ.
Hinum mikla fundi, sem staðið hefir
yfir á Englandi, um sjálfstæðismál Ind-
lands, er nú ioks lokið. Indversku fuil-
trúarnir eru lagðir af stað heim til sín
með uppkast að stjórnarskrá, sem fund-
urinn seint og síðar meir kom sér sam-
an um, en sem nú verður lögð undir úr-
skurð indversku þjóðarinnar á sambands-
þingi hennar. Og hvernig málinu reiðir
þar af, er nú beðið eftir með talsverðri
eftirvæntingu.
Það leyndi sér ekki, að indverska þjóð-
in heima fyrir vakti yfir hverju spori, er
fulltrúarnir stigu á fundinum, enda sýndu
þeir mjög mikla festu í flutningi máls-
ins. En það er nú samt eftir að vita,
jafnvel þó fulltrúarnir færu að ráðum
þjóðarinnar, eigi síður en sínum, með að
samþykkja uppkastið, hvort að hún get-
ur, þegar heim kemur, sett- sig í þeirra
spor og gengið að því.
í uppkastinu' má segja að Bretar hafi
að miklu leyti orðið við kröfum Indverja.
Þeim er veitt umsjón sinna sérmála og
ábyrgð þeirra, eins og hinir gætnari sjálf-
stæðismenn virðast allánægðir með. En
þar með er ekki sagt að fullnægt sé kröf-'
um hinna róttækari þjóðernissinna. Og
það er einkum eftirlitið eða tryggingin
sem Bretar áskilja sér í fjárlántökum
landsins, hermálum og utan lands við-
skiftum, í uppkastinu, sem þeir eru lík-
legir til að andmæla. Bretar fara fram
á að þeir hafi rétt til þess að hafna eða
samþykkja gerðir þjóðarinnar, að því
er þessi mál áhrærir. Ensku blöðin hér
gera þó lítið úr þessu atriði uppkastsins,
og halda því fram að það verði ósam-
lyndi Tyrkjans og Indverjans í landinu,
sem það strandi á, ef það verður ekki
samþykkt. Það getur vel verið að sam-
komulag þessara flokka sé ekki sem
bezt. En það er þó líklegra, að þar sem
Indland ér heimaland þeirra beggja, að
þeir líti fyrr frá því sjónarmiði á sjálf-
stæðismálið, en frá innbyrðis krit, sem
á milli þeirra kann að eiga sér stað. Það
að Indverjar hafi fleiri þingmenn, vegna
þess að þeir eru fjölmennari en Tyrkinn,
getur ekki skoðast beinlínis ástæða til
þess að hafna stjórnarskránni. Það er
enda of snemmt að spá nokkru um það,
að þeir mundu sýna þessum löndum sín-
um yfirgang, þó þeim yrði löggjafarstarfið
í hendur lagt af þessum ástæðum, eftir að
stjórnarbótin er samþykkt.
En það er eftir að vita, hvað sá flokk-
ur þjóðernissinna, er Gandhi leiðir, er
stór. En hann er uppkastinu andvígur.
Ef sá flokkur er í meirihluta, og verði
« hann ekki sviftur þátttöku í stjórnar-
skrármálinu, er nokkurn veginn víst, að
þessari stjórnarskrá verði hafnað. En
sé hann ekki nógu fjölmennur til þess,
yrði sá flokkur í sambandsþinginu aðeins
andstæðingaflokkur stjórnarinnar, og
biði eftir að éflast svo að hann næði völd-
um sjálfur.
Þetta er flokkurinn, sem uppkastinu lík
lega stafar mest hætta af, því að hann
er áreiðanlegur andvígur þessu ákvæði
um eftir lit Breta á þeim málum, sem á
var minnst hér að framan.
Með samþykkt þessarar stjórnarskrár
á þingi Indlands, öðlast landið sömu rétt-
indi og aðrar sjálfstjórnarnýlendur Breta.
Er því ekki annað hægt að segja en að
hún hafi í sér fólgna mikla réttarbót fyr-
ir Indland. Mun það og hafa komið full-
trúunum á fundinuin til þess að ganga
að henni, þó hún ekki fullnægði öllum
kröfum þeirra.
