Heimskringla - 24.04.1935, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 24. APRÍL, 1935
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA.
PÁLL ÓLAFSSON
Eftir Þorstein Gíslason
Þegar eg var fimm ára gam-
all, fluttist eg með foreldrum
mínum norðan úr Eyjafirði
austur að Kirkjubæ í Hróar-
stungu, en Hallfríðarstaðir, þar
sem Páll Ólafsson bjó þá og
lengi síðan, eru næsti bær við
Kirkjubæ að vestanverðu. Páll
var þá kvæntur Þórunni Páls-
dóttur, frændkonu móður minn-
ar; voru þær Þórunn móðir
hennar, amma mín, og Þórunn
kona Páls bræðradætur. Ein-
um áratug síðar, eða þar um
bil, miatl Páll Þórunni, og
kvæntist nokkru síðar annari
frændkonu minni, Ragnbildi
Björnsdóttir. Voru þær, móðir
mín og hún, systradætur og
mikið vinfengi þeirra á milli.
Páll var hálffimtugur að aldri,
er eg man fyrst eftir honum,
og kom hann á þeim árum oft
að Kirkjubæ. Hann hafði alt
annað snið á sér en bændur al-
ment þar í grendinni, og voru
þó margir þeirra gerfilegir og
myndarlegir menn og héldu sig
vel, eftir því sem um var að
gera hjá alþýðu manna á þeim
dögum. En Páll hafði á sér
höfðingjasnið, sem svo mætti
kalla, gekk' 'til fara eins og títt
var um embættismenn og heldri
menn upp til sveita, hafði stór
og viðkunnanleg húsakynni,
átti eldihesta, aldrei færri en
tvo, sem varla voru snertir til
annarar brúkunar en ferðalaga
hans og konunnar. Hann hafði
margt vinnufólk, en gekk lítt
að vinnu sjálfur. En umsjón
hafði hann með búi sínu, og
mun þó sú umsjón eins mikið
hafa verið hjá Þórunni konu
hans, Þau voru talin allvel efn-
uð, og höfðu þau efni að mestu
leyti verið eign konunnar. Hún
var prestsekkja, þegar hann
giftist henni, og nokkuð eldri en
hann, átti tvo syni af eldra
hjónabandi, en þau Páll og
hún eignuðust ekkert barn. —
Gestagangur var jafnan mikill
á Hallfríðarstöðum og gestrisni
í bezta lagi. Brúin á Jökulsá
ier þar ekki alllangt frá, en um
hana lá þjóðleiðin frá Norður-
landi til Austfjarða; fóru margir
þá leið og höfðu þá gististað á
\á
MAIL THIS COUPON TO-DAY!
To tKe Secrvtary:
^tt Dominion Ðusmeas ColUf*
Winrupeg, MarutoKa
WitKout oKligation, pleas« send mm full partnrulars
of your courwi on Stmmlmr ' Uianns trammg.
N«*»*e
^6cDominion
BUSINES$ COLLEGE
. Ós IHÍ'Mm! » WtMf IPEG
Hallfríðarstöðum, PáU var orð-
inn landskunnur maður fyrir
kveðskap sinn, þegar eg man
fyrst eftir honum, hafði átt
sæti á Alþingi og var umboðs-
maður Skriðuklaustursjarða.
Þegar Páll giftist Ragnhildi,
í árslok 1880, var hann nær því
hálfsextugur að aldri. Þau
bjuggu áfram á HaUfríðarstöð-
um næsitu tólf árin, við góða
líðan að öðru en því, að þau
mistu börn sín ung, eitt eftir
annað, og tóku sér það mjög
nærri. Páll fór á þessum árum
að tapa sér fyrir aldurs sakir og
þurfti að losna við þær áhyggj-
ur, sem því fylgdu, að veita
stóru búi forstöðu. Hann seldi
því jörðina haustið 1892 og þau
hjónin fluttust með böm sín
tvö, sem lifðu, niður í Loð-
mundarfjörð, að Nesi. Efni
þeirra gengu mjög til þurðar á
síðustu árunum, eftir að Páll
misti heilsu og tók að gerast
ellihrumur. Hann lét af um-
boðsstörfunum um það leyti
sem hann fluttist að Nesi, en
nokkru síðar fékk hann skálda-
styrk úr landsjóði. Þau hjónin
fluttust frá Nesi, nokkru eftir
aldamótin, norður að Presthól-
um, til séra Halldórs, bróður
Ragnhildar, og voru þar um
hríð en fluttust þaðan til
Reykjavíkur, og þar andaðist
Páll, hjá Jónl ritstjóra Ólafs-
syni, bróðu'r sínum, 23. des.
1906. Þórhallur Bjarnarson
lector, síðar biskup, flutti hús-
kveðju við jarðarför hans.
fallegustu húskveðju, sem eg
hefi heyrt. Höfðu þeir séra
Björn í Laufási, faðir Þórhalls
biskups, og Páll verið aldavinir.
