Heimskringla - 19.08.1931, Síða 4

4. BLAÐSÍÐA
WINNIPEG 19. ÁGÚST 1931
HEIMSKRINLA
i l^cimskringla
StofnuO 1S8S)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
133 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrlrfram. Allar borganir sendist
THE iHKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETURSSON
Vtanáskri/t til blaOsirs:
Uanager THE VIKING PP.dSS LTD.,
853 Saroent Ave.. Wínnivea
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til riístjórans:
EDITOR HEiySKRINGLA
853 Sargent Aje., Winnipeg.
'Heimskringla', is publlshed by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Svrgent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
FORD OG LANDBÚNAÐURINN.
Það hefir stundum verið í skopi minst
á það í blöðum og tímaritum undanfarið,
að bifreiðasmiðurinn mikli, Henry Ford,
ætlaði að fara að búa. En hvað sem
gamninu líður, er það Víst, að Mr. Ford
er að gera eftirtektaverðar tilraunir bú-
skap viðvíkjandi. Skal hér í fám orðum
á þær tilraunir minst og hugmyndina sem
fyrir Ford vakir með þeim.
Þess má geta í byrjun, að Henry Ford
er fæddur og uppalin á bóndabýli. Hann
er því hnútum biinaðarins eins kunnug-
ur og hver annar. Segir hann, að sér
hafi jafnvel áður en hann fór úr sveitinni,
verið farið að detta í hug, að búnað-
urinn þyrfti að taka miklum breytingum
til þess að vera nægilega arðvænn bónd-
anum. En breytinguna á honum til batn-
aðar, hugsaði hann sér að vísu aí?ra þá
en nú, enda eru tímarnir nú orðið ger-
ólíkir því er þeir þá voru.
• í aðal-dráttunum má segja, að það
sem fyrir Ford vaki, sé að sameina iðn-
að landsins búskapnum. Búnaðinn,
eins og hann hefir verið rekinn til þessa
á nokkrum ekrum af landi. af einni fjöl-
skyldu, telur hann ekki hafa hepnast
betur en það. að hæpið nregi heita, að
bóndinn hafi haft upp framfærslu-eyrir
sinn af því, og hafi hann því jafnframt
orðið að sækja atvinnu út frá búinu tii
þess að geta fieytt fram lífinu. Með
þessu fyrirkomulagi, hafi búnaðurinn
reynst of kostnaðarsamur. Það sem því
liggi fyrir ef þetta fyrirkomulag eigi ekki
að leggjast niður, sé að lækka kostn-
aðinn og auka framleiðsluna á búinu.
Og til þess sjái hann ekkert betra ráð
en að sameina landbúnaðirín iðnaðar-
framleiðslunni.
Til þess að auka framleiðsluna á bú-
inu, segir Ford að ýmis áhöld hafi veriö
uppgötvuð, en gallinn sé þó sá á þeirri
gjöf Njarðar, að með þessum áhöldum
hafi aðeins verið aukin matvörufram-
leiðsla. Af efni því er við iðnaðarrekstur
sé notaður hafi ekkert verið framleitt
á búinu. En hve ónáttúrlegt þetta sé,
þar sem bóndinn kaupi nálega allar sín-
ar nauðsynjar af iðnaðarhúsunum, leyni
sér ekki.
Á hverrju biii, telur Ford, að framleiða
megi mikið af því efni, er við iðnaðar-
reksturinn sé notað. Viðvíkjandi iðn-
aði þeim er hann reki, bifreiðaframieiðs-
lunni, noti hann geysi mikið af togleðri
í “tires’’ á bifreiðahjólin. Það segir hann
að hvert bú geti framleitt. Og alt viðar-
efni í yfirbyggingar bifreiðanna og klæði
megi einnig framleiða á búinu. En ekk-
ert af þessu sé nú álitið tifheyra búnaði.
Og nú sé ekki hægt að finna sölu fyrir
matvöruna, sem framleidd sé á því, vegna
þess. að sú framleiðsla sé ofmikil orðin.
