Heimskringla - 04.01.1933, Side 2

2. SlÐA.
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 4. JAN. 1933.
VÉLAMENNING.
(Technocracy)
Erindi flutt á Frónsfundi
af G. E. Eyford.
Fyrir svo sem tíu árum þótti
það ganga guðlasti næst, að
gagnrýna eða láta á nokkurn
hátt í ljós vantraust á fyrir-
komulagi iðnaðar og viðskifta.
Fjárbrall og fjársvik, var alt
flokkað sem “business”, og þá
um leíð sem réttmætt, ef hægt
var að græða peninga á því.
Þetta var almenn lífspeki ungra
og gamalla. Það var siðferði
þicðanna. — Menn voru svo
vissir um að alt starfs- og við-
skiftafyrirkomulag væri bygt á
þe!m jarðfasta grundvelli, að
aldrei gæti haggast, og sem
hefði takmarkalaust rúm til út-
breiðslu — margföldunar. Alla
dreymdi um auð, gull og ger-
semar, án bess að gera sér hina
minstu grein fyrir hvaða af-
leiðinarar þessi blinda gróða-
]iral’«c"ék! mundi hafa á líf og
lífsk’ör þióðanna, er tímar liðu.
Öll gaenrýni á framleiðslu- og
viðskiftamálum var jafnvel, þó
bygð væri á vísindalegum
grundvelli, ekki tekin til greina,
en þeir, er slíkt reyndu að gera,
brennimerkt’r sem “radicalar’’
eða “bolshevikar’*, sem var og
er alt annað en virðingartitill
í flestum löndum ern þann dag
í dag.
Tímarnir hafa breyzt, og brjú
síðastliðin ár hafa svo hlífðar-
lan«+ lvft skýlunni frá augum
fjölda manna. þó það sé enn
ekki nema örlítill minnihluti,
sem farinn er af nokkurri al-
vöru að gera sér grein fyrir
þeim ömurlegu orsökum, er
valda hinni afskaplegu óreiðu,
er nú á sér stað í atvinnu- og
viðskiftamáium. flestra þjóða.
Þetta á=tand er að verða al-
menningi ljósara með hverri líð-
andi stund, og beim fjölear óð-
um, sem eru farnir að leggja
fvrir sig þá forboðnu spurningu,
hvort ekki hljóti að vera eitt-
hvað rangt við þær grundvall-
e’o-eelur, sem framleiðslu- og
viðskiftafyrirkomulag vort er
reist á.
Flestar þjóðir heims horfast
nú í augu við hungur og at-
vinnuleysi, h'kamlega og sið-
ferðilega hnignun, þrátt fyrir
það, þó aldrei áður í sögu mann
anna hafi verið meira fyrir
hendi, og meiri tök á að afla
allra þeirra nauðsynja, er þéna
til allra þarfa og farsældar
manT’leas lífs. Stöku menn eru
nú farnir að gefa þessu vanda-
máli mannanna ofurlítinn gaum
— og ganea nú fyrir fylkingar-
brjósti slíkra “vormanna’’ fræði
menn í ýmsum greinum, svo
sem verkfræðingar, hagfræðing-
ar, félagsfræðingar, sagnfræð-
inear og jafnvel prestar. Fjöldi
þessara manna er kominn að
beim niðurstöðu, að það sé
ekki nema um tvent að velja:
annaðhvort að breyta fyrirkomu
lagi ,á framleiðslu og skiftingu
framleiðslunnar, eða veslast út
af í hor og hungri.
, Allflestum kemur saman um
það að eitthvað þurfi að gera,
En um aðferðir til slíkra breyt-
inga kemur mönnum ekki sam-
an, enn sem komið er.
