Heimskringla - 22.07.1931, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 22. JÚLÍ 1931
\-------------------------------------
‘pcttnskringla
StofnuO lSSt)
Kemur út á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
153 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
j VerB blaðsíns er $3.00 árgangurinn borglst
fyrlríram. AUar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETURSSON
Otanáskrift til blaSsirts:
Uanager THE VIKING PRZSS LTD.,
853 Sargent Ave.. Winnipeg.
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
■TaelmskriEsTa-’ is pubUshed by
Iand printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 S'trgent Avenue, Winnlpeg, Man.
Tslephone: 89 994
t
WINNIPEG 22. JÚLl 1931
UM DAGINN OG VEGINN.
Nýtt bindindisblað í New York.
Það mun öllum bindindisvinum góð
frétt þykja, að í New York borg er verið
að hleypa af stokkunum dagblaði, er ein-
göngu er helgað bindindishugsjóninni og
bannmálinu í Bandaríkjunum.
í fréttinni af þessu er ekki sagt, hverj
ir standi fyrirtækinu að baki, en eitt af
andstæðingablöðum áfengisbannsins seg-
ir, að það sé hafið með tíu miljón dala
höfuðstól. Og ritstjóri þess er nefndur
Gtanley High, og er um hann talað sem
æfða^n og alkunnan blaðamann og rit-
höfund.
Enginn vafi er á því að fyrirtæki þetta
mun spyrjast vel fyrir hjá þorra manna
í Bandaríkjunum ,því að alt ber
það með sér, að fylgjendur bann-
stefnunnar, séu þar enn, ekki aðeins í
miklum meirihluta, heldur fari sífjölg-
andi eftir því sem banninu endist leng-
ur aldur. Og eðlilega fýsir þessa menn
að fá sem sannastar og óbrjálaðastar
fréttir af ástandinu í vínbannsmálinu
En á slíkum fréttum virðist hafa verið
nokkur hörgull í seinni tíð. Halda bann-
menn syðra því fram, að vínliðið hafi s.l.
tvö ár unnið að því af kappi, að útbreiða
í blöðum og tímaritum landsins trölla-
sögur um afleiðingar bannsins. Mun það
ekki fjarri sanni, því yfirleitt ber meira
á slíkum fréttaburði í sambandi við vín-
bannsmálið í blöðunum nú en áður. Um
það getur hver og einn sannfærst, sem
hafa vill fyrir að taka eftir því í blöðum
og ritum að sunnan. Til þess að hnekkja
þeim fréttaburði og sýna fram á hinar
farsælu afleiðingar bannsinsf er þetta
dagblað bannvina stofnað í borginni
New York. Munu allir bannvinir, hvar
sem eru, árna því heilla og óska að á-
hrif þess megi sem drjúgust verða bann-
málinu í hag. í Bandaríkjunum, því að
sigur bannsins þar er sigur bindindis-
málsins út um allan heim.
* * *
Vikið úr embætti.
Mrs. Jean H. Norris heitir kona. Hun
á heima í New York. Hún var dómari í
bæjarréttinum og fyrsta konan er sú
staða hlotnaðist í New York borg. Víða
er hún kunn orðin, ekki aðeins fyrir að
skipa þessa stöðu, heldur einnig fyrir
þátttöku í landsmálum og félagsmálum.
Hún þótti skörungur í hvívetna.
Fyrir skömmu var konu þessari vikið
úr dómarastðunni, aðallega vegna óbil-
girni og hörku er hún sýndi sakborning-
um sínum, sem aðallega voru kven-
menn. Einnig bárust böndin að henni um
að hafa breytt réttarfarsskýrslum og enn
fremur að hafa verið í verðbréfasölu-
braski, sem rekið var á réttarfarsskrif-
stofum hennar.
Alt virðist þetta nú ærin ástæða fyrir
brottrekstri hennar úr dómarasætfnu.
En hitt virðist alveg óþarft, eins og sum
blöð gera, að kveða upp þann dóm um
kvenþjóðina út af þessu, að hún sé óhæf
til þess að skipa hinar hærri eða vanda-
samari stöður í þjóðfélaginu.