En hinum svæsnari þjóðernissinnum
finnst eflaust, að úr því að svo miklu varð
náð, með góðu að heita mátti, hefði þeim
alveg eins vel verið í lófa lagt, að kom-
ast sjálfstæðisleiðina á enda og gera
landið að alfrjálsu og óháðu ríki.
HÝÐINGAR.
Það hefir talsvert verið talað um fleng-
ingar í Winnipeg í ræðu og riti undan-
farið. Og eins og við má búast, hafa
sumir mælt þeim bót sem hegningar-
aðferð, en aðrir aftur fordæmt þær. Og
líklegast hafa hvorirtveggja málsaðilar
nokkuð til síns máls.
En það virðist þó, þegar að ræða er
um hegningaraðferðir, sem þær séu aðal-
lega( komnar undir menningaráfetandi
þjóðfélagsins. Hegningaraðferðir hafa
verið tif, sem alla nú hryllir við að hugsa
um. Það hafa verið þeir tímar, að menn
hafa verið brytjaðir lifandi í stykki, og
við það hefir ekkert þótt athugavert. Að
lesa um pyndingar miðaldanna, er eitt-
hvað það hroðalegasta og átakanlegasta,
sem hugsast getur. Menn hafa verið
slitnir í sundur eða limlestir á kvala-
fyllsta hátt, skorin af þeimæyru eða nef
og augun stungin út. Eða menn hafa
verið holskornir og rifin úr þeim innyfl-
in, og margt fleira því um líkt. Með
aukinni menningu hvarf þetta smátt og
smátt. Hegningarnar urðu mannúðlegri
og kvalaminni. Þó hefir af ýmsum hinna
allra villimannlegustu hegningum eimt
eitthvað eftir allt fram á vora daga. Og
þar á meðal má telja flengingar, því þær
voru um eitt skeið algeng dauðahegning
hjá mörgum þjóðum.
Að vísu eru flengingar nútímans ekk-
ert siipaðar því. Hinn seki var oft lam-
inn 200 högg fyrrum, og bætt við ef með
þurfti til þess að munka úr honum lífið.
Þeir sem með lögum um flengingar eru
nú, hafa í því efni mikið til síns máls,
er þeir benda á, að þær fari fram undir
lækniseftirliti, að hinn seki sé ekki lam-
inn, þar sem honum stafi bráð hætta af
því, o. s. frv. Einnig sáuhi vér þá halda
því fram, að eftir þriðja höggið væri svo
mikill dofi í h'kamann kominn, að kval-
irnar væru ekki tilfinnanlegar úr því.
Þetta geta sumir skoðað sem meðmæli
ennþá með þessari hegningu. En eigi
að síður er líklegt, að þess verði hér ekki
langt að bíða, að þær verði úr lögum
numdar.
En breytingar hegningarlaga, eða hegn-
ingaraðferða fara eftir siðmenningunni.
Þegar mönnum yfirleitt virðast flengingar
eins óviðurkvæmileg hegningaraðferð, og
mönnum þætti nú ef skorin væri af
mönnum eyrun, þá er ekkert hætt við
að þær verði lengi um hönd hafðar. Þeim,
sem héldu þeirri hegningu við, hefir ef-
laust ekkert þótt hún neitt- ægileg, þó
oss hrjósi nú hugur við henni. En bréfin
sem hafa verið að birtast hvert eftir ann-
að í dagblöðum þessa bæjar undanfarið,
virðast bera vott um það, að fólk sé orð-
ið mjög viðkvæmt fyrir hýðingarlög
gjöf voiTa tíma, og líti á hana sem hegn-
ingaraðferð, sem sé að verða ósamboðin
vorum tímum.
Vextir af Iáninu er fimm pró-
sent og það fellur í gjalddaga
þegar kornið er til markaðar
flutt. Umsjón þessara lána er
aðeins með höndum höfð á fjór
nm skrifstofum. Er ein þeirra
í Washington, nnur í St. Louis,
sú þriðja í Memphis og sú fjórða
í Grand Forks. Minnesota- og
Dakotabúar, er færa sér þetta
stjórnarlán í nyt, skifta við
Grand Fork skrifstofuna.
