Heimskringla - 13.04.1932, Qupperneq 4

4. BLAÐSIÐA '
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 13. APR. 1932
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537___________
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. Allar borganir sendist:
the viking press ltd.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimslcringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 13. APR. 1932
ÁVARP
til próf. Sigurðar Nordal.*)
Eg get hugsað mér, þegar forsetinn
lýsti því yfir um leið og hann kvaddi sér
hljóðs, að nú taki sá ófagnaður við, af
fögnuði þessum, að kailaður verði upp
hópur manna er fari með ávörp og er-
indi, að þá hafi heiðursgestinum flogið
eitthvað svipað í hug og ofan á iiggur í
þessari óprentuðu vísu eftir skáidið Ste-
phan G. Stephansson:
Einhver töf í öllum ferðum,
Út að gröfunum,
Lögð er að gjöf — sem lúta verðum,
Lífs að nöfunum--------
Efni vísunnar, fljótt á litið, virðist vei'a
hin sanngjarna kvörtun skáldsins, yfir
hinum margvíslegu og tilgangslausu töf-
um. 1 öllum ferðum er einhver töf. Hjá
henni verður ekki komist. Hún fylgir æf-
inni til enda.
Hve óskemtlegar flestar tafir eru, þarf
ekki að skýra. Við það kannast allir.
Öilum er áskapað að vilja komast áfram
og leiðar sinnar, hvort sem förinni er
heidur heitið “í dýrðina í öðrum iönd-
um”, eða eftir þjóðveginum fjölfarnasta
og almennasta, veginum milli búrs og
eldhúss, hina torsóttu dagleið Guðmund-
ar ferðalangs. Allar tafir eru hvimleiðar,
og þá eigi sízt þegar þær verða osök í
því, að ferðamaðurinn verður úti — i
göngunum.
En svo felast aðrar hugsanir undir
vísuorðum skáidsins. Honum var það
ailra manna bezt iagið, með öliu sem
hann orti, að stækka hversdags hugsun-
ina á þann hátt, að láta hana bera jafn
margfalda þýðingu og orðin létu til, er
hann feldi í stuðla.
Töfin er leið. Með henni er dvalið
fyrir vegfarandanum. En þá líka seinkar
ferð hans að hvörfum. Þess lengri sem
töfin verður, þess lengur njóta þeir
hans, er búa fram með veginum.
Forstöðunefnd Þjóðræknisfélagsins ját-
ar á sig þá sök, að vilja dvelja för heið-
ursgestsins, en það er í hinum síðara
skilningi, sem hún hefir löngun til þess,
en eigi í hinum fyrra. Hún vldi gjarna,
að þeir sem búa fram með veginum,
fengju notið hans sem lengst.
Skáldið er ekki að hirða um það, þo
töfin skapi ferðamanninum óþægindi. Alt
nýtlegt starf dregur þann dilk á eftir
sér. Hann lítur svo á sem fyrir þau sé
goidið með því, sem skálabúunum hlotn-
ast með viðstöðunni. Ekki gefur hann
sig heldur að því, þó hlutunum sé snúið
við með siíkri kenningu. Launin falia ekki
verkamanninum í skaut, sem verður er
launanna, heidur þeim sem líka sitja
að verkunum. Honum skilst, sem stök-
um mönnum öðrum, að í raun og veru
séu æfilaunin þannig greidd og aldrei á
annan hátt. Þessi staki peningur fyrir
víngarðsvinnuna, er honum ekki gold-
inn, sem tafinn er við alþjóðarstörf, held-
ur hinum, sem fram á elleftu stundu,
bíður frammi á torginu, af því enginn
býðst til að leigja hann, en gín við tú-
skildingnum sem boðinn er, þegar vín-
garðsherrann þarfnast hans, eða ein-
hvers, til þess að halda um rekustkaft-
ið.--------
Orðin fornu verða æ sönn, er hljómað
') Fíutt að Fort Garry Hotel mánudagskvöld-
i« 4. þ. m., í samsæti er Þjöðræknisfélagið hélt
prófessor SignjrOi Nordal.
hafa yfir aldirnar með dulkendum til-
finningablæ: “Eg hefi enn margt að segja
yður.” Lærimeistarinn hefir ekki iokiö
ræðunni. Hann lýkur henni að visu
aidrei, en veitist tími til, mælir hann
fleiri orð en búinn er, — ef honum dvelst.
