Heimskringla - 11.03.1931, Blaðsíða 5

WINNIPEG 11. MARS 1931.
HEIMSKRINGlA
5. BLAÐSIÐA
Fórnandi máttur
er hljóður
(Frh. frá 1. bls.)
Þetta megum við, Islendingar hér,
vera fullvissir um að rétt muni
reynast; en okkur þarf þó ekki það
að varna þess, að skynja, á hvað
margt og margt verðlaunanefndin
hefði þurft að líta, án þess gert sé
ráð fyrir nokkurri innanlands hlút-
drægni af hennar hálfu. Það væri
ekki með öllu ógirnilegt að glöggva
sig á því, hvaða hugsjónaheimur
þeim höfundunum, Ijóðs og tóns, hef-
ir sameiginlega eða ósameiginlega,
smíðast í þessu verki. Þó verður slík
íhugun ekki gerð til neinnar hlítar
að þessu sinni, — kanske aldrei.,
Ljóðskáldið smiðar skipið; tón-
skáldið setur á það seglin; flokkam-
ir (radda og hljóðfæra) ráð leiði
og sjólagi. En hver er það, sem legg
ur þá til leiðarsteininn ? Og hvað
er það segulmagn, það hugsjónamið,
sem leiðarsteinn vísan á? Þetta
getur auðveldlega orðið bitbein skáld-
anna beggja, ljóðs og tóns, og viltur
sá sem geta skal, ef á milli ber.
Til hvers, sem þeir tveir kunna að
hafa ætlast, annar eða báðir, þá
gerði þriðjudagskvöldið út um það,
að hámarkið lenti á “heilög sagna-
spjöldin”. Sigurður negldi þau svo
hátt þar á bergið, að það hleypur
enginn fljótlega þaðan á burtu með
þau aftur. , :
“Hver er hann eiginlega, þessi
Mr. Skagfield? Hvaðan kemur hann
hingað ? Og hvað hefir hann fyrir
stafni?” dundi á mér til úrlausnar á
laugardagsmorguninn, þann 7., svo
fljótt sem gjaldkeri New York lífs-
ábyrgðarfélagsins hér náði í mig
þann daginn. Hann hefir verið í
hljóðfæraflokki og einhvern þátt tek
ið í þesskonar ferðalögum, en er nú
í einu kórfélaginu hér og ráðsmað-
ur þess. Um þetta vorum við þó bún-
ir að tala nokkuð .saman, eftir að
úti var á fimtudagskvöldið, en þær
íhuganir hafa áýnilega verið að
grafa um sig í honum, því meira,
sem leingra leið frá.
t “Þið voruð heppin að hafa hann
þarna,” bætti hann við, og nú fann
eg, að hann var að tileinka mér
þjóðernislega hlutdeild í sæmd, sem
eg hafði ekki neitt fyrir haft, —
en svona. er nú loftslagið í landinu,
hvað sem látist er, til móðs eða
góðs. “Þó hann hefði ekki verið,
mundu allir hafa kannast við, að
að þið hafið þarna ljómandi góð-
an flokk, sem mundi hafa gert mjög
vel; en að þessum manni meðtöldum
þykir mér ekki Free Press gera það
nógu skýrt, hvað það var framúr-
skarandi, — sérstaklega þar sem
allur flokkurinn var kallaður upp
aftur.”
Á fimtudagskvöldið hafði það
nefnilega hepnast, þó það færist fyr-
ir á þriðjudagskvöldið.
“Eg er viss um,” hélt hann á-
fram, “að eg gleymi ekki þessu
kvöldi meðan eg lifi; en minningam-
ar verða allar möndlaðar (pivoted)
um þenna eina mann.”
Um leið og hann gekk frá mér
inn á skrifstofu sína, heyrði eg sein-
ast til hans, fremur út í loftið, en
til mín: “Mr. Skagfield er vissu-
lega framúrskarandi (really out-
standing).”
Þegar þá þessi framúrskarandi
söngvari hafði i»nsiglað “heilög
sagnaspjöldin”, sem hámark þessa
mikla tónverks, hafði eg fyrir mitt
leyti verið orðinn í fylsta máta sátt-
ur; hafði (engið hugarfarslega og
heyrnarfarslega saðningu, ef svo má
að orði kveða. Því hefir mér þá um
stund þar á eftir, andlega farið eins
og öðmm sauðum, þegar svo er á-
statt, — þeir hlífa sér við að hugsa
— eru annað að gera. Hrifinn hafði
eg hvað eftir annað orðið áður, og
einu sinni svolítið reiður, en nú var
það alt saman upp tætt og yfirgnæft.