AFBRAGÐS SÝNISHORN.
Ritstjórnargrein, sem birtist í blaðinu
Manitoba Free Press síðastliðna viku, um
loforðasvik Bennetts í ko.sningunum, er
dágott sýnishorn af sanngirninni, sem
andstæðingar hans eru haldnir af í sam-
bandi við árásir sínar á stjórnarformann-
inn. í grein þessari er verið að sýna fram
á það, að Mr. Bennett hafi lofað í kosn-
ingunum, að sambandsstjórnin skyldi
standast allan straum af kostnaði þeim,
er af ellistyrknum leiddi, en að nú sé það
á daginn komið, að hann hafi svikið það
loforð sitt, sem önnur, því allt sem hann
ætli að greiða af kostnaðinum nemi að-
eins níutíu og fimm prósent, en afgang-
inn, eða fimm prósent af honum hnýti
hann fylkisstjórnunum á bak.
Byrðin, sem fylkisstjórnunum er á
herðar lögð með þessum hluta ellistyrks-
kostnaðarins, er í því fólgin, að þær sjái
um greiðslu á fénu til þeirra, er styrk-
inn þiggja. Það þótti ekki ósanngjarnt
að fylksstjórnirnar bæru þenna skerf
kostnaðarins, enda bæði beinna og kostn
aðarminna fyrir þær að gera það, en
sambandsstjórnina, vegna þess að þær
hafa áður haft þetta verk með höndum.
Og fylkin, sem áður greiddu fyllilega
helming ellistyrksins, hafa til þessa ekki
fengið sig almennilega til að kvarta und-
an þessu, því þau losnuðu við ekkert
litla byrði, er Bennettstjórnin færðist
greiðsluna á ellistyrknum í fang, sem
Kingstjórnin var ófáanlega til að gera og
taldi jafnveí glæpsamlegt af stjórn sinni,
fyrir tæpum tveim árum að lögleiða, að
helmingur kostnaðarins væri af sambands
stjórninni greiddur.
En það broslega við þetta er, að þá
steinþagði blaðið Free Press og allir lib-
eralar, um byrðar fylkjanna í þessu sam-
bandi. Þá var þó t. d. Manitobafylki að
greiða um sjö hundruð þúsund dali árlega
í ellistyrk að sínum helmingi. En nú
stynur blaðið og liberalar mjög þungan
út af því, að fylkln þurfi að sjá um út-
býtingu fjárins, sem sambandsstjórnin
leggur fram í þessu sambandi, og varla
getur kostað fylkin mikið, eða segjum
Manitobafylki ekki meira en þrjátíu og
fimm þúsundir dala, í stað sjö hundruð
þúsunda, er það áður greiddi.
Og þessu lík eru fleiri dæmi, qr liber-
alar bera á Bennett, í sambandi við að
sanna mál sitt um svik á kosningaloforð-
um hans síðastliðið sumar.
Ef pólitískir stjómarandstæðingar hafa
nokkru sinni í sögu þessa lands gert sig
hlægilegri og auðvirðilegri í augum al-
mennings með bárdagaaðferðum sínum,
en liberalar hafa gert sig síðan um kosn-
ingar, væri fróðlegt að sjá, hvenær það
hefði átt sér stað. Vér minnumst þess
ekki, og þeir munu færri, er nokkurt
minni rekur til þess.
AKURYRKJU LÁNVEITING
BANDARÍKJANNA.
Congressið í Bandaríkjunum hefir nú
samþykkt fjörutíu og fimm miljón dala
fjárveitingu, til þess að lána bændum I
þeim héruðum, er uppskérubrestur var í
síðastliðið sumar vegna þurka, og illa
standa því að vígi með að halda jarð-
yrkjunni áfram á þessu ári.
Upptökin að þessarí lánveitingu átti
Hoover forseti, og frumvarpið um hana
var af honum lagt fyrir þingið.
