Heimskringla - 07.03.1934, Blaðsíða 1

XLVIII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 7. MARZ 1934. -
NÚMER 23.
FRÉTTIR
SLEPPUR ÚR FANGELSI
Úr Headingly-fangelsinu slapp
síðastl. sunnudag 19 ára gam-
all fangi, Tony Sitoski að nafni.
Hann náði í sög og sagaði * í
sundur járngrindurnar fyrir
glugga fangaklefans. — Hann
hafði verið dæmdur í 23 mán-
aða fangavist fyirr þjófnað úti
í Portage La Prairie, þar sem
hann átti heima. Hans var ekki
saknað fyr en um háttatíma á
sunnudagskvöld og hefir því að
líkindum haft nægan tíma að
forða sér. Hann er ófundinn.
(Síðari frétt hermir að hanní
hafi náðst út við Rosser í Mani-
toba).
INSULL SKIPAÐ ÚR LANDI
Samuel Insull var gefin skip-
un um það s. 1. laúgardag að
hverfa úr Grikklandi. Dvalartími j
hans hefir upp aftur og verið j
framlengdur í Grikklandi, en!
það verður nú ekki lengur gert.
Ætla menn að hann fari til Sýr-,
lands.
$15 FYRIR ORÐIÐ
Handrit af bók, sem Charles l
Dickens skrifaði fyrir 85 árum
síðan um Krist, (The Life of
Our Lord), hefir nýlega verið
keypt, og er nú verið að gefa
bókina út. Voru $15. greiddir
fyrir hvert orð í handritinu. —
Bókin er saga Krists og var
skrifuð til þess að fræða börn j
skáldsins um hann. Sagan er
nú birt víða og meðal annars í
blaðinu Winnipeg Evening Tri-
bune. Hún er skrifuð á uúdur
fögru og léttu máli, við hæfi
barna að lesa.
“RASPUTIN OG RÍKIД
Það er nafn á hreyfimynd,
sem sýnd hefir verið um allan
heim s. 1. eitt eða tvö ár. Er
hún um morð Rasputins. En
rússnesk prinsessa Irena Yous-
soupoff að nafni telur óþokka
kind eina í myndinni, eiga að
tákna sig. Er hún því að hefja
mál á móti hreyfimyndahúsun-
um, sem myndina hafa sýnt.
Var síðast liðinn mánudag
"kveðinn upp dómur í máli prin-
sessunnar gegn Metro-Goldwyn
Meyer félaginu. Vorú henni
dæmdar $125,000 og félaginu
skipað að sýna ekki myndina.
Við réttar höldin játaði mað-
nr hennar Prince Youssoupoff,
að hafa verið einn af þeim er
drápu Rasputin. Myndin gefur
til kynna samband eitthvert
milli prinsessunnar og Rasput-
in.
Eftir þennan málasigur prin-
sessunnar er talið víst, að hún
sæki mál á hendur hverju
breyfimyndafélagi sem myndina
hefir sýnt, í hvaða landi sem er.
DJARFIR FANGAR
John Dillinger, bankaræningi
og manndrápari, rúddi sér leið
út úr fangelsinu í Crown Point
I Indiana s. 1. laugardag. Gekk
hann með stórri byssu að fanga
vörðum og öðrum, rak þá inn í
fangaklefana ,tók lykla fang-
elsisins af þeim og fór sjálfur
út, en lokaði þá inni. Með hon-
um við þetta var negri, sem
einnig var fangi.
Þegar þeir komu út, gengu
]>eir yfir að bílastöð, heimtuðu
hraðskreiðasta bílinn og bezta
bilstjórann og fóru af stað.
Var alllengi ekið með þá, en
þegar þeir voru komnir einar
50 til 60 mílur burtu, ráku þeir
bflstjórann og mann sem með
honúm var út úr bílnum og
kváðust héðan af ætla að fara
einir sinna ferða. Dillinger gaf
bflstjóra vindling og $4. í pen-
ingum, fyrir fargjald heim,
kvaddi með handabandi og þaut
af stað. Alla leiðina hló hann
og gerði gaman að fangavörð-
unum um leið og hann sagði
frá, að vopnin sem hann hefði
haft, hefðu einungis verið sóp-
skaft og rakhnífargarmur. —
Hann var í tugthúsinu fyrir rán
og morð. Fundist hefir hvorug-
ur fanganna ennþá. Gizkaði
bílstjóri á, að þeir mundu halda
til Chicago.
“MUDDY YORK”
Síðast liðin mánudag hélt
Toronto-borg 100 ára afmæli
sitt. Var borgin mjög prýdd og
fór minningarathöfnin fram
með mikilli viðhöfn. Uppruna-
lega nafnið á borginni, var
“Muddy York”.
