Heimskringla - 10.11.1931, Blaðsíða 1

XL.VI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 10. NÓV. 1931.
NUMER 7
LÆKNARNIR OG KREPPAN.
Læknarnir eru eflaust ekki
síður háðir viðskiftakreppunni
en aðrir. Þegar til þeirra er leit
að er ekki verið að tala um
Tcostnaðinn, eða um það, hvort
Tiægt sé að greiða hann. Lækn-
irinn þýtur af stað með hraða
eldliðshestanna, um leið og
hans er vitjað. Öll umhugsunin
er um það, að lina þjáningar
liins sjúka og bæta heilsu hans.
ef kostur er á því.
En læknar þurfa að lifa eins
og aðrir menn, og þeir geta ekki
í það endalausa látið reka á
reiða með það, hvort þeir fái
nokkuð greitt fyrir þjónustu
sína eða ekki. Þeir eru fáir, er
vinna með Ijúfu geði, þegar þeir
fá ekki vinnulaun sín goldin.
Vegna slíkra Hálfdanarheimta
á skuldum sínum, hafa læknar
í bænum Wainwright í Alberta-
fylki, hafist handa og krefjast
þess, að fylkisstjórnin sjái svo
fyrir, að enginn læknir þurfi
eftir 1. janúar 1932, að vitja
sjúklings í algerðu vonleysi um
að fá nokkra borgun fyrir það.
Ætlast þeir til að sveitin eða
fylkið greiði fyrir lækningar
þeirra sjúklinga, er um megn er
að greiða skuld sína sjálfir.
Þessi krafa læknanna er í
sjálfu sér mjög sanngjörn. Það
er ekki hægt að búast við að
þeir sitji með góðu geði yfir
konum nótt eftir nótt hungr-
aðir. Að kalla inn skuldir fyrir
störf þeirra, þó öllum störfum
séu þýðingarmeiri, er ekki neitt
auðveldara en fyrir aðrar skuld-
Ir á þessum tímum, og liefir ef
til vill aldrei verið, þó skrítið
sé. Hagur manna yfirleitt mæl-
ir nú með kröfu þessara lækna.
En tímarnir og fleira gefa
einnig ástæðu til þess, að mál-
efni þetta sé íhugað frá annari
hlið. Ef einstaklingar eru nú
svo hart leiknir af kreppunni,
að þeir geta ekki goldið lækn-
um fyrir verk sín, er þá ekki
tími til kominn að minnast á
þjóðeign sjúkrahúsa. Ef kostn-
aðurinn við að lækna sjúklinga
þjóðfélagsins fellur á stjórnirn-
ar, þá virðist ekki úr vegi, að
þær hafi einnig eftirlit með
lækunum, ráði þá í sína þjón-
ustu, og heilbrigðiseftirlitið alt
sé að þjóðeignarstarfi gert.
Hina sjúku verður að lækna.
Þjóðfélagið verður að gera það,
sé það sjúklingunum sjálfum
um megn. Að sjúkum mönnum
er þjóðfélaginu enginn hagur..
Auk þess ætti samlíf borgar-
anna að vera komið á það stig
að sjá skyldu sína í því að veita
sjúkum og ósjálfbjarga aðstoð.
Þjóðfélagið ætti í raun og veru
að ieita uppi hina sjúku þegna
sína og lækna þá, hvort sem
þeir vildu sjálfir eða ekki.
Oss hefir ávalt virzt heilbrigð-
iseftirlit og heilsa þegnanna
vera eitt af þeim málum, sem
stjórnir þjóðfélaganna ættu að
annast að öllu leyti, en ekki
einstakir menn. Lækningar
ýmsra meina einstaklinganna
eru svo dýrar orðnar, að al-
gengur verkamaður, sem á
þeim þarf að halda, klífur aldrei
kostnaðinn við það, hve gamall
sem hann verður.
Með þjóðeign sjúkrahúsa eða
lækninga yfirleitt, mælir því
margt.