Þó að fleiri konum í opinberum stöð-
um hafi orðið það á, að misbrúka stöðu
sína eins og Mrs. Norris gerði, og hafi
orðið að víkja frá embætti þess vegna,
eins og t. d. Mrs. Eergusson, fyrrum rík-
isstjóri í Texas, og Mrs. Florence Knap,
fyrrum ríkisritari í New York, er í fang-
elsi var dæmd árið 1928 — þá neitar
samt enginn hinu, að það er stór hópur
kvenna í opinberum stöðum í öllum
löndum, sem gegnir þeim imeð trú-
mensku og hafa ótvírætt sýnt, að þær
eru að hæfileikum til verkinu fulikom-
lega vaxnar.
Hitt getur nokkru máii skift, hvort
þátttaka kvenþjóðarinnar í opinberum
málum hafi til nokkurra muna bætt eða
hafið þjóðmálin. Á það voru menn sterk-
trúaðir fyrrum, eða á dögum kvenfrels-
ishreyfingarinnar. Reynslan má segja
að hafi orðið sú, að kvenþjóðin hafi með
þátttöku sinni í opinberum málum fetað
mjög í fótspor karlmannanna. Þær höfðu
ekki aðrar fyrirmyndir en þá að styðj-
ast við, og við hverju var þá betru að
búast?
Annað, sem á hefir verið minst í sam-
bandi við brottrekstrarmál Mrs. Norris,
er ef til vill ekki svo afleitt rannsóknar-
efni, en það er, hvort að kvenfólk sé
yfirleitt ónærgætnara og miskunnarlaus
ara gagnvart hvað öðru, en karlmenn.
Yfirdómurinn, sem skipaður er karimönn
um, leit þannig augum á framkomu Mrs.
Norris, að hún gengi karlmönnum í dóm
arasæti framar í hluttekningarleysi með
sakborningum, og það var ef tii vill
helzta ástæðan fyrir, að henni var vikið
frá stöðunni. En auðvitað er hér ekki
nema um eina konu að ræða, og að
dæma alt kvenfólk af henni, væri rang-
látt.
* * * *
Brandon-orkuverið.
Brackenstjórnin lét blöðin flytja þann
boðskap síðastliðna viku, að félag, sem
nefnir sig Light and Power Company,
og bækistöð sína hefir í Bandaríkjunum,
sé til með að kaupa Brandon orkuverið
fyrir $1,398,000. Þegar fylkið keypti þessa
eign, greiddi það $1,200,000 fyrir hana,
og er ekki gleymt að taka það fram í
fréttinni. Einnig má af henni dæma, að
fylkisstjórnin sé alvarlega að hugsa úm
sölu á verinu.
Það mun fæstum mikil ráðgáta, hvað
undir býr með þessari frétt; fylkisstjórn-
in er með henni að reyna að réttlæta
kaup sín á orkuverinu. Henni tókst það
ekki sem fimlegast á þinginu í vetur, en
tilboð þetta á nú að rétta hluta hennar
í því efni.
En hér er dálítið við að athuga. Orku-
verið er ekki hið sama nú og þegar fylk-
isstjórnin keypti það. Hún hefir bætt það
og leiðslu þess, svo að hundruðum þús-
unda dala nemur. Segja þar um fróðir
menn, að þetta tilboð sé sem næst ein-
um fjórða úr miljón of lítið fyrir verið
eins og það sé nú.
En jafnvel að þessu algerlega sleptu,
er sala þessarar fylkiseignar af hendi
Brackenstjómarinnar, engu síður var-
hugaverð en aðrar sölur hennar á eign-
um fylkisins, svo sem t. d. Sjö Systra
fossunum o. þ. u. I. Dafl þessarar stjóm-
ar með fylkiseignirnar, er svo íhugan-
arvert orðið, að henni ætti ekki að vera
gefin laus taumur framar í því efni.