Telur hann víst, að hvernig sem viðskift-
um eða útbýtingu þeirrar vöru verði hag-
að, að sala á henni muni ekki batna
vegna þess. að framleiðsla sé að verða
of mikil. Nauðsýnin á því, að breyta til
og framleiða annað en eintóma matvöru
á búinu, hljóti því í framtíðinni, að verða
eitt af viðfangsefnum bóndans.
Og til þess að sýna nú, að hann lætur
ekki sitja við orðin tóm í þessu efni, hef-
ir Ford komið upp tilraunabúi í Deer-
horn, skamt frá bifreiðaverkstæði sínu.
Hann greiðir vinnumönnum sínum fimm
dali á dag í kaup, er á búinu starfa. Og
formaður hans segir, að búið muni vel
borga sig. Á því er auk matvörunnar,
ræktað ótal margt annað, er Ford þarf
á að halda við bifreiðaiðnað sinn. Með
þessu er hann að sýna hvernig auka
megi framleiðslu á hverju búi. Sölu telur
hann ótakmarkaða fyrir iðnaðar-efnin |
er framleiða megi á búinu, vegna þess, I
að þau séu notuð í þúsundum iðnaðar-
stofnana út um allan heim.
í Bandaríkjunum er áburður að verða
dýr og talsvert hár útgjaldaliður í bún-
aðinum. Hefir Ford nú efnafræðinga
starfandi af því að að rannsaka hvernig
hægt sé að vinna þessi bætiefni jarð-
vegsins úr sagi og hverjum þeim óhroða
(garbage), sem til fellur á hverju heim-
ili. Er hann þegar kominn að þeirri nið-
urstöðu, að bætiefni þessi megi veita sér
talsvert ódýrara, en þau nú eru seld
bóndanum. Hýðið af bókhveitinu- sem
ræktað er á Deerhorn.-búinu, notar Ford
fyrir eldivið og úr öskunni lætur hann
gera áburð. Þannig er hvert efni notao.
en engu glatað.
En tilraunir Fords eru ekki eingöngu
fólgnar í því, að sýna fram á hvað rækta
má á búinu, auk matvöru. Þær eru
einnig fólgnar í því, að uppgötva til
hvers sé hægt að nota matvöruna, hveit-
ið t. d. annars en að éta það. Hefir hann
ótal sérfræðinga starfandi við þetta
Hann er sannfærður um það, að eitt-
hvað annað megi gera við hveiti bóndans í
Bandaríkjunum en éta það eða brenna það
upp. Og Brazilíu kaffið þykist hann
viss um að eitthvað þarfara megi gera
við en drekka það, eða hella því í árn-
ar, eins og nú er gert.
Hugmynd Fords er sú, að búnaður-
inn og iðnaðurinn taki höndum saman.
Hvorutveggja eigi í vök að verjast vegna
þess, að framleiðslan sé orðin of miki!.
Og það stafi af því, að henni sé ekki
stefnt í rétta átt. Bóndinn framleiði of
mikið af matvöru og hann geti ekkert
bætt hag sinn með því. Iðnaðarhúsin
framleiði of mikinn iðnað og verði oft að
hætta framleiðslunni tímum saman. En
af því leiði, að fjöldi manna sé sviftur
atvinnu og sé sendur út á kaldan klaka.
Með því að iðnaðurinn og búnaðurinn
vinni saman, sé hægt að afstýra þess-
um vandræðum. Hann segir hverjum
manni eðlilegt, að vinna úti við að sumr-
inu, en inni að vetrinum. Iðnaðinn segir
hann að mætti ef til vill vinna allan að
vetrinum, en að búnaöinum að mestu
leyti að sumrinu. En enda þótt ekki sé
gengið svo langt. ætti bændavinnan að
sumrinu, að geta gefið þeim mikla at-
vinnu að sumrinu, sem í iðnaðarstofn-
unum vinna, en iðnaðar stofnanirnar
þeim, er að búnaði vinna, atvinnu að
einhverju leýti að vetrinum. En þetta
hefir auðvitað miklu nánari samvinnu í
för með sé milli bóndans og iðnaðarfram-
leiðandans, en nú á sér stað. Fer Ford
um þetta þessum orðum:
“Eg hugsa mér stóriðnaðinn á morg-
un, umkringdan bújörðum, sem halda
honum við. Bóndinn framleiðir ekki að-
eins matvælin, heldur einnig margt ann-
að er iðnaðarstofnunin þarf með. Eg
veit ekki í hverju þessi framleiðsla er öll
fólgin, en það er nú verið að komast
að- því. Það er verið að rannsaka öll
aðal-efnin í því sem framleitt er á búinu
og hvernig sé hægt að blanda þau efni.
