Heimskringla - 12.08.1931, Page 5

W.INNIPEG 12. ÁGÚST 1931
HEIMSKRINLA
5. BLAÐSÍÐA
en sjálfu ofríkinu. Einokunar
verzlunin saug merg og blóð
úr þjóðinni, gerði það að verk-
um að þjóðin varð fátæk og ó-
sjálfstæð, vilja- og metnaðar-
laus, sundurlynd og ósamtaka,
fávís og hleypidómafull, og hef-
ir svo verið, fram á daga síð-
ustu kynslóðar. Fyrirhyggju-
leysið, er hvað eftir annað
gerði þjóðina bjargþrota, kunn-
áttuleysið til vinnubragða- til
lands og sjávar er kent hinu
sama — verzlunaránauðinni.
Ofan á þetta er svo bætt, til
barmafyllis, refsidómum guðs,
— eldgosum, drepsóttum, haf-
ís, og annari óáran. Vér höfum
ekki verið sparir á að telja alt
þetta upp, og fremur aukið við
það en dregið úr því, til þess
að afsökun vor yrði meiri, og til
þess að orsakirnar yrðu óþreif-
anlegri fyrir smæð og missmiði
þjóðlífsins, til þess að afla oss
meiri meðaumkvunar og brjóst-
gæða, fá fullkomnara samþykki
veraldarinnar fyrir því, að vér
séum eigi annað en kúg-
aðir brjóstumkennanlegir, góð-
látir og geðlitlir vesaling-
ar, vonum betri, eftir allar þess-
ar hremmingar en þó vesal-
ingar samt, sem fyrir það
megi þakka að haldið skuli
hafa andlegu og líkamlegu
mannsmyndinni, því við meiru
sé ekki að búast. Vér höfum
sungið það inn í meðvitundar-
líf vort að vér séum “fáir, fá-
tækir smáir’’ að land vort sé
harðbýlt og naumgjöfult, hrjó-
strugt og tæplega byggilegt,
og þó það sé fagurt á sumardegi
séu þó hinir dagarnir fleiri,
sem það búist tröllkonu ham
og svifti íbúana orkunni og
móðnum og mættinum til að
lifa.
Þetta er sagan, — lýgisagan
sem fólgin er aðallega í því að
hún er látin gerast sérstaklega
hjá oss. Vér erum einstæðir i
eymdinni og vesaldómnum
hreinn aðall amlóðanna, og er
sú tign betri en alls engin. Sem
hjá hinum þjóðunum, hefir saga
þessi öðlast hefð hjá oss, og
aðallega fyrir þá trú, að hver
þjóð þurfi eitthvað meira sér
til réttlætingar en lífið.
Að færa sögu þessa til rétt-
máls væri auðvelt, en auðvitað
væri það hið sama sem að
glata henni. Verið gæti að
vér mistum einhvers í við það
til dæmis, að það dragi úr
veraldar-brjóstgæðunum, eða
að vér yrðum neyddir til að
leita nýrra orsaka að misfell-
unum er svo reyndust ekki stór-
um meiri eður ægilegri hjá
oss en þær hafa verið hjá öðr-
um þjóðum eða þá að vér töp-
uðum stærðinni, þeirri einu
stærð, sem heimurinn hefir ver-
ið ásáttur með að lofa oss
að eiga, svo að á oss rættust
ritningarnar að. “frá þeim sem
ekkert hefir er tekið jafnvel
það sem hann hefir”. Að sjálf-
sögðu væri þetta tap. En hefir
þá tárabikar veraldarinnar
nokkuru sinni verið svo full-
ur að upp úr jhonum hafi
mátt fægja eitt einasta sár,
sem þessi ímyndaði eyrndar-
skapur hefir núið á mann-
virðingu vora, eða að með
honum hafi mátt þvo burtu
smæsta blettinn, sem með
þessu hefir verið settur- á
sjálfsvirðingu vora og metn-
að?
