Heimskringla - 24.04.1935, Blaðsíða 1

XLIX. ÁRGANGUR
Ægilegt manntjón af
jarðskjálfta á Formosa
Taihoku, Pormosa, 23. apríl—-
Á 2000 fermílna svæði á hinni
fögru eyju Formosa, skamt
undan strönd Kína, urðu svo
stórkostlegir jarðskjálftar síð-
ast liðinn laugardag og sunnu-
dag, að til þess eru engin dæmi
áður þar um slóðir.
Um 3045 manns er talið að
farist hafi, en 12000 meiðst
meira og minna.
Jarðskjálftarnir urðu mestir
út um sveitir og þar sem ekki
var þéttbýli svo eignatjónið var
tiltölulega minna en ætla
mætti. Einir fimm bæir urðu
þó einnig fyrir talsverðu tjóni.
Símasamband alt bilaði og
fréttirnar voru sendar til megin-
lands með bréfadúfum úr hem-
um.
Fjögra og fimm feta sprungur
urðu sumstaðar á þjóðvegunum
og jámbrautar lestir sátu þar
sem þær voru komnar vegna
bilunar á brautunum,
Mörg heimili hrundu ofan á
fólkið sofandi í rúmum sínum
og fórst á sumum þeirra hver
einasta manneskja.
Lemstrað og limlest fólk lá
klemt hér og þar í bæjarrúst-
unum, veinandi og hrópandi á
hjálp.
Um 250,000 manns er talið
að vera heimilislaust.
Stjórnin í Japan sendi þegar
skip með mönnum til bjargar
hinum bágstöddu, læknum,
vistum og aðbúnaði og vatni,
því vatnsleiðslur biluðu nálega
allar á jarðskjálftasvæðinu.
Fyrir skemdum. er talið að
16,493 heimili hafi orðið og um
20,000 önnur hús, smá og stór.
Fyrir slysinu urðu Kínverjar
aðallega, er á eyjunni búa. Þeir
eru þar fjölmennastir enda til-
heyrði eyjan Kína þar til Jap-
anar slógu eign sinni á hana
árið 1895. Evrópumenn eru
nokkrir á Formosa, en þá er
sagt að ekki hafi sakað neitt.
Þeir og Japanar sem til eyjar-
innar hafa flutt, búa í höfuð-
borginni Taihoku og Tainan,
en þar urðu ekki að ráði neinir
jarðskjálftar.
Eyjan Formosa er 13,944 fer-
mílur að stærð. íbúatalan er
rúmar 3 miljónir. Ræktað er
þar kamfóra, hrísgrjón, te, syk-
ur, sæt-kartöflur, bómull eins-
konar (ramie) o. fl.; þar er og
fiskveiði æðimikil.
FREGNSAFN
Jarðskjálftar í Persíu
í Persíu hafa verið jarð-
skjálftar öðru hvoru síðan 12
aprfl. Er talið að þeir hafi orð-
ið 483 manns að fjörlesti frá
því þeir hófust og til þessa
dags.
* * *
Áfengiskaup aukast
Áfengiskaup jukust úr 25% í
40% hjá stjómarbúðunum f
Winnipeg í gær, er verð vínsins
var lækkað um $1.25 eða meira
flaskan.
* * *
Viðskiftamálaráðherra
Canada kemur vestur
t gær kom Hon. R. B. Han-
son viðskiftamálaráðherra til
Winnipeg. Hann er á leið vest-
ur í sléttufylki, og gerir ráð
fyrir að staldra þar við um
viku tíma og flytja ræður. 1
Winnipeg flytur hann ræðu er
hann kemur að vestan 1 maí.
* * *
Nokkur Londonblöðin
reið konunginum
Það mun með öllu nýtt, að
blöð á Bretlandi gagnrýni at-
hafnir konungsins, en það
gerðu sum þeirra s. 1. mánudag.
Ástæðan var sú, að Breta kon-
ungur sendi Hitler heillaóska-
stoeyti á afmæli hans um síð-
ustu helgi. Blöðum sem Hitler
hata, fanst hann ekki verð-
skulda þennan heiður.
* * *
Gjöf Canada
Minningargjöfin sem Canada
hefir ákveðið að senda Breta-
konungi á 25 ára ríkisstjómar-
afmæli hans, er kassi úr gulli.
