Heimskringla - 10.06.1931, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 10. JÚNÍ 1931.
‘pehttsknngla
StofnuO 1886)
Kemur út á hverjum midvikudegi.
Eigendur:
THE VIKINO PRESS. LTD.
»53 og 865 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurlnn borglst
fyrlríram. AUar borganir sendlst
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETURSSON
Vtanáskrift til blaðsirs:
Manager THE VJKING PRdSS LTD..
883 Saroent Ave . W'nniveo
Rítstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til riístjórans:
t EDITOR HEjySKRINGLA
883 Sargent A je„ Winnipeg.
’ •Heimskringla" is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
»53-355 S'wgent Avenue. Winnipeg. Man
Telephone: 89 994
WINNIPEG 10. JÚNÍ 1931
FJÁRHAGSÁÆTLUN
CANADASTJÓRNAR
í síðasta blaði var skýrt frá helztu
atriðum í fjárhagsáætlun sambandsstjórn
arinnar og hag landsins yfirleitt, eins
og grein var fyrir þessu hvorutveggja
gerð í fjármálareikningunum fyrir kom-
andi ár, er fyrir sambandsþingið voru
lagðir í byrjun s. 1. viku (1 júní). í>ó
ótal mörgu mætti við þá frásögn bæta,
verður ekki við það átt að þessu sinni.
Breytingarnar á tollunum einum mundu.
ef rækilega væri frá þeim skýrt, fylla
heilt blað af Heimskringlu. Þess utan
hefir frá þeim verið skýrt út í æsar í
dagblöðunum og má búast við að flest-
um nægi að lesa þá vörunafna- og talna-
skrá einu sinni.
Það munu aðallega vera tvö atriði í
sambandi við fjármálareikningana, sem
nokkra verulega athygli vekja. Hið
fyrra er tekjuhallinn; hið síðara nýju
skattarnir. Á - þessi atriði skal því hér
með fáeinum orðum minst.
Eðlilega er mönnum starsýnast á
tekj’uhalla stjórnanna af öllu þeirra
starfi, enda má tekju-afgangur eða
tekju halli, um hvort sem er að ræða
heita summan af starfi þeirra. Bennett
stjórninni féll nú það hlutverk í skaut,
að leggja landsreikningana fyrir þjóðina.
Og þar sem um tekjahalla er í þeim að
ræða fyrir fjárhagsárið sem lauk 31
mars, 1931 mun mörgum hætta við, að
líta svo á, sem hann sé vottur þess, að
sú stjórn hafi ófimlega á fjármálum
landsins haldið. Þó sannleikurinn sé sá,
að Bennett-stjórnin sæti ekki við völd
nema tæpa tvo þriðju tímans (eða tæpa
8 mánqði) af því fjárhags ári, gleymist
flestum með öll« að taka það með í
reikfiinginn, að fráfarandi stjórn eigi
þar einnig hlut að máli. Þetta að eigna
þeirri stjórn einni, sem við tekur fjár-
hagsreikningana á sér meira að segja
stað oft án þess að flokka-pólitík komi
þar nokkuð til greina.
En það sem oss þykir þó einkum vert
að minnast á í sambandi við þetta tekju-
hallamál, er það, að síðasta fjárhagsáæt/-
un Kings-stjórnarinnar var sniðin fyrst
og fremst með það fyrir augum, að kosn-
ingar voru fyrir dyrum. Hún var kosn-
inga-fjárhagsáætlun. Sú fjárhagsáætlun
sem lögð er fyrir þjóðina, rétt áður en
kosningar fara fram, er ávalt með því
markinu brend, að vera nokkurs konar
atkvæða veiðibrella fyrir kjósendur lögð.
Þetta er atriði sem saklausum kjósend-
um flestum sézt yfir. En ein fráfarandi
stjórn er þó ekkert sekari um þetta en
önnur. f síðustu fjárhagsáætlun Kings-
stjórnarinnar, var gert ráð fyrir 40 til 50
miljón dala tekjuafgangi. En sh'ka út-
fkomu var auðvitað ekki hægt að sýna á
pappímum nema með því að meta tekjur
í hönd farandi árs meiri en nokkur von
var til að þær í raun og veru gætu orðið,
eða með því, að reikna útgjöldin mörgum
sinnum ofiág. Og þetta varð raunin með
síðustu fjárhagsáætlun Kings-stjórnarinn-
ar. Útgjöldin urðu frá tveim og upp i
sex miljónir dala meiri í mörgum stjóra-
ardeildunum, en áætlað var. Og tekjurn-
ar voru oft að sama skapi einnig minni
en áætlunin. Af því gat auðvitað ekki
annað leitt en tekjuhalla á reikningum
síðasta árs.