Oss hefir verið gefinn sá vitnis-
burður, sem nægir til þess að
svara þessari spurningu. Vér
höfum hlotið þann vitnisburð
að vér séum hlýðið fólk, mein-
laust og ósamtaka, — kröfu-
«nir um forráð og sjálfsákvæði
og flúsir að leggja alt í annara
hönd. í*etta er skoðað sem
hrós, og það er hrós- á sama
hátt og ölmusu bitinn er mat-
ur, sem réttur er að beininga
manninum. Það hefir ekki ver-
ið sett fram nákvæmlega í
þessum orðam og þó ekki fjarri
þeim máske öllu tiðara á þessa
leið: “íslendingar eru góðir inn-
flytjendur. Þeir eru fljótir að leysis og viljalömunar. Hún
eemja sig að hérlendum hátt-
um, löghlýðnir, anðsveipir og
ganga með binum fyrstu, allra
útlendinga, upp í hérlent þjóð-
líf. Þeir eru vinnugefnir, ráð-
vandir og guðhræddir.’’ Eg
þarf ekki að fara lengra með
þessa þulu vér könnumst við
hana höfum heyrt hana svo
oft. Hún er gamall hlustar
verkur.
Þetta er að vísu gott en þetta
er ekki nóg til þess að gera úr
oss menn. Þetta hefir verið talið
oss til hróss, en oss hefir alla
daga fundist það vera hið nap
rasta spott. Og ekki hefir það
bætt úr, þegar því hefir verið
bætt við sem alla jafnast hefir
verið látið fylgja til þess að
gera hróður vorn meiri, að vér
séum komin af víkingaþjóð, af
þjóð sem hvarvetna settist yfir
annara hlut. er lét sér ekkert
minna nægja en það að vera
forráðamennirnir, af þjóð er
sleit Sþndur Frakkland, ítalíu.
Bretland, stofnaði Rússaveldi,
er sigldi ókunn höf og fann og
nam ókunn lönd. Ef maður
hefði hina minstu ástæðu til
þess að gruna þessa “vini’’ um
fyndni gæti manni naumast
annað til hugar komið en að
með þessu væri verið að draga
að oss hið rammasta dár, en
sú tilfinning hevrfur alveg
þegar ættfærslan heldur á-
fram yfir til Bretlandseyja. til
Skota og íra og annara stór-
menna.
Nú, en hverju höfum vér svo
keypt þessi gæði? Vér höf-
um keypt þau með því að dylja
hið sanna, með því að dylja
það sem var oss til hinnar
fullkomnustu sæmdar. Með því
að fela rækilega fyrir sjálfum
oss og öðrum,—gleyma því, að
yfir aldirnar sem vér vitnum í,
stóðum vér langt um betur að
vígi, vorum sjálfstæðari, ein hin
ar Norðurálfu þjóðirnar. upp til
hópa. Bænda-ánauðin komst
aldrei þeim tökum á oss, sem
það sem hún var annarsstað-
ar, — í Noregi, í Danmörku,
á Þýzkalandi, í Bretlandseyj-
um. Verzhmar einokunin náði
aldri þeim tökum á oss. sem
hún náði annarsstaðar. Vér
nutum laga og réttar að miklu
leyti. Vér áttum ávalt mál-
svara þar sem þingið var, fram
hjá því komust þeir >ekki er
leggja vildu þjóðina að fótum
sér. Með því fela þetta, gefa
því aldrei stundar umhugsun,
og með því að ýkja hörmung-
arnar,ma.rgfalda volæðið. hefír
hugurinn snúist inn á við til
sjálfs aumkvunar, og sjálfs lít-
ilsvirðingar. Það hefir skapað
hjá oss það sem á ensku máli
er nefnt “Inferiority Complex’’.
Það hefir kveikt hjá oss þjóðar-
rig, fordóm á Dönum, vér höf-
um kent þeim og forsjóninni
um ófarir vorar og hnignun,
sem þeir eru þó jafn saklausir
af og forsjónin sjálf, það hefir
innrætt oss vantraust á sjálf-
um oss, á landi voru og á lífs-
skiljrrðunum, sem vér höfum átt
við að búa, sem þó sýna sig
að gera má sér undirgefin ef
viljum er einbeittur, og loks
hefir það vakið hjá oss út-
lendinga dýrkun, sem þó ekki
stafar af því að vér álítum að
útlendingurinn sé betri en vér,
heldur af hinu að hann megi sín
meira, sé meiri maður og standi
oss ofar.