CANDHI KALLAÐUR HEIM
Þjóðþingið indverska (Nat-
ional Congress) á Indlandi
sendi Gandhi skeyti s. 1. laugar-
dag, að hverfa eins fljótt og
honum væri unt heim til Ind-
lands. Til kynna er ekki gefið
hvers vegna, en ókyrð og ó-
spektir eru tíðar sagðar á Ind-
landi, og hafa þær farið í vöxt
eftir því sem það hefir orðið
ljósara, að erindi Gandhi muni
ekki bera mikinn árangur á
Indlandsráðstefnunni í London.
En þar hefir Gandhi verið ofur-
iði borinn af Múhamedstrúar-
mönnum, sem með málstað
Breta virðast vera. Verður því
að líkindum ekkert af ferða-
lagi Gandhi um Norðurlönd og
ýms lönd Evrópu, sem honum
lék þó nokkur hugur á. Mun.
hann hafa ætlað að sína fram
á réttmæti málstaðar Indverja
í frelsisbaráttu sinni. Um hæl
fer Gandhi þó ekki heim vegna
þess, að milli hans og Ramsay
MacDonalds hefir talast svo til,
að Gandhi sitji ráðstefnuna þar
til henni lýkur, en það mun
verða um 23 nóvember.
FRÓNSFUNDUR
Fundur verður í Þjóðræknis-
deildinni Frón föstudagnn 13
nóv. n. k. í G. T. húsinu. Kosn-
ing embættismanna fer fram á
fundinum og á ýms nauðsýnleg
starfsmál önnur verður minst.
En að öðru leyti verður fund-
urinn skemtifundur. Dr. Rögn-
valdur Pétursson flytur þar er-
indi um tilgang og nauðsýn
þjóðræknisstarfsins. Mrs. Hope
sýngur einsöng. Ungfrú Helga
Jóhannesson spilar á fiðlu og
auk þess hefir Mr. Thorsteinn
Johnson góðfúslega lofað trio-
fiðluspili nokkra nemenda
sinna. Þá verður og Píanó-
solo og samspil tveggja nem-
enda Mrs. G. Helgasonar, er
ávalt hefir aðstoðað deildina á
fundum sínum með píanó-spili
og henni ber mikið þakklæti
fyrir. Ennfremur verða stuttir
upplestrar, tveggja ungmenna
er ágætan orðstýr hafa hlotið
fyrir framsögn á íslenzku máli.
Eru það ungfrú Lilian Baldwin-
son og Friðrik J. Kristjánsson.
Af öllu þessu sézt, að hér er
stóreflis skemtun á ferðinni.
Væri inngangsgjaldið ekki of-
metið á 50 cents, en deildin
Frón veitir þessa miklu skemt-
un allsendis ókeypis, biður ekki
einu sinni um samskot fyrir
hana.
Vegna þess hvað löng og ó-
vanalega fjölbreytt skemtiskrá-
in er á þessum fyrsta fundi fé-
lagsins á haustinu, eru íslend-
ingar ámintir um að koma
snemma svo engin bið þurfi að
verða á störfum og jafnframt
til þess, að njóta skemtunarinn-
ar frá byrjun. Fundur hefst
stundvíslega kl. 8 að kvöldinu.
Þess skal getið, að deildin Frón
hefir loforð fyrir ágætis lið-
veizlu við störfin á fundum sín-
um á komandi vetri. Fundir
hennar munu því verða bæði
gagnlegir og skemtilegir.
Stefán Einarsson
(forseti delidarinnar “Frón”)
LÆKNIR TALINN VALDUR AÐ
DAUÐA 76 BARNA
Próf. Deycke hetir þýzkur
vísindamaður. Hann hefir um
langt skeið verið stjórnandi
barna-sjúkrahælis í Lubeck á
Norður-Þýzkaiandi. Á 'barna-
hæli þessu vildi það til, að hann
lét spýta hinu svonefnda Cal-
mette-lyfi í 253 böm, en lyf
þetta er talin vörn við tæringu.