BANKI RÆNDUR OG
STÚLKUM STOLIÐ
í bænum Sioux City í Suður-
Dakota var banki rændur í gær
og ekki einungis ærnu fé stolið,
heldur einnig fjórum stúlkum,
sem störfuðú í bankanum. Ræn-
ingjarnir voru sex, vel vopnaðir
og í bílum. Þó um þúsund
manns sæu ránið fara fram,
varð því ekki aftrað.
Féð sem stolið var er talið að
hafa numið alt að því $20,000.
Það var Security National Bank,
sem rændur var.
Stúlkurnar ráku ræningjarnir
inn í bíla sína og voru svo
horfnir. Er óttast að þeim muni
ekki verða slept, verði ræn-
ingjum ekki náð, nema gegn
ærnu lausnargjaldi.
FRÁ fSLANDI
Tveir menn reknir
úr útevgsbankanum
Rvík. 14. febr.
Út af sögusögnum sem ganga
í bænum úm fjársvik í sambandi
við burtför starfsmanns frá Út-
vegsbankanum, sneri Nýja dag-
blaðið sér til bankastjórnarinn-
ar í gær til þess að fá upplýs-
ingar um þetta mál.
Bankastjórinn skýrði blaðinu
frá, að starfsmaður þessi við
bankann hafi gert sig sekan um
að veita “yfirdrátt” á reikningi
án þess fyirfram að hafa fengið
til þess samþykki bankastjórn-
arinnar, eins og stranglega er
fyrirskipað.
Þegar uppvíst varð um þetta
var starfsmanni þessum þegar
vikið frá starfi, en “yfirdráttur-
inn” tafarlaust innheimtur. —
Hefir bankinn því ekkert tjón
beðið af þessu, segir banka-
stjórnin.
Maður sá, er hér er um að
ræða, og vikið hefir verið frá
starfi, heitir Ólafur Friðriksson.
Öðrum manni, Ingólfi Jóns-
syni, hefir einnig verið sagt upp
starfi sínu í bankanum, en
ekki er það í neinu sambandi
við brottvikningu Ólafs Frið-
rikssonar.
* * *
Ungmennafélagar heiðra
Gunnar Gunnarsson
Rvík. 14. febr.
Ungmennafélagar héldu fund
í fyrrakvöld í Kaupþingssaln-
um og var húsfyllir. Var þetta
einn af þeim fundum, sem þeir
kalla “Farfuglafundi”, en þar
eru saman komnir ungmenna-
félagar víðsvegar að úr öllum
landsfjórðungum.
Á þessum fundi samþyktu
fundarmenn í einu hljóði að
senda eftirfarandi símskeyti:
Gunnar Gunnarsson, Fredsholm
Birkeröd, Danmark.
Fundur Ungmennafélaga víðs-
vegar af íslandi hefir í kvöld
hlustað á fyrirlestur Sigurðar
Skúlasonar og sendir yður eftir-
farandi kveðjur:
Unga ísland hyllir hið mikla
skáld sitt Gunnar Gunnarsson
og árnar honum allra heilla. *
* * *
Fjórir menn kærðir
fyirr landráð
Rvík 13. febr.
Eins og flesta bæjarbúa mun
reka minni til, urðu töluverðar
ryskingar hér á götunum u'm
kvöidið 9. nóvember s. 1. út af
því að hakakrossfáni hafði verið
tekinn af þýzku skipi, sem lá
hér í höfninni.
Mál þetta hefir verið í rann-
sókn síðan, hefir Ragnar Jóns-
son fulltrúi haft rannsóknina
með höndum. Niðurstaðan af
rannsókn þessari hefir svo orð-
ið sú, að Einar Olgeirsson og
Brynjólfur Bjarnason ritstjóri
Verklýðsblaðsins hafa verið
kærðir fyrir landráð.
Alþýðublaðið hefir undanfar-
ið flutt greinar eftir Þórberg
Þórðarson, er hann kallar
“Kvalaþorsti Nazista”. Út af
ummælum í þessum greinum
kærði Þýzka stjórnin. Málið var
rannsakað, og nú hefir eftir
boði dómsmálaráðherra verið
höfðað opinbert mál á hendur
Þórbergi Þórðarsyni og F. R.
Valdimarssyni ritstjóra Alþýðú-
blaðsins. Eru þeir einnig kærð-
ir fyirr landráð.
Grein sú, sem þessir menn
eru kærðir fyrir bort á, er í 9.
kap. hegningarlaganna, en sá
kafli fjallar um landráð. Brot
gegn þessari grein varðar fang-
elsi, eða þegar málsbætur eru
20 til 200 ríkisdala sekt.