Mikill meirihluti trúir því
að enn sé mögulegt að reisa
hinn dauða hest á fætur, óg fá
hann til þess að leika sem
folald, en geta ekki fundið ráð
til þess. Alt sem þessir menn
hafa að leggja til mála, er að
hgnga sem fastast í venjum og
fyrirkomulagi liðins tíma. Þeir
einblína á hið liðna, sem það
eina fullkomna og rétta, þrátt
fyrir það þótt reynslan sýni, að
það geti ekki átt við lengur,
hljóti að falíá fyrir breyttum
kringumstæðum. Aðrir trúa því,
að ekkert minna en alger
breyting á því fyrirkomulagi
sem nú er á skiftingu fram-
leiðslunnar, geti bjárgað.
fræðingar í Bandaríkjunuxn
hafa verið síðastliðin tíu ár að
rannsaká afstöðu, áhrif og af-
leiðingar vélaframleiðslunnar, á
hagfræðilegt og félagslegt fyrir-
komulag þjóðarinnar. Mr. Ho-
ward Scott er formaður þessar-
ar nefndar. Niðurstöður þær, er
nefndin hefir komist að, eru
birtar í nóvemberhefti tímarits-
ins “New Outlook”, sem Mr.
Alfred E. Smith er ritstjóri að.
Orðið “Technocracy” er nýtt í
málinu, og hefir verið búið til
með það fyrir augum, að geta
lýst í einu orði, hver eru áhrif
vélaiðjunnar á hagsmunalegt og
félagslegt fyrirkomulag nútím-
armiði, til þess að halda á jafn- | járniðnaðinum, ef hver verka-
vægi milli hinnar sívaxandi véla
framleiðslu, og hins atvinnu-
svifta verkalýðs. Hann gat ekki
látið sér skiljast að markmið
framleiðslunnar, væri eða gæti
verið nokkuð annað en ágóði
fyrir framleiðandann, en um
hag verkalýðsins hafði hann að-
eins það að segja, að það fólk,
sem tapaði atvinnunni á einum
stað fyrir nýjar vélar, gæti
brotið sér braut á öðrum svið-
um í þjónustu annara framleið-
enda, eða við nýja framleiðslu.
Honum gat ekki dottið í hug,
að með hinni stöðugu framför
í vélfræði, mundi svo fara, að
ans. Það er langt síðan hugs- j framleiðfelumöguleikarnir yrðu
andi menn fóru að renna grun í I langt á undan möguleikunum
hver mundi verða afleiðingin, er
vélin tæki að sér framleiðslu-
starfið, er mennirnir höfðu áð-
ur haft, sér til atvinnu og lífs-
bjargar.
Það er í fyrsta sinn, sem
mönnum gefst kostur á að sjá
ísindalega rannsóknarskýrslu
’m þetta mál, og um leið að
rá orð, sem gefur svo glögt
yfirlit yfir, hvað vélaiðjan er
orðin, og það er ekkert smá-
ærilegt eða eitthvað, sem vér
cetum látið oss litlu skifta. —
Vélaiðjan er orðin það stórveldi,
er veldur að mestu hinum bág-
bcrnu kiörum verkalýðs allra
iðnaðarlanda. Os: meira en alt
ennað eflir hið tröllaukna auð-
"afn hins vegar. Vélaiðjan er
bannig orðin hin fullkomna lík-
amlega mynd þess fyrirkomu-
laes, sem vér lifum undir, og
kallað er “kapítalismi”. Vélaiðn-
aðurinn hefir um langt skeið á
til að kaupa og nota, og hann
gat ekki skilið það, að með
hverjum einstakling, sem félli
úr sögunni sem starfandi mað-
ur, minkaði að sama skapi
möguleikinn til að kaupa það
sem vélamar framleiddu, og
um leið gróði vélaeigandans.
Nú er öldin önnur. Nú er
þetta mál orðið svo augljóst öll-
um sem vilja um það hugsa. Og
varla getur nokkur neitað þvf
að hann sjái, að hverju er að
draga. Þrátt fyrir það þó öll
merki séu svo augljós, sem raun
er á orðin, þá er þó fjöldinn
allur, sem ekki vill trúa sínum
eigin augum, og jafnvel ekki sín
um hungraða maga, heldur tel-
ur sér trú um í barnslegri fá-
fræði, að þetta sé aðeins stund-
ar kreppa, sem líði hjá eins og
hægur blær. Og aðrir kenna
fólkinu að skoða þessa þreng-
ingu sem guðlega náðargjöf, er
þroskaleið sinni verið að setja sé nauðsynleg til þess að því
mark sitt og mót á stjórnarfars- verði greiðari vegur inn í guðs-
Tegt og hagfræðilegt fyrirkomu-
leg allra iðnaðarþjóða. Þetta er
ekki eins og einhver skólaspeki,
s. s. heimspeki eða guðfræði,
sem menn geta eytt 'tímanum í
að þræta um, í hálfgerðu mein-
ingarleysi, án þess að geta bú-
ist við að komast að neinum
ábyggilegum rökum. Þessi véla-
framleiðsla er bláber virkileiki,
sem birtist í því, að vélamar
gera mannshöndina óþarfa til
iðnaðarframleiðslu, nema að
mjög litlu leyti.
