Heimskringla - 07.03.1934, Blaðsíða 3

Heimskringla - 07.03.1934, Blaðsíða 3
WINNIPEG, 7. MARZ 1934. HEIMSKRINGLA 3. SlÐA legan sorgarleik atburðanna, sem hann er að lýsa, finni höf- undurinn til sárrar og örvænt- ingarfullrar þjáningar og sumt af misfellunum séu eins og högl, sem hrjóta af augum hans, þegar hann hefir starað sig hálfblindan á eymdina. Þá verðu'r jafnvel fegurð hlutanna í augum hans eins og ólæknandi sorg, af því að honum finst skaparanum mistakast svo oft með fegurðina. Það tekur vissulega gáfu samúðarinnar, að sjá eymdina í eins átakan- legu ljósi og Halldór sér hana, en til þess þarf hina kaþólsku trú á merki krossins, sem Halldór hefir auðsjáanlega mist, að gerast þá ekki um leið guð- lastari. Hin síðasta bók H. K. L. Fótatak manna, smásögusafn, er að sumu leyti isnyrtilegar skrifu'ð, en margt af því, sem áður hefir komið frá höfundar- ins hendi. Höfundurinn er að verða vandvirkari en áður og fágaðri f framsetningu. Það leikur naumast á tveim tung- um, hvernig sem mönnum ann- ars fellur við Laxness, að hann á fáa samlíka meðal söguskálda vorra í snildarlegri stílgáfu, þar sem honum tekst upp. Stíllinn er með köflum svo ljóðrænn og áferðarfagur, ramaukinn og þrunginn af mælsku, að hrein u'nun er að lesa hann, að eins þess vegna — en þar að auki eru sögurnar oft geisihaglega settar saman og óneitanlega litið skygnum augum á marga hluti. Laxness vantar aldrei lýsingarorð. Og honum virðist leika það í hendi, að skrifa hóflega og af hreinustu list, þegar hann vill það viðhafa. En svo skvettir hann sér alt í einu til af vekurðinni yfir á klúrasta brokk, þégar hann þykist þurfa að fara að skamma sunnudaga- skóla, trúarbrögð eða predika pólitískt innratrúboð upp úr þurru eins og sáluhjáparher- maður — eða hann seilist af- káralega langt í samlíkingar eins og þegar hann segir við konuna sem mest kysti hann úti á Atlantshafinu: “Þú ert að deyja af ást, eins og hundur’’. Og til frekari á- réttingar þarf hann að bæta því við, að þetta þurfi endilega að vera “mórauður” hu’ndur, sem átt er við. Hvað skyldi frú Björg Þorláksson segja um slíka sálarfræði? Yfirleitt þykir Halldóri Laxness gaman að þVí, að líkja mönnum við mórauða hunda. Þessi samlíking kemur víða fyrir í skáldskap hans. — Sagan af Nebúkaðnesar Ne- búkaðnesarsyni í lífi og dauða, er haglega tilbúin saga. Þessi persóna var maður, sem var slíkur einstæðingur í lífinu, að honum var ekki einu sinni unt þess að sofa í kirkjugarðinu'm, nema eina nótt. Hann var svo að segja etinn upp af mannfé- ekki í Reykjavík. Svona lagað- ar öfgar eru aðeins lýti á góð- um skáldskap. Og einkum verða þær hvimleiðar, þegar þær eru leiddar fram í ósmekk- legum orðatiltækjum. í sögunni frá Nýja íslandi, sem er annars sönn og rétt- ferðug lýsing á frumbýlings- baslinu þar og vel gerð saga, lýsir höf. ágætlega tilfinningum Torfa Torfasonar, þegar hann er að selja rollurnar sínar á uppboði, taka í hornin á þeim og leiða þær fram hverja af annari og svo tilfinningum hans, þegar hann sér kýrnar leiddar úr garði eins og “stórar fávísar konur”, og ókunnugir strákar ráku á eftir þeim með ólarspottum. Svo kemur þessi ósmekklega setning: “Um kvöldið eftir þetta uppboð datt honum ekki í hug að lesa bænirnar sínar, fremur en maður, sem hefir tekið í hornið á guði almáttugum, kalppað honum á lendina, selt hann og látið einhvern skeníti- legri hátt, án þess’ að sagan hefði tapað neinu’. Þetta hefir höfundinum fund- ist fyndið, þegar hann skrifaði söguna og látið það flakka. — Hugsunin er sjálfsagt sú, að í raun og veru hafi Torfa Torfa- syni þótt eins vænt um kind- urnar sínar og kýrnar eins og guð almáttugan. En vel hefði mátt segja þetta á einhvern skemtilegri hátt, án þess að sagan hefði tapað neinu. Og af slíkum smekkleysum úir og grúir ennþá hjá Laxness og er þjlð þeim mun sárgræti- legra, þegar þess er gætt að honum eru gefnar betri gáfur en svo, að hann þurfi að við- hafa slík ungæðisleg skrumara- brögð. Þrátt fyrir