Þetta kemur oftast í ljós við stjórn-
arskifti. Þó ekkert sé á stjóraarskiftum
að græða oft og tíðum, er það þó þetta
sem ávalt vinst með þeim, að fjárhagur
landsins er eftir þau birtur í sínu rétta
ljósi.
Andstæðingar núverandi stjóraar kunna
nú að segja, að ef Kingstjórnin hefði
verið við völd, hefði fjárhagsáætlun henn-
ar verið betur fylgt, en af stjórninni sem
tók við völdum af henni. En á móti þessu
mæiir það, að á þeim tíma síðasta fjár-
hagsárs, sem Kingstjórnin var við völd,
jókst tekjuhallinn hlutfallslega meira, en
á þeim tima, sem núverandi-stjóra fór
með völdin. Kingstjórnin gat með öðrum
orðum sjálf, er til framkvæmdanna kom,
ekki fylgt sinni eigin fjárhagsáætlun
eins vel og Bennettstjórnin gerði. Hún
var þetta langt frá markinu í þessari síð-
ustu kosningafjárhagsáætlun sinni. Þó
að það megi með öllu óviðurkvæmilegt
heita, jafnvel þó á kosningatímum sé
og atkvæða veiðihugur sé í stjórnunum
að birta þesskonar reikninga, er það nú
samt gert, og það er ekki sízt orsökin
tij þess hvernig hagur landsins^lítur út á
síðast liðnu fjárhagsári sambandsstjórn-
arinnar, eða þess, að tekjuhallinn fer
framúr því, er allflestir gerðu sér vonir
um, nema þeir, er hnútum stjórna eru
ofurlítið kunnugir.
Þó að það í sjálfu sér skifti engu
. hvor stjórnin er völd að tekjuhallanum,
ætlum vér það ljóst af því sem að fram-
an er sagt, að núverandi stjóra á ef til
vill miklu minni sakir á höndum sér í því
efni en fráfarandi stjórn. En að öllu því
slepbu, er orsakir tekjuhallans snertir,
er hitt víst, að fjárhag landsins þarf að
bæta. Og það verður hlutverk núverandi
stjórnar, að vinna að því.
Og hvílíkur leikur það er, eins og hag
landsmanna nú er háttað, ætlum ^ vér
ekkert að segja um.
Auðvitað verður það ekki hægt nema
með nýjum sköttum. En hvað vinsælt
það er af stjórnum að þurfa að leggja á
nýja skatta vita allir. Það skiftir oft
ekki svo miklu hvort skattarnir eru háir
eða lágir, eru tilfinnanlegir eða ein-
staklingurinn veit ekki af þeim, þeir eru
eigi að síður ávalt þyrnir í holdi lands-
manna. Þetta hefir ávalt lýst sér þegar
komið hefir til þess, að greiða hefir
þurft skuldir hins opinbera. Það er öllum
ljóst að skuldir þær þarf að greiða. En
þegar til skattaálagningar í því sambandi
kemur, verður annað hljóð í stroknum.
Vér höfum oft hugsað um það af hverju
þessi andúð stafi, því ekki er verið með
sköttunum að biðja um fé til að auðga
einstaklinginn. Það er aðeins verið að
gera fulltrúum þjóðarinnar auðvelt að
framkvæma viss verk í þarfir heldarinn-
ar með þeim. Óbeit þessi á opinberum
sköttum, getur þó verið eðlileg frá sjón-
armiði einstaklingsins, en litið á hana
frá samfélagslegu sjónarmiði, er hún ó-
eðlileg. Og af því ætlum vér mikið af
þessum agnúaskap, sem svo oft lýsir sér
í hugarfari einstaklinga gagnvart opin-
berri starfsemi,_sprotna, að einstaklingn-
um er annaðhvort ósýnt um að skilja
eða að hann vill ekki skilja málin frá
samfélagslegu sjónarfniði.
Með þessari athugasemd, er ekki verið
að mæla bót starfi neinnar sérstakrar
stjórnar. Og allra sízt skulu menn halda,
að verið sé að bera hönd fyrir höfuð nú-
verandi stjórnar með því, eða skattá-
iagningu hennar, af þeirri einföldu á-
stæðu, að hún er ekki völd að tekju-
hallanum sem kominn er í ljós í reikn-
ingum landsins og greiða verður með
hinum nýju sköttum. Kingstjórnin gat
ekki vegna viðskiftakreppunnar varist'
honum. Það hefði líklegast engin stjórn
getað varist honum nema þá með því
að skerða viðskiftahag landsins meira
en góðu hófi gegnir. Og á það var ekki
bætandi. Hitt mátti hún að vísu vita,
að lil einskis var að gera síðustu fjár-
hagsáætlun sína úr garði eins og gert
var, þó aldrei nema að kosningar væru
í nánd, því það hlaut að verða ljóst við
reynsluna, að hún gat ekki losað sig við
alla ábirgð af þeirri reiknings færslu
sinni, enda þótt að hún misti völdin.