Mér fanst að söngvari, tónskáld
og ljóðskáld hefðu allir mæzt þarna
í einni þungamiðju sameiginlegs lista
verks, og sagnaspjöldin væru hið
sungna tákn Islands þúsund ára.
En þama skjátlaðist mér að ein-
hverju leyti. Þar virðast fæstir
aðrir hafa verið jafn nægjusamir
eins og eg, og þvi vaknaði eg bráð-
um, eins og eg var tvívegis áður
búinn að minnast á, ekki við vond-
an draum, — nei, við mjög góðan
draum, eftir því sem eg hefi síðan
getað látið mér skiljast. Eg hefi
lengi verið fremur hvumpinn við
heimspeki Hegels, sem svo er nefnd,
og hefi því litið tekið mér í munn
orðtök jafnaðarmanna og sumra trú-
fræðinga, um þjóðarsál, þjóðarvilja,
þjóðarhjarta o. s. frv.. Helzt man eg
eftir því, að séra Jóni heitnum
Bjarnasyni var þetta orðfæri tölu-
vert tamt, og það hitti mig'því rétt
mátulega, að fá dálítið á baukinn,
svona sama sem í kirkjunni hans.
I stuttu máli er skýringin þetta:
Það var þjóðarhjartað, sem í þessu
litla broti af íslenzku þjóðinni reis
upp, þegar síðasti ómurinn af vör-
um söngkonunnar dvinaði, og krafð-
ist meiri næringar, sem væri við sitt
hæfi. Það vildi hafa mat sinn, en
engar refjar; og einkum þá, í seinna
skiftið á þriðjudagskvöldið (ennþá
fremur en nokkur hin þrjú skiftin),
fullnægði frú Sigríður þeirri kröfu
göfuglega. Það var engu hægt að
bæta ofan á þá tign, sem söngurinn
var áður búinn að ná, en það mátti
blása honum í brjóst ennþá dýpri
göfgi, — og söngkonan sannarlega
gerði það þá. Eg sama sem heyri
það enn, hvernig hún sagði “hljóð-
ur”; og þó það sé útúrdúr, ætla eg
að biðja lesarann að stanza við
augnablik, og skygnast um sína eig-
in reynd, hvernig, ekki eingöngu sýn-
ir augans, heldur ýms og ýms heyrn-
arhugsun geymist þar, og það eins,
þó hún sé svo vandhæf, að manni sé
lífsins ómögulegt að gera hana sjálf-
um sér heyranlega. Endur fyrir löngu
heyrði eg frú Sigríði Hall nefna svo
“sælusumrin löng”, að eg veit að eg
heyri þau aldrei betur töluð; og það
er þessum heyrnarminjum, frá
mæðrum og samferðafólki, flestu
öðru fremur að þakka, hvað Islend-
ingurinn fer hér hægt i það, að
glatast og tryllast.
Þess vegna er líka kantata Björg-
vins Guðmundssonar hvorki lítið né
þýðingarlítið verk fyrir okkur hérna
vestra. Vonandi kemst hún einhvern-
tíma út til þeirra, sem hljóðfæri
hafa, og “finni maðurinn engan yl,
er hann úr skrítnum steini”. Svo
sagði Þorsteinn. Eins segi eg.
Engum getur dulist, hvað ánægju-
legt það er, að einmitt frú Sigríð-
ur Olson skyldi einmitt verða til
þess, að ynna þetta hlutverk a?
hendi. Enginn hefir betur en hún
og ''þeir læknarnir tveir, þeir mað-
urinn hennar og dr. Jóhannes Páls-
son, að því unnið, að höfundur kan-
tötunnar næði þeim þroska, sem raun
er á orðin; enda er þetta það mæt-
asta hlutverk, sem nokkurri konu
hefir verið falið á okkar íslenzku
mannamótum. Að visu er Fjallkon-
an á Islendingadegi það virðulegasta,
sem við eigum ráð á; en svo varð
þetta hlutverk einmitt að henni, áð-
ur en nokkurn varði. öll börnin.
ung og gömul, hlustuðu á rödd móð-
urinnar, — svo fegins hugar, að
ekkert þeirra mundi vilja gleyma
því, sem hún sagði/ Vissulega hafði
Fjallkonan tekið þar á sig hold og
blóð, til þess að geta látið til sín
heyra.
