Heimskringla - 06.05.1931, Blaðsíða 1

[orfiÉáU
DYERS & CLEANEI^S, LTD.
SPECIAL
Men’s Suits Dry Cleaned
and Pressed ......-.....$1.00
Ladies’ Plain Dresses Dry
Cleaned and Pressed ....$1.00
Gootl.H Called For and Dellvered
Mlnor liepaira, FREE.
Phone »7 001 (4 lines)
MAKE NO MISTAKES
CALL
DTERS & CLEANERS, LTD.
PHONE 37 061 (4 lines)
XLV. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 6. MAI 1931.
NírMER 32
Stjórnmálafréttir
heim? n af Islandi
Boðskapur stjórnarinnar.
í>ar er borin hefir verið fram
í sameinuðu þingi vantrausts-
yfirlýsing til núverandi stjórn-
ar, flutt af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins og vafalaust við fylgi
alls þess flokks, og hins vegar
er fullvíst og yfirlýst, að Jafn-
aðarmannaflokkurinn á Alþingi
sem ' veitt hefir ríkisstjórninni
hlutleysi til þessa þings, hefir
nú tekið ákvörðun um að
greiða vantrauststillögu atkv.,
þá er það fyrirfram vitað, að
!
Héðinn Valdimarsson
Sigurjón Á. ólafsson
Erlingur Friðjónsson
Haraldur Guðmundsson.
Til forsætisráðherra, Tryggva
Danmerkur, Vinda og Gauta,
hertogi í Slésvík, Holtsetalandi,
Stórmæri, Þéttmerslá, Láien
borg og Aldinborg, Gerum1
kúnnugt:
Með því að forsætisráðherra Þórhallssonar: Reykjavík.
af hálfu ráðuneytis Vors, þegn- Alþbl. 11. apr.
lega hefir borið upp fyrir oss * * *
tillögu um, að rjúfa Alþingi, SjálfstæSismenn bera fram í
það sem nú er, og þar sem Vér sameinuðu þingi ti||ögu um van
hofum í dag allra mildilegast traust á stjórnina
fallist á tillögu þessa, þá bjóð- ______
um Vér og skipum fyrir á þessa a þingfundi í gær var út-
býtt svohljóðandi tillögu til
Alþingi það sem nú er, er þingsályktunar, sem borin er
rofið. Eftir þessu eiga allir fram í sameinuðu þingi:
hlutaðeigendur sér þegnlega að “Alþingi ályktar að lýsa van-
hegða.
Gert á Chr.borg 13. apr. 1931.
vantraustsyfirlýsingin nær sam Undir Vor konunglega hönd og
þykki meiri hluta sameinaðs
Alþingis.
Þar eð samvinna á víðtækara
sviði milli jafnaðarmannaflokks
ins og Sjálfstæðisflokksins verð
ur að teljast í fullu ósamræmi
við alþingiskosningarnar, sem j Danmerkur, Vinda og Gauta,
innsigli.
Christian R.
Tryggvi Þórhallsson.
Vrér, Christian hinn tíundi, af
trausti á núverandi stjórn.”
Flutningsm. tillögunnar eru
sex þingmenn úr Sjálfstæðis-
flokknum, sem allir eiga sæti
í miðstjórn flokksins. — Þessir
menn eru: Jón Þorláksson, Jón
Ólafsson, Magnús Guðmunds-
son, Magnús Jónsson, Ólafur
fram fóru 9. júlí 1927, og á-
kváðu í aðalatriðunum skipun
núverandi þings.
Þar eð það er þó fram kom-
ið, að slík samvinna milli Jafn-
aðarmannaflokksins og sjálf-
stæðisflokksins er þegar hafin,
meðal annars um það, að lög-
leiða víðtækar breytingar á
kjördæmaskipun landsins.
Þar eð því annars vegar er
yfirlýst af aðalmálgagni Jafn-
aðarmannaflokksins, að sá
flokkur muni hvorki styðja
Sjálfstæðisflokkinn til stjórnar-
myndunar, né veita honum hlut
leys) til þess, og af því er ljóst,
að þessir tveir flokkar geta nú
ekki myndað pólitíska stjórn,
og hins vegar er því yfirlýst af
þingmanni úr miðstjórn Sjálf-
stæðisflokksins á fundi í Neðri
deild Alþingis í gær, að það
væri með öllu óráðið, hvað við
tæki eftir samþykt vantrausts-
yfirlýsingarinnar.
guðs náð konungur íslands og Thors og Sigurður Eggerts.