Er hann 18 þuml. langur, 14
þuml. breiður og 3 þuml. djúp-
ur. 'Á lokið er letruð heilla-
óskin og umhverfis orðin eru
grafin skjaldarmerki allra fylkja
Canada. Neðar á lokinu er
skjaldarmerki Canada. En yzt á
því er borði grafinn og em í
honum lauf hlynarins cana-
diska (Maple leaves). Innan á
lokinu er mynd af þinghúsi
Canada.
Framan á kassanum eru staf-
imir G. R. I. skýrt letraðir. —
Fæturnir eru ofnir laufum
hlynarins.
Áletrunin á lokinu er þessi:
“To His Most Excellent Ma-
jesty King George V, humble
address of the Senate and the
House of Commons of Canada
on the occasion of His Majesty’s
Silver Jubilee, 1935.
Gjöfin verður afhent konungi
6. maí.
* * *
Borah ræðst á
Þjóðbandialagið
í ræðu sem öldungur W. E.
Borah, (republikani frá Idaho)
hélt síðast liðinn föstudag í
öldungadeild Washington þings-
ins, réðst hann hlífðarlaust á
Þjóðabandalagið fyrir fram-
komu þess við Þýzkaland. Kvað
hann það nú hljóta að vera öll-
um ljóst, að þjóðabandalagið
væri aðeins verkfæri í höndum
vissra þjóða, í stað þess að
vinna óháð og eindregið að
heimsfriði.
Frumvarp bar Borah áður
upp í þingi, er að þvl laut, að
banna að veita Evrópuþjóðum
nokkurt lán. Sagði hann fé
það lagt fram til þess eins að
hrinda heiminum út í stríð.
Undir það tók J. Hamilton
Lewis öldungur frá Hlinoisríki.
Bretland kvað hann ekki minn-
ast á greiðsLu af neinu af biljón-
unum, sem það skuldaði Banda-
ríkjunum, en það básúnaði þá
frétt út um allan heim, að
rekstur þjóðarbúsins gengi svo
vel, að tekjur og útgjöld sltæð-
ust vel á. Eins væri með Frakk-
land. Það lánaði Evrópuþjóð-
unum fé upp á von og óvon til
þess að þær gætu eflt her sinn,
en skuld sína við Bandaríkin
dytti því ekki í hug að greiða.
Hann krafðist, að Bandaríkin
heimtuðu greiðslu á stríðsskuld-
um Evrópuþjóðanna. Þegar því
væri til vegar snúið, væri næg-
ur 'tími að tala um að lána
þeim.
* * *
Stjórnin og Huey Long bítast
Rooseveltsstjórnin virðist eiga
í brösum við Huey Long öldung
frá Louisianaríki. Fyrir helg-
ina tók stjómin úr höndum
ríkisstjóra Allan í Louisiana og
samherja Huey Longs eftirlitið
og útbýtingu atvinnuleysis-
styrksins og fékk það öðrum
manni á hendur. Yfir Eugene
Talmadge, ríkisstjóra í Georgíu
ríki vofir þetta einnig. Varð
Huey Long svo reiður út af
þessu, að hann hótaði stjórn
Roosevelts því, að Louisiana-
ríki skyldi brjótast úr ríkjasam.
bandinu. Af því hefir nú samt
ekki orðið enn ,enda gæti farið
svo, að Huey Long gengi
lengra með þessu en góðu hófi
gegnir og fylgjendur hans væru
fúsir að dansa með honum. Það
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 24, APRÍL, 1935
Avarp til vina minna
Mountain, N. D. 6. apríl, 1935
Kæru vinir sem mig sóttuð heim,
Og sem að hingað komuð mig að gleðja.
Af öllu hjarta þakka vil eg þeim,
Og þeim sem eru forvitnina að seðja,
Því forvitnin hún fylgir manna sonum,
Sem fæddir eru í þennan heim af konum
Grunar mig að gamli Andri jarl
Með gleðibros á vörum hefði setið,
Hér í kvöld, og haldið ræðu snjall.
Og hann gat bæði drukkið vel og étið,
Eg heyri sagt, í hópi vina sinna
Að hláturs efni þyrfti ’ann stundum minna.
Þið sem hafið heiðrað mig í kvöld,
Með heimsókn ykkar langt að komnu bræður,
Það má kalla sorgleg synda gjöld,
Að sitja kyr og hlusta á slíkar ræður
Þó hólið sé af hlýjum þela spunnið
Að hafa sjálfur lítið til þess unnið.