Þó mikið hafi verið tekið í
aðra hönd ber því sízt að neita
að nóg höfum vér borgað fyrir
það. Og eigi verður þess nú
larfgt að bíða úr þessu, að oss
fari að skiljaát það alment. Til
þess hafa hátíðahöldin á síðastl
sumri hjálpað. Þar kom það
svo bert í ljós að það er hin
sanna saga sem geymir sæmd
og frægð þjóðarinnar, — lífið
eins og þjóðin hefir því lifað
frá öndverðu og að hrersu sem
þvl kann að vera varið meðal
annara þjóða, þá fær hin sag-
an oss einkis aflað nema von-
rænir oss þrótti og deyfir
sverðseggjarnar. Með henni fá-
um vér einkis aflað nema með-
aumkvunar. sem uppidöguð
kotmönnuð þjóð, sem úr er
stolin allur kraftur, er ekkert
þekkir til lífsins nema einhvers
konar Edenssakleysi vitleys-
unnar, eða eitthvert barnslegt
frumstæði einangrunarinnar.
Það er þessi skilningur sem
boðar nýja tíð í lífi þjóðar-
innar; skilningur hennar á
sérstæði sínu, köllun, ætterni,
virðingu og hæfileikum. Skiln-
ingurinn á því, að þjóðirnar
lifa ekki af meðaumkvun og
brjóstgæðum, heldur virðingu
og sæmd. Að virðingin, en ekki
meðaumkvunin skapar mann-
dóm og sjálfstæði, frelsi og
framför. Hennar þarf ekki að
leitta eins og brjóstgæðanna
heldur kemur hún af sjálfu sér.
fylgist með starfinu eins og
dagurinn með sólaruppkom-
unni.
Eg get fært yður þá gleði-
fregn, að morgungeislar þess-
arar nýju tfðar roða nú fjalla-
tinda landsins, sunnan frá Esju
og norður á Blönduhlíðarfjöll,
austan frá H’ofsjökli og vestur
að Dröngum. Þjóðernis með-
vitundin er vöknuð, þróttmeiri
glöggsýnni en nokkuru sinni
fyr, og þrátt fyrir megn and-
mæli og mikið skvaldur nú
um þessar mundir, gegn þjóð-
ernis tilfinningunni, þrátt fyr-
ir gegndarlausar brýningar með
útþurkunarstefnunni. hinni dýrð
legu dropaveitingu út í mannlífs
hafið, eða “internationalisman
um”, get eg bætt því við, að
>að er þjóðernisvitundin, ör-
ugg, stolt og djörf sem ein er
lyftistöng allra framfara, líf-
taug allrar manndáðar og á-
gætis, því að án hennar erum
vér, eins og fornöldin komst að
orði, “ekkert, sem duft á meta-
skálinni”.
Skoðun þessa styðja ýmsir
ágætir fræðimenn. Meðal
jerrra má nefna Sir Arthur
Keith, sem talin er að vera
meðal hinna fremstu Evolut-
ionista sem nú eru uppi í
brezka ríkinu. Um þjóðernis
stefnuna farast honum orð á
>essa leið:
“Myndi það leiða til bóta
fyrir heilbrygði og farsæld
mannkynsins ef skynsemin
gæti kveðið niður, eða helzt
útrýmt úr manns hjartanu,
öllum þjóðernislegum tilfinning-
um og fordómum? Svar mitt við
>ví er það, að mannshjartað,
með öllum fordómum þess og
meðsköpuðum tilhneigingum,
andúð og samhygð, þrá og eft-
irlöngunum, andríki og hug-
sjónalífi, er aðal kjarni hinn-
ar voldugu ráðstöfunar er
stjórnar framþróun mannlífs-
ins. — ráðstöfunar, sem tilver-
an hefir notað um órof alda
til þess að framleiða æ full-
komnari og betri kynstofn
manna á jörð. Án innbyrðis
samkeppni getur mannkynið
ekki þroskast. Framförin kost-
ar baráttu, kappraun, já þjóð-
ernislega fordóma og verður
hvorki keypt með gulli eða silfri
heldur með lífinu sjálfu. Til-
veran hefir svo ákveðið frá upp-
hafi alda, að hver sú þjóð sem
vill áfram, sem þroska vill
sjálfstæði sitt skuli aðeins öðl-
ast það með einu móti, með því,
að fórnfæra öllu fyrir það og
halda sér sérstæðri í heimin-
um."
ist, en það gerist, áður fen þessi
næstu 1000 ár eru horfin út
himinblámann. Það er langur
tími að vísu, en tímalengdinni
þurfum vér ekki að kvfða.