Og áheyrendurnir vilja dvelja hann, þó
þeir jafnframt deili um það innbyrðis sín
á meðal, hvort ekki séu þeir víttir fyrir
vanrækslu í matarkaupum, þegar þeir
eru varaði við súrdeiginu. Hann á enn
margt eftir að segja þeim.
Og áheyrendurnir eiga eftir að • segja
honum margt. Þeir segja það aidrei ait,
því hugsunin skapast seint, orðin seinna.
Mannlegur hugur kemst aldrei að þeim
lokum tímans að hann hafi frá öliu sagt,
því tíminn iíður hvergi áfram í tómi. Þess
lengri sem dvölin verður, þess fleiri mynd-
ir koma í ljós, — við snúning fagursjár
hugans, í litgiera-brotum æfi-atburðanna,
— er eignast búning vitundar og veru-
leika háifkveðinna orða.
Að þessu athuguðu veit eg að heiðurs-
gesturinn er svo góðgjarn að hann telur
oss þessa töf ekki til skuldar. Eg styrk-
ist í þeirri trú, þegar eg líka minnist
þess, að starfið hefir honum verið gold-
ið á þann hátt, sem eg gat um. Þegar
norski víngarðsherrann leitaði hans, var
hann ekki á torginu, enda tókust ekki
kaupin með þeim. íslenzk þjóð hefir set-
ið að iðju hans og afrekum. Þrátt fyrn
það, þó getið hafi margra ágætra manna
meðal þjóðarinnar, á þessum síðasta
aldarfjórðungi, er jafnan munu í minn-
um hafðir, hefði ljóminn orðið fölvari,
er nú hvílir yfir landi og þjóð, heföi
verka hans eigi notið við.
Til sæmdar — til viðurkenningar hefir
hann kallað, fyrir hönd þjóðar sinnar,
af hinum síðari aldar norrænu drottin-
völdum, er arfi hafa haldið fyrir íslend-
ingum á svipaðan hátt og hinir fornu
konungar héldu arfi fyrir sonum land-
námsmannanna, og unnið sigur í þeim
viðskiftum. Býr nú hver að sínu, ekki
einungis í orði, heldur og í verki. Eng-
um kemur framar til hugar að nefna
Völuspá, konungasögurnar eða fornbók-
mentirnar norskar. Sú þarfa skifting
hefir komist á, að sundur er greint ís-
lenzkt og norrænt, og býr nú ísland að
sínum andlega fjárhlut á sama hátt, og
það hefir áður verið látið búa að sinni
veraldlegu fátækt og volæði.
Þetta er mikils virði, en þó er hitt
meira vert, að hann hefir greitt fyrir
skilningi manna á hinum fornu lífsskoö-
unum. Þær hafa nú stígið upp af djúpi
liðinna alda, sem fullkomin heimsmynd,
og er þeirri firru hrundið, að þær hafi
verið gersneyddar anda og sál, og aliri
skilgreining á mikilsverðum og lítilsverð-
upri lífsins. Þær hafa tekið á sig svo
skýrt gervi, að vér, þessarar aldar börn,
finnum að vér eigum þar föður og móð-
ur-hugsun í hverju orði þeirra. Svo er
komið, að vér getum öll tekið hátíðlega
undir með heiðursgestinum og sagt: “Eg
gæti hugsað mér nútíma mann lifa og
deyja upp á siíka trú.” Vér höfum lií-
að og dáið upp á þessa trú í þúsund ár,
án þess þó að oss væri það fyllilega Ijóst.
Vér höfum fundið til mótsagnar hið innra
án þess þó að vér höfum gert sjálfum oss
grein fyrir því, í hverju mótsögnin var
fólgin.
Aðferðin, er heiðursgesturinn hefir not-
að, og orðið hefir svo giftudrjúg, borið
þenna árangur, er vér höfum vikið að,
er ofur einföld. Hann setur meginatriðí
hennar fram í þessari þreföldu regiu:
I- — “Svo framarlega sem menn fara
að fást við andlega hluti, eiga þeir ekki
að nema staðar, fyr en að andanum er
komið.” Þessa hefir eigi ávalt verið
gætt.
II. — “Að eigna ekki verkum iöngu lið-
inna stórmenna sitt eigið andleysi.’’ Af
því að þessa hefir ekki verið gætt, hefir
vísindaiðjan oftast orðið bókstafsbundin
og ófrjó.