—Nýja Dagbl.
* * *
Útbreiðsla
kynsjúkdóma
Rvík. 15. febr.
Kynsljúkdómar hafa á síðari
árum töluvert aukist hér á
landi. Auk þess hefir syfilis,
sem er skæðastur allra kynsjúk- j
dóma, orðið hér landlægur síð-i
an 1932. Hinar tíðu samgöng-^
ur við útlönd eiga sinn þátt í
þessu.
Það helzta, sem gert hefir
verið til þess að vinna gegn
veikinni, er að veita sjúklingum
ókeypis læknishjálp. Allströng
lög úm það, hvernig þeir er
veikjast skuli haga sér hafa ver-
ið gefin út. Skulu sjúklingar
tafarlaust vitja læknis og hlýða
hans fyrirskipunum. JafnVel
hefir komið fyrir að menn hafi
verið dæmdir eftir lögum þess-
um í fangelsi. í mörgum lönd-
um eru lög um varnir gegn kyn-
sjúkdómum mjög ströng, og
liefir sýnt sig að það hefir verið
eitt bezta ráðið til þess að út-
rýma þeim.
Allmikil hjálp hefir hér verið
að því að sjúklingar hafa fengið
ókeypis læknishjálp. Á síðastl.
ári komu t. d. um 300 sjúkling-
ar til Hannesar Gúðmundsson-
ar læknis. En sökum vöntunar
á sjúkrahúsi fyrir þá, er sýkz^
hafa af kynsjúkdómum, hefir
verið mjög erfitt að hefta út-
breiðslu veikinnar.
Nú er verið að ljúka við
sjúkrahús, sem ætlað er ein-
göngu fyrir þessa sjúklinga. —
Mun það geta tekið á móti 15
sjúklingum. Rúm verða þar
fyrir 10 manns, sem ætlast er
til að fái ókeypis sjúkrahúsvist.
Slíkt er nauðsynlegt, því ilt er
það að skipa t. d. fólki, sem
enga möguleika hefir til þess að
greiða fyrir sig, að dvelja á
svona sjúkrahúsi, og láta það
fara á sveitina.
Vonandi verður hið nýja
sjúkrahús að miklu gagni í bar-
áttunni gegn kynsjúkdómunum.
—Nýja Dagbl.
JÓN T ÓMASSON,
26. okt. 1892—3. febr. 1934
PRENTARI hvarf af alfara veginum, heilsu-
_______þrotinn í heilsuleit, undir hinn
jmyrka væng sjúkrahælisins, þar
sem önn dagsins er snúið upp í
þjáningu og andvökunni upp í
!baráttúna við dauðann. Vér
Ivildum ekki trúa því þá, að svo
skamt væri eftir til skilnaðar-
ins, sem raun hefir á orðið, þó
hinsvegar væru skýr merki þess,
jað batinn drógst.og hver dagur
og vika fjarlægðu hann meir og
;meir hinu starfandi lífi. Vér
jhéldum að fresturinn yrði
jlengri, hann næði svo heilsu
jsinni að einhverju litlu leyti aft-
jur, að hann fengi snúið sér að
; því, sem hugur hans þráði á-
jkveðnast nú, er hann gat lítið
-fram og til baka og umhugsun-
ar fresturinn gafst með sjúk-
------- jdómslegunni, en hversdags ann-
Eins og um var getið hér í ir erfiðisdagsins og fásinni
blaðinu 7. f. m. andaðist Jón vinnuþreytunnar höfðu slitið
prentari Tómasson á St. Roche honum úr hönd. Hann gerði
spítalanum aðfaranótt laugar- sér vonir um það sjálfur, því
dagsins 3. febr. Var hann þá eiSi var honum auðið að hugsa
búinn að liggja rúmfastúr í nær a annan veg. Enn var svo und-
því heilt ár, veiktist 1. marz ur margt ógert af því sem
1933. Jarðarför hans fór fram hrifning æsku áranna fyrir
frá Sambandskirkjunni fimtu- sannleik og skynsemd höfðu
daginn næstan eftir, 8 s. m. fengið honum að gera. Enn
Líkmenn voru fyrri samverka- voru stundirnar svo fáar, enn
menn hans við Heimskringlu; svo shamt liðið af degi, að svo
Björn Pétursson kaupmaður, er matti rirðist, sem ^ alllangur
um nokkur ár stjórnaði prent- sP°iur væri eftir til sólarlags.