Og það, sem hafðist upp úr sjálfs-
meðvitundardaufri þrá fjöldans, var
kjarni alls hins íslanzka æfiferils,
frá Noregi til Ameríku, og alls, sem
þar er í milli, nældur saman með
einum tvídepli; — "íslands þúsund
ár: hinn fórnandi máttur er hljóð-
ur”. Þjóðin hefir til þess fæðst og
hjarað, að geyma eldinn undir fel-
hellunni. x
Þökk, margfalda þökk, allir og
allar, sem að þessu samkvæmi stóð-
uð!
J. P. Sólmundsson.
Orðasending.
Einhverntíma fyrir löngu, löngu
síðan, þegar illindi mili Winnipeg-
Islendinga keyrðu fram úr öllu hófi,
fanst mér ekki ólíklegt að Jahve
tæki upp gamlan sið og eyðilegði
borgina með eldi og brennisteini. En
þótt ótrúlegt megi virðast, langaði
mig til þess að vera orðinn spá-
maður, sem hefði hylli himnaföðurs-
ins svo eg gæti beðið nokkrum rétt-
látum griðar. Þvi tæki Jahve upp á
því að brenna borgina, og eg hefði
mitt mál fram við hann, ætlaði eg
að sjá svo til að íslenzku söngfólki
þar væri borgið. Og við að hlusta á
kantötu Björgvins Guðmundssonar
3. marz, styrktist þessi afstaða mín
gagnvart söngrænum löndum í Win-
nipeg, því sjaldan hafa vandalausir
vikið mér eins miklu góðu, eins og
söngfólkið gerði þetta ógleymanlega
kvöld. En það er með mig eins og
aðra, sem lifa á gjöfum, að þess
meir sem gefið er, þess heimtufrek-
ari verður gustukaskepnan. Og nú
liggur mér við að ætlast til þess af
íslenzku söngfólki í Winnipeg, að
það flytji, að minsta kosti einu sinni
á ári, nýtt frumsamið tónverk eft-
ir íslenzkt tónskáld þar til borgin
fellur í eyði. Þykir mér mjög senni-
legt að Jahve hugsi sig um tvisvar
áður en hann hellir eldi og brenni-
steini af himnum ofan, eigi hann
von á að heyra, innan árs, annað
eins og það, sem fram fór í lútersku
kirkjunni á þriðjudagskvöl'dið var.
En í alvöru talað var bæði gagn
og unun að fá að heyra þetta söng-
verk, flutt af þeim skilningi og krafti
sem flokkurinn sýndi.
Islendingar hafa barmað sér um
fátækt í riki hljómanna, og það ekki
að ástæðulausu. trr þessu virðist nú
vera að rætast. Eftir að hlusta á há-
tíðakantötu Björgvins, kemur vist
mörgum Islendingum í hug ummæli
Lilian Scarth, þar sem hún segir í
dómi sínum um tónverkið og söng-
inn: “Að hlusta á þetta, vekur for-
vitni manns til að fá að heyra kan-
tötu Páls ísólfssonar, sem verðlaunin
hlaut.” Miss Scarth hefir um langa
tíð ritað dóma um hljómverk og
hljómleika fyrir blaðið Manitoba
Free Press. En það mun vera eitt
allra stærsta og ábyggilegasta stór-
blað Vesturlandsins; og oft og ein-
att hefir Miss Scarth þótt alt annað
en mild í dómum sínum. Því finst
mér, að þegar ummæli Miss Scarth
um kantötu Björgvins, eru tekin til
greina og athuguð í sambandi við
dóm kantötunefndarinnar, sem skar
úr um verðlaunin, þá hafi islenzku
þjóðinni fallið allmikið í skaut á
sviði tónlistarinnar á liðnu ári.
Miss Scarth segir meðal annars ■
Mr. Guðmundsson hefir afkastað
mjög merku verki, sem skipar hon-
um heiðurssess meðal hljómfræð-
inga þessa lands.” En kantötudóm-
nefndin segir: “Það varð oss, hverj-
um um sig brátt Ijóst, að af öllum
þeim verkum, er send voru, mundi
ekki vera nema milli tveggja að
velja, sem báru tvímælalaust af öll-
um hinum.”