Afleiðingarnar verða svo þær,
að allur hinn mikli fjöldi verka-
lýðs karla og kvenna, sem hefir
ekkert að treysta á sér til lífs-
bjargar nema starfsorku sína,
sem í flestum tilfellum, eins og
standa sakir, er óseljanleg, verð
ur að hungra og fara allra lífs-
gæða á mis, en allur hagnaður-
inn af vélaiðjunni gengur til
þeirra, sem vélarnar eiga. Þetta
er ein af orsökum fyrir hinu
hörmulega hagsmunalega á-
standi, sem þjóðirnar eru nú
komnar í, og við köllum á voru
máli “kreppu”. Á þroskaárum
ríki.
En svo kemur þessi fræði-
mannanefnd, sem eg gat um hér
að framan. Og eftir tíu ára
rannsókn á þeim áhrifum, sem
vélaframleiðslan hefir á at-
vinnu og hagsmunalegt fyrir-
komulag þjóðanna, segja þeir
svo, að ekkert minna en alger
breyting á fyrirkomulagi fram-
leiðslu og skiftingu framleiðsl-
unnar, geti bjargað þjóðunum
frá hinum hörmulegustu eymd-
arkjörum í komandi tíð.
Til þess að gera sér ofurlitla
grein fyrir hinu tröllaukna
starfi, sem vélarnar afkasta, og
það með þeim undra hraða, er
almenningur hefir ekki gert sér
ljósa grein fyrir, skal eg leyfa
mér að nefna aðeins örfá dæmi
því til skýringar, sem um leið
benda á það, sem er að gerast,
og orsökina til hins almenna at-
leysis.
Framleiðsluhraðinn er það,
sem undir núverandi fyrirkomu-
lagi hefir hvað mest að gera
við hið ægilega atvinnuleysi.
Nefndin, sem eg gat um hér að
þessa vélaiðjutímabils, hafa | framan, staðhæfir það, að þrátt
menn litið hugsað um þá ógn-! fyrir það þótt mögulegt væri
arþýðingu, sem iðnaðarvéla- að nota til fulls allar þær fram-
aukningin felur í sér, nema að leiðsluvélar, sem til voru árið
þvíleyti sem hægt var að græða ! 1929, þá væri vart mögulegt
meiri peninga á iðnaðarfram- i að gefa meira en helmingi
leiðslunni, fyrir eigendur vél- j hins atvinnulauf.a lýðs vinnu,
anna, sem var mest fólgið í því, j þvf með sex mánaða stöðugri
að fækka sem mest að mögu-1 framleiðslu með þeim tækjum,
legt var þeim mannafla, sem áð- j sem til eru, yrði svo miklu
ur þurfti til framleiðslunnar, án meira af allskonar varningi
þess að láta sér detta í hug,
hverjar mundu verða afleiðing-
arnar. Og það sem skeð hefir,
komið á markaðinn, en nokkur
tök væru á að selja.
Það var álitið gott þrælsverk
1—1% tunnu af
Nú mala hinar
korni á dag.
fullkomnustu
og allar iðnaðarþjóðir heims j í Róm í gamla daga, að mala
eiga nú við að stríða, er þetta:
Verkalýðurinn er vinnulaus,
allslaus. Vélaeigandinn tekur til mylnur 30,000 tunnur á dag til
móts við hvern verkamann, er
við vélamar vinnur.
Síðan fyrst fóru sögur af,
hafa tigulsteinsgerðarmenn ald-
rei búið til fleiri en 450 tigul-
steina á dag. En hvað er nú?