Eg hefi aldrei getað list þá lært,
Að láta orðin tignarlega gjálla
Né hugsun mína í fagran búning fært,
Og fjærri var mér nokkum mann að skjalla.
En eitt er víst að hjörtun snertir helst
Sú hugsun sem á bak við orðin felst.
Og konumar, já, hvað er nú með þær?
Þær koma eins og drottins sendiboðar
Að færa okkur alt sem gleði ljær
—Aftan skin og vorsins morgun roðar—
Fegurð þeirra og guðdómlegu gæðum
Geta skáldin aldrei lýst í kvæðum.
Svo bið eg ykkur sem að sitjið hér
Og sjáið hvað mér líður voða illa!
Af frjálsum vilja að fyrirgefa mér
Og fyndni mína skal eg reyna að stilla,
Eftir því sem lífið endist lengur,
Læra að þegja og vera “Góður Drengur”.
Með vinsemd, K. N.
vandaðra manna og verkinu að
öllu leyti vaxinna, er falið ann-
að eins starf og þarna er um
að ræða.
getur eins og eigi síður hent, öðrum löndum hafast við í
þó hann þessa stundina telji sér
flest fært.
* * *
Chorley Park til sölu
Á fylkisþinginu í Ontario lýsti
forsætisráðherra Mitchell F.
Hepbum því yfir s. 1. fimtudag,
að stjómin ætlaði að selja
Chorley Park, bústað fylkis-
stjórans ofan af höfði hans, ef
viðunanlegt verð fengist fyrir
eignina.
* * *
úrslita atkvæði
í ræðu sem J. S. Woods-
woodsworth, foringi C. C. F.
flokksins hélt í Winnipeg s. 1.
föstudag, kvað hann ekki búast
við að flokkur sinn tæki við
völdum eftir næsta kosningar,
ien á hinu á hann von, að hann
verði svo liðsterkur á næsta
þingi, að hann hafi úrslita-at-
kvæði.
* * *
Lægra vátryggingargjald
Lloyds félagið nafnkunna á
Englandi hefir lækkað vátrygg-
ingar á vörum sem fluttar eru
Hudsonsflóa sjóleiðina um 25%.
* * *
Bruni í Fisher Branch
í bænum Fisher Branch í
Manitoba brunnu þrjár búðir til
kaldra kola á föstudaginn
langa. Eldurinn byrjaði í
bændabúðinni (Co-Operative
Store). Vátrygging var sögð
mjög lág á búðunum.
* * *
Flýr burtu með börn sín
í Chentu í Kína ieru kom-
múnistar að verða svo uppi-
vöðslusamir að öðrum íbúum er
ekki farið að standa á sama um
það. Mrs. T. H. Williams heit-
ir læknisfrú er þar býr með
manni sínum, sem er prófessor
við læknaskóla. í gær lagði
frúin af stað með böm sín í
loftfari burtu úr héraðinu af
ótta við byltingu og yfirgang
af hálfu kínverskra kommún-
ista. Læknirinn mun einnig
grípa fyrsta tækifæri að forða
sér. Læknishjónin ieru bæði
frá Manitoba. Frú Williams
lærði hjúkrunarfræði á General
Hospital í Winnipeg og maður
hennar er útskrifaður af lækna-
skóla fylkisins. Trúboðar og
ýmiskonar umboðsmenn frá
Chengtu og er mjög óttast að
hörmungar bíði þeirra er eigi
hverfa þaðan sem fyrst.
* * *
Forsætisráðherra New
Zealands í Winnipeg
Rt. Hon. G. W. Forbes, for-
sætisráðherra New Zealands,
stóð stund úr degi við í Winni-
peg s. 1. mánudag. Hann var á
leið til Englands til að vera á
25 ára ríkisstjórnarhátíð Breta
konungs. Hann kvað tíma hafa
bneyzt til batnaðar í New Zea-
land.
* * *
Boris konungur tekur sér
alræðisvald í hendur
Síðast liðinn mánudag bárust
fréttir frá borginni Sofia í Bul-
garíu, um að Boris konungur
hefði tekið sér alræðisvald í
hendur.
Stjómin fór frá völdum fyrir
fjórum dögum. Um sættir áleit
konungur ekki að ræða milli
flokkanna og það gæti ekki
nema á einn veg endað, með
byltingu. Lét hann því taka
fyrirliðana sem mest máttu sín
og skjóta þeim í tugthúsið. —
Hernum treysti hann ekki held-
ur neitt of vel og kallaði því
til sín 200 menn úr konunglega
hemum, er hann fól að hafa
hemil á hlutunum. Þjóðin virð-
ist ekki neitt óánægð með þetta
og telur sig jafnvel ömggari
fyrir þessar gerðir konungs.