þannig, að þau megi að nýjum notum
koma. Það er ekki aðeins eina lífsvonin
fyrir bóndann, það er einnig velferð iðn-
aðarmannsins, sem undir því er komin.
í stað þess að iðnaðarstofnanimar tæmi
hverja málmauðslindina af annari, sem
aldir tekur að framleika, og upprær.i
skógana, sem mannsaldur tekur að græða
aftur, verður hægt á búinu að fram-
leiða árlega, það sem til iðnaðarins þarf
með. Búnaðurinn lúti ekki einungis að
því, sem nú. að framleiða matvöru. heldur
væri einnig í því fólgin að framleiða efni
til iðnaðarframleiðslu heimsins. Bónd-
inn hefði stöðuga atvinnu heima f^jnr' og
óbrigula sölu fyrir vöru sína. Hann
þyrfti einnig með köflum á meira»vinnu-
krafti að halda. Iðnaðurinn útvegaði
bóndanum markaðinn sem hann þarfnast,
en bóndinn mundi útvega iðnaðinum vinnu
fyrir menn hans, eftir þörfum.”
Það er alls ekki hugmynd Fords, að
iðnaðurinn gleypi búnaðinn í sig. f nánd
við Deerhorn hefir hann iðnaðarstofnun,
er eingöngu framleiðir vissa tegund af
skrúfnöglum. í stofnun þessari vinmi
aðeins menn frá bændabýlunum um-
hverfis hana. Aka sumir alt að því 20
mílur þangað á hverjum morgni í vinn-
una. En er að því kom, að stofnunin
framleiddi ekki nægilega mikið, lét Ford
byggja aðra 20 mílur burtu inni á meða!
bændabýlanna í stað þess, að stækka
hana, þar sem hún var. Álítur Ford, að
það sé oft og tíðum alveg eins hagsælt,
þegar öllu er á botnirln hvolft. að reka
iðnaðinn í smærri útibúum víðsvegar,
eins og að reka hann á einum stað. Sal-
an verði tryggari og reglubundnari með
því, og nær sé hægt að fara um þörfina
eða eftirspurnina, og koma með því í
veg fyrir of mikla framleiðslu.
Samfara samvinnu af þessu tæi. kveð-
ur Ford heill landbúnaðarins trygða og
iðnaðarins. Og í framkvæmdinni telur
hann þá samvinnu svo eðlilega og ein-^
falda, að litlar eða engar reglur eðg
kvaðir fylgi henni.
Að endingu segir hann: “Eg er ekki
með þessu að byrja nýja iðnaðargrein
fyrir sjálfan mig. Eg er aðeins að sýna
fram á hvað mér finst til vors friðar
heyra að gera til þess, að bæta
búnaðar- og iðnaðarástand landsins. Ef
eg gæti aðeins sýnt mönnum leiðina til
þess, væri eg hæst-ánægður með árang-
urinn, að því er sjálfan mig snertir.
BERNARD SHAW OG LÆKNIRINN
(Eftirfarandi sögubrot birtist í þýzka
blaðinu “Welt im Bild”, Leipsig, 31. maí
1931).
-----Það var.einn morgun í smábæ á
Þýzkalandi, að Bernard Shaw vaknaði ó-
vanalega snemma. Honum l$ið hálf illa.
