Heimskringla - 25.11.1931, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 25. NÓV. 1931.
^cintskrtngla
(StofnuO 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537 ___
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirírara. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” ls publisbed by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 25. NÓV. 1931.
GÓÐ SKEMTUN..
Þeir íslendingar hér í bæ, sem ekki ern
enn svo heillaðir af Edensleikjunum frá
Hollywood, að þeir geti enn varið einni
kvöldstund til þess að fylgjast með því,
er landar þeirra hafast hér að, áttu
skemtilega stund saman s.l. fimtudag og
föstudag í Goodtemplarahúsinu, er Leik-
flokkur Sambandssafnaðar sýndi þar
leikinn “Sherlock Holmes”. Um það ber
öllum þeim saman, sem vér höfum átt
tal við og leiksýninguna sóttu.
Frá efni leiksins hefir áður verið skýrt
í Heimskringlu. Vissu flestir fyrirfram,
að þar sem hann var saminn upp úr einni
af hinum skemtilegu leynilögreglusögum
Sir A. Conan Doyle, að ekki myndi hörg-
ull á efni og atvikum, sem áhorfendum
héldi hugsandi. 1 því efni urðu þeir held-
ur ekki fyrir vonbrigðum. Eftirvænting
þeirra var svo kitluð allan leikinn út, að
hugurinn var önnum kafinn. Tíminn leið
fljótt, og var leikurinn þó með þeim
lengstu, sem sýndir hafa verið hér. Það
er ekki í hasti gert að lesa hugsanir Sir
A. Conan Doyle, en skemtilegra viðfangs-
efni getur þó ekki. Vita það allir, sem
lesið hafa sögur hans, sem fjöldi af hefir
verið þýddur á íslenzku.
Ástaræfintýri fer fram í leiknum, en
því er svo háttað, að þar eiga menn að
lesa ástarsöguna í huganum, eins og slíkt
fer jafnan fram í virkileikanum, en er
ekki sýnt á hinn þreytandi hátt, sem nú
tíðkast t. d. á hreyfimyndasýningum, og
sem oss virðist ganga orðið svo langt,
að furða er að nokkur hugsandi maður
skuli geta fengið af sér að sækja slíkar
sýningar. Hreyfimyndahúsin eru með við-
uystygðinni, sem þau hafa um svo langt
skeið iðkað í sýningum sínum, komin vel
á veg með það að gera út af við ást- eða
einkalíf manns og konu. Kemur það bezt
fram á leikendunum sjálfum, sem fæstir
ná meðal aldri án þess að vera giftir þris-
var til sex sinnum, og skilja jafnoft við
hina fyrri elskhuga sína.
Um það, hvernig þessi skemtilegi leik-
ur var sýndur í heild sinni, er ekki nema
gott eitt að segja.
Án þess að gera sér neitt upp um það
eða að þykjast dómari um listhæfileika
þeirra, sem leikinn sýndu, skal þess get-
ið, að Árni Sigurðsson, sem lék Sherlock
Holmes, kom oss svo fyrir á leiksviðinu,
sem þess væru lítil merki, að hann væri
að leika. Hann gekk um leiksviðið eins
eðlilega og hann væri heima hjá sér. Og
hið sama má um viðtöl hans segja. Hjá
fáum íslendingum, ef nokkrum, höfum
vér orðið þessa eins glögt varir. Og ekki
urðum vér þess áskynja hjá öðrum neitt
fremur í leik þeim, er Árni lék hér fyrir
mörgum árum síðan og Guðrún Indriða-
dóttir og fleiri ágætir leikendur tóku
þátt í. Ekkert skal um það sagt, hvort
þetta er list, en það er eitthvað þægilegt
og viðfeldið við það, og eins og manni
finst það eigi að vera.