Einn af hinum nýju sköttum er fólginn
í því að auka burðargjald á bréfum um
eitt cent. . Þetta burðargjald var 3
cents um eitt skeið, en Kingstjórnin hélt
það vinsælt eins og það einnig eflaust
var, að lækka burðargjaldið fyrir skömmu
um eitt cent. En þegar það nú kom í
Ijós, að afleiðingin af þessu varð sú, að
í pósthúsdeild stjórnarinnar varð tekju-
halli af þessu er nám á aðra miljón dala
og að jafna verður hann með því að
hækka burðargjaldið aftur, er hætt við
að hljóð komi úr horni og ekki verði
litið á ástæðuna fyrir burðargjaldshækk-
uninni f sínu rétta Ijósi. Vér höfum að
minsta kosti ekki enn orðið þess varir
að þingmennina á sambi<idsþinginu,
sem bæði þennan og aðra skatta, eru
nú hátalaðir um, sé farið svo mikið
sem að dreyma um að hann sé til þess-að
greiða skuldir, sem þeir ásamt King-
stjórninni skeltu á landið.
Annar nýr skattur, er hækkun söiu-
skattsins á innfluttum vörum úr einu
centi í fjögur cents. Þarna legst þriggja
centa skattur á hvert dollars virði af
þessum innfluttu vörum hjá heildsalan'um.
í mörgum tilfellum nær þessi skattur
ekki til söluverðs til almennings. Tökum
t. d. einn kassa af fimm centa súkku-
laðskökum. í kassanum eru 24 kökur,
og hann kostar sepp næst $1.00. Þremur
centum alls verður ómögulegt að bæta
við sölu verðið á hverri af þessum 24
kökum. Á dósamat ýmiskonar er auð-
vitað hægt að leggja skattinn við sölu-
verðið til almennings. Dós sem kostar
33 cents getur hækkað upp í 34 cents.
En dós sem kostar 15 cents, hækkar 'um
minna en hálft cent svo verð hennar er
ekki hægt að hugsa sér að hækki neitt
til almennings af völ'dum skattsins. Og
ef til vill er þetta þó skatturinn, sem til-
tölulega mesta andúð vekur og mesta á-
stæðu gefur af almenningshálfu til að
vera gagnrýndur.
Skatturinn á tímaritum og blöðum frá
Bandaríkjun'um er hár. Er sagt að út-
gefendur syðra ætli að reyna að fá hon-
um breytt. En fáist skatttinum ekki
breytt, segja útgefendurnir að ekki sé
um annað að gera fyrir sig, en að gefa
tímaritin út hér, samkvæmt frétt í blað-
inu Manitoba Free Press s. 1. iaugardag.
Um afleiðingarnar af þessum skatti virð-
ist því ekki mikil ástæða til að kvarta.
Hér hefir nú verið minst á þá skatt-
ana sem eflaust er litið á sem tilfinnan-
legasta af þeim sköttum sem í fjárhags-
áætlun Bennetts er gert ráð fyrir. Geta
menn nú dæmt um hvort órýmilegir eða
óhagkvæmir séu, eftir eigin skoðun. Að
haga mætti þeim öðru vísi eitthvað, er
auðvitað ávalt hægt að segja. En stað-
reyndin, sem í augu varð nú að horfast
við, var sú, að jafna tekjuhallan með nýj-
um sköttum. Hvort borgararnir eigi að
! greiða hann með kaupum á þessari*vöru
! eða annari, getur að vísu ávalt verið
' álita mál. En oft skiftir það ekki eins
milku og ætla mætti, er þeir tala 'um það,
er ekki hafa hlotið nema skáldfíflahlut
| stjórnmálaviskunnar í arf.
Með þetta alt fyrir augum, munu flest.
ir víðsýnir menn taka fjárhagsáætlun
Bennettstjórnarinnar með jafnaðargeði.
enda getur ekkert skynsamlegra verið
en það. Og það er eflaust óhætt að bæta
i því hér við, að hvað sem sumir andstæð-
| ingar Bennettstjórnarinnar segja um
j það, er vafasamt, að nokkrum stjóraar-
| flokki væri bet'ur treystandi fyrir að ráða
; fram úr vandræðum þeim, sem land þetta
! horfist nú í augu við, en núverandi
i stjórn.