Með hinum nýjustu vélum, er
sfn allan ágóða af framleiðsl-
unni. En eftir því sem fleiri
verða vinnulausir, eftir því
vándast málið fyrir vélaeigand-
num, að ná hagnaðinum, því
kaupgetan minkar stöðugt meir
og meir, og framleiðslan verð-
ur að minka að -sama skapi. — notaðar hafa verið til tigulsteins
Menn höfðu mjög lítið hugsað j gerðar, koma 400,000 til jafn-
Nokkrir vísindamenn og verk
um þessa hlið málsins fram að
lessum tíma. Eg átti tal við
einn af hinum svokölluðu “busi-
ness’’-mönnum þessa bæjar um
þetta mál fyrir nokkrum ár-
um. Hann gat ómögulega séð
að nokkur þörf væri á að gera
neitt frá stjórnarfarslegu sjón-
aðar á mann á dag, sem að
vélunum vinnur. Með notkun
tigulsteins til bygginga, eins og
var árið 1929, geta 200 menn,
er stöðugt ynnu að tigulsteins-
gerð, framleitt á ári nóg fyrir
öll Bandaríkin á sama tíma.
maður framleiddi að meðaltali
800 smálestir á ári. 1929 kom
til jafnaðar á hvern mann, sem
vann í jámnámunum “Marsebi
Range”, 20,000 smálestir.
Hlutfölinn eru svipuð á öll-
um sviðum stóriðjunnar, og er
alls engin vissa fyrir því að
vélfræðin sé komim á hæsta
stig. Það er stöðugt verið að
finna upp hraðvirkari og hent-
ugri vélar af öllum tegundum,
sem ná orðið til flest-alls sem
gert er, úti og inni, á sjó og
landi. Og aðal augnamiðið er
alstaðar það sama hjá vélaeig-
andanum: færri verkamenn,
fljótari framleiðsla meiri gróði.
Samkepnisbaráttan hefst með
vélaiðnaðinum, og hefir altaf
verið að aukast síðan um og
fyrir miðja síðustu öld. Fram
að þeim tíma, eða 1858, varð
samkepni og vélaframleiðslu lít-
ið vart, sem stafaði af því, að
þá var takmarkalaust olnboga-
rúm, fyrir þá aðallega einu
vélaiðjuþjóð — Englendinga —
að setja iðnaðarvarning sinn á
heimsmarkaðinn.
En svo fer smátt og smátt að
verða breyting, og eftir 1874
’ærður hún gagnger á slíku. Þá
”ara Þióðverjar að koma á hjá
sér stóriðju, og keppa um sölu
á heimsmarkaðinum við Eng-
’endinga. Og þekking í vélfræði
”g efnafræði, sem blómgaðist
í því landi með þeim undra
’iraða, sem dæmi voru ekki til
áður, urðu til þess, að iðnaðar-
framfarir þeirra urðu svo stór-
stígar. að nágrannalöndunum
fór ekki að lítast á blikuna, —
sölutækin fóru að verða minni
og hver þurfti að verða á undan
öðrum á markaðinn, og geta
selt ódýrar en aðrir. En til þess
að þetta væri hægt, þurfti að
'’inna ný og ný ráð til þess að
geta framleitt fljótar og ódýr-
ar en sá næsti, og vélfræðing-
ar, efnafræðingar og iðnfræð-
ingar, réðu fram úr þeirri gátu
með því að finna upp hraðvirk-
ari vélar, og um leið gera stór-
iðjueigendunum mögulegt að
spara svo mikið af verkamönn-
um, sem þeir áður þurftu með,
og á þann hátt geta dregið sér
mestallan ágóðann af fram-
leiðslunni. Þetta gekk nokkuð
slysalítið fram til síðustu alda-
móta. Þá fór að þrengjast um
markaðinn, sérstaklega eftir að
Bandaríkin fóru að keppa um
söluna af nokkurri alvöru, á
heimsmarkaðinum. Evrópuþjóð-
irnar beittu ýmsum brögðum til
bess að afla sér viðskiftavina,
á kostnað nágranna sinna, ef
svo horfði við. Út úr því varð
kepnin hlífðarlaus. Enda um
þær mundir var farið að bera
mjög á atvinnuskorti hjá flest-
um iðnaðarþjóðum Evrópu.