Hvað birtingu þessarar fréttar viðvík-
ur, verður því, þegar til stykkisins kem-
ur, ekki séð, að erindi hennar hafi ver-
ið annað en það, að blekkja íbúa fylkis-
ins á ný á sannverði orkuversins, sem
stjórnandi þjójðeignarkerfisins hér setti
þó á það og vel mátti við una. En eins og
kunnugt er, var það ekki verðið, sem
fyrir það var greitt ,og það ríður bagga-
muninn.
* * *
Breytingin á tekjuskattinum.
Sú breyting er gerð á tekjuskattsfrum-
varpi Bennettstjórnarinnar í sambands-
þinginu nýlega, að skatturinn, sem gert
var ráð fyrir að lækka á auðkýfingum
niður í 25 prósent, verður hinn sami og
áður. Vegna þess, að um þetta tekju-
skattsfrumvarp hefir talsvert vepið rætt,
einkum í andstæðingablöðum stjórnar-
innar, skal hér á það minst að nokkru.
í heild sinni var frumvarpið í því fólg-
ið, að skatturinn væri lækkaður á hin-
um fátækari, eða að segja mætti með
öllu létt af þeim. Á það atriði hafa stjórn-
arandstæðingar aldrei bent sérstaklega,
hvorki í ræðu né riti, en hafa í þess stað
haldið fram, að tekjuskattinn væri verið
að leggja fátæklingunum á herðar. —
Sannleikurinn er sá, að sá er enginn
fátæklingur, er tekjuskatt borgar. í öðru
lagi gerði frumvarpið ráð fyrir, að hækka
tekjuskattinn á hinum velmegandi, svo
sem viðskiftamönnum, eða öllum þeim,
sem meiri tekjur höfðu en í vanalegum
vinnulaunum eru falin. Sá skattur var
ekki hár áður og að þeirri hækkun hef-
ir lítið verið fundið, nema af Mr. King,
leiðtoga stjórnarandstæðinga á þingi. En
á nokkrum auðmönnum var tekjuskatt-
urinn áður hlutfallslega hærri en á öðr-
um, og í frumvarpinu var gert ráð fyrir
að lækka hann niður í 25 prósent, og er
samt hærri skattur af hundraði en á
nokkrum öðrum einstaklingum. En að
þessari breytingu geðjaðist ekki þinginu,
og varð niðurstaðan sú, að lækka þenna
skatt ekki. Kvaðst forsætisráðherra hafa
litið svo á, sem menn myndu fúsari til
að leggja fé sitt í viðskiftafyrirtæki
landsins, ef skattur þessi væri ekki ó-
sanngjarnlega hár, í stað þess að leggja
það í skattfrí verðbréf. En menn litu
sínum augum hver á hag landsins í þessu
efni, og þess vegna væri hann fús að
breyta frumvarpinu og hafa skattinn
eins og hann áður var. Einnig kvaðst
hann hafa séð á blöðum stjórnarand-
stæðinga, að þau héldu fram, að hann
væri sjálfur að stinga fram af sér skatta
byrði landsins með þessu atriði í frum-
varpinu. Vitanlega næði það ekki nokk-
urri átt vegna þess, að hér væri aðeins
um stefnu að ræða, en ekki neina ein-
staklings skattbyrði, eins og allir sæju,
þar sem vafasamt væri að þetta atriði
yki nokkuð skattgreiðslu einstaklinga
eða skattatekjur landsins.
Það lætur að líkum, úr því að and-
stæðingar núverandi stjórnar lutu svo
lágt, að bregða forsætisráðherra Canada
um það, að hann væri að smíða löggjöf
til þess að auðga sig persónulega með,
að hann drægi þetta löggjafaráform til
baka. En nátthrafnalegri þjóðmálaníð-
ingsskap en þenna, sem andstæðingar
hans beittu í sambandi við þetta mál.
minnumst vér ekki að hafa séð fyrri, í
allri stjórnmálasögu þessa lands; því sé
það góð og gild ástæða, að bregða for-
sætisráðherra um þetta, vegna þess að
hann sé í flokki þeirra skattgreiðenda.
er þetta atriði frumvarpsins fjallaði um,
væri hitt jafn sanngjarnt, að segja að
Mr. King hefði haft á móti skattahækkun
inni á efnaðri mönnum landsins, er í
næsta flokki skattgreiðenda eru, vegna
þess að hann sjálfur heyrði þeim flokki
til. En vitanlega lýtur enginn andstæð-
ingur Mr. Kings svo kvikindislega lágt.
að láta sér slíkt til hugar koma.