Eftir að athuga dóma Miss Scarth
og kantötudómnefndarinnar, þarf
enginn að ganga þess dulinn, að tón-
verk þeirra Páls Isólfssonar og Em
ils Thóroddsens hljóta að vera að-
dáanleg snildarverk, nýungar í sögu
íslenzkrar hljómlistar, og á þjóðin
heiiptingu á að svo stórvægileg
listaverk komi fyrir almennings-
sjónir. En við það að hafa hlýtt á
kantötu Björgvins, kemur manni það
til hugar, að eitthvað geti verið
verðmætt í hinum fjórum kantöt-
unum, sem “ekki gátu komið til
greina”. Og þó það sé sannarlegt
gleðiefni, að vita til þess, hversu
mjög verðlaunakantöturnar, þeirra
Páls og Emils, báru af ölum hinum,
og eru því tvímælalaust stórfeld lista
verk, er hitt hálfgert hrygðarefni,yað
hinna var ekki minst að neinu leyti
í úrskurðardómi nefndarinnar, frem
ur en þær hefðu verið bull og vit-
leysa. Og það er aðeins fyrir dugn-
að Björgvins og flokks hans, að Is-
lendingum hefir gefist kostur á að
finna gull og gersemar í því, sem
kastað hafði verið í ruslakistuna.
Vonandi, að hinir höfundarnir komi
verkum sínum þannig á framfæri:
því þjóðin má ekkert missa í þess-
um efnum. Þetta er þó naumast
hægt að heimta af höfundunum.
Maður skyldi ætla að þeir hefðu
gert sinn skerf, er þeir höfðu fórn-
að af fátækt tíma þeim, sem út-
heimtist til að gera verkið; að menn
sem unnu af einlægri löngun og út-
heltu sálu sinni við altari Fjallkon-
unnar á heiðursdegi hennar, þyrftu
ekki til ananra þjóða til að öðlast
eitt einasta orð þakklætis og hvatn-
ingar; að dómnefndin, sem launuð
var af fé þjóðarinnar, hefði getað
skorið úr um úrslitin án þess að
lítilsvirða þá, sem höfðu lagt sig í
líma til þess að auðga þjóð sína, þar
sem fátæktin var fyrir. Því nú er
það ótvíræðilega komið á daginn,
að einn þessara höfunda, sem smán-
aðir voru með ummælum dómnefnd-
arinnar, átti það ekki skilið, og hver
trúir því nú, að nokkur þeirra hafi
verðskuldað orðalag það, sem við-
haft var af dómnefndinni og er und-
irskrifað af Carl Nielsen, Sigfúsi
Einarssyni og Haraldi Sigurðssyni.
Fleiri spurningar vöknuðu í huga
mínum eftir að hlusta á kantötu
Björgvins......
Var þá íslenzka þjóðin svo drukk-
in af gullaldardraumórum sínum, að
hún gleymdi sögu píslarvotta listar-
innar, sem hún1 hefir ýmist þagað
eða svelt í hel? Druknuðu. hátíðar-
ljóðin sjálf í veizluglaumnum, svo
rödd Davíðs heyrðist ekki hrópa:
“Vakið! Vakið! Tímans’ kröfur
kalla!” ? ...
Hvað sem þessu líður, munu ís-
lenzkir listamenn halda áfram að
vera vökumenn. Og fyrir þeirra verk
getur þjóðin “slegið sér upp” á tylli-
dögum sínum, hvernig sem hún fer
með þá.
íslenzk tónskáld! Gerið Island ó-
daqðlegt á tungu ykkar, sem allir
skilja — þrátt fyrir alla bölvun.
Islenzkir söngmenn og söngkonur
í Winnipeg! Syngið sálir okkar Vest-
ur-Islendinga upp úr fásinninu og
dægurþrasinu inn í himinn hljóm-
anna, að “hásæti guðdómsins bjarta”
— þótt ekki sé nema einu sinni á ári.
Langham, Sask., 6. marz 1931.
J. P. P.
Endurminningar
Eftir Fr. Guðmundsson.
