Heimskringla - 02.03.1932, Blaðsíða 5

WINNIPEG 2. MARZ 1932.
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
er — þrátt fyrir alt — merkur j veit, að foringinn einn getur
atburður og fullur af fyrirheit- bjargað hemum.
um öllum þeim, sem þrá ein-1 En þegar svo afburðamaður-
ingu heimsins. Bandalagið hvíl- ' inn er kominn á þann stað. sem
ir að vísu á ótraustum grunni
enn sem komið er; undirstaðan
var ef til vill ekki rétt fundin,
og vel má það vera, að þessi
tilraun mishepnist algerlega.
En tilraunin hefir verið gerð,
og jafnvel þó Bandalagið sundr-
aðist og færi út um þúfur, þá
er hér skapað merkilegt for-
dæmi. Hugmyndin er ekki leng-
ur nein fjarstæða. Alþjóðabanda
lag, — að vísu ófullkomið og
hálft í öllu sínu starfi — hefir
þó verið starfrækt í tíu ár. Af
því má mikið læra og næsta til-
raun getur hepnast betur.
Stjórnmálamönnum eins og
Vilhjálmi II. og Mussolini, sem
hylal Nietzsche og Darwin, trúa
á máttinn sem æðsta rétt og
finst það eðlilegt og sjálfsagt,
að þjóðirnar í sambúð sinni
innbyrðis dragi dám af dýrum
skógarins, mun stöðugt fækka.
Sá tími nálgast, er digurð sjóðs
ins og vídd fallbyssukjaftanna
hætta að gera út um örlög einn-
ar þjóðar. — Sá, sem býr við
skarðan hlut, á sér lífsrétt, ef
hann vinnur verðmætt starf
fyrir samfélagið. Þar er mæli-
kvarðans að leita. Ef eg er með-
almaður, en þú afburðamaður,
verð eg að sætta mig við, að
minna tillit sé tekið til mín. En
engir yfirburðir gefa rétt slík-
an, að heildin, sem við erum
báðir hlutar af, sé eigi rétt-
hærri.
IX.
Það var eðlilegt í alla staði,
að heimspekingar síðustu ald-
ar snerust öndverðir gegn krist-
indóminum og “meðaumkunar
siðfræðinni”, og legðu ríka á-
herzlu á rétt hins gáfaða og
dugmikla einstaklings. En skyld
um hans við samfélagið hætti
þeim til að gleyma.
Við skulum ekki amast við
því, þótt rétti einstaklingsins sé
haldið fram. Á því sviði á lýð-
ræði seinni tíma nokkra skuld
að gjalda. Vegna þess, að fyrri
tímar höfðu vanrækt að sjá
borgið rétti almennings og þar
með borið fyrir borð hagsmuni
samfélagsins og menningarinn-
ar, hefir lýðræðið haft tilhneig-
ingu til að bera fyrir borð af-
reksmannsins — samfélaginu
og menningunni einnig í óhag.
Hlutverk vort í náinni fram-
tíð er að finna hinn gullna með-
alveg milli þessara tvennra öfga.
Vér þurfum að skipa félagsmál-
unum þann veg, að ágætismenn
irnir fái notið sín — leita þá
honum hæfir — hefir fengið
skilyrði til að taka út fulian
þroska og beita kröftum sínum
í starfi — þá verður hann að
muna, að hann er ekki til vegna
sjálfs sín, að honum ber skylda
til að vinna fyrir heildina, vinna
fyrir aðra. Hann er ekki annað
en hlekkur í keðju, og keðjan
sú er samfélagið. Samfélaginu
á hann að þakka frama sinn.
Undir samféiaginu á hann fram
tíð sína. Hann er ekki Cæsar;
hann er þjónn.
Valdhafinn skal ekki mis-
beita valdi sínu, ekki ganga á
rétt hinna smáu að þarflausu.