það, þótt flest af því, sem hér hefir verið sagt, séu skammir, þá er það skoðun mín að rithöfundahæfileikar Laxness séu svo yfirgnæfandi, að misfellurnar séu honum auð- veldlega fyrirgefandi, einkan- lega þar sem hér er um höfund að ræða, sem er í hröðum þroska, og líkindi eru til um að muni leggja niður barnaskapinn jafnóðum og honum fer fram í list sinni. Fótatak manna mun áreiðan- lega þykja skemtileg bók eink- um fyrsta sagan af góðu stúlk- unni, sem er mjög hóflega rituð skopmynd af smáborgaralegum siðferðisrembingi “betra fólks” í útkjálkaþorpi kringum alda- mótin, þar sem illa feðraður lausaleikskrakki verður til þess að loka dyrum milli nákominna ættingja svo árum skiftir. Sagan er eitt af því allra besta sem Laxness hefir skrifað, og sýnir að hann hefir kýmni- gáfu' í ágætu lagi. íslenzkir les- endur bíða eftir því með mikilli eftirvæntingu að sjá hvað úr Halldóri Kiljan Laxness muni verða. — Lesb. Mbl. frá um alla jörðina, þar sem j Konurnar eru sterkar og geta menn hafa farið. borið þungar byrðar, enda þykir Það virtist ekki að fornleifar! þeim metnaður í því að geta þessar tilheyrðu mjög fjarlægu tímabili því flest þau áhöld og vopn er fundust á Pitcairn, voru sömu tegundar og þau er brúk- uð voru á Tahiti og Nýja Sjá- landi, þegar hvítir menn fyrst komu þangað um miðja 18. öld. borið sem mest, maður sér oft sextán ára stúlkur bera 120 punda byrðar af akrinum, eða upp frá lendingar staðnum, upp í þorpið. Það hefir engin áhöld til flutninga, og ber þess vegna á sjálfu sér og kemur það mest Þrátt fyrir þennan fornleifa! á kvenfólkið. Einu sinni fengu fund, er því spursmáli þó ó-|eyjarbúar tvo múlasna, sem ---brúka átti til flutninga, en þeir svarað, hvaðan sú frumþjóð hefir komið, er eftir skildi hin- ar áminstu fommenjar; eð!a hvað af þeim hefir orðið. Það er um 800 mílur til Tahiti eyja- grúppunnar, sem er næst Pit- cairn, af bygðum eyjum. Svo það var” ekkert heima tak að bregða sér á næsta bæ. Jarð drápust strax og hafa þeir ekki reynt til að fá sér nein áburðar dýr síðan. Sunnudaginn sem eg var í eyjunni heimsótti eg helstu fjölskyldurnar og skoð- aði húsin. Þau eru öll um, eða mero-tréð, en mjög fá. Viður úr tafano trénu er gulur harður, og þykir hið besta efni til að búa til úr vönduð hús- gögn. Hið síðamefnda (mero- tréð) er svart og er mjög líkt rósvið, það er mjög endingar- gott, og þolir betur en nokkur j önnur trjátegund, áhrif lofts j og raka. Pyrstu húsin í ný- lendunni voru bygð úr því, og þau hafa aldrei verið málu'ð, eða á neinn hátt varin fyrir áhrifum veðráttunnar. Jarðvegurinn er mjög frjó- samur; þeir sýndu mér akra, sem höfðu verið teknar af tvær uppskerur á ári, í tíu ár, Þér sem notið— TIMBUR KAUPIÐ AF THE Empire Sash & Door CO., LTD. BirgSir: Henry Ave. F.ast Sími 95 551—95 552 Skrifstofa: Henry og Argjle VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA daga á eyjunni, með þessu góða fólki, þá samt fundum vér til saknaðar að skilja við það og eg er viss um að vér munum geyma kæra minningu um sam- fundi vora, við þetta góða ný- lendu fólk, þó oss auðnist aldrei að sjá það framar.” Wood, skipstjóri, hafði um- boð frá brezku stjórninni, til að semja við nýlendumennina um flutning af eyjunni, ef nokkur þau eru smá vindaugu til þess ís basalt> grænsteinn. Á hætta sýndist að vera á þwí. að að fá inn ferskt loft Sængur!eyjunni er aðeins ein tegund ,,eyJan 'æn of htl1 tl! að fram" aÖ a n , , '. , , S... af qnörfuelum sem hafa étt flyfJa hinum stoðugt fjolgandi klæðin voru úr lérefti, búnu til ar sporrugium, sem naía att ; / J ö & úrberkinapirs-mórber a trésins ;l>ar heima- fr^ fyrri tímum. | iunbyggjurum sinum. Eftir sem oz hefir verið brúkað til j skrlðdýr ei*u þar mörg, ormar miklð umtal og raðagerðir, varð klæðnaðar til þessa í flestutn pöddur; sumar pöddurnar; Það niðurstaðan, að ollu mundi klæðnaöar m þessa. i uesium f d- , . óhætt fyrst um sinn, því það 8Pf"nu°SCnu lí stóískaða svo — * -........... ómögulegt að rækta