Heiði sú sem liggur suður frá
Kelduhverfi og noður frá Mývatns-
sveit er mikið af fjöllum þeim og
hæðum sem innihalda brennisteins-
námur, og eru reykirnir upp af
brennisteinspittunum sjáanlegir þar
allt árið í kring enda er heiðin köll-
uð Reykjaheiði. Þar upp á heiðinni
var býli heilmikið fyrir mörgum
árum síðan sem hét Þeystarreykið.
Fyrst þegar eg man eftir mér bjó
þar bóndi er Sigurður hét, og var
það talsverður efnamaður. Líklega er
þetta býli mjög fornt því brenni-
steinsnámumar draga heiti sitt af
því og eru kallaðar Þeystareykja-
námur. A árunum fyrir og um 1880
hafði enskt auðfélag þessar námur
áleigu, og maður sá er Lock hét
hafði umboð til að starfrækja nám-
urnar, hann keypti því marga hesta
og réði til sín menn til að grafa
upp brennisteininn og flytja hann
norður á Húsavik sem var næsti
hafnarstaður við námumar. Ekki
man eg hvert þessi atvinna var
rekin eittt eða tvö sumur en það
þótti ekki borga sig. Umsjónarmað-
ur vinnunnar Lock kom oft í Gríms-
staði til foreldra minna hann þóttist
hafa lært heilmikið í íslenzku og
gat gert sig dálítið skiljanlegan en
oftast var með honum íslenzkur
unglingspiltur, ólafur G. Guðmunds-
son að nafni sem var farinn að skilja
hann bísna vel og gerði þvi mönn-
um hægra fyrir að eiga tal við hann.
Lock þessi sagði okkur að námurnar
væm mjög verðmætar, en óhugsandi
væri að starfrækja þær á þenna
hátt að flytja brennisteininn á klökk
um út á Húsavík. Um haustið kom
hann með 60 hesta sem unnið hafði
verið í námunum um sumarið og
var hann á leið með þá austur á
Seyðisfjörð, þaðan átti að flytja þá
til Englands. Okkur blöskraði hvað
aumingja hestarnir vom illa útlít-
andi bræði magrir og meiddir, og
hafa eigendurnir orðið að láta þá
standa lengi og eiga gott til þess
þeir yrðu útgengilegir.
Þegar faðir minn keypti Grims-
staði tók hann til láns 1000 krónur
hjá séra Benidikt Kristjánssyni í
Múla, það var ríkur karl og gott
að fá lánaða peninga hjá honum,
rentan var 5 af hundraði og það
þótti nú mikið í þá daga en prestur
lét þau skilaboð fylgja láninu að
sér lægi ekkert á peningunum til
baka og mætti faðir minn hafa þá
þangað til hann væri búinn að borga
allt annað í jörðinni ef honum sýnd-
ist, svo aldrei var nein rekistefna
um það hvemig færi um krónurnar
og engin veðbönd lágu á þessu.
Peningarnir höfðu verið sendir með
pósti og svo Var viðurkenning send
sem var innifalinn í löngu vinsam-
legu sendibréfi innanum tíðarfars-
fréttir jarðlag, gripahöld, heilbrigði
manna og margt fleira. Sá, sem lán-
aði peninga leit máske svoleiðis á,
að réttara væri að geyma þessi bréf
þangað til að peningarnir væm
komnir heim aftur, en það var ekki
nauðsynlegt. Ekki heyrði eg talað
um nema tvo menn á landinu, sem
þótti varasamt að eiga við í pen-
ingasökum, um það leyti ^m eg var
unglingur. Annar þeirra var ríkur
og lánaði peninga; hann setti ekki
hærri rentu en aðrir, en náði sér
niðri á ýmsan hátt. Hinn var altaf
fátækur og tók peninga til láns, en
þegar hann átti að skila lánum til
baka, þá þótti það koma oft fyrir,
að hann sagðist vera búinn að borga
og hafði þá annaðhvort kvittun eða
vitni að framburði sinum. Báðir
þessir úienn voru prestar.
Báðir voru þeir miklir hæfileika-
menn og vel mentaðir. Bjó annar
þeirra á Vesturlandi, en hinn á
Austurlandi; en svo fágæt eru þeirra
viðskifti við menn, að sögur fóru
af um alt land.