En auðvitað er ekki verið að halda
því hér fram, að öil leiklist sé í þessu einu
fólgin. Ein og sama persóna getur verið
vel leikin á tvo, og óteljandi vegu. Meiri
eða minni hraði eða fjör setja annan eða
óiíkan svip á persónuna. Hvenær full-
komlega sé leikið, verður því seint dæmt
um. Að Ámi sé vakandi fyrir þessu, virt-
ist oss koma fram, þegar Sherlock Holm-
es átti í striði við geðshræringar sínar
út af því, hvort hann ætti ekki að fara
að taka sér aðra lífsstefnu. Þótti mér
sálarlíf Sherlock Holmes koma þar bezt
í ljós og Árna takast þar einna bezt.
Ragnar Stefánsson, sem lék Moriarty,
glæpakónginn, sem Sherlock Holmes gat
ekki fyr en seint og síðarmeir sigrast á
og komið í hendur lögreglunnar, leysti
hlutverk sitt, sem bæði var stórt og erf-
itt, mjög vel af hendi. Ragnar skildi
verkefni sitt og var ekki reikandi í neinu.
Hann sýndi sjálfstæða persónu, sem á-
horfendunum kom vel fyrir sjónir. í raun
og veru ætlum vér, að Ragnar hafi sýnt
góða leikhæfileika í þessu hlutverki sínu,
að þessu leyti, að hann brýtur ekki upp
persónugerfið, sem hann í huganum
hefir einu sinni gert sér af þeim, sem
hann á að leika, og er glöggur á sam-
ræmi þess, í öllum þeim myndum, sem
hann þarf að sýna af persónunni á sýn-
ingarsviðinu. Hann nær tökum á við-
fangsefni sínu, sem mörgum lítt æfðum,
eins og hér á sér oftast stað, skjátlast.
Ef svona væri nú haldið áfram um
hvern leikanda af 17 álls, sem í leiknum
tóku þátt, yrði þetta svo langt mál að
enginn læsi. Yfirleitt léku allir vel. —
Leikendurnir hafa verið vel þjálfaðir.
Páll S. Pálsson hélt áhorfendunum
skellihlæjandi allan tímann, sem hann
var á leiksviðinu.
Mrs. Kristjánsson lék mjög stutt hlut-
verk, en þó svo vel, að aðdáun vakti.
Jakob Kristjánsson var hinn geðprúð-
asti læknir og lék lækningar sínar ekkert
ver eða klaufalegar en margar fyrirmynd-
irnar gera. Jakob er svo vanur orðinn
að leika að honum fatast ekki mikið.
Guðbjörg Sigurðsson lék nú, eins og
oss hefir ávalt virzt, liðlega, og hafði
hún þó flókið hiutverk.
Og um hitt leikfólkið má hið sama
segja. Björn Hallsson hafði ekki nógu
stórt hlutverk fyrir svo góðan leikara,
sem hann er. #
Þóra Sveinsson, sem lék ungfrú Faulk-
ner, unnustu Sherlock Holmes, hefir ef-
laust töfrað fleiri en unnustann sinn,
þar sem hún stóð í dyrunum í leikslokin.
Við þetta verður nú að sitja. Leikfélag
Sambandssafnaðar á þakkir skilið fyrir
að hafa ráðist í að sýna þennan fjöibreytta
og skemtilega leik. En þakklætið fynr
hve vel hann var leikinn yfirleitt, á leik-
stjórinn Árni Sigurðsson. Vildum vér
sjá meiri gaum gefinn að svona starfi á
meðal íslendinga, en yfirleitt er gert.
Með leiðsögu eins hæfra manna í leik-
listinni og þeirra, er Leikfélag Sambands-
safnaðar hefir á að skipa, þar sem eru
þeir Árni Sigurðsson og séra Ragnar E.
Kvaran, má við góðum og skemtilegum
leikjum búast í hvert skifti, sem félagið
sýnir hér leiki.
Aðsókn var góð bæði kvöldin í Good-
templarahúsinu, og ef til vill vonum
framar, er litið er á ástæður manna nú
yfirleitt.
ER VOPNAHLÉSDAGURINN AÐ
LEGGJAST NIÐUR?