Mbl. 14. apr.
hertogi í Slésvík, Holtsetalandi,
Þéttmerski, Láenborg og Alden-
borg, Gerum kunnugt: 1 Qfan skráðar fréttir bárust
Með því að Vér höfum með hinSað f blöðum frá íslandi í
opnu bréfi dagsettu í dag, rof- Sær- A.f því að mikið af þessu
ið Alþingi sem nú er, þá er það blaði var þá prentað, verða frek-
allramildilegastur vilji Vor að ari f^éttir að bíða næsta blaðs.
nýjar almennar óhlutbundnar ^f ÞV1 sem her er birt, er það
kosningar skuli fram fara 12. i-ióst, að það hafa verið Alþýðu-
júní næstkomandi. flokksþingsmennirnir, sem feldu
Fyrir því bjóðum Vér og skip stjórnina. Það sem því olli að
um svo fyrir, að almennar ó- Þeir snérust á móti lienni er
hlutbundnar kosningar til Al- að Þeirra sögn framkvæmda-
þingis skuli fram fara nefnd- ieysi stjórnarinnar í áhuga mál-
an ; um flokksins. Út af þingrofina,
Eftir þessu eiga allir hlutað- se*11 talið er stjórnar skrárbrot
eigendur sér þegnlega að hegða. af andstæðingum stjórnarinnar
13 apríi 1931. Þar að það fór fram áður en
Undir Vor konunglega hnd og f3árlöS Þingsins voru samþykt,
innsigli. j en sem lögfræðisráðunautur
Christian R. stjórnarinnar kveður ekki laga-
Tryggvi Þórhallsson brot, sendu bæði sjálfstæðis-
t t ( .flokkurinn og alþýðuflokkurinn
I konungi skeyti og beiddust þess
Þing rofið. skipUninni um þingrof væri
frestað þar til fjármálin væru
Þau tíðindi gerðust á A.I- ^ a.fK?*eicld og telja það vernd á
Séra Hjörtur J. Leo
dáinn
SÖNGSAMKOMAN í
SAMBANDSKIRKJUNN!
SÉRA KJARTAN HELGASON.
var símað til
gær, að séra
Frá Lundar
þessa bæjar í
Hjörtur J. Leó væri dáinn. Hafði
lát hans borið að snemma að
morgni þess dags. Hinn látni
átti í stríði síðustu mánuðina
•ið ólæknandi innvortissjúkdóm.
Hafði hann leitað sér lækningar
við honum suður í Bandaríkj-
um, en ekki getað fengið neinn
bata. Þessa mikilhæfa manns
í hópi Vestur-íslendinga, verður
nánar minst síðar.
FER TIL ÍSLANDS
Fyrir helgina barst tónskáld-
inu Björgvm Guðmundssyni A.
R.C.M., skeyti frá tslandi, þess
efnis að honum sé boðin staða
sem músik-kennara við Menta-
skólann á Akureyri. Hefir
Björgvin tekið þessu tilboði og
fer því væntanlega heim í á-
gúst í sumar. Raðinn er hann
til starfsins af mentamálastjórn
íslands.
Um leið og vér íslendingar
hér vestra fögnum því, að ís-
land njóti góðs af starfi þessa
ágæta hfefileikamanns, getum
vér auðvitað ei annað en fund-
ið til þess, að í voru fáskrúðuga
íslenzka þjóðlífi hér, verður eft-
ir að hann er farinn, autt sæti,
sem áður var þannig skipað, að
oss var til fremdar og frama.
SÖNGSAMKOMUR
SIG. SKAGFIELDS
Hr. Sigurður Skagfied söng á
Oak Point og Lundar þann 24
og 25. þ.m. Aðsókn var ágæt
á báðum stöðum, og kom fólk
langar leiðir, jafnvel um 50
mílur, til þess að hlusta á hann.
Það þarf ekki að taka það
fram, að mönnum líkaði söng-
Þar eð telja má fullvíst, að^þingi í dag, sem líklega engan ' stiórnarskránni og þingræðinu. urinn ágætlega; undantekning
mesta truflun yrði á storfum mann á öllu landinu, utan nán- En þeim ákvæðum sem gerð.arlítið ber mönnum saman um
þingsins, vegna samþyktar van- asta vandamannahóps stjórn-‘ höfðu verið gat konungurinn
traustsyfirlýsingarinnar, þann- ariúnar, hefir grunað. ekki breytt. Enda hafði for-
Söngsamkoma Sigurðar Skag
field í Sambandskirkjunni, var
með afbrigðum skemtileg. —
Kirkjan var troðfull. Og svo
jafnt og þétt var lófaklappið, að
söngvarinn varð að endurtakn
nærri þvi hvert einasta atriði á
söngskránni. Höfum vér aldrei
séð íslendinga hrifnari undir
söng en þetta kvöld. Gleði og á-
nægja lýsti sér á hvers manns
andliti og áheyrendur fylgdust
með lífi og sál með söngnum.