ÍSLENDINGUR HLAUT
STARFIÐ
Það er stundum á það minst
í þessum bæ að Islendingar séu
dauðir úr öllum æðum, en
hvað sem því líður er það vist,
að Óskar Ólafsson “plastrari”
er það ekki. Við stjórnarbygg-
inguna miklu, sem verið ier að
reisa við Main og Water stræti
í þessum bæ, hefir Mr. Ólafs-
son orðið svo hlutskarpur, að
hljóta “plastringuna” eins og
hún leggur sig, og það er tals-
vert verkefni. Um 40 “plastr-
arar” mun til þess þurfa að
leysa það af hendi og nærri
eins marga til að vinna verkið
með þeim. Þess þarf naumast
að geta, að aðeins þeim, sem
fylsta traust er borið til sem
2,000 menn gera
uppþot í Vancouver
í gær gerðu um 2000 at-
vinnulausir menn uppþot í Van-
couver. Þeir höfðu yfirgefið
stjórnar-vinnuna í hinum svo-
nefndu “camps”, af því að þeir
sögðu viðurgerning þar illan.
Uppþotið byrjaði með kröfu-
göngu. Leituðu verkfallsmenn
inn í vörubúðir, er á leið þeirra
urðu, en þær höfðu flestar lok-
að hurðum sínum. Búð Hud-
sons Bay félagsins var samt
ekki ein þeirra og streymdu um
700 verkfallsmenn þar inn. —
Lenti þar brátt í ryskingar við
lögregluna og voru glerskápar
brotnir og hlutum grýtt og
þveytt hingað og þangað. Loks
varð verkfallsmönnum komið
út. Komu þeir þá saman á
götunni hjá bæjarráðshöllinni
og sendu menn á fund borgar-
stjóra McGeer. Fór borgar-
stjórinn út með þeim, las yfir
þeim lögin um uppreis'tir sem
gerðar væru gegn þjóðfélaginu
og bauð hópnum að tvístrast.
Fyrir þá kvaðst hann ekkert geta
gert, enda væri það verkefni
sambandsstjómarinnar að sjá
þeim fyrir brauði. Var upp-
reistinni með þessu lokið og
verkfallsmenn hurfu burtu.
McGeer kvað uppþotið kom-
múnistum að kenna. iSam-
bandsstjómina kvað hann hafa
lofað verkfallsmönnum að rann-
saka kröfur þeirra um betra
viðurværi, e neftir því hefði
ekki mátt bíða.
RÆÐA
KRISTJÁNS N. JÚLÍUSAR
Flutt á Mountain 7. apríl
Nú fer að glúpna geðið
Því gamanið horfið er
Nú get eg naumast kveðið
Því nú gengur fram af mér.
Það er ekki vegna þess að eg
álíti mig neinn ræðuskörung,
að eg stíg hér upp í ræðustól-
inn í kvöld, heldur er það hitt
að forlögin hafa hrundið mér
hingað. Ef eg hefði verið sjálf-
ráður þá væri eg út í Grímsey
eða suður í Mexikó. Þegar
vinir mínir sögðu mér frá þe$S-
ari heimskulegu fyrirætlun
sinni, hélt eg í einfeldni minni,
að eg myndi vera nógu tauga-
sterkur til þess að mæta ykkur
hér í kvöld og láta eins og ekk-
ert hefði í skorist, en þegar
komið var að áfangastaðnum
fór fyrir mér eins og Pétri, að
karlmensku hugurinn harði,
horfin var allur burt, þá komu
fram í huga mínum alskonar
myndir af brúðgumum, sem eg
hafði séð í lífinu, það eru víst
þær aumkunarverðustu skepnur
sem hægt er að finna undir
sólinni.
En nú kom samviskan til
skjalanna; hefi eg ekki marg-
sinnis glott að þessum vesal-
ingum og með því aukið á
þjáningar þeirra. Eg hefi nefni-
lega skákað í því hróksvaldi að
eg væri ekki í neinni hættu
staddur og stundum nærri því
gladdist yfir þeirra áförum og
að sjá þá kveljast, en engin sína
æfi veit áður en líður og nú
sannaðist á mér hið fom-
kveðna: :
Það sem helst hann varast vann
varð þó að koma yfir hann.