Það hefir hlotið að blása kaldrana-
lega í ból ýmsra hér á Vopnahlésdaginn
síðasta. Þó dagur þessi, eða 11. nóvem-
ber hafi verið haldinn jólhelgur um allan
hinn vestræna heim síðastliðin 12 ár,
voru menn sarrit í þetta skifti með vanga-
veltum og ýmiskonar grillum um, hvort
að dagurinn í raun og sannleika væri
helgur. Símar á dagblaðaskrifstofunum
og á skrifstofu dómsmálaráðherra,
glumdu eins og hrossabrestir allan dag-
inn fyrir vopnahlésdaginn, og allir spurði
að því einu og sama, hvort vopnahlés-
dagurinn væri helgidagur.
Hjá blöðunum, sem oftast láta það þó
eitthvað heita, var nú samt komið að
tómum kofunum, og þau kváðu þetta of
þunga lögfræðisþraut fyrir sín höfuð að
ráða. Var þá til dómsmálaráðherra fylk-
isins leitaðven svar hans var ekki heldur
ákveðið. Hann kvað daginn í æðri skiln-
ingi vera helgidag í Canada, en hýðingu
eða hegningu gætu þó fylkin ékki látið
á neinum bitna fyrir að vanhelga hann.
nema með sérstakri löggjöf um það. —
Fyrir sér væri því hverjum frjálst að
halda hvað sem hann vildi um þetta, en
ábyrgð bæri hann samt enga á athæfi
manna. Að öðru leyti var þrautin enn
óleyst.
í hinni miklu Alexandríu Vestur-Can-
ada, mestu viðskiftaborginni og aðalað-
setursstað vísindanna, borginni Winnipeg,
var því enga úrlausn að fá hjá skrift-
lærðum á því, hvort vopnahlésdagurinn
væri helgidagur eða ekki.
Hverju sætir þetta? munu menn spyrja.
Fyrir 13 árum varð svo mikili fögnuður
út um allan heim 11. nóvember, daginn
sem stríðinu ógurlega linti, að því verð-
ur ekki með orðum lýst. Feður og mæð-
ur, systur og bræður, sem þá áttu á víg-
völlunum fyrir opnum kjöftum fallbyss-
anna, sem þau unnu mest og þráðu heit-
ast að hafa sér við hlið, fundu með ó-
segjanlegrí hjartans gleði til þess, að þau
höfðu verið bænheyrð, að vinir þeirra
væru úr mestu hættur ni og ættu nú bráð-
lega aftur heimkvæmt til þeirra. Það
var því óblandin hjartans gleði, sem til
helgi vopnahltsdagsins lá í fyrstu.
En með árunum virðist þessi tilfinning
hafa fjarað út, eins og tilfinningar manna
svo oft gera. Og sannleikurinn virðist
sá, að nú er til efs, að 11. nóvember
verði framar heigur haldinn.
Það virðist að minsta kosti stórt spor
stígið í þessa átt, með því að í þessum
bæ voru stærstu verzlunarhúsin opin 11.
i nóvember, ásamt mörgum smærri. —
Stjórnarskrifstofur allar og bankar og
margar smærri vezlanir voru þó lokaðar.
Ekki höfum vér orðið þess varir, hvort
svipað þessu hafi farið fram í öðrum
bæjum í Canada, því ensk blöð hér hafa
ekki neitt á það minst, þó undarlegt sé.
En í einu eða tveimur blöðum frá Banda-
ríkjunum, er að því vikið, að þess hafi
lítill vottur sést víða, að vopnahlésdag-
urinn hafi verið helgidagur í ár.
Dagar hans sem hegidags eru því að
líkindum taidir. Það eina, sem eftir þetta
gæti gert hann að varanlegum helgi-
degi, er að vinna að því að hann verði
síðasti vopnahlésdagurinn, og að hann
geti skoðast sem yfirlýsing um það, að
stríðum sé lokið fyrir fult og alt. Að
öðru leyti gleymist hann og verður bráð-
lega úr sögunni. Með vopnagnýinn og
kúlnahvininn stöðugt í eyrum sér, virðist
lítil ástæða, nema fyrir þá kynslóð, sem
uppi var og leið og syrgði í síðasta stríði,
að halda vopnahlésdaginn helgan. Haldi
stríðin áfram, getur hann ekki skoðast
annað en hégómi, í augum næstu kyn-
sióðar á eftir henni, jafnvel þótt friður sé
ein heitasta þrá mannkynsins sem stend-
ur.