Það er ekkert um það að segja, þó
andstæðingar stjórnarinnar hafi haft
aðra skoðun á þessu máli, en stjórnin.
Það þætti ef til vill óeðlilegt, ef svo væri
ekki, enda þótt blint flokksfylgi mætti
í vorum augum stundum víkja fyrir því,
sem skynsamlegra er.
Ef með heiðarlegum vopnum er samt,
barist. er ekkert við skoðanamun manna
á málum að athuga. En þegar farið er
eins að ráði sínu í vopnaviðskiftunum
og gert var í þessu máli, þá má andstæð-
ingaflokkur sá vita, að hann ber í aug-
um almennings á sér orðið hnakkasvip
Þorbjarnar rindils.
TIL LESFÚSRA ÍSLENDINGA.
Eins og eg hefi áður auglýst er eg nú
útsölumaður hér vestra fyrir fjögur ís-
lenzk tímarit, sem eru þessi:
Iðunn, Eimreiðin, Perlur, Kvöldvökur.
Þessi tímarit hafa hvert um sig eitt-
hvað og margt til síns ágætis, og eru
prýðileg viðleitni til að fræða og skemta
þeim, er kunna að lesa íslenzka tungu.
Sem óslitin heild má segja að þau séu
mentaskóíi þjóðarinnar, því að sameigin-
lega fjalla þau um og skýra alt það, er
dagskrá okkar viðburð-m'ka tíma krefst,
og er það allajafna mjög vel ritað. En
auðvitað er það jafnaðarlega í sem fæst-
um orðum sagt, því að ritin eru tiltölu-
lega smá og leyfa ekki orðmælgi. En
það hygg eg, að í þessum íslenzku tíma-
ritum fái menn þó kjarnann af öllu því
bezta, sem hugsað er og ritað um víða
veröld. Og ættum vér þá ekki að vera
nægilega þjóðræknir hér vestra til þess
að styðja þessi rit og hjálpa til að efla
viðgang þeirra? Eru þau ekki þess virði
fram yfir margt það endemis rusl. sem
daglega er reynt að troða í okkur á
ensku máli? íslenzka þjóðin er smá að
höfðatölu, en hún er undur rík af djúp-
hugsandi og prýðilega ritfærum sonum
og dætrum, er láta sig varða alt það, er
sönn menning krefst. Og eg vildi svo
gjarna að við íslendingar hér vestra gæt,-
um með meiri skörungsskap hjálpað til
að efla og útbreiða þessi ágætu tímarit.
Því að þau eru nauðsynlegir þekkingar-
brunnar fyrir allan þorra þjóðarinnar.
Og þá er það um leið hinn bezti vísir til
þess, að við séum nýtir borgarar hér í
álfu, því að hver sá eða sú, er gleymir
eða lítilsvirðir sinn feðrastofn og tungu,
er í sannleika lítil manneskja, og slíkur
hugsunarháttur verður sízt neinum til
gæfu eða frama.