En af börnunum dóu 76, og 100
veiktust en komust þó til heilsu
eftir langan tíma. Var auð-
sætt, að hér hafði verið um
einhver mistök að ræða, og for-
eldri dauðu barnanna kröfð-
ust að þetta yrði rannsakað.
Stendur nú yfir mál út af þessu.
Hefir stjðrnandi barnahælisins
meðgengið, að hann hafi kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að
vísinda rannsókn sinni hafi skját
lað í sambandi við þetta lyf.
Kveður hann sig því sekau um
dauða þessara barna, en enga
aðra af læknum bamahælisins.
Sér hafi yfirsézt, en þeir hafi á-
valt trúað sér. Fyrir réttinum
bar læknirinn sig mjög aumlega
út af þessu glappaskoti sínu, og
segist ekki hafa sofið rólega
eina einustu nótt síðan þetta ó-
happ kom fyrir.
Hvort honum verður hegnt
ifyrir yfirsjón þessa eða ekki,
er en óákveðið. Próf Deycke
er 66 ára gamall og hefir varið
miklum hluta æfinnar til að
rannsaka varnir gegn tæringu
og holdsveiki. Og árið 1892 varð
hann frægur fyrir uppgötvun
á örsökum Asíu-kólerunnar og
vöra við henni og bjargaði með
því í Hamborg hundruðum
mannslífa.
SKOÐUN SHAW’S Á RÚSS-
LANDI TALIN FÁVÍSLEG.
“Hin fagra mynd af Rúss-
landi, sem George Bernard
Shaw bregður upp í ræðu þeirri
er útvarpað var í London fyrir
skömmu, er í hæsta máta fá-
vísleg”, segir Benjamin Fine,
178 Sutton Ave., Brooklyn. Mr.
Fine er nýkomnn frá Rússlandi.
Var hann verkstjóri í hálfan
sjötta mánuð í norðaustur hluta
Rússlands. Hann ferðaðist tals
vert um landið vegna þess, að
verksvið hans var á meðal
bænda og laut að smjör-gerð.
Kyntist hann því bæði sveita
og þorpslífinu, jafnframt því
sem hann heimsótti Moskva og
aðra stórbæi til að kynna sér
iðnaðar-starfsemina.
Til Rússlands segist Mr. Fine
hafa farið frá vellaunuðu starfi
í Bandaríkjunum, vegna þess,
að hann hafði lengi haft hug-
boð um að á Rússlandi væri ver
ið að vinna í verulegum skiln-
ingi að umbótum á hag almenn-
ings og í róttækara stíl en í
nokkru öðru landi, og lék for-
vitni á að kynnast því. En í
því efni varð hann fyrir algerð-
um vonbrigðum.
“Ástandið,” segir hann, “á
Rússlandi er bágbomara en i
nokkra öðru landi, sem eg hefi
komið í, og hefi eg þó um mörg
lönd farið. Og þjóðin er þar
vesælli og vansælli en svo að
eg ætli að reyna til að lýsa því.
Hún virðist ekki einungis á-
hugalaus lieldur einnig vonlaus
um alt. Það getur engin kynst
þessu til hlítar á viku eða hálfri
annari viku, sem eins og Mr.
Shaw kemur til Rússlands, sem
heiðursgestur stjórnarinnar og
ekki er 9ýnt annað en það, sem
skammlaust má kalla, enda hef-
ir mér oft ofboðið smjaðrið og
vitleysan í orðum þessara gesta.
Það eru engar öfgar að segja,
að ástand fátækustu manna í
Bandaríkjunum, hvort sem at-
vinnulausir eru eða ekki, se
betra en verkamannsins yfir-
leitt í Rússlandi, sem ekki telur
sig í flokki kommúnista. Og
það er meira en helmingur eða
alt að því tveir þriðju þjóðar-
innar, sem ekki gerir það.
Kommúnistarnir, sem eru nokk-
urs konar nýr aðall á Rússlandi,
eru einu mennirnir, sem við
kjör búa, sem sæmileg yrðu
talin hér (í Bandaríkjunum).