Og svo mikið sem íslendingum
hefir áður fundist til um söngv
arann, er nú morguninn eftir
samkomuna meira um hann
talað en nokkru sinni fyr og
að honum dáðst. Hefir enginn
íslenzkur söngvari hér náð ann
ari eins almenningshylli og Sig-
urður.
Tímaleysis vegna er ekki í
þetta sinn hægt að skrifa um
sönginn frá söngfræðilegu sjón
armiði. Verður það gert af söngj
fróðum anni í næsta blaði.
En þakklæti gátum vér ekki
dregið að færa söngvaranum
fyrir þetta unaðslega kvöld, frá
áheyrendum hans, þó ekki sé
nema með fáeinum línum.
SUMARVINNA BYRJUÐ.
Um 200 manns lögðu af stað
úr bænum norður til Churchill
s. 1. föstudag með C N R braut-
inni. Sumar vinna er nú byrjuð
þar nyrðra.
$80,500 HLUTUR MANITOBA
Á sambandsþinginu s. 1. föstu
dag, var veiting til stjórnar-
bygginga í Ontario og vestur-
fylkjunum samþykt er nam
$2,239,310. Hlutur Manitoba-
fylkis ev $80,500. Smíði þess-
ara bygginga byrjar nú þegar.
ig að málum þingsins yrði að-
eins fáum lokið, en þingtíminn
síðan þjóðin hefir haft tækifæri
til að láta vilja sinn koma fram
við almennar kosningar
Þá þykir að öllu þessu at-
huguðu stjórnskipulega rétt og
í fylsta samræmi við reglur í
öðrum þingræðislöndum, að
leita dómsúrskurðar þjóðarinn-
ar, með því að áfrýja nú þegar
þeim málum, sem milli bera
binna pólitísku flokka, til dóm-
Forsætisráðherra skreið und sætisraðherra Tr. Þórhallsson
ir verndarvæng konungsvalds- þá íeyst dómsmálaráðherra og
eigi að síður mundi dragast|ins, til þess að umflýja van- fjármálaráðherran frá embætti,
mjög úr hófi fram, en hins veg- j traustið, og skýrði frá því, að og tekið annan mann { stjórnina
ar mætti hafa full not af storf-j“yér Kristján konungur hinn með sér er hann skoðaði þá.
um þessa þings á morgum svið-; X.” o. s. frv. lýsti því yfir, að sem bráðabirgðastjórn og lög-
um á nýju þingi síðar á árinu þing væri rofið og að nýjar um samkvæma. “Tíminn”,
Þar eð kjörtimabil er nalega ,kosningar skuli fiam fara 12. hiað stjórnarinnar, hefir ekki
liðið, og senn liðin fjögur ár júní n. k. borist vestur, en samkvæmt
Það hefir nú skeð, sem aldrei fréttum { andstæðingablöðun-
fyr liefir skeð í þingsögu okk- um hafa stjórnmálafundir víða
ar íslendinga, að konungsvald- verið haidnir um landið er for-
inu er beitt til þess að hnekkja j áæma þingrofið og kveða það
þingræðinu. En þetta er gam- hrot á stjórnarskránni. Bein-
all og “góður ’ danskur siður, | ustu íeiðina og lögum sam-
og sá konungur, sem nú situr kvæma telja fundarsamþykt-
við völd, hefir leikið nákvæm- irnar þá að stjórnin legði niður
iega sama leikinn áður gagn- vö]d.
vart danska þinginu. Sá leik- Einn af skrifstofu stjórunum
ur gafst honum illa þar, þegar { stjórnarráðinu, Sigurður
stóls kjósenda í landinu og efna Trá ieið’ vár vo111™, að Þann, Knsfinssön, var tekinn inn í
til nýrra kosninga. Igefist honum enn ver hér. |ráðuneytið til bráðabirgða.
Skal það tekið fram, að frá | Dagar danska valdsins og ------------ ------------
þessum degi og til kosninganna j þjóna þess hér á landi ætti að
lítur stjórnin á aðstöðu sína vera taldir.
sem stjórnar sem starfar til
bráðabirgða. Og undireins og
kunnugt er orðið um úrslit
hinna nýju kosninga, mun Al-
þingi stefnt til nýs fundar, í
samráði við formenn andstöðu
flokkanna-. \
í samræmi við alt það, sem
nú hefir verið fram tekið, hefi
eS af ráðuneytisins hálfu bor-
ið fram tillögu um þetta efni
við H. H. konunginn.