Það er samfélaginu í hag, að
einnig þeir fái að taka út sinn
þroska. Það er ótrúlegt, hverju
veikir kraftar fá afkastað, ef
þeir vinna saman. — Trúin á
samfélagið dýrkar ekki einstak-
linginn sem afguð, en þurkar
hann heldur ekik út. En kanske
væri réttara að segja, að hún
gerði hvorttveggja: Sá, sem
finnur, að han nstyrkir samfé-
lagið með því að leggja rækt
við sérgáfu sína, á að gera það.
Annar gerir rétt í a ðbæla nið-
ur eða þurka út sín séreinkenni,
ef þau eru þannig vaxin, að
þau stefni í gagnstæða átt við
það, sem samfélaginu má verða
að gagni. Aðalatriðið er, að alt
gangi upp í hinni félagslegu ein-
ingu.
X.
En hvernig eigum vér nú að
tryggja oss það, að menn dæmi
sjálfa sig rétt? Mundi ekki hver
og einn ímynda sér, að hann
sé verðmætari samfélaginu en
nokkur annar? — Auðvitað
getum vér ekki verið öruggir
um neitt. Það er ekki hægt að
girða fyrir þenna eða hinn
möguieika. En hér er ekki verið
að rita stjórnskipunarlög; hér
er verið að draga upp grunn-
línur nýrrar lífsstefnu, nýrar
trúar. Túin á samfélagið verður
að sjálfsögðu að sæta sömu
örlögum og hver önnur trú:
boðorð hennar verða misjafn-
lega haldin. í mörgu falli verð-
ur að selja félagslegri samvizku
hvers einstaks sjálfdæmi í þeim
efnum. Eitt er þó víst: Það
verður auðveldara að lifa eftir
boðorðum hennar en boðum
kristinnar kirkju. Kristindóm-
urinn skýtur yfir markið með
sinni skilyrðislausu kröfu um
kærleika, til náungans, sem í
fyrsta lagi er gagnstæð ^ðli
voru og því ómöguleg — og í
ið; mönnum verður ljóst, um
hvað á að deila.
ímyndunaraflið leikur sér að
ljúfum draumum um þá jarð-
nesku framtíðar-paradís, sem
bíður mannanna undireins og
þeir hafa lært að vinna saman
á virkan hátt. Líkamlegu striti
létta vélarnar.af þeim að mestu
eða öllu. Nýir og nýir kraftar
drepa sig úr dróma erfiðisins
fyrir daglegu brauði, og helga
sig vísindastörfum, listiðkun-
um, uppeldismálum. Þekking
vor á heiminum og lögmálum
lífsins stígur fram risafetum.
Ótal gátur verða leystar.
En yfir gátunni miklu, um
uppruna vorn og hinstu leiðar-
lok, þýðir ekkert að vera að
grufla að svo stöddu. Uppphaf
og endi í tíma og rúmi erum
vér sennilega jafn-lítt búnir til
að skilja, eins og moldvarpan
til að sjá hnattlögun jarðarinn-
ar. Samt vitum vér nóg til þess
að gefa lífi voru innihald og
markmið. Þróunin stefnir í á-
kveðna átt. Velfarnan okkar er
undir því komin, að vér berum
hana fram og látum berast af
henni. Þá njóta frumurnar í
trjáplöntunni sín bezt ,er tréð
fær óhindrað að vaxa sínum
eðlilega vexti. En hvers vegna
tréð teygir sig hærra og hærra
upp í ljósið og daginn, og hvar
sá vöxtur nemur staðar — um
það veit fruman ekkert.
(Að mestu eftir “Simplex”:
“En tidsmessig religion”. Oslo
1930.)
Iðunn.
MR. og MRS. BJÖRN R. AUSTMANN
ÆFIMINNING
Á. H.
SMÁMUNIR.
Herra ritstjóri Hkr.!