Nú finst mér eg gæti öfund-
að þessa sömu píslarvotta, sem
eru búnir að ganga í gegnum
hreinsunareldinn, búnir að vera
brúðgumar tvisvar og þrisvar
silfur og gullbrúðgumar og sýn-
ast fitna á gabbinu, en nú
þegar kemur til minna kosta að
sýna hvað í manninum býr þá
er eg eins og fiskur á þurru
landi eða fugl fjöðrum rúinn —
ieða kanske réttast eins og rófu
skelti refurinn. Eg var svo ör-
uggur í mínum sjálfbyrgings-
skap að mér gat ekki dottið í
hug að einum eða neinum gæti
dottið í hug að fara að draga
mig fyrir almennings dómstól-
inn í elli minni og reyna að
kvelja úr mér þessa aumu líf-
tóru, sem eftir er, en eg er að
reyna að hughreysta sjálfan
mig með þeirri tálvon að þetta
kannske eldist af mér, en í
millitíðinni vil eg biðja ykkur
eins og írinn, þegar hann var
að gera syndajátningu fyrir að
hafa kristnað gyðing, sagði við
skriftaföður sinn: “Be easy,
holy father. If you cant be easy
try- to be as easy as you can.”
Eg hefði átt að fara fram á
það við nefndina, sem stendur
fyrir þessu frumhlaupi á hend-
ur mér að sjá mér fyrir ein-
hverri hjálp í viðlögum svo sem
læknir og hjúkrunarkonu, sálu-
sorgara og svara manni. Það
hefði gert mig öruggari í bar-
átt-unni fyrir tilverunni. Eg
hefði þá ekki staðið uppi eins
einmana eins og raun gefur
vitni, eg hefi enga brúður til að
halla mér upp að og til að leita
styrk hjá, eins og hinir fyr á
minstu brúðgumar. En þetta
kannske eldist af mér, eða það
skulum við vona.
Eg ætla ekki að taka mikinn
tíma hér í kvöld frá þeim sem
eg veit að hafa margt og mikið
að segja okkur til skemtunar og
fróðleiks. Eg er hér bara eins
°g þið, áhorfandi og áheyrandi,
en fyrst eg er stíginn í stólinn
langar mig til að reyna ögn að
bera hönd fyrir höfuð mitt og
leiðrétta misskilning sem mér
finst hafi átt sér stað gagnvart
mér. Það er almennur skiln-
ingur hjá flestum að skáldin
(en munið eftir að eg tel mig
ekki í þeirra tölu. Hver er eg
að lífs á leið, h'ki eg mér við
Sírak.) eigi að vera brautryðj-
endur og fyrirmynd lýðsins,
bæði í kenningum.og breýtni,
það er búið að hamra þessa
kenningu inn í lýðinn í mörg
þúsund ár, svo það er orðið
hefð að ef skáldin vilja fá við-
urkenningu, verða þau að
ganga á undan með góðu eftir-
dæmi; þetta er nú alt gott og
blessað eins langt og það nær,
en hér er einn agnúi á skáldinu.
Og spámennirnir eru aðeins
breyskir menn eins og við hinir.
Ef að þau geta sannfært lýð-
inn að þau séu að leiða hann til
gæfu og gengis þá gott og vel,
og við óskum þeim til lukku og
komum á eftir. En það eru
tvær hliðar á þessu máli, eins
og öllum öðrum. Það hafa
verið til skáld sem hafa alt aðra
aðferð, þau hafa ekki gert sig
að leiðtogum eða sagt, ef þið
fylgið mér eftir skuluð þið fá
gull og græna skóga heldur
hafa þau verið eins og “hróp-
andinn á eyðimörkinni”. Þau
hafa séð hætturnar á veginum
sem lýðurinn hefir valið sér og
varað hann við þeim og ráð-
lagt honum að finna annan, ef
ské kynni að þar væri greið-
færara og það er sá flokkurinn,
sem eg hefi tilheyrt. Alt sem
eg hefi ort og gert hefir verið
öðrum til viðvörunar og þar er
það sem eg hefi “sjænað”. Mér
hefir verið það fyllflega ljóst að
engum lifandi manni hefði dott-
ið í hug að fylgja mér sem
leiðtoga, en til viðvöunar á eg
Frh. á 4. bls.