Hann hugsaði sé^ því að liggja í rúminu
og reyna ekkert á sig. Konan hans sendi
þó eftir lækni. Og hann kom að vörmu
spori. Læknirinn yar maður rauður og
þrútinn í andliti réri í spekinu og blés
mæðilega öndinni, er hann rigsgaði inn í
herbergið til sjúklingsins.
“Þessir bannsettir stigar”, hreytti lækn
irinn fram úr sér. “Það er ekki erfiðis-
laust fyrir mig að klifra þá upp”. Shaw
hálf kendi í brjóst um læknirinn, er
hann sá hann lygna aftur augunum og
þurka svitan af sér með vasaklútnum
sínum. Hann bauð honum að setjast nið-
ur í hægindastól er við rúmið hans stóð.
Og það var stemlhjóð í herberginu meðan
læknirinn hélt áfram að þurka svitan af
enni sér.
“Hafið þér höfuðverk?’’ spurði. Shaw,
að stundu liðinni.
“Já, eg hefi slæman hausverk. Það
er alt af því, að verða a»ð klifra upp
þessa stiga.”
Shaw hljóp léttilega upp úr rúminu og
út á gólf. þangað sem taskan hans var,
opnaði dálítinn meðalakassa er í henni
var, tók eina pillu upp úr honum og
leysti hana upp í vatni. “Hérna”. sagði
hann við læknirinn. “Takið þetta inn
og yður mun að góðu verða.”
Læknirinn hlýddi því.
Að tveim mínútum liðnum, spyr Shaw
læknirinn hvort honum'liði ekki betur?'
“Jú, mikið betur", þökk fyrir, svaraði
læknirinn.
Shaw gekk fram og aftur um her-
bergi sitt. “Vitið þér það, minn góði
læknir, að eg hefi þá skoðun, að þessi
höfuðverkur og svimi stafi alls ekki af
því, að þér hafið þurft að klifra upp
stiga.”
“Heldur af hverju?” spyr læknirinn.
“Ofáti, læknir sæll, ofáti. Etið minna
af nautasteik en þér gerið.” 1
“Nú, hvað á eg þá að éta?’’ spurði lækn-
irinn hissa.
“Hvað sem öðru Iíður, megið þér ekki
éta kjöt.”
Jæja, en hvað þá?“’ spurði læknirinn.
“Garðmat, ávexti. Segið mér eitt lækn-
ir minn, hvað eruð þér gamall?’’
“Fjörutíu og þriggja ára.”
“Og skammist þér yðar ekki? Eg er
nærri þyí helmingi eldri en þér eruð.
en er þó með þrisvar sinnum meira lífs-
fjöri. Tókuð þér e.tis hve léttilega eg
vatt mér upp úr rúminu? Það hefði
margur átján ára kauði ekki gert það
betur.”
“Eg var. yður að segja, alveg forviða
að sjá það”, sagði læknirinn.
“Það er einlæg sannfæring mín”, sagði
Shaw, “að læknar fari ekki rétt að því
að lækna sjúklinga sína. Læknir er t.
d. sóttur til manns, sem kvartar um að
hann hafi verk fyrir brjóstinu. Honum
er oftast ráðlagt, að ganga, helst svo
langt að hann verði þreyttur, eða jafn-
vel að klifra upp brátt fjall eða vera eins
mikið uti og unt sé. Og læknirinn er
eins líklegur til að gefa þessa ráðlegg-
ingu manni, sem er póstur, sem ekkert
gerir annað en að ganga hvíldarlaust og
er úti alla daga.”
“Já, eg kannast við það, hr. Shaw að
við læknar gerum oft það sem heimsku-
legt er”, sagði læknirinn.
“Yður hlýtur að skiljast það að menn
þurfa þó að lifa eftir almennum heil- |
brigðis reglum. Getið þér dansað?”
“Nei — til allrar ógæfu kann eg það
ekki.”
Shaw fór þá inn í skáp og
kom þaðan út með hljómvél.