Fyrir aragrúa af hinum liggur
ekki annað en að flækjast um,
hungruðum, ræfilslegum, nið-
urbeygðum, sviftum öllum tæki-
færum til að bjarga sér sóma-
samlega sjálfum, en draga fram
lífið á veglyndi þeirra, sem eitt-
hvað hafa handa á milli í
þeirra eigin utanveltu (declass-
ed) flokki.
Það er borið út um heiminn,
að ekkert atvinnuleysi sé í
Rússlandi. Þetta er svo sorg-
lega hlægileg vitleysa, að eg
ætla ekki að eyða neinum orð-
um að því. Það er ekkert ann-
að en eitt af þessum gyllingar-
auglýsingum, sem stjórnin stút-
fyllir þessa heiðurs-gesti sína
með, og þeir eru svo nógu ein-
faldir að dreifa út um heim all-
an sem heilögum sannleika og
þykjast jafnvel merkilegir fyrir
að geta frætt hinn óupplýsta
heim, utan Rússlands, á þess-
ari nýung. Þessir menn eru að-
eins pólitízk ginningafífl rúss-
nesku stjóraarinnar.
Það er satt, að Rússland þarf-
nast sérfræðinga til að koma
einhverri viðunandi tilhögun á
þetta iðnaðarstarf, sem stjórnin
hefir með höjidum og almenn-
ingur borgar fyrir með súrum
sveita. Sex rússneskir verka-
menn fá ekki meira kaup en
einn ameríkumaður. Og hvern-
ig að þeir halda lífinu með því,
og fjölskylda sinna er mér ó-
skiljanlegt. Þeir skifta meira
að segja miljónum, sem við at-
vinnuleysi eiga að búa og allar
bjargir eru bannaðar til að hafa
sjálfir ofan af fyrir sér. Eru
það vanalegir verkamenn, gaml-
ir handiðnsmenn, og menn úr
ýmsum stéttum utanveltu
flokksins eða þeirra, er ekki eru
kommúnistar. Ef að stjórnin
ekki viðurkennir tilveru þess-
ara manna, getur hún stært
sig af því, að atvinnuleysi sé
ekkert í Rússlandi, en annars
ekki.
Þessa verður ekki aðeins vart
í þorpunum eða iðnaðarbæjun-
um, heldur einnig út um sveit-
ir. Akuryrkjubóndinn, sem að
framleiðslu vinnur, er afar óá-
nægður, þó hann láti það ekki
uppi, því upphátt má ekki neitt
í þá átt tala á Rússlandi. Hon-
um finst vonlaust um að hafa
nokkuð upp úr krafstrinum fyr-
ir sjálfan sig. Hann segir stjóra-
ina hrifsa það alt. Stjórnin sel-
ur hveiti þeirra á lægra verði
en nokkur önnur þjóð getur
framleitt það fyrir. Hún verð-
ur að gera það til þess að geta
borgað fyrir iðnaðinn, sem hún
er að reyna að koma á fót, því
lán til þess fær hún ekkj frá
neinni þjóð. En það er ekki
9tjórnin, heldur bóndinn Sem á
þessu tapar, því á vörunum,
sem stjórnin flytur inn í land-
ið, er svo hár tollur, að hann
nemur í mörgum tilfellum meira
en helmingi verðsins í öðrum
löndum. Hlutur eins og dósa-
opnari, sem kostar 10 til 15
cents innfluttur ,er seldur á 25
til 35 cents í Rússlandi. Og
eftir þessu fer annað. Bóndinn
er í ýmsum hlutum landsins að
yfirgefa búskapinn.
Um vöru-birgðirnar í landinu
eða hag þess ber verðið á hlut-
unum vott. Fyrir eitt svart
punds brauð er borgað 60 cents;
tylft af eggjum kostar $2. Og
'fyrir pund af smjöri varð eg að
greiða $10. til þess að geta
fengið það. Birgðirnar eru
svona miku minni en eftirspurn
in. Hvernig geta menn hugsað
sér alþýðuna í Rússlandi, sem
er ein sú allra fátækasta og iít-
ilþægasta alþýða í öllum heimi.
kaupa annað eins og þetta?