nema viss- Þau eru öll eins i laginu, bygð á háum' grunni úr og jörðin sýndist að vera eins bjálkum; tveir gluggar voru á fr.iósöm, og er fyrst var sáð í fræðissaga suðurhafs eyjanna j liverju húsi, sinn hvoru meginihana. Jarðvegurinn virtist að er lítt kunn, og allar þær bylt- j við innganginn, sem er á miðj- vera blendingur af vikurösku og ingar og breytingar sem þarjum veggnum, er fram snýr. — niold, ásamt miklu af járni, sem hafa átt sér stað, eru mönnumjRúmin eru hátt uppi, svo sitja ihinn ranð| lltur saf vel fil lítið meir en getgátur einar. jmá undir þeim, en fyrir ofan:kynna- Rjörgin eru mest megn- enn sem komið er. Englendingur nokkur, að nafni Brodi, sem nokkru síðar en hér er komið sögunni, kom til Pitcairn, og skrifaði bók um dvöl sína á eyjunni. Hann gerði talsvert að því að rann- saka eyna, og hefir eftirlátið greinilegar upplýsingar um forn- minjar þær er fundist hafa á eynni. Hann segir meðal ann- ars í bók sinni: “Það er engum vafa bundið að eyjan hefir verið bygð löngu áður en hvítir menn fundu hana; af öllum þeim forn- leifum er fundist hafa þar, benda þær til að svipað, eða samkynja fólk hafi þar búið, sem er á Tahiti eyjunum. Á- höld og vopn er fundist hafa, eru að mestu leyti þau sömu, og Tahiti menn brúkuðu. En að geta sér til um hversvegna að þessir frumbyggjar hafa yfir- gefið eyjuna, er næstum ó- mögulegt. Það er sjáanlegt að eyjan hefir smátt og smátt verið að minka. Stórstykki hafa hrapað úr henni, á ýmsum tím- um, þó langur tími kunni að hafa á milli liðið. Hið ægilega stórgrýti kringum hana, langt út í sjó, ber þess órækt vitni að svo hafi verið. Á eynni finnast til og frá leg- staðir, þessara fru'mstæðú frum- veggmyndir, og i elnu var amerísk stundaklukka, sem þó var eitthvað biluð og gekk ekki; þeir sögðu að sólin væri besta stunda klukkan og þeir þyrftu ekki aðra. Fólkið fór á fætur með sólar- uppkomu; þeir borða þegar þá svengir, ’sofa þegar þeir eru þreyttir, og í einu orði sagt nota tímann sem bezt til starfs, nema á sunnudögum, þá vinna þeir ekkert, en hafa guðsþjón- ustu samkomur tvisvar á dag. Eg borðaði miðdegisverð hjá John Adams, sem að þessu sinni var hafnsögu maður, en það er embætti sem þeir skift- ast á um. -Á borði var svínakjöt, berjamauk og sætar kartöflur. Sáldaður brauðávöxtur og kök- ur, og skorpusteik, sem eftir- matur. Öll nauðsynleg borðá- höld voru þar, svo sem: hnífar, gafflar, diskar og annað sem þénti til borðhalds. En eitt þótti mér vanta tilfinnanlega, en það var að hin góðmannlega hús- móðir og dætur hennar sátu væru ennþá blettir á eyjunni, sem taka mætti til tæktunnar, ar tegundir. Þegar vér vorum en erfiðleikinn væri í því fólg- tilbúnir að sigla burt frá eyj-jin> að sklfta Því meðal Þeirra er unni, buðum vér um borð, ein? Þyrftu þess mest með, til af- mörgu af nýlendu. fólkinu ogjnota- Fletcher Christian skifti hægt var að koma í bátana og -eyjunni í níu jafna parta. En þó vér hefðum aðeins dvalið fáa 1 Frh. á 7. bls. og NÝLENDAN Á PITCAIRN laginu með há og hausi, og not- UPPREISNIN Á "BOUNTY aður út í æsar með því að j kryfja skrokkinn seinast og stela beinunum. En líf hans sjálfs var eins og brot úr lagi, j “nöldur, sem altaf var að basla við að verða að tónum”, en hepnaðist það aldrei. Þýtt af G. E. Eyford Þessu er fyrirtaks vel lýst, en svo koma ýkjumar: Presturinn, sem jarðsýngur N. N. er náttúr- lega gerður að aumasta loddara, sem jafnvel skammast sín fyrir að veita N. N. þessa þjónustu, einkanlega af því, að kirkjan er tjölduð Tiðhafnartjöldum í til- efni af útför konsúlsins, sem fram átti að fara síðar um dag- inn. Þó er ekki haft meira við en svo, að yfir honum er flutt líkræða, sem presturinn hafði áður notað yfir “ómerkilegri utanbæjarkonu í vikunni sem leið”. Þetta spaug um prestinn er áhrifalaust af því að það eru ýkjur. Eins er um þá frásögn að N. N. hafi búið í “piano- kassa, bak við nokkur salerni niður við sjá”. Slíkt þekkist vestur á Kyrrahafsströnd, en Framh. Hann varð þess