Ekki má lánið til hvers bónda fara
fram úr sex hundruð dölum, og það er
ekki búist við, að það verði nema fáir,
er meira en tvö til þrjú hundruð dala lán
taki. Tryggingin fyrir hverju láni er
fyrsta veð á þessa árs uppskeru.
Þingið hefir samið strangar reglur fyr-
ir því til hvers lánið skuli notað af bænd-
um. Með því má kaupa útsæði og borga
fyrir hvað annað, er að sáningu lýtur. Á-
burð má og kaupá fyrir það. Einnig fóð-
ur handa vinnuhestum og olíu eða elds-
neyti fyrir dráttarvélar. Aftur er ekki
heimilit að veita lánið fyrir fóður handa
öðrum skpnum en vinnuhestum, svo sem
mjólkurkúm, svínum eða hænsnum, og
heldur ekki fyrir matvæli til heimilisins.
SINDUR.
“1930, eru íslendingar ná-
kvæmlega sömu dónarnir í ræð-
um og blaðagreinum, í garð
stjórnmálalegra mótstöðumanna
sinna, og Canadamenn voru á
byrjunarárum þjóðbúskapar síns
fyrir meira en hálfri öld síðan.”
(Saga.)
Og þeir voru þá ekki betri
en þetta mennirnir, sem hér
voru uppi fyrir 50 árum og okk
ur er sagt að virða og taka til
fyrirmyndar!
* * *
‘‘Heimskringla heitir á Dr.
Brandson og Hjálmar Bergman
að útiloka greinar mínar frá
Lögbergi, þegar þær snerta aft-
urhaldsleiðtogana.’’
(Sig. Júl. Jóh.)
Þetta er tilefnislaust harma-
kvein. En Heimskringlu furð-
aði stórlega á því, ef útgefend-
um Lögbergs þætti greinar dr.
Sig. Júl. Jóhannessonar um
“afturhaldsleiðtogana” útvalinn
jólaboðskapur. Og hana furðar
á því enn, eins og fleiri.
* * *
í ræðu, er fyrv. forsætisráð-
herra Mackenzie King hélt í
Wininpeg fyrir kosningarnar í
sumar, og blaðið Free Press
birti, fórust honum þau orð um
atvinnuleysið hér, að hann gæti
strax á morgun ráðið fullkomn-
ar bætur á því.
Þetta var kosningaloforð
hans tvær vikur fyrir kosning-
arnar og hann fór með völdin
fjórar vikur eftir það, en gerði
ekkert í atvinnuleysismálinu. —
Ef dr. Sig. Júl. Jóh. setti upp
betri gleraugun sín, yrði hann
kannske var þessa og ýmislegs
fleira í pokahorni liberala frá
síðustu kosningum, er bæri vott
um orðheldni þeirra.
• * *
“Siðferðilegan heigulshátt”,
segir Sig. Júl. Jóh. að fram-
koma Bennetts hafi borið vott
um síðan hann kom til valda.
Eitthvað annað héldum vér nú
að finna mætti að Bennett en
gunguskap. Og það eitt er víst
að ekki flýði hann landið á með
an á stríðinu stóð, eins og sumir
aðrir gerðu.
• • •
“Sjálfstæðisfáni Canada og
nýlendanna hefir aldrei verið
hærra borinn á samveldisfund-
unum á Bretlandi, en gert var
á síðasta fundi, af forsætisráð-
herra Canada, R. B. Bennett,”
sögðu forsætisráðherrar nýlend-
anna brezku. En svo mikinn
undirlægjuhátt sýna nú sumir
Vestur-íslendingar, að þeir
skoða það orðið megna ókurt-
eisi, að halda sjálfstæðiskröf-
um sínum eða landi síns fram.
“Þeir þakka ef það klakklaust
í kistuna fer, sem kann að vera
ætt á þeim dauðum, kvað Þor-
steinn Erlingsson forðum um
slíka menn.
* ♦ *
Skammsýn þjóðin kaus con-
servatíva í blindni í síðustu
kosningum, heldur dr. Sig.^Júl.
Jóh. fram.