Mér duldist ekki, og eg skil
ekki í hvernig nokkrum manni
getur dulist fátæktin, volæðið
og vesaldómurinn í Rússlandi á
meðal mikils hluta alþýðu, sem
utan kommúnista flokksins
stendur, sem nokkuð fer á
meðal þessa fólks. Og það er
ekki einungis á efnalega vísu
ósjálfstætt, heldur einnig and-
lega. Það má ekki orði halla
um neitt í fari rússnesku stjórn-
arinnar. Og það mætti Mr.
Shaw reiða sig á, að ef hann
heldi fram í Rússlandi öðrum
eins kærum á hendur þjóðskipu-
laginu þar og hann gerir í Bret-
landi, færi fljótt á sömu leið
fyrir honum og fyrir Trotski
fór; hann yrði umsvifalaust
sendur í útlegð.
Eg væri til með að bjóða Mr.
Shaw að koma með mér til
Rússlands og fara um þessar
slóðir sem eg fór, bjóða honum
vinnu þar með mér á meðal
þorps- og sveitalýðsins og vita
þá hvort*að hann ekki kannað-
ist við að ýmislegt væri öðru
vísi á Rússlandi en hann virð-
ist halda og annað en það er
honum var sýnt, sem þjóðfræg-
um útlendum gesti. Hann myndi
þar verða annars var en honum
var í auglýsinga-stofum stjórn-
arinnar sýnt. Á ræðu hans lít
eg sem undravert dæmi af á-
birgðarleysi á því.hvort með
satt mál eða logið er farið.”
(Lauslega þýtt úr Toronto
Star, stærsta vikublaði í Can-
ada, liberal í stjórnmálum.)
ÍSLENDINGUR SÆKIR
UM SKÓLARÁÐSSTÖÐU.
Dr. Ágúst Blöndal er sagt að
sækja muni um skólaráðsstöðu
í næstu bæjarkosningum, sem
fara fram 27. nóvember. Hann
sækir í 2. deld. Dr. Blöndal er
svo vel þektur, bæði sem hæfi-
leikamaður og drengur hinn
bezti, á meðal íslendinga, og
eflaust talsvert margra ensku-
mælandi manna einnig, að þeir
vita fyrirfram, að í skólaráði
þessa bæjar munu fáir skipa
sæti sitt betur en hann. Vér
teljum hann eiga vís atkvæði
þeirra, er þekkja hann — og
þar á nieðal atkvæði allra ís-
lendinga.
FRÁ ÍSLANDI
Þjófnaður.
Rvík 20. okt.
Á fÖ9tudaginn var tilkynti
öldruð kona hér í bænum lög-
reglunhi, að stolið hefði verið
10 þús. krónum úr Landsbanka
sparisjóðsbók, sem hún átti.
Hafði þjófnaðurin nverið fram-
inn í júnímánuði í sumar. Bók-
ina hafði hún geymda niðri í
læstri hirzlu og hélt að hún
væri þar örugglega geymd. En
þjófurinn hafði náð í bókina,
tekð þessa peninga úr henni,
sem var aleiga gömlu konunn-
ar, er liún hafði verið að safna
saman með súrum sveita alla
sína æfi. Síðan hafði hann far-
ið með bókina og skilað henni
á sama 9tað. En gamla konan
hafði ekki hreyft bókina frá þvf
snemma í sumar og þangað til
um daginn, og brá henni þá
auðvitað heldur en ekki í brún,
er hún sá að bókin var nær
alveg tæmd. Grunaði hún þó
þegar ákveðinn mann um að
hann væri valdur að hvarfi
peninganna og skýrði lögregl-
unni frá því.
Maður þessi, Eggert Isdal,
var svo samdægurs tekinn og
settur í gæzluvarðhad. Hefir
hann nú meðgengið þjónaðinn,
og það, að hann hafi þá rétt á
eftir siglt til útlanda, og skemt
sér þar fyrir þessa peninga eða
mestan hluta þeirra.