var að þess- ar rúnir, sem hann hafði heyrt frá sagt, voru öllu beldu'r mynd- ir, sem táknuðu: sólina, tunglið, fugla, og þar á meðal mjög illa gerðar manna myndir. Auk þessara sannana fyrir því að einhverntíma áður hefðu menn búið í eyjunni, voru honum sýnd, steinspjót, örvaroddar, og steinaxir ,er fundist höfðu til og frá um eyna. Þessi fornmenjafundur, á þessari afskektú eyju, er all merkilegur, enda vakti hann mikla eftirtekt, meðal fomfræð- inga er fréttin um það barst út um heiminn. Þessar foramenjar, sem fund- ist hafa á Pitcairn, svara að öllu leyti til þess, sem fundist hefir, sömu tegundar bæði í Ameríku og Evrópu, og til og byggja, undir stórum tilhöggn- ekki til borðs með okkur karl- um hellu steinum, sem siáan- mönnunum, en það er ekki sið- j lega hafa verið lagðir ofan á ur hjá eyjarbúum að konur sitji að borði með karlmönnum, svo eg varð að láta mér það nægja. Matreiðslu ofninn er mjög sér- líkin. Litlar sem engar líkams- leifar hafa fundist í þessum gröfúm. Það er líklegast að pöddur og ormar, sem mikið er kennilegur og hafði eg aldrei af þar í moldinni, hafi jetið alt slíkt upp til agnar. 'Ýmgir munir úr steini, hafa og fundist á eynni, er hugsanlegt er að næst eru heitir steinar lagðir séð slíkt áður. Hola er grafin í jörðina, og er botninn þakinn grænum pisang-blöðum; því þént hafi sem einhverskonar hús áhöld. Þar finnast og klunnalega til- búin steinlíkneski, sem líklega hafa verið guðamyndir, og sem slík tilbeðin. Grafi maðúr nokk- uð í jörðina, er að finna til og þar ofan á, og þeir svo þaktir á sama hátt með grænum blöð- um, þar ofan á er það lagt, sem á að steikja, vafið grænum pis- ang blöðum. Svo eru nokkrir heitir steinar látnir í kring og svo er alt þakið blöðum, og frá undir sverðinum, steinspjót j loksins er holan fylt með mold og steinaxir og hnöttótta steina,' og torfalögð yfir. Maður gæti sem eru hér um bil pund að t hugsað sér að þannig tilreiddur byngd, sem brúkaðir hafa verið matur væri ekki lystúgur, en sem kastvopn. það er alt annað, maturinn er Árið 1849 kom Wood skip-jindæll og hreinn, því þessi lög, stjóri á skipinu “Pandora”, tiljundir og ofan á, af grænum eyjarinnar; hann hefir gefið blöðum, halda öllu stufi og ó- nána lýsingu af eyjunni og inn- ; hreinindum frá því sem steikt byggjurum hennar, og högum er. Það er áætlað að taki hálf- þeirra, eins og honum kom það an klukkutíma að steikja hænu fyrir sjónir. Hann segir meðal eða vænt kjötstykki á þennan annars í ferðasögu sinni á þessa hátt. leið frá því er hann sá og kynt- ist: “Unga fólkið lítúr alt mjög Næsta dag gekk eg úpp á hæstu klöppina til að skoða vatnsbólið, það var svolítil lind, vel út, sumt af því er sérstak- sem seitlaðist út úr berginu og lega fallegt. Það hefir alt dökk hafði myndað skál, eða þró, augu, og milt og góðmannlegt j þar sem það hafði í gegnum yfirbragð; það er vel limað, en, aldirnar dropið niður á næstu nokkuð feitlagið, þó ekki til ^ bergsillu; þegar ekki var mikið óprýðis. Það gengur berfætt, j vatn tekið hélst vel við í skál- og sem afleiðing af slíku, hefir inni, en ef tekið var meira í það fremur stóra fætur. Hára- einn tíma en annan tæmdist liturinn er dökk brúnn, eða skálin. í þennan brunn sótti svartur, sem er haldið gljáandi kvenfólkið neysluvatn sitt. Af trjám var þar helst pan- með kókóshnetu olíu, sem er gerð ilmandi með lög úr “or- ange” blómstrum; stúlkurnar hafa hárið sett í hnút upp í dóras-tréð, indverskt fíkju-tré, kókóspálminn, brauðávaxtatré og hið fagra pisang-tré og ýms- hnakkann, án þess að brúka ar tegundir akasíu, orange og hárnálar, eða kamb til að halda lemon-trjáa. Þar er og te plant- því föstu’. an, svo eru þar tafani og ar- INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU f CANADA: Árnes...............................................F. Finnbogason Amaranth............................J. B. Halldórsson Antler....................................Magnús Tait Árborg.................................G. O. Einarsson