Hann lét hljómplötu í hana,
setti hana af stað og byrjaði
að dansa. Og svo léttstígur
var hann, að læknirinn sann-
færðist um að hann stæði
hverjum algengum dansara að
minsta kosti á sporði. Þegar
dansinum lauk, sagði Shaw við
’.æknirinn: “Ef þér dönsuðuð
fjórðung úr klukkustund á
hverjum morgni eins og eg
geri, yrðuð þér brátt holdgrann
ari en þér eruð og með líku
lífsfjöri og eg. Bg fæ aldrei
svima og aldrei hausverk. Og
nú krefst eg að þér greiðið
mér fimm shillings fyrir lækn-
isráðlegginguna.”
“Fyrir gefið mér, hr. Shaw,”
sagði læknirinn brosandi, “þér
skuldið mér tvö sterlingspund
fyrir að vitja yðar.”
“Hvernig stendur á því?”
spurði Shaw.
“Þannig, að þér senduð eftir
mér, hr. Shaw. “Hvers vegna
senduð þér eftir mér?”
“Vegna þess að eg var veill,”
sagði Shaw.
“Þvi er eins varið með skifta
vini mína. Þeir senda eftir
lækni, án þess að hafa nokkra
sérstaka ástæðu til þess. En
eg hefi uppgötvað lækningu
við þeirri bölsýni þeirra. Eg
segi þeim að eg sé lasinn, eg
hafi svima eða höfuðverk. Og
eg skal veðja við yður hverju
sem þér viljið, að í níu tilfel!-
um af hverjum tfu hleypur
sjúklingurinn upp úr rúmi sínu
til þess að lækna mig. Það er
með þessnm hætti, hr. Shaw,
sem eg hefi læknað yður.”
Shaw sagði ekki orð, en gekk
að skrifborðinu sínu, skrifaði
út bankaávísun og rétti lækn-
inum hana.
“Hér er kaup yðar. Eg hefi
leyft mér að bæta einu sterl-
ings pundi við það, sem þér
settuð upp. Eg gerði það ekki
eingöngu vegna hinnar aðdá-
unarverðu lækninga-aðferðar
yðar, heldur jafnframt og eigi
síður vegna hins, að þetta er
í fyrsta skifti, sem læknir hefir
hlegið að mér að skilnaði, en
eg ekki að honum.”
HVAÐ VÆRI UNNIÐ
MEÐ ÞVÍ?
væru, á hvaða stjórnmálaflokk^
sem um væri að ræða? Vér
sjáum ekki, í bili að minsta
kosti, að landinu væri hinn
minsti hagur að því, eða að það
á neinn hátt svaraði kostnaði.
Þingrannsóknar-nefndin í
Beauharnois-málinu leiddi ó-
tvírætt í ljós, að liberal flokk-
urinn þáði í kosningasjóð sinn
fr£ félaginu um $700.000. Hún
sýndi ennfremur fram á hverj-
ir mennirnir voru, er veittu fénu
móttöku. Hvernig því var eytt
eða útbýtt á milli liberal-bræðr-
anna. var ekki rannsak-
að. En kemur landinu það sér-
staklega nokkuð víið? Bætir það
í nokkru hag þess, að vita
það? Vér efumst um það?
Vér vitum að mörgum ramm
asta conservatívaflokksmanni
mundi leika hugur á að fá að
vita þetta. Og ef til vill mörg-
um liberalanum einnig. En
hvað væri unnið með því? Það
aðeins yki haturseldinn milli
flokkanna. En er hann ekki
alveg nógu mikill eins og sak-
ir standa?
í Canada hefir aldrei verið
meiri þörf á óskiftum kröftum
allra þeirra, er með þjóðmálin
fara en nú. Með allri ráðingu
fyrir flokka-skiftingu, sjáum
vér ekki betur en að sverð
hennar væru betur notuð sem
plógskerar, en flokksvopn á
þessum alvarlegu tímum.
Hitt virðist oss geta til mála
komið ,að semja lög er harð-
banna hverjum sem er. að
leggja fé í kosningasjóði. Samt
mun ekki í neinu landi, þar
sem um þjóðfrelsi er nokk-
urt að ræða, vera til nein slík
lög. Á Bretlandi selur stjórniu
“titla” til þess að fá fé í kosn-
ingasjóð sinn. Ekki þætti það
betri fyrirkomulag, svo milda
óbeit sem menn hér hafa yfir-
leitt á “titlum”.