____________
VINARÞEL.
Eitt af verkefnum Þjóðræknisfélags
Vestur-fslendinga er það, að glæða vin-
| arþelið og efla samvinnu milli Austur-
; og Vestur-íslendinga.
Með bréfaviðskiftum og heimsóknum
hefir mikið verið gert í þessa átt. Hver
ágætismaðurinn af öðrum að heiman
hefir heimsótt Vestur-íslendinga að til-
hlutun Þjóðræknisfélagsins. Og héðan
hafa nokkrir farið heim af og til, er eflt
hafa vináttu milli frændanna austan hafs
j og vestan.
En aldrei hefir r^tt þvílíkt spor verið
! stígið hér í þessa átt og síðastliðið sum-
ar, er hópurinn héðan að vestan heim-
sótti ættjörðina á 1000 ára afmælishátíð
þingis.
Að sú för hafi orðið Vestur-íslendingum
ein sú ánægjulegasta og ógleymanleg-
asta lífsstund þeirra efum vér ekki. —
Þeir ljúka allir upp einum munni um það
eftir komu þeirra vestur, sem vér höf-
um haft tal af.
Að hinu leytinu mun fáum dyljast, að
sú viðkynning, milli Austur- og Vestur-
íslendinga, sem förinni var samfara, hafi
endurnýjað og eflt bróðurþel og vináttu
milli þessara aðskiídu vina. Áhrif farar-
innar frá þjóðræknislegu sjónarmiði,
verða ekki of mikils metin.
En hverjum má umfram alt þakka
það, að ferð þessi tókst eins vel og raun
varð á í öllum skilningi? Undantekning-
arlaust heimfararnefnd Þjóðræknisfé-
lagsins.
Með undirbúningsstarfi heimfarar-
nefndarinnar að heimför Vestur-fslend-
inga, hefir þýðingarmeira starf verið
unnið, en nokkru sinni hefir
áður verið gert hér að þvf að
efla samhug og vináttu milli
Austur- og Vestur-íslendinga.
Þjóðræknisfélaginu hafa ár
frá ári borist bréf frá íslend-
ingum á ættjörðinni, sem vott
bera um vináttu þeirra til Vest-
ur-íslendinga. En ótvíræðast-
an vott þessa bera þó bréfin
mörgu, sem milli þeirra og
Heimfararnefndar Þjóðræknis-
fé’agsins hafa borist síðan sú
nefnd tók til starfa.
Mörg af þessum bréfum hafa
áður verið birt. Hin síðustu, er
vér höfum orðið varir viðj eru
bréf þau, er hér fara á eftir og
tekin eru upp úr Morgunblað-
inu í Reykjavík, er nýkomið er
vestur. Auk hinnar einlægu
vináttu, er þau bréf bera með
sér, sýna þau jafnframt skýrt
og ótvírætt, hvernig undirbún-
ingsnefnd Alþingishátíðarinnar
lítur á starf Heimfararaefndar-
innar. Ummælin í bréfi Jóh.
Jóhannessonar og Ásg. Ás-
geirssonar, minna oss Ve^tur-
íslendinga á þakklætisskuldina
sem vér stöndum í við Heim-
fararnefndina, fyrir hennar á-
gæta starf í þarfir þjóðræknis-
máls vors í sambandi við heim-
förina.
• • •
HEIMFARARNEFND
VESTUR-ÍSLENDINCA
sendir nefndarmönnum Alþingis
hátíðarinnar minjagripi.
Fyrir nokkru fékk formaður
Alþingishátíðarinnar, Jóh. Jó-
hannesson bæjarfógeti, svo-
hljóðandi bréf frá heimfarar-
nefnd Vestur-íslendinga:
Winnipeg, Man. 21. Febr. 1931.
Hr. alþingismaður Jóhannes
Jóhannesson, forseti undirbún-
ingsnefndar Aljþingishátíðar,
Reykjavík.
Kæri herra.
Er vér, meðlimir Heimfarar-
nefndar Þjóðræknisfélagsins,
litum til baka til þeirra stunda.
sem vér dvöldum í Reykjavík
síðastliðið sumar og til þeirrar
stórkostlegu ánægju og fagn-
aðar, er vér og aðrir vestur-
íslenzkir gestir, nutum í sam-
bandi við heimkomuna og þátt-
tökuna í hátíðinni, og vér
minnumst þeirrar frábæru
gestrisni og margvíslegu alúð-
ar, er vér urðum aðnjótandi af
hálfu Undirbúningsnefndar Al-
þingsishátíðarinnar, langar oss
til þess, að biðja meðlimi þeirr-
ar nefndar að þiggja af oss
gripi þá, sem vér höfum leyft
oss að senda í yðar umsjá, sem
lítilfjörlegan vott þakklætis
vors. I
Gripir þe*sir eru göngustafir,
merktir með nafni hvers nefnd
armanns fyrir sig. Vér biðj-
um yður, herra forseti að sýna
oss þá velvild að koma þeim til
skila til hlutaðeigenda, ásamt
kveðjuspjöldum þeim, er þeim
fyigja.