Baldur.........................................Sigtr. Sigvaldason Beckville.............................Björn Þórðarson Belmont...................................G. J. Oleson Bredenbury..............................H. O. Loptsson Brown.............................. Thorst. J. Gíslason Calgary.............................Grímur S. Grímsson Churchbridge.........................Magnús Hinriksson Cypress River.....................................Páll Anderson Dafoe...................................S. S. Anderson Elfros.............................J. H. Goodmundsson Eriksdale.........................................Ólafur Hallsson Foam Lake.........................................John Janusson Gimli..............................................K. Kjernested Geysir............................... Tím. Böðvarsson Glenboro......................*...........G. J. Oleson Hayland...............................Sig. B. Helgason Hecla...............................Jóhann K. Johnson Hnausa................................Gestur ff. Vídal Hove................................ Andrés Skagfeld Húsavík................................John Kernested Innisfail...........................Hannes J. Húnfjörð Kandahar................................S. S. Anderson Keewatin..............................Sigm. Björnsson Kristnes........................................Rósm. Ámason Langruth..............................................B. Eyjólfsson Leslie...............................Th. Guðmundsson Lundar................................... Sig. Jónsson Markerville........................ Hannes J. Húnfjörð Mozart..............................................Jens Elíasson Oak Point..............................Andrés Skagfeld Oakview.............................Sigurður Sigfússon Otto............................................Björn Hördal Piney..................................S. S. Anderson Poplar Park...........................Sig. Sigurðsson Red Deer..............................Hannes J. Húnfjörð Reykjavík...........................................Árni Pálsson Riverton.............................Björa Hjörleifsson Selkirk...............................G. M. Jóhansson Steep Rock................................Fred Snædal Stony Hill......................................Björn Hördal Swan River............................ Halldór Egilsson Tantallon.............................. Guðm. ólafsson Thornhill...........................Thorst. J. Gíslason Víðir...........-.......................Aug. Einarsson Vancouver............................Mrs. Anna Harvey Winnpegosis............................... Winnipeg Beach.....................................John Kernested Wynyard..................................S. S. Anderson f BANDARfKJUNUM: Akra...................................Jón K. Einarsson Bantry..................................E. J. Breiðfjörð Belingham, Wash.......................John W. Johnson Blaine, Wash.........................................K. Goodman Cavalier...............................Jón K. Einarsson Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta. Edinburg.....,.......................Hannes Björnsson Garðar................................S. M. Breiðfjörð Grafton...............................Mrs. E. Eastman Hallson...............................Jón K. Einarsson Hensel.................................J. K. Einarsson Ivanhoe...........................,.Miss C. V. Dalmann Milton..................................F. G. Vatnsdal Minneota............................Miss C. V. Dalmann Mountain.........................................Hannes Björnsson Point Roberts.........................Ingvar Goodman Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W. Svold..................................Jón K. Einarsson Upham.................................E. J. Breiðfjörð The Viking Press, Limited Winnipeg Manitoba

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.