Til þess að blað þitt fyllist
ekki af “athugasemdum”, og
af því mér er fátt fjær skapi en
blaðaðeilur, skal eg nú fallast
á skoðanir þínar allar, þær hin-
ar heilbrigðu og hjartfólgnu,
sem sé:
1. Að Sambandskirkju prest-
arnir hafi svo mikla trú á mætti
mannsandans, að þeim finnist
engin nauðsyn bera til að
finna einhverja skynsamlega
leið út úr ógöngum þeim, sem
vestræn menning er komin í;
að engin ein stefna í stjórn-
eða iðnaðarmálum sé annari
hagkvæmari (t. d. að pólitík
Hoovers og þeirra Lafollette-
bræðra sé jafn affarasæl.
2. Að opinbert þlað verði mest
til gagns, ef það flytur tvær
andstæðar skoðanir, af sama
kappi, þó önnur sé úrelt og
hafi sýnilega komið heiminum
í kreppuna þessa hina miklu,
en hin virðist eina vonin út.
3. Að Bennett og séra Benja-
nín eigi heima á sömu hillu, þar
sem þessi er prestur, en hinn
hefir látið í veðri vaka, að ekki
þurfi að vonast eftir stjórnarbót
frá sér, guðsnáð (the grace of
God) muni opna eða sprengja
forðabúrin, sem full standa af
Þann 31. desember s. 1. lézt
Björn Runólfsson Austmann, á
heimili sonar síns, Björns
Björnsonar í nánd við Lundar-
bæ í Manitoba. Hann átti marg-
brotinn og örðugan æfiferil, og
skal hans hér getið að nokkru.
Björn Austmann var fæddur
á Hallfreðarstaðahjáleigu 5. á-
gúst 1855. Faðir hans var Run-
ólfur Ásmundsson, áður bóndi
á Hvanná á Jökuldal, en hafði
brugðið þar búi þá er hann
misti fyrri konu sína. Síðari
kona hans, móðir Björns, var
Guðbjörg Guðmundsdóttir frá
Ketilsstöðum í Jökulsárhlíð,
hálfsystir þeirra Magnúsar Ei-
ríkssonar guðfræðings og Hild-
ar, móður Björns Halldórsson-
ar frá Úlfsstöðum.
Þegar Björn var tveggja ára,
fluttist hann með foreldrum
sínum til Seyðisfjarðar og það-
an til Mjóafjarðar, og þar lézt
faðir hans snögglega, þegar
Björn var átta ára. Þá flutti
móðir hans upp í Hérað aftur
og dvaldist þar á ýmsum stöð-
hús, og bjó þar meðan konn
hans lifði. Þau áttu eina dótt-
ur, er Sigrún hét og giftist húr
Guðmundi Sigurðssyni, sem áð-
ur er getið. Son átti Björn áðu.
en hann giftist og er hann nv
góður bóndi nálægt Lundar.
Fyrir þrem árum slasaðist
kona Björns af byltu. Eftir það
náði hún aldrei heilsu, en var
lengstum í rúminu. Jók það
honum mjög erfiði og áhyggju,
enda var heilsa hans og sjón að
þrotum komin, þá er hún lézt
fyrir rúmu ári síðan. Skömmu
síðar misti hann alveg sjónina.
en hélt þó áfram að búa í húsi
sínu með hjálp aldraðrar konu,
Guðrúnar Torfadóttur Sigurðs
son, er annaðist hann með
stakri umhyggju og nákvæmni.
Fyrir rúmu ári flutti hann tii
Björns sonar síns, og naut þar
Iofsamlegrar umhyggju tengda-
dóttur sinnar og áður nefndr-
ar Guðrúnar, því allan þann
tíma var hann því nær ósjálf-
bjarga. Hann þjáðist aldrei
mikið og dó í svefni.
Björn var meðalmaður á vöxt
en fremnur grannvaxinn, lið-
um í husmensku með drenginn, . , .
, .., , . legur á velli og bar sig vel. Ekki
þar til hann var fermdur. Visr. , .
, „. , , , , . . ’var hann þrekmaður, en vmnu-
hefir hun att nokkrar eignir, ■
, . , . .. . , gefmn og verklagmn. Fékk þvi
þegar hun nnsti manmnn, því: °
„ , . . snemma gott orð sem vmnu-
aldrei þurfti hun að leita sveit- j * Tt , „
, . „, Imaður. Hann var reglumaður
arstyrks. Eftir fermingu fór . ......