Iðunn er nú að hefja sína
fimtándu ársgöngu og hefir hún
þegar f.rá fyrstu byrjun verið
uppáhalds fræðirit íslenzkrar
alþýðu, og borið nafn m)eð
sanni. Hún er eigi purpura-
skrýdd í ytri búningi. En hún
hefir jafnan flutt og flytur heil
brigðar skoðanir og hvellandi
vakning, enda rita að jafnaði
í hana margir af pennafærustu
mönnum þjóðarinnar. Hér er
stutt yfirlit yfir innihald fyrsta
heftisins fyrir þetta yfirstand-
andi ár:
Aldarhvörf (með mynd) — Is-
lenzk kirkja og trúarbrögð (séra
Gunnar Benediktsson) — Köld hönd.
heitt hjarta (kvæði) — Vísindaleg
aðferð til samtals við íbúa stjam-
anna (Helgi Pjeturss) — Hvað veld
ur kreppunni ? — Góðir grannar
(saga) -— Hvað sakar (kvæði) —
Aldurinn hennar Stínu (saga) —
Yfirlit yfir bækur 1930 — Kræki-
ber.
Eimreið'n er flestum íslend-
ingum kunn nú um meira en
þriðjung aldar. Var hún um
langt skeið uppáhaldsrit þeirra
íslendinga hér vestra, sem ann-
ars lásu nokkuð á íslenzku sér
til fróðleiks, enda verðskuldaði
hún allan hróður og hylli. Og
hún er nú sérstaklega ágætis
tímarit, því að núverandi rit-
stjóri hennar. og útgefandi, hr.
Sveinn Sigurðsson, er áreiðan-
lega maður víðsýnn, einarður
og prýðilega vel mentaður. —
Þetta er ágrip af efnisskrá
fyrsta heftis yfirstandandi ár-
gangs:
Ávarp til kaupenda frá ritstjór-
anum (ágæt og einörð játning) —
Reikningur íslenzka ríkisins (með
mynd) — Á mótum tveggja árþús-
unda (34 myndir) — 1 eftirleit
(mynd) — Gerhart Hauptmann
(mynd) — Mærin frá Orleans —
Fyrsti þorradagur — Tilraun Dr.
Heideggers — Rauða dansmærin
(sönn spæjarasaga) — Ritsjá og
fleira.
Perlur eru nýtt tímarit, að-
eins ársgamalt, og koma út
sex hefti á ári í mjög stóru
broti, og er afar skrautlegt og
prýðilegt rit að öllum frágangi.
Perlur fjalla um íslenzka list
á öllum sviðum. Gefur þar að
líta myndir af íslenzkum mál-
verkum, tréskurði, myndhöggv
an, leirhnoðun, gull- og silfur-
smíði. o. s. frv. Auk þess mynd-
ir af íslenzkri leiklist, og marg-
ar einkennilegar og fagrar
myndir af náttúrufegurð ís-
lands. Nokkrar skýringar fylgja
öllum þessum myndum. Auk
þess flytur ritið góðar skáld-
sögur, frumsamdar og þýddar.
Perlur munu vera hið skraut-
legasta rit og vandaðasta að
öllum ytra frágangi, sem kom-
ið hefir út á íslandi, og verð-
skuldar að þroskast og njóta
lýðhylli íslendinga beggja meg-
in hafsins. Hér er yfirlit yfir
innihald fyrsta heftis þessa ár-
gangs:
Sogið hjá Kaldárhöfða — Remar-
gul — Vér héldum heim — Geð-
veiki — Framtíð Rússlands — Mark
mið — Heimur versnandi fer — Tal
og Tónar — ögn öræfanna — Nátt-
úruundur. — Og tólf myndir í þessu
fyrsta hefti.
fslenzkar kvöldvökur eru eins
og nafnið bendir til, aðallega
skemtandi, með góðum frum-
sömdum sögum og frábærlega
vel þýddum sögum eftir fræg-
ustu höfunda. En svo flytja
Kvöldvökur einnig fróðlegar upp
Jýsingar um mannheim þveran.
og ágætt gagnrýni um íslenzk-
ar bækur. Þær koma út 12 hefti
á ári ,alls um 200 bls. í stóru
broti. Þetta er stutt yfirlit yfir
eftni þeirra hefta, sem komin
eru hingað vestur fyrir yfir-
standandi ár:
Saga hins heilaga Frans frá As-
sisi — Simon Dal (saga eftir An-
thony Hope) — Áfram (ensk saga)
— Tímaritið (Conan Doyle) — Bók-
mentir — Djáknadys — Barke á Bra-
bant (kvæði eftir hinn velkunna höf-
und F. Á. Brekkan).