þroskaferli þjóðanna eru þús-
und árin sem einn dagur og
einn dagur sem þúsund á.
Fram til þess tíma, hvort
heldur verður langt" eða skamt,
hans að bíða, skulum vér ekki
láta þau orð oss af tungu
hverfa, né þá hugsun úr minni
líða, sem ein er samboðin virð-
ingu þeirri er oss ber að hafa
fyrir þjóðerni voru og sjálfum
oss.
“Fram íslendingar. ísland
framar öllu”.
Rögnv. Pétursson
FRÁ SEATTLE ER
OSS SKRIFAЗ
Vér höfum bent á að hver
þjóð á tvennskonar sögu, —
sanna og tilbúna. Vér höfum
reynt að sýna að hin sanna
saga íslands tekur hinni fram;
er þar margur þáttur fagur og
sérkehnilegur, svo að undrun
sætir. Við þá sögu á enn eftir
að bætast margur þáttur eigi
siðri, og fegursti þátturinn, áð-
ur en að æfihvörfnm þjóðarinn
ar dregur. Það kann að drag-
ast enn um hríð, að þetta ger-
íslendingdagurinn 2. ágúst,
er Seattle íslertdlngar stóðu
fyrir að Silver Lake, Wash.,
var hinn ánægjulegasti í alla
staði. Veður var sólbjart og
stilt. Lausleg áætlan er, að um
400 manns hafi sótt hátíðina,
en má vel hafa verið fleira.
— Þar sáust gestir frá Winni-
peg, Calgary. Voncouver B. C.,
Blaine, Bellingham, Los Angel-
es, Everett. Tacoma, Manchest-
er og sunnan frá California.
— Dagurinn hefir stundum ver-
ið fjölmennari, en aldrei með
glaðlegra, vinlegra og frímóð-
ugra yfirbragði.
Svo sem venjulegt er, fór
fram ýmiskonar íþrótta sam-
keppni, bæði að morguninum
og eins eftir að ræðuhöld voru
afstaðin. Fylgdu ágæt verð-
laun.
Skemtiskráin var styttri en
áður — aðeins tvær ræður að
þessu sinni. Sú hefir verið
reynsla fyrri ára að þriðja
ræðan væri notuð sem “grand
march’’ út úr salnum; — en
nú voru áheyrendur með kurt-
eisara móti, enda ræðurnar
stuttar. Séra K. K. Ólafsson
flytur snjallar tækifærisræður,
og þetta íslands minni var eng-
in undantekning. — Söngflokk-
ur G. Matthíassonar söng “Ó
guð vors lands’’, “Þó þú lang-
förull legðir”, “Norræni stofn-
inn’’ og “Brúðarför í Harð-
angri” — og tókst vel.
Svo var fyrirhugað af nefnd-
inni, að yngri kynslóðm skyldi
taka ákveðinn þátt í skemti-
skránni; skyldi vera látin finna
það, að þeim eldri væri metn-
aður í því sem hér er afrekað
á sviði menta og lista- eigi síð-
ur en í minning hins gamla og
liðna. — Eg hygg engum geti
þótt það ofmælt, að telja sóma
að þátttöku í hljóðfæraslætti
og söng, þeirra Victoríu Pálma-
son, Thóru Maithíason og Kára
Johnson.
Þá átti unga kynslóðin nýj-
an “representative” á skemti-
skrá dagsins — Dr. V. Sivertz.
sonur Kristjáns og Elínborgar
Sivertz í Victoria, B. C. Mælti
hann fyrir minni einkenna
þeirra er íslendingar myndu
leggja Amerisku þjóðlífi til, og
fórst það ágætlega vel. Tals-
máti hans er rólegur og yfir-
lætislaus — en talsvert laun-
fyndinn þegar að er gáð. —
Þessi ungi prófessor útskrifað
ist með heiðri í vísindum af
háskóla Washington ríkis fyr-
ir nokkrum árum — tók þá
strax “post-gxaduate course”
við University of West Vir-
ginia- síðan “doctor’s degree
við McGill, þá bauðst honum
óðar staða sú er hann skipar
við hið glæsilega University of
Washington. Hann vann fyrir
sér jöfnum höndum við nám-
ið, og sló aldrei slöku við.