í gærkvöldi veitti eg viðtöku
símskeyti frá konungsritara
um að konungur samdægurs
hefði undirritað ibréf er svo
Þljóðar:
Vísir 14. apríl.
Hlutleysinu lokið.
Svohljóðandi bréf hafa full-
trúar Alþýðuflokksins á Alþingi
sent forsætisráðherra:
Alþingi.
Reykjavík 9. apr. 1931.
Vér undirritaðir Alþingísmenn
Alþýðuflokksins á Alþingi 1931
tilkynnum yður hér með, herra
forsætisráðherra, að eins og yð-
BRANDON SÝNINGIN
Nefndin sem stendur fyrir há-
tíða-haldinu á Brandon iðnaðar
sýningunni sem hefst 29 júní n.
k. hefir ákveðið að senda hinum
nýja landstjóra Canada Lord
Bessborough beiðni um að
koma vestur og opna sýning-
una.
það, að Sigurður sé bezti ís-
lenzki söngmaðurinn, seni þeir
hafi hlustað á. Það er ekki mitt
meðfæri að dæma um söng, en
hver maður getur heyrt að Sig-
urður hefir alveg óvenjulega
styrka og vel tamda rödd; blæ-
brigðin í söngnum eru mikil
og tónarnir hreinir á öllum
sviðum.
Það er skaði, hve léleg flest-
öll samkomuhús og kirkjur út
um sveitir eru til söngs. Slík
rödd sem Sigurðar nýtur sín
vitanlega bezt í stóru húsi með
góðum hljómburði. Hljóðfærin
eru og víða í ólagi. Þetta gerir
þeim, sem syngur; sönginn erf-
iðari og áheyrendur missa mik-
ils. En á þessu verður ekki ráð-
in bót, því góð hús og hljóðfæri
eru dýr.
Sigurður er framúrskarandi
látlaus maður, skemtilegur og
blátt áfram í viðmóti. Sá eig-
inleiki er ávalt mikils metinn
af almenningi. Fáir gestir, sem
hingað hafa komið að heiman.
munu hafa aflað sér meiri vin-
sælda en hann hjá þeim, seip
hafa kynst honum. Enginn ís-
lendingur skyldi sitja sig úr færi
um að hlusta á hann syngja
þegar þess er kostur.
G. Á.
KRÖFUGANGA KOMMÚNISTA
ENGAN STYRK EFTIR 15 MAf
Bæjarráðið í Brandon hefir
ur áður er kunnugt, er hlutleysi | ákveðið að veita ekki neinum
Alþýðuflokksins gagnvart rík-i viðurværirstyrk eftir 15 maí n.
isstjórn Framsóknarflokksins j k. Með því að vinna sé yfirleitt
lokið, og erum vér nú í and- byrjuð álítur bæjarráðið ekki
Vér, Christian hinn tíundi, af stöðu við ríkisstjórnina. J þörf á að veita styrk áfram eftir
Jón Baldvinsson miðjan þennan mánuð.
guðs náð konungur íslands og
LÍKBRENSLA.
Kröfuganga kommúnista i
Winnipeg 1. maí fór mjög frið-|
samlega fram. Ræðurnar voru
auðvitað svæsnustu skammir á
stjórnskipulag allra þjóða nema
rússnesku-þjóðarinnar. En við
>ví var ekkert amast. Um
4,600 manns segja dagblöðin
að þátt hafi tekið í kröfugöng-
unni. Gekk ungsveinahópur í
broddi fylkingar og söng með
hljóðfærum þjóðsöng Rússa
(The Internationale). í ræðum
sínum víttu þeir lögreglu þessa
bæjar fyrir að hafa veizt að
>eim í fyrri kröfugöngunni, og
sömuleiðis allar stjórnir hér
smáar og stárar fyrir að vera
gjarnar á að grípa til þeirra
vopna, að senda menn út úr
landinu fyrir pólitízkar skoð-
anir.
Eg á örðugt með að sætta
mig við þá tilhugsun, að séra
Kjartan Helgason skuii vera dá-
inn. Hann var aðeins 65 ára
gamall, og þegar hann fékk
lausn frá embætti sínu í fyrra.
voru menn vongóðir um, að sú
vanheilsa, sem hann hafði kent
að undanförnu, mundi batna,
er hann fengi nauðsynlega
hvfld frá embættisstörfum. En
hér fór á annan veg. Sjúkleik-
inn magnaðist, og síðustu vik-
urnar var auðsýnt, hvernig fara
mundi. Kraftarnir voru þrotn-
ir.