AÐSTOÐ HREYFIMYNDAHÚSA.
í Bandaríkjunum hefir, eins og kunn-
ugt er, Hoover forseti skipað nefnd
manna til að sjá um, að fé sé safnað í
hverju ríki til aðstoðar atvinnulausum
fátækum mönnum. Nefnd þessi starfar
í sambandi við viðskiftamenn og þá, sem
helzt hafa ríkjamálin með höndum. Einn
árangurinn af starfi þessarar nefndar er
sá, að hreyfimyndahús landsins hafa lof-
ast til að gefa hvern skilding af tekjum
sínum einn daginn — vikuna frá 18. til
25. nóvember — í þenna fátækrasjóð, og
má það við myndasýningahúsin fyllilega
virða.
í sambandi við þessa frétt dettur manni
í hug, hvort nokkur ósvinna væri, að hér
væri farið að dæmi nábúa vorra syðra. —
Skildingarnir skoppa æði jafnt og þétt til
hreyfimyndahúsanna, og einstöku stofn-
ana annara, daglega, svo að segja hvernig
sem viðrar eða árar. Þær stofnanir, sem
svo eru lánsamar, myndu fúsar, með á-
standið fyrir augum, að veita bágstöddum
aðstoð, ef vel væri og á réttan hátt að
þeim farið. Það er ef til vill ekki lít-
fé, sem t. d. kemur inn á dag í Winnipeg
í hreyfimyndahúsunum, og það gæti orðið
góður styrkur í höndum þeim, sem hér
líta eftir hag bjargarlausra manna.
Þó hér sé minst á hreyfimyndahúsin,
þá er alls ekki eingöngu átt við þau. Það
eru nokkrar fleiri stofnanir, sem féð
streymir til daglega, og sem þess vegna
finna minna til krepþunnar en aðrir yfir-
leitt gera, t. d. vátryggingafélög, sem
reyndin sýnir að mest viðskifti gera þeg-
ar harðast er í ári.
Vér erum vissir um að fé til aðstoð-
ar þurfandi mönnum væri með ljúfara
geði veitt á þenna hátt, en t. d. með
stoöttum, sem stjórnir \erða að leggja á
þegna sína til þess að standast straum
af fátætoraframfærslunni. Það er að
minsta kosti vafamál, að aðferð Breta
og annar þjóða sé heillavænlegri en að-
ferð Bandaríkjanna.
“VESALINGS ÞÝZKALAND”.
Ef nokkuð skipar eins háan sess í hug-
um manna og aðdáunin fyrir Rússlandi,
mætti einna helzt ætla að það væri vork-
unsemin og meðaumkvunin með Þýzka-
landi í sambandi við stríðsskuldirnar.
í hvert skifti sem vér höfum heyrt eða
séð á stríðsskuldirnar minst, hefir ó-
þvegnum orðum verið farið um þjóðirn-
ar, sem Þjóðverja kúga. Það getur vel
verið, að menn hafi nokkuð til síns máls
í þessu, en yfirleitt er ekki að reiða sig á
það. Það hefir ósjaldan sannast á, að þeir
vita einu sinni ekki hvar Þýzkaland er á
hnettinum, sem ábærilegast hafa sýnt
brjóstgæðatilfinningar sínar í þese garð.
Út á það er auðvitað ekki að setja, ef á-
stæða er tíí. En almenningsálitið er, eins
og allir vita oft ekki nema trúgirnin ein
og athugunarleysið, og skoð-
anasannfæringin bláberasta eft
irherma. Þegar svo stendur á,
er ekki vanþörf á, að blöð bendi
á sem flestar hliðar hvaða máls
se mer, svo lesendur geti nokk-
um veginn myndað sér hleypi-
dómalausar skoðanir um þau.