Auglýsir hann því, hvar sem
hann fer, hin ábyggilegustu
einkenni þjóðar sinnar,
enda nýtur hann trausts og
virðingar allra er til bans
þekkja.
Jakobína Johnson
—Seattle, 7? ágúst 1931.
Til Canada
Flutt að Hnausum og Winnipeg.
Eg unglingur kom til þín austan um sjá,
Úr æskunnar þrengslunum gleymdu,
að horfa á mig stækka og hamingju ná,
sem héruðin sólroðnu geymdu.
Og hér hef eg þraukað í þrjátíu ár
og þroskast og stækkað og smækkað,
og fært þér mín kvæði og framtíðar spár,
sem fljótt hafa í tigninni lækkað.
Því við erum framandi farendur hér,
sem framtíðin steypir með árum
í móti, sem þjóðgreind og ættinni er
eins óskylt og hlátur er tárum.
En samt, þótt eg alfæri austur um sjá,
eg ynni þér> sóllandið bjarta,
sem silfrinu og gullinu settirf mig hjá,
en sólskinið gafst mér í hjarta.
Þú börnunum gefur af nauðsynjum nóg,
og nægt ætti starfið að vera
að umbylta mörkum og erja með plóg
og óbygð að nýsveitum gera.
En svo hafa braskarar bundið þér hnút
að bóndinn, sem mest er til þrifa,
og verkmaður borganna, bornir eru’ út,
sem barnið, er fær ekki að lifa.
Þótt hylli þú. æsku-land, elli I dag
með aldanna víggirtu lögum,
sem vernda aðeins örfárra auðmanna hag
frá einveldis þrælkunar dögum,
mun fram undan bíða þín fegurri tlð
með frjálsari svip yfir torgum,
sem reisir úr ösku þann ölmusulýð,
er ættlerast sveitum og borgum.
Og þá vildi eg lifa og leika með þér,
og læra að nýju þín fræði,
er mannýgðin hörfar en mannúðin fer
með miskunnar hönd um þín gæði.
Því þú átt það flest. sem til fagnaðar veit,
og fegurstu góðlöndin prýða,
og verður ein mætasta mannanna sveit,
og móðirin farsælla lýða.
Þ. Þ. Þ.
Minni Vestur-íslendinga
Flutt á fslendingadeginum í Winnipeg 8. ágúst 1931.
i
I.
f
( •*
V
I
Þú vestræna, ísienzka æska,
að yrkja þér hátíðabrag
er hvorttveggja: vegur og vandi.
— Á vogina stígurðu’ í dag.
Og hver veit það hvemig þú mælist
og hvernig þú vaxtar þitt pund?
En réttlætið heimtar þér ráðin.
— Þú ræður frá þessari stund.
Já, vestræna, íslenzka æska,
í alvöru: hefir þig dreymt
um framtíð, og heitara hjarta,
sem hún á í brjósti sér geymt?
1 fymdinni faðir þinn horfði
á framtíð, og öreigi var,
og móðir þín hugrökk við hlið ‘hans
á handleggnum drenginn sinn bar.
í basli þau hrúguðu’ upp hreysi
og hræddust ei komandi stund,
því hann átti hugrekki Snorra
og hún átti Bergþóru lund.
Og hann átti hendur og vilja,
og hún átti sjálfsfórn og trýgð;
og svo þessa allsleysis allsnægð.
sem einkennir landnemans bygð.
Með eining og ákveðnum vilja
frá ósigri “bifröst’’ er gjörð
til sigurs, þótt himnarnir hrynji
og helvíti flæði’ yfir jörð.
Já, vestræna, íslenzka æska,
við arfinum tekurðu’ i dag.
En hefirðu vit til að vaxta’ ‘hann
og vilja og skilning og lag?
Og hefir þig dreymt um þá daga
með daglega vaxandi trú,
er fjöldinn til framsóknar keppir
að fremst yrðf í röðinni þú?
/
Þig margblessa móðir og faSir,
hvort mætir þér líf eða hel,
því, vestræna, íslenzka æska:
Talc arfinn — og njóttu hans vel.
Sig. Júl. JóhannesMn.
4
■r
rt i