Mbl.
MJÓLKURVERÐIÐ
AkurejTi 26. sept.
Eg átti tal við bónda úr
nágrenninu hér um daginn. Tal-
ið barst eins og oftar að örð-
ugleikunum sem fólkið hefir við
að stríða, bæði til sjávar og
sveita. “Hvað fáið þið bænd-
urnir nú fyrir mjólkina f Sam-
laginu", spurði eg. “Líklega
15 — 18 aura fyrir líterinn”,
svaraði hann. Eftir á fór eg að
hugsa nánar um þetta.
Framleiðandinn (bóndinn)
fær ekki nema 15 — 18 aura
fyrir líter af mjólk, sem hann
lætur í Mjólkursamlagið. Eg
greiði 35 aura fyrir 1. ef eg
kaupi hann í mjólkurbílnum, 40
aura, ef eg kaupi hann í mjólk-
ursölubúð, og fer með hann
heim til mín, 60 aura ef eg
drekk hann úr flöskunni inni í
búðinnni, og 70 aura, ef eg
drekk hann úr glasi — kaupi
mjólkina í glasatali.
Fyrir nokkru sagði kaupmað-
ur einn mér þessa sögu, sem
gerðist seint á stríðsárunum:
Kaupm. pantaði vörur frá Kaup-
mannahöfn. Innkaupsverðið var
1000 krónur. Eftir 6 vikna
flæking og allskonar kostnað
fékk hann vörurnar, og þegar
hann var búinn að setja á þær
venjulegt útsöluverð, var vöru-
slattinn kominn upp í tæpar
3000 krónur. Þetta var nú eitt
af því versta, sem þektist á
stríðsárunum, og við skulum
gera ráð fyrir að framleiðandi
varanna, (þær voru framleidd-
ar í Danmörku) hafi ekki feng-
ið nema jj hluta þess verð, sem
þær kostuðu í Kaupmannahöfn,
þá er útkoman þó ekki verri
en á mjólkinni, sem framleidd
er svo sem hálftíma bílkeyrslu
frá Akureyri.
Eítthvað hlýtur nú að vera
meira en lítið bogið við þetta.
Er þess að vænta, að forstöðu
menn Mjólkursamlagsins skýri
málið, svo hið sanna og rétta
komi í ljós.
Mjólkurvinur. 1
—Alþm.
• * •
Látinn er í Danmörku Daniel
Bruun, kapteinn.
• • •
Hátt á níunda hundrað manns
hefir lögreglan í Reykjavík átt
f höggi við vegna ölvunar, það
sem af er liðið þessu ári. Þar
á meðal tvo alþingismenn og
þrjár konur.
• • •
Akureyri 8. okt.
Sláturfélag Suðurlands slátr-
ar f haust 50 þús. fjár í slátur-
húsi sínu í Reykjavík. Þar að
auki starfrækir félagið slátur-
hús á Akranesi og annað í Vík
í Mýrdal. Á öllum þessum 9töð-
um slátrar félagið samtals um
70 þús. sauðfjár.
• • •
Mentaskólinn á Akureyri var
settur á laugardaginn var. Skóla
meistari flutti ræðu og kvaddi
meðal annrs Lárus J. Rist leik-
fimikennara, sem hverfur nú
frá skólnum eftir aldarfjórðungs
prýðilegt starf. Einnig bauð
skólameistari velkomna til
starfs að skólanum nýju kenn-
arana, Hermann Stefánsson
leikfimikennara, Björgvin Guð-
mundsson tónskáld og J. A.
Tompson enskukennara.
• • •
Tuttugu bændur á fljótsdals-
héraði hafa myndað með sér
ræktunarfélag á samvinnu-
grundvelli. Ætla þeir að rækta
í félagi stórt svæði á Vallanes-
landi og losna á þann hátt við
heyskap á lélegum engjum.
—Dagur