Fljótsdalshérað, þar sem Páll
lifði blómaskeið æfi sinnar, er
eitt af stærstu og fegurstu hér-
uðum landsins, og fólk hefir
verið þar myndarlegra og betur
ment en víða annarstaðar. Það
er eingöngu landbúnaðarhérað,
en stu'ttir og víða brattir fjall-
vegir liggja þaðan niður í botna
Austfjarðanna. Héraðið nær
langt inn í land og falla eftir
því endilöngu tvö stórvötn inn-
an frá öræfunum og út til sjáv-
ar. Jökulsá er straumhörð og
ill yfirferðar, en Lagarfljót er
víðast hvar lygnt eins og stöðu-
vatn og ofan til er það breitt,
eins og fjörður yfir að sjá.
Stærri og minni stöðuvötn eru
um alt Héraðið. Á vetrum eru
þar svellalög mikil, svo að reið-
vegir á ísum eru þar oft greiðir
um löng svæði. Allir hinir efn-
aðri bændur átti eldihesta á
járnum og voru útreiðar engu
ótíðari á vetrum en sumrum.
Páll var mikill hestamaður og
átti ágætis reiðhesta, eins og
fyr segir. Gætir hestanna mik-
ið í kveðskap hans og ferðalaga
bæði vetur og sumar:
Fölur máni’ á fölvann skín,
fífa’ í skjánum brennur;
yfir gljána’ og inn til þín
alinn Gráni rennur.
Dróttvakur er hann og fram úr
þeim fer hann,
þótt frosinn sé mellinn.
Mölina’ og frerann með sköfl-
unum sker hann,
því skratti’ er hann hnellinn.
Dýr þótti mér hann, en dæma-
laust ber hann
mig djarft yfir svellin, o. s. frv.
Á hinum stærri hemilum
á Fljótsdalshéraði var á þessum
árum miklu fjölmennara en nú
gerist. Bæði Kirkjubær og
Hallfríðarstaðir voru meðal
stærstu heimilanna á Úthéraði,
þegar eg man fyrst eftir. Það
var oft glatt á hjalla á þessum
mannmörgu sveitaheimilum.
gestum var vel tekið og ýmis-
legt til skemtunar haft. Mikið
var sungið og nokkuð dansað,
Þegar eg man fyrst eftir, voru
kvæðin úr Friðþjófssögu mjög
sungin, og svo þjóðhátíðar-
kvæðin frá 1874, ekki síst
kvæði Páls: “Eyja stendur úpp
úr sjó”. Eg man, að eg heyrði
það lesið í grein í blaði þá, að
þetta væri fallegasta þjóðhátíð-
arkvæðið. En ekkert man eg,
hvar þetta stóð. Það var fjöldi
kvæða, sem sunginn var, miklu
fleira, að mér finst, en nú er
sungið. Sum kvæðin eftir Pál
Ólafsson, sem þá voru mest
sungin, finn eg ekki í Ijóðabók
hans, og skal eg nefna nokkur:
Nú er mikil blessuð blíða.
Bænum geng eg glaður frá.
Morgunsólin Fellið fríða
fögrum geislum stráir á.
Nú er sumar, nú er vor,
Nú er dauðans kuldaspor
að bráðna fyrir brosi þínu,
blíða vor, í hjarta mínu.
Önnur vorvísa, sem mikið var
sungin, er þessi:
Grætur fönn á fjallabrúnum,
fossar kveða glieðilag;
blómin gul á grænum túnum
gróa, þróast nótt sem dag.
Kveddu, spói, kvæðin þín,
kveddu, blessuð lóan mín.
Þið hafið fyrri sungið saman,
syngið lengur, þet'ta’ er gaman.
Og svo þessi fjöruga gaman-
vísa:
Hún Bína mín er svo brosleit
mey
og blíðari’ en nokkurt stúlku-
grey,
sem þekkt hef eg og þreifað á.
Það vil eg öllum piltu'm tjá.
Hörundið er hvítt sem mjöll
og hárið er mjúkt og röddin
snjöll,
og lendar hefir hún liprar vél,
lystugt dansar kátt með þel.
Og augun tindra svo elskuleg,
og öll er hún Bína dásamleg.
Eg styn því margar stundir þær,
sem stúlkan fríða trallar og
hlær.
'einnig um' ýms af kvæðum
hans.
Sumarið, sem eg var í þriðja
bekk Latínuskólans, var eg á
Hvítárdölum í Borgarfirði, hjá
Andrési Féldsted bónda þar.
sem var þjóðkunnur merkis-
maöur á sinni tíð. Hann var
hagmæltur og fékst dálítið við
kveðskap, einkum ferskeytlur
Hann mintist oft á skáldskap
Páis við mig, og gat eg látið
hann heyra ýmislegt, sem hann
hafði ekki heyrt áður. Virtist
mér liann liafa meira dálæti á
Páli en öllum öðrum íslenzkum
skáldum. Stundum var hann
að bera þá saman Pál og Grím
Thomsen, sem þá var þingmað-
ur Borgfirðinga, og fanst hon-
um lítið til um kveðskap Gríms.