„... , . „ . , , , I og stjornsamur á heimili og
Bjom að vinna fynr ser a yms- , . , ... . TT . , „
, , • lagmn verkstjon. Hremlyndur
um stoðum, og lagði moður | ,
• . var hann og áreiðanlegur tii
smm það litið, sem hann fekk * , «
, , , , .. . „ 'orða og verka. Orgeðja var
í kaup, þvi ætið reyndist hann • ... „, .
, . , . _ i Bjorn að eðlisfan, en for vei
henni umhyggjusamur og góður * , *
Tr \ „ ,, ö t nieð það og var manna satt-
sonur. Um tvitugsaldur fors . , ° .,, ,
t,... „ „ „ T1... Igjarnastur. Frjalslyndur var
Bjorn til frænda sms, Bjorns i , , * . ...
TT í íann í truarskoðunum og studdi
Halldorssonar á Ulfsstoðum, ogl, ,, ... . .., „., ,
þau mal eftir megm til æfiloka.
uppi, greiða götu þeirra og gefa j öðru lagi gagnslaus samfélag-
þeim svigrúm til þarflegra at- inu í mörgu falli. Hin nýja trú
hafna. En svo er það líka skylda krefst fórna til handa heilögu
þessara “ofurmenna” að starfa j má:efni — ekki hverjum ó-
í þágu samfélagsins og láta tíndum náunga, sem á vegi okk
heill þess í hvívetna ganga fyr- j ar verður. Oss er boðið að elska
ir einkahagsmunum sínum. Yfir þau öflin. sem byggja samfé-
stórum og smáum stendur íagið. Oss er leyft að hata —
heildin, sem hvorir tveggja eru þau hin skaðvænu öfl, er sýkja
hlutar af. i það og eyðileggja.
Að hverju mannlegu stórvirki Um rétt sjálfsmat er um- ^ lífsnauðsynjum þein-a, sem nú
hafa unnið tveir aðilar. Annars hverfi vort bezti leiðbeinand-' ganga í miljóna tali hungraðir
vegar er forganga brautryðj- inn. Þegar það verður ljóst, á °g naktir.
andans, hins vegar samstarf hverri grundvallarreglu skal 4. Að vesturheimsk þjóðrækni
margra vinnuhanda. Hvorugt byggja matið, og eftir því sem officiales, hafi staðið á verði tii
getur án annars verið, en þó félagshyggjan mótar hugsunar- uppörfunar og eflingar, í garð
er forgangan verðmætust. j háttinn og lífið meir og meir. óþektra listamanna hér vestra.
Samfélag vort er enn svo verður einstaklingnum sjálf- j 5. Að eg sé persónulega eini
ófullkomið, að margur ágætur krafa vísað á sinn rétta stað íesandi Heimskringlu, sem hefir
efniviður fer forgörðum. Hjálp- 0g honum kent að meta sjálf- j jafn rammsnúnar skoðanir um
ast margt að því: syrjaldir, j an sjg nokkurn veginn að verð- | “smámuni”, eins og komið hefir
sjúkdómar, slys, félagslegur ó-. íeikum. — Hvað skapar verð- f jjos { athugasemdum þínum.
Frekari athugasemdum frá
þér þarf eg ekki að svara, því
réttur. Skólunum var ætlað það , Jeikana? Ekki það, að maður-
verkefni að vinsa úr þá hæf- ^ jnn fæki samvizkusamlega ein-
ustu og gefa þeim vaxtarskil- hverjar kirkjukreddur eða helgi- ] betur get eg ekki gert en að
yrði. En skólarnir vanrækja siði. Ekki heldur það, að hann1 fauast á þitt mál, og mun það
þetta hlutverk, svo raun er að. krafsi sig vel áfram í “barátt- j Vera einsdæmi í vesturheimskri
Þar segja tossarnir fyrir verk- unni fyrir tilverunni”. Það, sem, blaðamensku íslendinga.
um, en gáfumaðurinn situr við framar öllu kemur til greina, er 1
hálfan hlut. Þetta er ekki lýð- hvernig honum tekst að ávaxta j
ræði í ainni réttu mynd, ekki pUnd sitt svo, að heldinni verði i
félagsandi, ekki menning. — sem mest gagn að. |
Garðyrkjumaðurinn veit að Að sjálfsögðu verða menn'
Langham, Sask.,
23. febr. -932.