Og liberalar komu ekki fyrir
hana vitinu? Þar var þó af
nógu að taka!
* * *
í blaðinu Free Press var birt
skopmynd nýlega, og er fyrir-
sögn hennar “Ekki iðjulaus”.
Myndin sýnir fyrv. forsætisráð-
herra Mackenzie King ,sitjandi
við skrifborð, kafið af blaða-
sneplum, sem hann hefir verið
að klippa úr fréttablöðum lands
ins með umsögnum þeirra um
conservatíva í kosningunum s.l.
sumar. Á myndin að sýna að
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hir»
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Mackenzie King sé ekki iðju-
laus, þó lítið hafi á honum bor-
ið síðan um kosningar. Mynd-
in er eflaust ekki út í bláinn
dregin. Hún er ef til vill Sönn
lýsing á hinu þýðingarmikla
starfi, sem King hefir mleð
höndum fyrir canadisku þjóðina.
Meðan núverandi stjórn er vak-
in og sofin í að vinna að nauð-
synlegum framkvæmdum, sit-
ur King úrvinda við úrklippu-
iðju sína. Og erindi hans á
næsta þing verður eflaust mest
í því fólgið, að eyða nokkrum
dögum af þingtímanum í að
lesa úrklippurnar! Það er ein-
1 mitt það, sem þjóðinni ríður nú
| mest á! Hún á ekkert meira
framfaramál til en þetta, að
beina huga að á komandi þingi!
Endurminningar
Eftir Fr. Guðmundsson.
Frh.
Sá kafli endurminninga minna, sem
hér fer á eftir, átti að réttu lagi að
koma á undan kaupstaðarförinni, er
eg næst á undan sendi blaðinu, af því
eg nú skýri frá minningaratriðum,
sem gerðust veturinn næstan á und-
an, en eg vona að það rekist hvergi
á. —
Veturinn 1878, frá þvi í miðjan
janúar og þar til seint i marz, eða
í 9. vikur, fékk eg að vera á Hofi
í Vopnafirði og átti að læra þar rétt-
ritun, reikning og dönsku. Annar
piltur, nokkru eldri en eg, Gunnlaug-
ur Oddsson, frá Hrappsstöðum í
Vopnafirði, var þar til þess ásamt
mér að njóta tilsagnarinnar, en kenn-
arinn var séra Jón Halldórsson, sem
þá var orðinn aðstoðarprestur hjá
föður sínum séra Halldóri. Skóla-
bróðir minn Gunnlaugur, var náskyld-
ur bömum séra Halldórs, minnir mig
að fyrri kona séra Halldórs og Vil-
hjálmur á Hrapa^stöðum faðir Gunn
laugs væru systkini. Við urðum fljótt
góðir vinir, við Gunnlaugur, þó hann
væri mér fremri um alia hluti. Hann
hafði lært að spila á orgel og var
söngstjóri í Hofskirkju. Hann fór
hér til Ameríku á undan mér, og-
frétti eg á fyrstu árum sínum hér,
að hann byggi út við Winnipegvatn
einhversstaðar, en svo veit eg ekki
meira um það, hvort hann er á lífi
eða látinn.
Aður en eg segi nokkuð frekar af
veru minni á Hofi, verð eg þó að
geta um merkilega atburði, sem eg
fræddist um á leið minni þangað.
Það var i skammdeginu um miðj-
an janúar að eg fór að heiman frá
Grímsstöðum á Fjöllum. Foreldrar
mínir þorðu ekki að eiga mig í
þeirri hættu, að iáta mig i skamm-
deginu vera á ferð yfir Dimmafjall-
garð. Þá var tekið það ráð að fara
svokallaðan Langadal. Það var að
vísu mikill krókur en skemmra á
milli bæja. Ráðsnjallasti vinnumað-
urinn á heimilinu, Jón Davíðsson að
nafni, var Játinn fylgja mér. Hann
er ennþá á lífi, það eg bezt til veit,
suður i Islendingabyggðinni í Minne-
sota; hlýtur hann að vera kominn
talsvert á tíræðisaldur. Hann var
tengdasonur Jóns Rafnssonar á Búa-