Með þetta fyrir augum er eftir-
farandi grein birt.
Maður að nafni G. Garrett,
hagfræðingur, og sem heima á
í New York, skrifar á þessa
leið um afstöðu Þýzkalands til
stríðsskuldanna í blaðið Satur-
day Eveneing Post nýlega:
“Utanríkisskuldir einstakra
manna í Þýzkalandi nema $3,-
500,000,000 (hálfri fjórðu bilj-
jón).„Einn þriðji þessa láns er
frá einstökum mönnum í Banda
ríkjunum. Þessi lán eru rúmri
biljón hærri, en alt það fé, sem
Þýzkaland hefir greitt í stríðs-
skaðabætur til þessa. Og Banda
ríkin og aðrar þjóðir hafa auk
þess lánað Þýzkalandi hundruð-
ir miljóna dala, til þess að land-
ið yrði ekki gjaldþrota. Hvað
hefir verið gert við þetta láns-
fé? Hvers vegna barmar Þjóð-
jverjinn sér eins og hann gerir út
af vaúdræðahag landsins?
í síðastliðin sex ár hefir fé
frá lánveitendum utan Þýzka-
lands streymt inn í fjárhirzlur
landsins, í iðnaðarfyrirtæki þar
og í banka Þýzkalands. Við-
kvæðið hefir vanalega verið
það, að ef heimurinn ætlaðist
til, að Þýzkaland greiddi skaða-
bótaskuldir sínar, yrði það að
fá lán til þess að tryggja hag
sinn út á við. Og þessu er nú
svo komið, að Þýzkaland segir
við lánveitendur sína: Ef þið
búist við að fá skuldir ykkar
greiddar, verðið þið að halda á-
fram að lána okkur féð, til þess
að borga ykkur með. Til þess
að bjarga lánum ykkar, verðið
þið fyrst að bjarga Þýzkalandi.
Frá hverju á að bjarga Þýzka-
landi? Fyrst og síðast frá að
þurfa að greiða nokkrar stríðs-
skaðabætur. í einu orði sagt,
Þýzkaland notar þessi einstakra
manna lán sem skjöld að bregða
fyrir sig, er um borgun stríðs-
skuldanna er að ræða. Þýzka-
land hefir ennfremur hótað því,
þegar um stríðsskaðaþætur hef-
ir verið að gera, að leyfa ekki
að draga neitt af útlendu fé í
bönkum Þýzkalands út, en hef-
ir á sama tíma á tvær hendur
sent fé sjálft út úr landinu í
útlenda banka. Þegar kanzlari
Þýzkalands var s.l. júlí að
kreista $500,C(00,000 (hálfrar
biljónar) lán út úr öðrum þjóð-
um, þá átti Þýzkaland fé liggj-
andi í bönkum erlendis, er nam
einni biljón dala, eða helmingi
meira en lánið, og sem auðvelt
var fyrir það að fá inn í land-
ið, ef það hefði kært sig um
það. Þjóðverja vantaði ekki sitt
eigið fé, þá vantaði annara fé
inn í landið.
“Vesalings Þýzkaland”, sem
oft er kallað, hefir nú komið
upp iðnaði hjá sér svo myndar-
legum, að það má nú þegar
heita annað mesta iðnaðarland
heimsins. Iðnaði þessum er
komið upp á útlendu lánsfé, er
landið segist ekki geta staðið í
skilum með að greiða, nema að
taka meira lán, eða að stöðva
greiðslu á skaðabótaskuldun-
um: Það er því skiljanlegt, þeg-
ar Þýzkaland hrópar, bjargið
mér, hvers vegna lánveitendur
ávalt bregðast fljótt og vel við,
að fara ofan í vasann.”