J. P. Pálsson.
Aths. ritstj.
Ofanskráðar
var þar nokkur ár vinnumaður.
Með honum fluttist hann að
Haugsstöðum í Vopnafirði, og
nam þar búfræði hjá Halldóri
Hjálmarssyni tengdasyni Björns
bónda. Eftir það vann hann að
jarðamótum í Hlíðarhreppi á
vorin, en að heyskap á sumrum
og barnakenslu á vetrum. —
Græddist honum þá talsvert fé
þó hann legði ríflega með móð-
ur sinni, og syni sínum Birni.
sem þá var í ómegð. Móðir hans
var þessi ár hjá Jóni Jónssyn?
á Ketilsstöðum, og þar hafði
Björn heimiii. Með Jóni fluttust
þau mæðginin að Húsey 1885,
og þar kvæntist Björn 2. nóv-
ember 1887 Margréti Jónsdótt- ^
ur frá Eyjaseli, og þar byrjuðu .
þau búskap á fjórða parti jarð-
arinnar ári síðar, og tók hann
þá móður sína og son sinn til
sín. Eftir tvö ár fluttu þau það-
an að Ketilsstöðum í Hlíð og
bjuggu þar eitt ár. Þá fluttu
þau að Litla-Steinsvaði og
hjuggu þar 9 ár. Þá festi hann
kaup í Stóra-Steinsvaði í Hjalta
staðarþinghá, og bjó þar 1 ár.
Þá voru hörð ár og örðug fyrir
landbúnað, og sá hann sér því
ekki fært að mæta afborgunum
af landinu, án þess að skerða
búið um of. Seldi hann þá jörð-
ina og búið og flutti vestur um
haf vorið 1901. Ári síðar tók
hann land 3 mílur fyrir norðan
Lundar, og bjó þar snotru búi.
þar til árið 1920, að hann seldi
það land og flutti með tengda-
syni sínum á landareign, er þeir
Hann harfði meðalgreind og
hafði fengið allgóða undirstöðu
mentun með búfræðisnáminu,
og las talsvert sér til fróðleiks
alla æfi. Hreppsnefndaroddviti
var hann í Tunguhreppi um
eitt skeið, og lengi hreppsnefnd
armaður. Æfiferill hans var
fremur örðugur en æfinlega var
hann glaður og vongóður op
misti aldrei traustið á sjálfum
sér. Efna hagur hans var ætíð
fremur smávaxinn, en æfinlega
hafði hann nóg fyrir sig og
sína, og safnaði aldrei skuld-
um. Hann reyndi aldirei að
auðgast á annara kostnað. Það
voru vinnulaun þeirra hjóna,
sem framfleyttu búinu, hagnýtt
með sparsemi og þrifnaði. Þau
voru ætíð vinsæl o gvel látin.
Má það bezt marka af því, að
heima á íslandi bjuggu þau æ-
tíð í tvíbýli, og stundum í marg
býli, en ætíð var gott sam-
kemulag milli biianna.
Björn Austmann brauzt sína
braut einn og óstuddur meðan
heilsa og kraftar leyfðu. Margir
hafa borið meira úr býtum en
hann, af þessa heims gæðum,
en fáir hafa verið betur að
þeim komnir.
15.—1.— 32.
Vinur hins látna.
BRÉF TIL HKR.
Herra ritstjóri!