Eg var í góðri tíð að haustlagi
sendur með það seinasta sem óborg-
að var af landinu til séra Benedikts
í Múla. Mintist eg þá sögu þeirrar
er eg hafði nýlega heyrt af viðskift-
um þeirra prestanna á Grenjaðar-
stað og Múla, en það er skamt á
milli prestsetranna. Báðir hétu prest-
arnir Benedikt og báðir voru þeir
Kristjánssynir, og varð þvi altaf að
aðgreina þá með staðarnafninu. Hvor
um sig voru prestar þessir atkvæða-
miklir og vinsælir félagsmenn fyrir
utan það að vera klerkar í heldri
röð. Það bar til einn vetur, að séra
Benedikt á Grenjaðarstað varð eldi-
viðarlaus; en honum var vel kunn-
ugt um það, að nafni hans í Múla
átti mikinn eldivið, og afréði hann
að fara þangað til að reyna að fá
úrlausn þessara vandamála. Allir
vissu það að séra Benedikt í Múla
var nærgætinn og hjálpfús maður,
en 'mönnum var líka kunnugt um, að
konan hans leit stundum annan veg
á málin. Hún var búkona mikil og
vildi ávalt sjá sér farborða, áður en
hún færi að styðja þann næsta. Það
gat því vel farið svo, ef eldiviðar-
bónin kæmi til hennar kasta, að
hún þættist ekkert mega missa, en
reynslan var ein fær um að leysa
úr því spursmáli. Séra Benedikt á
Grenjaðarstað fer yfir í Múla, finn-
ur nafna sinn og tjáir honum vand-
ræði sín og biður hann ásjár. “Ekki
hefi eg hugmynd um eldivið, það er
konan mín, sem ræður yfir slíkum
hlutum,” svarar Benedikt í Múla.
“Er ekki bezt, að þið ráðið þvi sam-
eiginlega?’ ’segir B. á G. “Nei,”
svarar hinn. “Hún veit að þú ert
kominn, og þegar hún kemur með
kaffið til okkar, skalt þú biðja hana
um eldiviðinn; en eg ætla bara að
hlusta á ykkur, en stattu þig nú
vel.” Þá kemur frú Arnfriður með
kaffið, en það var kona séra Bene-
dikts í Múla, og biður hún þá að
gera svo vel. Hefur þá eldiviðarleys-
inginn upp róminn og segir alt af
sínum erindum. Frúin tekur málum
hans óstint og veit ekki til að Múli
sé betra brauð en Grenjaðarstaður,
og því engar líkur til að hún hafi
eldivið, þegar hans sé búinn: en svo
lýkur máli þeirra, að hún leyfir hon-
um, að hann megi fá eitt æki af
eldivið á beitarhúsinu suður frá Múla
en það var nærri Grenjaðarstað. Hún
segist skuli láta beitarhúsmanninn
vita það, að hann hafi fengið þetta
leyfi, og geti hann hjálpað vinnu-
manni hans að hlaða sleðann. Þá hef-
ir hún lokið máli sínu og fer jafn
rausnarleg og hún kom.
“Eitt æki af eldivið,” segir nú Bene
dikt á Grenjaðarstað við nafna sinn,
það endist mér í viku, en mig vantar
eldivið fyrir átta vikur.” Það hefir
ræzt býsna vel úr þessu,” segir Bene-
dikt í Múla. Geturðu haft átta hesta
og átta sleða og tylt þessu öllu svo
saman, að hægt sé að sanna að þú
hafir farið með það í einu æki? Þú
þarft ekki endilega að segja, að eg
hafi stungið upp á því.”
Prestarnir kvöddust svo með kær-
leikum. ?
Annað kvöld hafði beitarhúsmað-
urinn þá sögu að segja frú Arnfríði,
að eldiviðarhlaðinn á beitarhúsinu
hefði verði tekinn allur um daginn.
“Hvað þá! Allur?” “Já, allur.”
“Eg leyfði honum encki að taka nema
eitt æki.” “Já, hann tók það í einu
æki, en það var stórt, og átta hesta
hafði hann fyrir því.” "Heyrir þú,
Benedikt?” Þá segir séra Benedikt:
“Það er ekkert hægt við það að
ráða, fyrst hann tók ekki nema eitt
æki, eins og þú leyfðir honum.” En
frú Arnfríður á að hafa sagt: “Svona
v \
eru þessir b...... prestar.”