Auðurinn safnaðist í fárra
manna hendur, sem sVo réðu
mestu um utanríkismálastefnu
hlutaðeigandi þjóða. Með öðr-
um orðum: utanríkisstefna þjóð
anna varð verzlunarstefna, sem
hafði fyrst og fremst fyrir aug-
um, að ná svo og svo miklum
einkaréttindum á auðlindum
fjarlægra landa og þjóða, með
illu eða lægni, og um leið að
bola öðrum frá viðskiftum á
þeim svæðum. — Til þess að
vernda þessi einkaréttindi, setti
hver þjóð svo mikið af herliði,
sem þurfa þótti til þess, bæði
að halda keppinautunum úti, og
bæla lýðinn í þessum löndum
undir vald sitt, til þess 'að geta
notað hann til að vinna hráefn-
in fyrir sig fyrir sama og ekkert
kaup, og svo smátt og smátt
að nota hann til iðnaðarfram-
leiðslunnar. Afleiðingin af þessu
varð sú, að atvinnuleysi og ör-
birgð fór að verða almenn í
heimalöndunum, og öfund og
hatur á milli hinna ýmsu þjóða
óx í hlutföllum við það, hver
helzt bar sigur úr býtum í þess-
ari látlausu samkepnisorustu.
Ástandið var orðið þessu líkt
1914. Og allir vita hvað skeði.
Síðan árið 1923 hafa hin
Fyrir 80 árum þótti mikið í j stærstu spor verið stigin í að
auka framleiðslu á starfsorku,
til notkunar við vélaiðnaðinn.
Hér í voru landi telst svo til,
að raforkuframleiðsla hafi auk-
ist á árunum 1926—29 um 50
prósent; og eftir skýrslum að
dæma, er það nokkuð svipað í
öðrum löndum, þ. e. 33—45%.
Svo nú er þegar fyrir'hendi svo
mikil vinnuorka, að vöðvaorku
mannanna þarf hér eftir ekki
að nota, nema að mjög litlu
leyti til iðnaðarvinnu. Þekking
manna á náttúrufræði, efna-
fræði og vélfræði, er komin á
svo hátt stig, og heldur áfram
að aukast. Menn þekkja nú
orðið svo fjölda marga vegi til
að framleiða og auka fram-
leiðslumagn margra fæðuteg-
unda, og þannig fyrribyggja
fæðuskort. Flutningstæki svo
fullkomin, að ef eitthvað vant-
ar á einum stað, þá tekur það
ekki nema svo að segja augna-
blik, að koma nauðsynjunum
þangað, sem þeirra er vant. —
Alt þetta er dýrðlegur ávöxtur
þeirrar þekkingar, sem menn-
irnir þegar hafa aflað sér. En
mér finst eins og líkja megi,
þekkingar framför mannanna,
að því er snertir skifting og
notkun hinna framleiddu auð-
æfa, og lífsnauðsynja, við stærð
fræðisnám. Mennirnir eru
komnir það langt á leið, að þeir
kunna að margfalda, og það
snildarlega vel. En meðan ekki
er lengra komið í reiknings list-
inni, verður vart, margbrotnara
reikningsdæmi reiknað rétt. Það
þarf að læra að deila, og það
sýnist að vera hlutverkið, sem
nú liggur næst fyrir, að læra að
skifta ávöxtum iðjunnar með
meiri sanngirni, þessum tak-
markalausu nægtum, sem vits-
munastarf mannanna, hefir gert
mögulegt að framleiða.
Geti menn ekki látið sér skilj-
ast þá nauðsyn, þá er vandséð,
hvað bjargast, af hinni svoköll-
uðu siðmenningu vorra tíma.
Eg vildi gjarnan óska þess að
sem flestir íslendingar þyrðu að
ganga í þann námsmannahóp,
sem setja sér það markmið, að
læra og kenna öðrum þá speki,
að hin eina leið til frelsunar,
frá því neyðarástandi sem nú
er, og blasir við í enn ægilegri
mynd, er þjóðeign allra fram-
leiðslutækja, og allra hráefna.
Þá fyrst geta mennirnir fram-
leitt, lífsnauðsynjarnar sér til
notkunar, en þá hverfur úr sög-
unni, hin ömurlega gróðafram-
leiðsla á kostnað verkalýðsins.