smiðju Heimskringlu fyrst fyrir Kynni mín af Jóni Tómassyni
hönd útgáfufélagsins, en síðar byrjuðu skömmu eftir að hann
upp á eigin reikning. Vann kom til þessa lands fyrir 16 ár-
Jón hjá honum öll þau ár. —um síðan. Hann var ungur
Barney Finnsson; Karl Bar- maður þá — 25 ára gamall —
sten; Jón Samson, prentari; fyltur frelsis og framfaraþrá og
Jack Townley og Herbert Gib- lönguninni til að verða hverju
bons. — Útfararræðuna, flutti góöu málefni að liði. Hann
séra Rögnv. Pétúrsson. Með því kom mér fyrir sjónir, á sama
að æfiatriða Jóns er þar all hátt og hann mun hafa komið
ítarlega getið er ræðan birt og öllum öðrum fyrir sjónir, er
látin fylgja þessum'orðum. jhonúm kyntust, sem sjaldgæfur
Jón tók all ákveðinn þátt í maður að mörgu, og flestu leyti.
félagsmálum, heyrði hann til Og sú varð reynd mín, eftir því
Þjóðræknisfélaginu frá því að sem viðkynningin jókst. Hið
það var stofnað, prentara félagi skýra upplit hans, hinn góð-
Winnipegbæjar um nokkurn mannlegi svipur, er yfirhvfldi
tíma, og Sambandssöfnuði, átti rauna og þunglyndisblær, er gaf
sæti í safnaðarnefndinni og var tilkynna einstæðingsskap, hin
féhirðir safnaðarins um nokkur djúpbláu og gáfulegu augu,
ár. Þá var hann og meðlimur, báru með sér, að á bak við
Viking Press félagsins og í út-(þessa mynd, hvíldi óvanaleg
gáfunefnd Hkr. um tveggja ára samúð, góðvild, trygglyndi,
skeið. Lengst af eftir að hann (hreinskilni og viðkvæmni, er ef
kom hingað til bæjar átti hann|til vill var þess valdandi, að
heima hjá Bergsveini timbur- , hann dró sig meira í hlé en ann-
meistara Long en síðari árin ars hefði verið svo það þyngdi
hjá móðursystur sinni Mrs. J. hugsanir hans og dró úr lífs-
Barsten að 701 Victor St. — gleðinni, einkum síðari árin. —
Meðan á veikindunum stóð|J°n var tröll tryggur maður og
reyndist hún honúm sem hin svo samrýmdur vinum sínum,
bezta móðir, vitjaði hans í sjúk- að þeirra frami var hans frami,
dómslegunni stöðugt og ráðstaf- þeirra velgengni hans velgengni,
aði öllu fyrir hans hönd bæði °g niun hann oft hafa sett sig
fyrir og eftir andlát hans. |í þeirra spor, svo að alt aðkast
í þeirra garð, varð að persónu
Ræðan
Við þeim eg tek, í hliði nýrra heima
sem hafa’ ei borðorð fyrir lifs síns
vörð,
en sinni önd og eilífðinni gleyma
í önnum sinum við að bæta jörð— , , * _ • , , m ,,
sem vit er trú, og viljinn bænagjörð. lata Þá Verða f^lr ÞV1’ Skyldu
Andv. IV./213
legri móðgun gagnvart honum
sjálfum. Þegar aðstaðan var
sú, að hjá því varð eigi komist
að einhver bæri skarðan hlut,
vildi hann heldur bera hann, en
Ein hjá mér sú vona viðreisn
vakir á skari framtímans:
Síðar verður þrekið þeirra
þjónn í ríki sannleikans.
Andv. V. 196
Vér erum hingað komin, þar
rækni hans var frábær gagnvart
þeim störfum er hann tók - að
sér, svo að þar mátti honum á-
valt treysta, og gaf hann sér
hvorki hvíld né næði fyr en frá
þeim var gengið á þann hátt Sem
hann vildi. Þessi skyldurækni
hans var óaðskiljanleg sann-
sem glaumur og háreysti tím-j leilfsást hans og réttlætistilfinn-
ans hverfur fyrir draumkyrð ^ ingu. Sá sem ekki er trúr því
eilífðarinnar, til þess að kveðja sem í hönd hans er lagt er ekki
tryggan drenglyndan og einlæg-! einlægur réttlætisvinur eður
an vin, er var oss sumum, meðal
þeirra kærustu samferðamanna,
er vér höfum eignast á lífsleið-
inni; hreinn og í hugsun og
orði, tallaus gagnvart sjálfum
sér og öðrum og að gáfnarfari
°g glöggskygni meðal þeirra erlherðum hins stríðandi lýðs,
framarlega standa. — Vér erum heldur og af hugsun þeirra og
hingað komin til þess að fylgja skilningi. Hann var ófáanlegur
Jóni Tómássyni fótmálin sein- ih að semja sig að því, sem
ustu, til grafar. jskynsemi hans og skilningur
Það er nú senn ár, síðan hann sögðu honum að væri rangt,
sannleikselskandi.