Af því að vér munum ekki
eftir, að á þessa hlið skaða-
bótamála Þýzkalands hafi fyr
verið minst eins ljóst og hér er
gert, er grein þessi hér birt. En
samkvæmt henni hefir greiðsla
stríðsskuldanna ekki þjakað
Þýzkalandi svo hroðalega, sem
oft hefir verið haldið. Og eins
og Þýzkaland hefir nú í því
efni komið ár sinni fyrir borð,
er ekki hætt við að þær hér,
eftir skelli þungt á því.
gFDODDS
gKIDNEY
kidne!^<

$0Q7
THE
I íullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðnr.
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu i öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
MANNFLOKKAR OG MENNING
I.
Það er alkunna, að mennirnir
eru ólíkir að útliti. Eg á ekki
við það, að enginn maður er
öðrum líkur að öllu leyti, held-
ur hitt, að til eru stórir flokkar
manna, sem hafa mörg sameig-
inleg einkenni inn byrðis, er
skera sig úr frá öðrum flokkum
manna, sem hafa önnur ein-
kenni sameiginleg. Þessi ein-
kenni á útliti manna eru mörg,
t. d. hæð, höfuðlag, háralitur,
gerð hársins, augnalitur, nef-
lag o. s. frv. Þá flokka manna,
sem hafa mörg af þessum ein-
kennum sameiginleg, svo að
erfðafast sé (gangi í erfðir),
nefnum vér mannflokka (race)
eða kyn.
Nú mun t. d. engum bland-
ast hugur um það, sem sér ís-
lending og Kínverja saman, að
þar er um tvo ólíka mann-
flokka að ræða, þó að sumum
íslendinga s\úpi að vísu til Kín-
verja um ýms séreinkenni
mannflokkanna. Munurinn er
| samt sem áður of mikill til þess
! að um sama mannflokk sé að
ræða. Evrópumaður og svertingi
frá Afríku eru líka svo ólíkir,
t. d. á hörundslit, að þar er
I heldur enginn efi mögulegur.
iEn venjan er sú, að slá öllum
; Evrópumönnum, og afkomend-
! um þeirra í öðrum heimsálfum,
saman í einn hóp, sem kallaður
>er hvíti mannflokkurinn. En
! sannleikurinn er sá, að það er
enginn samfeldur hvítur mann-
flokkur til, heldur margir mann-
j flokkar, sem eru meira og
minna “hvítir”. Það er t. d.
auðsætt, að blá- eða gráeygð-
ur langhöfðaður Norðurlanda-
maður, einhvern veginn ljós á
hár, og hins vegar dökkeygur,
stutthöfðaður, svarthærður Mið
Evrópumaður, eru ekki af sama
mannflokki, þótt báðir eigi að
kallast “hvítir”; munurinn á
þessum einkennum, sem nú
voru talin, og öðrum, er of
mikill — jafnvel hörundslitur-
inn er annar, er allur miklu mó-
leitari, dekkri, á Mið-Evrópu-
manninum.
Eg var einu sinni, sem oftar,
í kirkju hér í Reykjavfk. Ræð-
an var ekkert afbragð, þótt það
væri aðkomuprestur, sem var
að tala, og eg fór að hvarfla
augunum víðsvegar um kirkj-
una. Varð mér þá starsýnt á
tvo menn unga, sem sátu and-
spænis mér. Þeir voru auðsjáan-
lega vinir, en ólíkari menn hefi
eg varla séð. Annar var hár
vexti, Ijós-skolhærður, með
langt og mjótt andlit og höfuð-
lag, bláeygur, með nokkuð hátt
og þunt nef og liður á. Hinn
var lágur vexti, svarthærður,
breiðleitur með hnöttótt höfuð-
lag, móeygur, með Iágt og breitt
kartöflunef. Báðir voru þeir ís-
lendingar, en hér var um tvo
ólíka mannflokka að ræða. —
Eg komst líka í það, eitt vor,
þegar eg var í latínuskólanum, ‘
að fylgja nokkrum Sýrlending-
um, er svo voru nefndir og voru
þá á flakki hér, heim til S. Á.
Gíslasonar. Þeír voru mógulir
á hörund með kolsvart hár og