III. — “Enginn er fær um að rannsaka
einstakt svið, nema hann kunni að sjá
það í sambandi við lífið og menning-
una.”
Eg sagði að skýringar-aðferð heiðurs-
gestsins væri ofur einföld. Eg held eg
taki það til baka, nema yður finnist
eigi vera til mikils mælst með þriðju
greininni.
Um ritskýringu heiðursgestsins verður
ekki rætt. Hinn nýi skóli, er hann hefir
hafið, viðurkennir þau sannindi, að
gagnslaus' sé sú eign, er enginn nýtur,
hversu dýrmæt sem hún kann að vera í
sjálfu sér. Jafnframt því sem hann hefir
heimt aftur í eign þjóðarinnar bókment-
irnar fornu, hefir hann og gefið þær heim
inum. Hann hefir leyst andann úr varð-
haldinu, en í hans stað lokað þar inni,
postulann. í þessu eru verk hans fólg-
in, út á við.
Inn á við hefir starfið sízt verið auð-
veldara. I hinu helga riti, guðspjallinu
Völuspá, sem heiðursgesturinn nefnir
svo, er þess getið, að við sköpun veraldar
hittuz æsir
á Iðavelii
og “smíðuðu auð”. Þar er svo að orði
komist:
Afla lögðu
auð smíðuðu.
Aðal starf heiðurðgestsins í þjóðlífi
voru inn á við, hefir verið það, að smíða
þjóðinni auð. Frá því að hann var ung-
ur drengur, hefir hann smíðað þjóðinni
auð, — auð viljans, auð sjálfstraustsins,
auð hugsjónanna, auð draumanna, auð
andans. Hann hefir brýnt fyrir þjóðinni,
að hún ætti sig sjáifa, geti treyst sjálfri
sér, geti leitt sig sjálf, geti borið höfuðið
hátt, “í heiðurs auðlegð, þrátt fyrir alt’’.
Hann hefir kent henni “at holt er heima
hvat.” Hann hefir seitt fram sál henn-
ar, og látið hana horfa á hana, sér til
trúarstyrkingar og fullvissunar um, að
hún eigi sál. Hann hefir látið hana
horfast í augu við sjáifa sig.
Verki þessu er iangt komið. Fyrir það
verður seint fullþakkað. Þjóðin hans
stendur í skuld við hann, fyrir þetta,
heima á ættjörðinni, hér, og hvar annars-
staðar sem vér búum. Eg vildi að hann
vildi bæta við kraftaverkið, að til þess
vildu honum hjálpa “Freyr, Njörðr ok Áss
inn aimáttki", og búa svo um, að sál
þjóðarinnar glatist aldrei, eidist aldrei
en vaxi að vizku, náð og þekkingu um
aldir alda.
Eins og Æsir smíðuðu eigi auð sinn af
engu, svo hefir og heiðursgesturinn eigi
heldur smíðað þenna auð af engu. Þeir
sem hlustað hafa á erindi hans þessa
síðustu daga, minnast þess, hvert hann
hefir sótt efnið. Úr vísnabrotum, leiftr-
um, sýnum úr opinberunum föru-
mannsins hefir hann teglt þessa gripi.
Efnið er heima fengið, úr stofnbúi frum-
stofnsins tevtónska, eigi óljós vottur þess
“at holt er heima hvat’’.------
* * *
Prófessor Sigurður Nordal, þú átt enn
eftir að segja oss margt. Þú segir oss
það ekki alt í kvöid. En til þess er þessi
töf gerð, að vér sem flest fáum haft oið
af þér, áður en þú ert aftur á burt. Vér
glöddumst yfir því, er vér fréttum að þú
værir kominn hingað til lands. Vér þráð-
um að fá að sjá þig. Nú þökkum vér þér
komuna og það, sem þú hefir til vor
talað. Árnaður og góðhugur allra landa
þinna hér, fylgja þér, er þú fer héðan.
Og eg get bætt því við, að á meðan
vér hvílumst hér á árum
og hlerum upp til landsins,
hlustum vér eftir því sem þú hefir að
segja og minnumst þá komu þinnar hing-
að, gleðjumst yfir viðkynningunni, þó
stutt sé, og samverunni þessa daga. —
Óskum vér svo að allar góðar dísir fylgi
þér til frama og sigurs til ferðaloka.
R. P.
FJÁRHACSÁÆTLUN SAMBANDS-
STJÓRNARINNAR.