Öldum alda er fæðingarhá-
tíð Jesú haldin hér í Btlehem,
í litlu, lágu steinkirkjunni með
reyrþaki, er tæplega rúmar 100
manns. Öll tjölduð innan göml-
um dýrlingamyndum. Fyrir
stafni eitt forkunnarfagurt
skrín. Innfæddir hjarðeigendur
er kalla sig niðja Davíðs kon-
ungs, bygðu húsið, er þeir kalla.
Sáttmálsörk hins nýja sátt-
mála, vors herra Jesú Krists, á
milli guðs og manna. Á jóla-
frídögum, safnast saman af
nærliggjandi þjóðlöndum kristn-
ir Abyssianar, Ethiopianar,
hvítir Eugilsaxar, Ameríkanar,
Semitar, rómverskir prestar,
mótmælendur, biskupar, nunn-
ur, munkar. Hundruðir bíla
flytja þetta ferðafólk eftir tveim
sandsteypubrautum fré Jerúsal-
em, en ættarhöfðingjar Arabíu
á sínum úlföldum. Skemtir
ferðafólk þetta sér við að skoða
forna sögustaði um nærliggj-
andi héruð. En á aðfangadag
jóla, nóttina helgu, er mest að-
sókn að kirkjunni. Þar má líta
í einu alla hörundsliti mann-
flokkanna, af Suður-, Austur-,
Vestur- og Norðurlöndum. Eng-
inn talar nema í hálfum hljóð'
um. Ekkert heyrist nema and-
ardráttur, og lág og veik grát-
stuna þeirra, sem krjúpa eða
liggja á gólfinu. Þar inni eru
enskir hermenn og lögreglulið-
ar úr hinni ensku herdeild Jerú-
salemsborgar, innan um hör-
undsdökka og hvíta biskupa,
presta og æðstu stjórnmála-
menn, er ganga út eins hljóð-
laust og aðrir koma inn. En
nú nægir ekki fornaldar stjörnu
dýrðin lengur. Allar mjóu, krók
óttu götur þorpsins eru upp-
Ijómaðar af rafljósadýrð nú-
tímans með hundruðum bíla-
ljósa.
Svona eru jól í fæðingarbæ
Jesú Krists haldin í Betlehem í
Gyðingalandi árið 1931.
(Lauslega þýtt)
J. Björnsson.
Innisfail, Alta.,
j 20. jan 1932.
hann verður að grysja — rýma ekki á einu máli um, hvernig iínur virðast auðsjáanlega til1 keyptu nálægt Mary Hill póst-
burtu smáplöntunum, svo þær hinu þráða marki verði náð þess skrifaðar að hafa síðasta ' þúsi. Þar dvaldi hann hjá dótt-
þroskamestu fái svigrúm til fljótast og fyrirhafnarminst. orðið, og munum vér, ef höf. er' ur sinni og tengdasyni þar til
vaxtar. Hermaður fómar lífi Um leiðir og aðferðir verður einhver hugarléttir í því, ekki VOrið 1925, að hann flutti tD
sínu fyrir foringjann, ef hann deilt. En stefnumiðið er fund- svifta hann þeirri ánægju. Dundar og' bygði sér þar lítið
BANQUE CANADIENNE NATIONALE
Peningar græða peninga
“Verulegt tsekifœri fœr sá maður aðeins, sem hefir peninga."
segir John D. Rockefeller. Þúsundir missa af tækifærunum um
æfina af því að þeir hafa engu safnað. Búið yður undir tækifærin
sem yður munu veitast fyr eða síðar. Safnið eins miklu og þér
getið.
Vér gefum út ávísanir innan lands og til útlanda. 272 útbú
og 318 umboðsskrifstofur, auk banka í Paris, og skiftistöðvar
út um allan heim, gera oss auðvelt að sjá um innheimtu og alla
peningasendingar fyrir yður. Byrjið viðskiftareikning hjá
BANQUE CANADIENNE
NATI0NALE
Uppborgaður höfuðstóll og varasjóður $14,000,000.
Eignir $150,000,000.
GEO. P. JESSOP, Bankastjórl vt« Wlnntpeg-útbúið.
J. H. N. LEVEILLE, Bankastjóri vtð St. Boniface-útbúið.