Látum oss íslendinga þora að
halda þessari kenningu hátt á
lofti. Þá mun íslendinga minst,
er betra og réttlátara rnannfé-
lag verður reist á rústum þess
sem er. Eg treysti því að þeim
íslendingum fjölgi með hverju
nýju ári, sem hafa: vit, þrótt og
hug, til að brjótast úr viðjum
gamals vana, og rangfa og ó-
mannúðlegra erfikenninga, og
samlaga sig fylking hinna nýju
hugsjóna, er setja sér sem mark
og mið, að stýra mannlífinu, og
mannfélögunum inn á sólríkari,
fegurri og friðsælli framtíðar-
lönd, þar sem jöfnuðurinn verð-
ur fyrsta og æðsta boðorðið.
KANARÍFUGLINN
Sönn saga.
I.
Fyrir ekki mjög löngu síðan
kom eg í hús til kunningja
minna hér í Winnipeg. Mér var
boðið til stofu. Eg var aðeins
rétt seztur niður, þegar eg heyri
dillandi fagran og skæran fugla
söng kveða við rétt hjá eyra
mér. Mér fanst sem snöggvast
að sumarið væri komið með öllu
sími skarti, blíðu og unaði. Eg
sá í huga mér grænar ekrur
og laufguð skógartré og fugl-
ana flögra grein af grein, syngj-
andi glaða og frjálsa. Þessu Var
samt ekki þannig varið. Þetta
yar að vetrarlagi og fönn og
gaddur fóðruðu alla náttúruna
hvítum og köldum línvoðum.
Fór eg nú að líta í kringum
GIGT
Snöggur bati af þraut-
reyndu meðali—75c
askja ókeypis.
Það er engin þörf á að drag-
ast með nagandi gigtarverkjum
og þjáningum, þegar það er af-
ar auðvelt að ná í lækningu, er
þúsundum manna, sem þjáðst
hafa af gigt, hefir að góðu kom-
ið. Alveg sama hvað þrálát og
gömul meinsemd þessi er, er á-
stæðulaust að örvænta. Þótt öll
önnur lyf hafi brugðist, þá má
vel vera að Delano’s Rheumatic
Conqueror, sé einmitt meðalið,
sem við á í yðar tUfelli, og til
þess að gefa yður kost á að
reyna það, þá bjóðum vér að
senda yðUr ókeypis 75c öskju.
Látið ekki daginn líða en send-
ið nafn yðar og heimilisfang til
F. H. Delano, 1802 M. Muitual
Life Bldg., 455 Craig St. W.,
Montreal. Ef yður sýnist megið
þér senda lOc upp í umbúðir og
burðargjald.
mig, og kom þá auga á háan,
gyltan stand á gólfinu í öðr-
um enda stofunnar við glugg-
ann. Á toppi hans var stórt,
logagylt og skrautlegt fugla-
búr, með fáguðu og útskomu
gleri á öllum hliðum. Fuglabúr
þetta var mjög fagurt og meist-
aralega úr garði gert, og hlaut
að vera samboðið hverjum söngv
fugli. En hvemig stóð á þessu?
Búrið var tómt! Hvar var söng-
fuglinn? Enn kvað við í eyra
mér hin dilandi fagra og skæra
rödd. Eg leit upp fyrir mig.
Ó! Þarna var annað búr, lítið,
gamalt og óásjálegt. Innan í
þÝí voru tvær sívalar slár, og
neðan úr toppi þess hékk svo-
lítil róla. Þar sat lítill, fagur
fugl og vaggaði sér á slánni, og
söng svo dillandi glaðlega, sem
ætti hann allan heiminn.
Mig furðaði á því, að fuglinn
skyldi ekki heldur hafður f
fallega, gylta búrinu, svo eg
hafði orð á því við húsfreyju
og spurði, hver væri orsökin.
“Það er nú góð og gild á-
stæða til þess,” svaraði hús-
freyjan og leit ástúðlega og
brosandi til söngvarans litla í
búrinu.
Og nú skal eg segja ykkur
söguna af kanarífuglinum litla,
alveg eins og húsfreyja sagði
mér hana. Sagan þykir ef til
vill ekki sennileg. En samt get
eg fullvissað ykkur um það, að
hún er alveg sönn. Og má af
sögunni ráða að hin smærri dýr
merkurinnar og loftsins hafa
meira vit en margur hyggur.
Þau hafa sína gleði, þrá, sökn-
uð og minni, þó þeim sé varnað
þess að láta mannveruna skilja
sig.
n.
“Tiny” litli — en svo var
fuglinn kallaður — var búinn
að eiga heima í þessu búri síinu