Stofnunum eða félögum mun
með lögum bannað að leggja
fram fé í kosningasjóði í Can-
ada. En einstaklingum ekki.
Væri eflaust bezt, að bánna
þeim það einnig og leggja á-
kveðna hegningu við, ef brot-
ið væri. Slíkt fé getur varla,
enda þótt frá einstaklingum
komi, skoðast annað en mútu
fé, sem sál og sannfæring kjós-
enda er keypt með.
í Lögbergi var því fyrir nokk-
ru haldið fram að sambands-
stjónin hefði runnið af hólmi
með að láta rannsaka hvernig
stjórnmálaflokkar landsins hafi
komist yfir fé sitt í síðast liðn-
um þremur sambands kosning-
um. eins og McKenzie King
hefði lagt til að gert væri. Og
hlaðið fór ekkert dult með það.
að konungleg rannsóknarnefnd
hefði eflaust ekki verið skip-
uð, vegna þess, að conservatív-
ar vissu að óhreint væri í
þeirra eigin poka horni.
Þetta er ekki ósvipuð tilraun
til að þvo af liberalaflokknum
grómið af Beauharnois-hneyksl
inu og tilraun Kings, að þvo
sjálfan sig af því, með því að
segja að hann hefði ekkert
um fjártillag Beauharnois fél-
agsins vitað í kosninga sjóð
sinn, og reyndi auðvitað með
því að klína allri sökinni á fylg-
ismenn sína og vini. Það lítur
MINNI ÍSLANDS
(flutt í Winnipeg 1931).
Háttvirti forseti, kæra Fjall-
kona, góðir Islendingar:
“Þegar eg var barn hugsaði
eg eins og barn, talaði eg eins
og barn og breytti eg eins og
barn; en þegar eg var orðinn
fulltíða maður hugsaði eg eins
og fulltíða maður o. s. frv.”
Þið kaninst öll við þessi orð,
þau hafa sahnleika í sér fólg-
inn nú eins og þegar þau voru
töluð, þó langt sé liðið síðan.
Það væri fróðlegt að geta
gert sér glögga grein fyrir því,
hvernig maður smá breytást
óafvitandi frá því maður er
barn og þangað til maður er
orðinn fulltíða.
Þegar við fæðumst er okkur
kastað inn í þennan heim án
þess að okkar ráða sé leitað
um eitt einasta atriði, sem okk-
að minsta kosti fátt ótrúlegra I ur sjálf snertir. Við ráðum því
út en það, að flokksleiðtogi j ejkki hvort við fæðumst svartir
hafi ekkert veður af því, hvað-: eða hvítir, rauðir eða gulir;
an hann fær aðal tekjurnar í hvort við erum frakkneskir eða
kosningasjóð sinn. Fé í kosn- | þýzkir, íslendingar eða eskimó-
ingasjóði rignir trauðla ofan úr ar.
skýjunum. j Við fæðumst inn í vissar
En hvað yrði unnið við frek- skoðair og stefnur; inn í mis-
ari rannsókn í þessu efni? Væri munandi kringumstæður og
ekki hægt að vinna landinu þægindi — eða óþægindi. Við
eitthvað þarfara með því fé, er
til þess þyrfti að leggja fram?
Hvað gæti t. d. gott af því leitt
að fara nú að rannsaka að-
dróttanirnar um það, áð óaldar
vínsmyglaraflokkUr hefði lagt
erum alin upp á mismunandi
stöðum, á mismunandi hátt;
hæfileikar okkar og sérkenni
eru mismunandi.
Þegar við þroskumst hljótum
við að breytast; en breytingin
fram fé í kosningasjóð liberala ] fer bæði eftir upplagi ög upp-
í kosningunum 1925 og 1926? j eldi — bæði eftir því efni, sem
Eða hvaða aðrar kærur sem náttúran gaf okkur til lífskil-