Að Jón var hvorútveggja kom
vel í ljós í afstöðu hans gagn-
vart öllum mannfélags málum.
Hann vildi ekki eingöngu stuðla
til þess að losa ánauðar okið af
hversu sem það var gylt, við
hversu mikla hefð eða vana
sem það hafði að styðjast, og
hversu ósaknæmt sem það var
látið sýnast. Honum var
heimskan ekkert kærari fyrir
það þó hún væri gerð aðgengi-
leg með útskýringum er hjengu
í lausu lofti. Ekki þó hún væri
gerð svo til fara, að ekkert
þyrfti á því að bera að það væri
blettur á samvizku manna og
réttsýni, að veita henni viðtöku.
Svo einlæg var hollusta hans og
lotning fyrir hinu sanna og
lönguninn að afla því fylgis. —
Það gerði hverjum gott að
kynnast þessu drenglynda inn-
ræti hans, og frá þeirri viðkynn-
ingu var eigi annað hægt,
að bera en traust og einlægan
vinarhug til hans. Allir fundu
að þessir eiginleikar sviku ekki.
Jón var framsóknar maður,
óhlutsýnn og hófsamur eins og
allir þeir er fremur leggja eyra
við rödd skynseminnar en glam-
ri málamúgsins. Hann bar
skelfing litla virðingu fyrir há-
reystinni, og fanst ósennilegt
að alvarleg hugsun bæri slííkan
bvming. Jafn frábitinn var hann
líka munn mýkinda hjálpræðis
hjalinu, sem eins og ómálga
barn myndar stöðugt til sama
orðsins. Hann vildi finna í orð-
um, ávísan á einhverja hugsun,
er reyndi að gera grein fyrir
lífinu' á einhvem hátt. Hann
hafði hið mesta yndi af öllu er
vel var sagt, hvort heldur það
var í bundnu eða óbundnu máli.
Enda ólzt hann upp við það.
Jón fæddist um það leyti sem
hin nýja sjálfstæðis og tilhreins-
unar stefna fór að gera vart við
sig í voru íslenzka þjóðlífi. Þor-
steinn og Stephan G. eru byrj-
aðir að kveða. Það átti fyrir
honum að liggja að kynnast
þeim báðum og fella til þeirra
einlægan vinarhug. Áskoranir
til íslenzku þjóðarinnar, að rísa
upp, til manntaks og framtaks,
vorú að láta meir og meir til
sín heyra. Sjálfstæðiskröfumar
voru að færast í aukana og áttu
skamt í land, • til fullkominnar
viðurkenningar, það var ársæld
mikil fyrir þá sem þá fæddust
og voru að alast upp.
Fyrír jafn samúðarfullan og
móttækilegan huga og Jóns,
gat eigi hjá því farið að hann
yrði snortin af anda þeirrar tíð-
ar. Hrifningin varð margföld.
Það var engin tilviljun, eftir að
hingað kom, að hann skipaði sér
úndir merki þjóðræknishreyf-
ingarinnar og fylti flokk þeirra
mann er tóku sér það leyfi að
hafna og velja í trúarefnum,
eftir því sem þekking, skynsemi,
sannfæring og samvizka vísaði
til. Trúarskoðanir Jóns kvik-
uðú aldrei frá boði samvizkunn-
ar eða sannfæringu; en það sem
fyrir utan hvortveggja lá gat
hann aldrei og vildi heldur ekki
tileinka sér, sem trú. Það var
sama undir hvaða nafni það
gekk eða hverju það hét, til
umbunar eða launa. Til einu
launanna sem hann vonaði og
lét sér nægja voru þau, sem
veitast fyrir það að vera trúr
sinni beztu vitund og beztu getu.
Til hinna varð ekki unnið, þó
öðlast mætti þau, með því að
selja af sjálfum sér, einhvern
hluta, einhvem ósýnilegan hluta
sjálfsvirðingar, sannfæringar og
hreinskilni og ganga á mála við
það sem aldrei verður úr hug-
anum skafið að annað sé en hé-
gómi. Guðsdýrkun hans var sú,
að leitast við á allan hátt að
reynast meðbræðrum sínum
svo, að hann vilti þeim ekki
sjónir að neinu leyti. Traúst
hans á lífinu var örugt, á varan-
leik þess og gæðum, og á rétt-
Frh. á 5. bls.