Áskriftargjald að þessum fjór-
um tímaritum hér í Ameríku er
þetta:
Iðunn, 4 hefti á ári, um eða
yfir 420 bls. $1.80 árgangurinn.
Eimreiðin, 4 hefti á ári, um
500 bls. alls. $2.50 árgangur-
inn.
Perlur, 6 hefti á ári, $2.50 ár-
gangurinn.
Kvöldvökur. 12 hefti á ári,
$1.75 árgangurinn.
Ef þú keyptir öll tímaritin, þá.
kostaði það þig — segi og skrifa
— 17 cent á viku. Getur þú ekki
séð af þessum centum þér til
andlegrar nautnar og skemtun-
ar?
Mikið þætti mér vænt um aö
fá menn eða konur í hverri ein-
ustu íslenzkri bygð eða bæ, til
að annast um útbreiðslu þess-
ara tímarita, þar sem eg hefi
ekki þegar útsölumenn. Eg skal
borga öll þau sölulaun, sem
mögulegt er, og reyna að vera
frekar þægilegur í viðskiftum.
Magnús Peterson,
313 Horace St.,
Norwood, Man.
NÝJAR RADDIR
eftir Ragnar E. Kvaran
Ritgerð þessi er tekin úr Tíma-
ritinu Morgunn á Islandi og birt
með leyfi höfundarins.
•
Ekki er með nokkru mótí
unt að neita því, að lítill gleði-
blær er yfir hugsunum all-
margra manna um framtíð ís-
lenzkrar kirkju. Meiri hlutl
þjóðarinnar óskar þess vafa-
laust, að henni megi vegna bet-
ur, er tímar líða, en nú horfist
á. En margir telja næsta ótrú-
legt, að þær óskir rætist.
En hér verður eitt atriði gert
að umtalsefni, sem frekar
styður þá hugmynd, að ef til
vill sé bjartara yfir framtíð-
inni er skýbólstrarnir virðast
benda til. Nokkurir ungir
prestar og guðfræðingar hafa
á síðai^i tímum látið heyra til
sín þær raddir, sem vekja hjá
manni ákveðnar vonir um, að
breyting standi fyrir dyrum í
íslenzku kirkjulífi. Og engin
ástæða er til að ætla annað,
en að sú breyting verði til
batnaðar.
Sérstök ástæða til þess, að
vakið er máls á þessu nú, er *
sú staðreynd, að undanfarnar
vikur hafa íslenzk blöð, sem
borist hafa hingað vestur um
haf. látið sér mjög tíðrætt um
þessar raddir og hafa flest um-
mælin verið þungir dómar. Og
með því að rúm þessa tímarits
er alltakmarkað. verður látið
nægja að drepa á það, sem
sérstaklega hefir orðið opin-
berlega fyrir gagnrýninni, enda
þótt margs annars væri vita-
skuld maklegt að minnast.
Séra Jakob Jónsson hefir vak
ið hið mesta rót með grein.
sem hann ritaði í 5.—7. tbl.
“Strauma” um postullega trii-
arjátningu. Er greinin skrifuð
af miklum skýrleik og sam-
vizkusemi. Og naumast er blöð-
um um það að fletta, að það
eru ekki niðurstöður prestsins
heldur samvizkusemi hans,
sem valdið hefir því, að um
greinina er ritað, sem væri
þetta eitt mesta regin-hneyksli,
sem hent hefði embættismann
kirkjunnar. Því að vitáskuld
kemur það engum á óvart, þótt
preStur láti í Ijós skoðun sína.
að þessi forna trúarjátning sé
næsta ófullkomin og jafnvel
villandi yfirlýsing um trú nú-
tímans. Hver embættismaður
kirkjunnar eftir annan hefir
látið þessa sömu skoðun í ljós.
Oft hefir verið vitnað í um-
mæli dr. Jóns Helgason bisk-
ups og prófessors Haralds