Við andlátsfregn séra Kjart-
ans Helgasonar verður manni
ósjálfrátt hugsað austur yfir
fjöllin. Þangað berst nú þessi
sorgarfrétt, og í stóru bygðar-
lagi setur alla hljóða við hin
miklu tíðindi. Það er vafa-
samt, hvort fráfall nokkurs ann
ars manns mundi vekja almenn-
ari samúð og söknuð um Ár-
nesþing.
Séra Kjartan Helgason var
fæddur í Birtingarholti, 21 okt.
1865. Foreldrar hans voru
merkishjónin, Helgi óðalsbóndi
Magnússon (Andréssonar í
Syðra-Langholti) og Guðrún
Guðmundsdóttir, hin ágætasta
kona. Þau hjón áttu meðal
annars því láni að fagna, að
synir þeirra, er upp komust,
urðu allir þjóðkunnir afbragðs-
menn. Einn þeirra, Ágúst.
Helgason, tók við óðalinu Birt-
ingarholti eftir föður sinn og
gerðist brátt einn hinn mesti
athafnamaður í íslenzkri bænda
stétt og forgöngumaður ýmsra
félagsmála. Hinir þrír Birtinga-
holtsbræðurnir, Guðmundur,
Magnús og Kjartan, gengu all-
ir mentaveginn sem svo er
kallað og urðu nafnkunnir
kennimenn og séra Magnús
Helgason síðar Kennaraskóla-
stjóri.
Eftir að séra Kjartan Helga-
son hafði lokið guðfræðisprófi
1889 með 1. eink., gerðist liann
prestur að Hvammi í Dölum
(1890) og dvaldist þar til 1905,
en var jafnframt prófastur f
Líkbrensla fer í vöxt á Eng
landi; síðasta júní 1929, höfðu
4195 lík verið brend þar á einu
ári, en það var 3266 fleiri lík
en brend höfðu verið þar árið
áður. Félag til þess að koma
á fót líkbrenslu var stofnað ár-
ið 1874.
Þessi helgidags-viðhöfn fór
fram út um allan heim þar sem
kommúnistar eru. Gg víðast
fór hún friðsamlega fram þar
sem kröfugamgan var leyfð. í
bæjunum Calgary. Saskatoon
og Fort William sló í einhverjar
brýnur milli kommúnista og
lögreglunnar, sem af þessu
stafaði, að kröfugangan , var
ekki leyfð. í öðrum löndum er
aðeins getið um blóðsúthelling-
ar í þessu sambandi á Spáni,
bar sem 15 manns var drepið,
á Þýzkalandi, er einn lögreglu
þjónn var skotinn og í Kína, en
þar var um 18 manns drepið.
Tilkomumest var hátíðarhald
þetta sem auðvitað er í höfuð-
bóli kommúnismans, Rússland’.
(Frh. frétta á 5. bls.)
Dalasýslu frá 1897. Árið 1905
fluttist séra Kjartan að Hruna
í Árnessýslu og var þar prest-
ur síðan og prófastur um hríð.
Hann lét af embætti fyrír
skömmu, eins og áður er getið,
og fluttist þá að Hvammi, ný-
býli Helga sonar síns, skamt frá
Hruna.
Skömmu eftir að séra Kjart-
fékk veitingu fyrir Hvammi í
Dölum, kvæntist hann Sigríði
Jóhannesdóttur, svslumanns
Guðmundssonar, sem lifir mann
sinn ásamt 6 börnum þeirra:
Elínu, frú í Reykjavík; Guð-
rúnu frú í Skipholti í Árfies-
sýslu; Unni, Kenslukonu í Gnúp
verjahreppi; Ragnheiði, kenslu-
konu í Reykjavík; Helga, bónda
Hvammi í Hrunamsmnahreppi
og Guðmundi, sem leggur stund
á jarðfræði við Kaupmannahafn
arháskóla. Árið 1928 urðu þau
séra Kjartan og frú Sigríður
fyrir þeirri sorg, að missa næst
elsta son sinn, Jóhannes verk-
fræðing, mjög 'efnilegan mann.
Séra Kjartan Helgason var
óvenjulega vel gefinn maður.
Ytri skilyrði munu einkum hafa
ráðið því, hverja lífsstöðu hann
kaus sér. Hitt vissu margir, að
hann var svo mikill náttúru-
fræðingur og málfræðingur, að
sérfræðingum í þeim greinum
þótti mikils um vert. En séra
Kjartan kunni að drotna yfir
fjölþættum gáfum án þess að
hafa alt í sukki, eins og títt
er um ýmsa fjölgáfaða menn.
Frh. á 5 bls.