Með einiægri vináttu og virð-
ingu.
f. h. Heimfararnefndar Þjóð-
ræknisflagsins.
J. J. Bíldfell,
forseti.
Ragnar E. Kvaran,
skrifari.
Jafnframt voru nefndarform.
sendir göngustafirnir, sem heim
fararnenfdin sendir hátíðar-
nefndarmönnunum. Stafir þess-
ir eru forlátagripir, úr íbenholt
og með gullhaijidfangi. Framan
á handfanginu er fangamark
eiganda, en aftan á er grafin
mynd af íslenzka fánanum, en
sitt hvorum megin við hann
eru brezki fáninn og fáni
Bandaríkjanna. öðrum megin
á handfanginu er fult nafn
eiganda, en hinsvegar stendur:
Heimfararnefnd Þjóðræknis-
félagsins 1930.
Svohljóðandi bréf hefir form.
hátíðarnefndar sent gefendun-
um:
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Pant. má þær beint
frá Dodds Mediciue Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
indvirðið bangað.
Undirbúningsnefnd Alþingis-
hátíðar 1930.
Reykjavík, 20. apríl 1931.
Herra J. J. Bíldfell, forseti
heimfararnefndar Þjóðrækínis-
félagsins, Winnipeg, Man. Can-
ada.
Kæri herra.
Undirbúningsnefnd Alþingis-
hátíðar 1930 hefir nú meðtek-
ið göngustafi þá, sem heimfar-
arnefnd Þjóðræknisfélagþins
hefir sýnt undirbúningsnefndar
mönnum þá velvild og þann
sóma að senda oss að gjöf, og
skýrt frá í bréfi heimfarar-
nefndarinnar til vor, dags. 21.
febrúar þ. á.
Það var frá byrjun skoðun
undirbúningnefndarinnar, að
hátíðarhöldin 1930, til minning-
ar um þúsund ára afmæli Al-
þingis, ættu fyrst og fremst
að vera fyrir íslendinga sjálfa,
austan hafs og vestan, og þvf
leyfðum vér oss að snúa oss tií
Þjóðræknisfélags Vestur-íslend-
inga og biðja það að skipu-
leggja þátttökuna á hátíða-
höldunum að vestan. Við þess-
um tilmælum vorum varð Þjóð-
ræknisfélagið góðfúslega og
kaus heimfararnefndina, sem
það er aðallega að þakka, hve
þátttaka Vestur-íslendinga varð
myndarleg og varpaði ljóma
yfir hátíðahöldin, öilum Aust-
ur-íslendingum til ánægju og
gleði.
Jafnframt því að endurtaka
þakkir sínar til heimfararnefnd
arinnar fyrir ágæta samvinnu
við undirbúning hátíðahald-
anna, vill undirbúningsnefndin
hér með færa henni sínar bestu
þakkir fyrir hina veglegu og
kærkomnu gjöf, sem heimfar-
araefndin hefir sæmt hvern
einstakan undirbúningsnefndar-
mann.
Með einlægri vináttu og
virðingu.
F. h. undirbúningsnefndar
Alþingishátíðar 1930,
Jóh. Jóhannesson
Ásg. Ásgeirsson
FRÁ BLÁLANDI.
Frh. frá 1. bls.
skifti við hana, ef átt þess
hefðu kost. Aftur hafa karl-
menn litið hana mildari aug-
um. Það sem þá hefir mest
furðað á, er það að Salómon
skyldi nokkrar ástir eiga af-
lögu sínu stóra og umfangs-
mikla heimili. En nú loksins
kemur framhald sögunnar.
Drotningin var ekki frá Ara-
bíu. Hún var frá Saba, eða rétt
ara sagt Sheba, sem nú heitir
Shoa oe er fylki í miðju Blá-
landi (Etheopía). Meira að
segja hæfilegum tíma eftir að
hún kom heim, eignaðist hún
son, sem hún kendi Salómon.
Sá drengur hét Menelik og varð
konungur yfir Blálandi, og hafa
afkomendur hans verið kon-
ungar og keisarar í Blálandi
síðan, og er það hin langelzta