I þessari ferð kom eg að Þverá í
Laxárdal í Suður-Þingeyjarsýslu. —
Þar bjó þá Jón Jóakimsson faffir
Benedikts á Auðnum og afi huldu
skáldkonu. Kona Jóns hét Bergljót
og var hún frænka mín, og voru þær
miklar vinkonur í æsku móðir mín
og Bergljót, en nú höfðu búskapar-
áhyggjurnar strjálað bréfaskriftum
þeirra. En þama hafði eg gaman
af að koma og sjá frænku mína, er
eg hafði aldrei fyrri séð, og þar að
auki var þetta heimili annálað um
allar sveitir fyrir framúrskarandi
snyrtimensku úti og inni. Engin
skrauthýsi voru þar, en bærinn all-
ur og umgengnin var svo gott sýnis-
horn af þvi, hvernig islenzku torfbæ-
irnir gátu verið ánægjulegir, alið og
fegurðartilfinningu manna
og verið heilnæmir. Vandvirkni er
eiginleiki; hún getur verið lærð, en
sem hún er samvaxin eðli manns
ins, þá sýnir hún sig jafnt í þvi
smáa sem í því stóra. Vinnumaður,
sem var hjá foreldrum mínum, hafði
sagt mér eina sögu til dæmis um
vandvirkni Jóns á Þverá. Vinnumað-
ur þessi, Sigfús að nafni, var að
eðlisfari trúr og vandvirkur maður,
hann átti heima i grend við Jón og
hafði hann veitt þvi eftirtekt, að
Sigfús kunni betur en almenningur
að hlaða úr grjóti. Jón átti mjög
gamalt hesthús, sem í mörg ár var
búið að sær^ tilfinningar hans með
skældum og skökkum veggjum og
brunnu og hrjáðu þaki. En nú hafði
hann búið sig undir að endurreisa
hesthúsið, og dregið heim að þvi
mikið af völdu grjóti. Þá var og lika
komin sumartíð og hægt að byrja á
byggingunni. Þá fær Sigfús orð frá
Jóni á Þverá, að hann biður hann
að vera hjá sér eina þrjá eða fjóra
daga, til þess að hjálpa sér til að
hlaða veggjarspotta úr grjóti. öll-
um var vel við Jón, og Sigfúsi þótti
sjálfsagt að verða við bón hans, og
í þeím erindum kemur hann að
Þverá seinni part dags og hittir
strax Jón, sem verður komu hans
feginn og vill að þeir byrji að setja
niður hornsteininn. Já, Sigfúsi kem-
ur það vel, því honum er góða tíð-
in dýrmæt eins og öðrum; og svo
er hafist handa. Jón var fyrir löngu
búinn að ákveða homsteininn og
blettinn, sem hann átti að skipa.
Það var því aðeins að ganga nú vet
frá honum, þvi að með honum stæðu
og féllu ekki einungis veggirnir alt
í kring heldur og svipur hússins og
ánægjan, sem þvi er samfara um ald
ur og æfi, ef vel tækist til. Þeir voru
að þvi um kvöldið og allan næsta
dag að ganga frá hornsteininum,
samfara því að laga steininn sjálf-
an eitthvað til. Sigfúsi var farið að
þykja nóg um, og var hann þó vand-
virkur á veggjasmíði. Og nú skoð-
aði eg húsið, af þvi að Sigfús síter-
aði svo oft í það, og var það bæði
fallegt úr því efni og traust; og eg
held að þeir veggir standi jafnrétt-
ir í fleiri mannsaldra, ef þeir ekki
falla þá úr gildi fyrir gagnstæðum
kröfum tímans.
Það var mikið verk i fyrstunni,
og kostaði stöðugt eftirlit, að hafa
torfþök á húsum vatnsheld og vall-
gróin eins og túnin. Einstöku hirðu-
mönnum lukkaðist að græða þökin
svo, að þau voru slegin árlega og
voru heil og ósprungin og samvaxin
eins og vatnsheldur dúkur. Og þann-
ig sýndust mér öll £>ðk hfrt og gras-
gróin á Þverá. Þegar eg lagði aftur
af stað, var eg upp með mér yfir
þvi, að önnur stjórnandi hendin á
þessu myndarheimili skyldi vera i
minni ætt.
Frh.