Á undanförnum mánuðum hafa fáar
stjórnir birt fjárhagsáætlanir, er hægt er
að sega um, að gefist hafi á að
líta. — Búskapurinn hefir víðast reynst
hinn erfiðasti. Fjárhagsáætlanir fylkis-
stjórna Canada hafa flestar verið með
því marki brendar. Og ekki getur fjár-
hagsáætlun Bandaríkjastjórnarinnar held-
ur talist glæsileg, með sinn tveggja bilj-
óna dala tekjuhalla, þó ekki sé augum
lokað fyrir því, að þar er nægur auður i
vösum einstakra manna. En þannig
hefir nú þjóðarbúskapurinn gengið.
Um fjárhagsáætlun sambandsstjórnar
Canada hafa því líklega fæstir gert sér
háar vonir. En jafnvel þó ekki verði
sagt, að þjóðarbúskapurinn hafi gengið
þrautalaust, eða gangi, er þó ekki annað
hægt að segja en að útkoman sé furð-
anleg, af fjárhagsáætlun Bennettstjórn-
arinnar að dæma. Með því að
minka útgjöldin alt að því 12
prósent í heild sinni, og auka
tekjurnar með vægum skött-
um, hefir stjórnin klifið þann
tvítuga hamar, sem til þess
þurfti, að útgjöld yrðu ekki
tekjunum meiri. Má það krafta-
verk heita á þessum eindæma
erfiðu tímum, sem yfir þetta
land, eins og allan heim, hafa
um hríð gengið.
Tekjuhallinn síðastliðið ár
nam í heild sinni eitt hundrað
og tíu miljónum dala. Meiru en
helming af honum, eða fuli-
komlega sextíu prósent, nem-
ur styrkurinn, er veittur var
til þess að bæta úr atvinnu-
skortjinum, og uppbót sú á
hveitiverði, er bændum var veitt
er fyrir mestum hnekki urðu
af verðfallinu. Að þessum tveim
nýju útgjöldum frádregnum, og
einum eða tveimur öðrum
smærri, hefði stjórninni reynst
all auðvelt, að standa af sér
straum kreppunnar, án nokk-
urrar nýrrar skatta-álagningai.
Og þrátt fyrir alt, og það með,
að hún hefir ekki af sér dreg-
ið að veita fé, þegar brýn nauð
syn bar til, svo að engin stjórn
hefir líklega hlutfallslega þar
eins vel gert og hún, eru þær
stjórnir samt nauðafáar, ef
nokkrar, sem fjárhaginn hafa
betur varðveitt, en Bennett-
stjórnin.
Tekjuhallinn hefir að hálfu
leyti verið afnuminn með sparn-
aði í stjórnarrekstri, með kaup-
lækkun stjórnarþjóna, og með
afnámi ýmsra kostnaðarsamra
fyrirtækja. Má þar fyrst og
fremst telja póstflutning um
Canada með loftförum. Auð-
vitað er slæmt að þurfa aö
leggja hann niður, þó vonandi
verði ekki nema um stundar-
sakir. En viðskiftalífið er nú
ekki á þeirri fleygiferð, að lík-
legt sé, að það bíði tjón við
þetta. En kostnaðurinn er
geysimikill, sem þessu er sam-
fara. Það væri auðvitað æski-
legast, að hægt væri að smíða
vængi á járnbrautarvagnana,
sem kornið flytja til sjávar-
hafna, en til þess að færast það
í fang eru tímar nú með óhag-
kvæmara móti. Um sitt af
hverju þessu líkt verður því
að neita sér sem stendur.
Kauplækkun stjórnarþjóna og
þingmanna er að vísu einnig
slæm. En á það ber að líta að
flestir í þjónustu annara verk-
veitenda, hafa ekki einungis
orðið að sæta þessu sama, held-
ur jafnframt styttum vinnu-
tíma — og hrósa meira að
segja happi, að hafa ekki tap-
að vinnu með öllu.
Að því er stjórnarþjónum við-
víkur, hafa þeir haft sömu laun
og áður, þrátt fyrir verðlækk-
un og þar af leiðandi minkandi
framfærslukostnað. — Kreppan
hefir verið þeim hagnaður, er
svo hafa verið settir. Og það
hefir sannast þar sem oftar, að
eins dauði er annars brauð.
Þrátt fyrir alt það sem stjórn-
arandstæðingar og verkamenn
í sambandsþinginu, hafa á móti
þessari ráðstöfun stjórnarinn-
ar haft, hefir það ekki neiti
sérstaklega .hrifið til[finnngar
vorar. Það hefir satt að segja
verið miklu ríkara í huga vor-
um, hvernig hagur þeirra al-
þýðumanna væri, hvort sem
verkamenn eða bændur eru, er
kreppan hefir annaðhvort svift
atvinnu, eða viðunanlegu verði
á framleiðsluvörum. Vér vitum
að þrátt fyrir þessa kauplækk-
un þingmanna og annara stjórn
ar vinnuþræla, þurfa þeir
aldrei að súpa þann bikarinn,
eða fjölskyldur . þeirra, sem
þessir áminstu menn hafa orð-
ið að gera.
Hinn helminginn af tekju-
hallanum ,eða um 55 miljónir ]
dala, verður auðvitað að hafa ■
upp með nýjum sköttum. Eru
þeir meðal annars fólgnir í því,
að skattur viðskitftastofnana
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
(corporations) er ofurlítið hækk
aður, tekjuskatti breytt, þann-
ig að nokkru færri eru undan-
þegnir en áður, en sem ekki nær
þó til annara en þeirra, er meiri
tekjur hafa en alþýðumenn yf-
irleitt, söluskattur er hækkað-
ur lítið eitt, og nýr sakttur er
löggiltur á framleiðslu iðnaðar-
vöru, og frímerkjaskattur á á-
vísunum hækkaður um eitt
cent. í aðra hönd gefur mest
skatturinn af tekjum, er nema
frá 5—20,000 dölum á ári. Þeir
verða eflaust nokkuð margir
einnig, er tekjur hafa frá þrjá-
tíu og fimm hundruðum til
fimm þúsund, er nú greiða ein-
hvern skatt, sem ekki gerðu
það áður. Aðrir skattar eru ó-
beinir og verða ekki neinum
sérstaklega tilfinnanlegir. Yfir-
leitt koma þessir nýju skattar
ekki niður á öðrum en þeim, er
svo rífar tekjur hafa, að það
snertir lífeyri þeirra ekkert. Þó
hér sé ekki um mikla skatt-
hækkun að ræða, eða ekki
meiri en það, að viðskiftameun
og þeir aðrir, er skattinn greiða,
hafa látið á sér heyra að þeir
væru engan veginn óánægðir
út af honum, er það samt að
virða við stjórnina, að þeir
koma niður á þeim er færastir
eru um greiðsluna.
Aldrei hafa reksturútgjöld
sambandsstjórnarinnar verið
lækkuð neitt Iíkt því, sem í
þessari fjárhagsáætlun stjórn-
arinnar er gert. Kveður svo mik
ið að þessu, að sú spurning
vaknar í huga manns, hvort að
þarna sé ekki að fara af stað
heilbrigð stefna í þá átt, að
fækka stjórnarþjónum og minka
reksturkostnaðinn til muna. —
Vegna núverandi ástands í at-
vinnumálum, getur það að vísu
orðið erfitt, að framfylgja þeirri
stefnu, en hitt vita allir, að hef-
ir viðurlitamikið verið til þess
að vita, hve taumlaust mönn-
um hefr verið hrúgað í stjórn-
arstöður undanfarin ár, sem
það hefir í för með sér haft, að
stjórnarreksturinn er orðinn að
þeirri byrði, sem sjáanlegt er
að senn muni sliga þjóðina,
haldi slíkt áfram. Stjórnarsetriö
hefir verið gert að nokkurs
konar mauraþúfu pólitískra
púðurvasa, sem aldrei hefir
neitt legið eftir, og að engu eru
öðru þektir en því um dagana,
að hafa verið kosningarellur af
ómerkilegra tæi. Að þetta spor
Bennettstjórnarinnar verði byrj
un til þess, að slétta úr þessum
mauraþúfum og létta dálítið
með því byrði borgara lands-
ins, er vonandi. Það er hægt að
finna eitthvað þarfara við fé
almenni\igs að gera, á þessum
tímum, en að ala slíka legáta
á því.
En hvað sem um þetta mál-
efni má segja, geta menn ekki
rengt sig um það, að fjárhags-
áætlun Bennett stjórnarinnar
ber það með sér, að sá er eng-
in skræfa, er um stjórnvöl
heldur, og heilu og höldnu sigl-
ir stjórnarskútunni í höfn, þrátt
fyrir brim og boðaföll síðastlið-
ins árs.