Hann sagði, að allir gætu barið
saman rím á sama hátt og
Grímur Thomsen. En um Pái
var alt öðru máli að gegna. Og
Andrés var engin undantekning
að þessu leyti. Kveðskapurinn
var á þeim tímum metinn líkt
og hann gerði, mjög alment að
minsta kosti. Ef kvæðabók
hefði komið út eftir Pál á þeim
árum, hæfilega stór, með góðu
úrvali af kvæðum hans, þá
hefði hún náð miklum vinsæld-
um.
Það helsta, sem skrifað hefir
verið um Pál, er æfisaga hans,
eftir Jón Ólafsson, prentuð
framan við ljóðasafn Páls, sem
út kom árin 1899—1900. Er
kveðskap Páls þar vel lýst, svo
sem vænta mátti, þótt í stuttu
máli sé. ‘‘Hann verður ekki tal-
inn einn af þeim, “sem hæstum
tónum nær af landsins sonum,”
segir þar......... “Páli liggur
ekki mjög hátt rómur, og rödd-
in er ekki ýkjasterk; en sé á
hitt litið, meö hverri list að
röddinni er beitt, þá yerður Páll
í fremstu röð. Mér er vafa-
Eg veit ekki> úvemig á þvíjsamt_ hvort nokkurt íslenzkt
stendur, að engin af þessum
vísum, sem eg kann frá barn-
æsku og lærði af því, að heyra
þær iðulega sungnar, skuli ekki
finnast í kvæðasafni Páls, og sé
eg ekki betur en að þær hefðu
átt að vera þar, jafnvel frem-
ur en ýmislegt af því, sem tekið
hefir verið þar inn, því kvæða-
bókin er stærri en hún að réttu
lagi hefði átt að vera, of margt
tekið þar inn, og er þetta al-
gengur galli á útgáfum ís-
lenzkra kvæðabóka. Það er
altaf verið að tína inn í kvæða-
safn Jónasar Hallgrímssonar,
með hverri nýrri útgáfu, kvæði,
sem> finnast eftir hann til og frá
í handritasöfnum, mörg frá
unglingsárum hans, eða jafnvel
vísur, sem honum eru eignaðar
frá bernskuárunum. En þetta
er af misskilningi gert og á
ekki að eiga sér stað. Bólu-
Hjálmar hlaut skáldfrægð sína
m. a. végna þess, hve vel
Hannes Hafstein valdi úr kvæð-
um hans, er hann sá um út-
gáfu þeirra nokkru eftir dauða
Hjálmars. Stóra útgáfan af
Bólu-Hjálmarkvæðum, sem kom
fram löngu síðar, þar sem alt er
til tínt, sem í náðist, hefir engu
aukið við skáldfrægð Hjálmars,
þótt margt sé þar í, sem át'ti
fullan rétt til að komast þar
inn. Fyrra bindið af þessari
stóru útgáfu seldist nokkuð, en
síðara bindið mun enn í dag
liggja að mestu óselt. Menn
höfðu skapað sér ákveðnar hug-
myndir um Bólu-Hjálmar af
litlu útgáfúnni og urðu von-
sviknir, þegar stóra útgáfan
kom, fanst þar ekki vera sá
Hjálmar, sem þeir könnuðust
við.
skáld hefir haft hagmælsku til
jafns við hann; fram yfir hann
hefir enginn haft hana. Þetta
hefir verið honum náttúrugáfa,
sem hann hefir tamið og æft
með fullri meðvitund. . . . Eng-
inn hefir orðið jafnsnjallur Páli
í því, að gefa listfagran og orð
hagan myndbúning þeim skáld-
legu 'tilfinningum, sem lifa í al-
þýðubrjósti; með öðrum orðum:
að ,gefa alþýðu yrkisefnum al-
þýðlegan, skáldlegan búning
með einfaldri en sannri list.”
Framh.
HITT OG ÞETTA
eftir Vísi
Kórónaður áður
en hann fæddist
Það mun þykja ötrúlegt, að
nokkur konungur hafi verið
krýndur áður en hann fæddist.
En þó hefir þetta borið við.
í Persíu' kom það fyrir (á
fjórðu öld) að Shah Hormonz
konungur andaðist, en kona
hans var þá með bami. — Ó-
vissan um það, hvort barnið
mundi verða drengur teða stúlka
varð til þess að æsa vonir
prinsa nokkurra af Sassonætt
um það, að svo gæti farið, að
völdin félli þeim í skaut. Borg-
arstyrjöld var yfirvofandi, og nú
varð eitthvað til bragðs að
'taka, til þess að afstýra vand-
ræðunum. Þá komu dulspek-
ingar þjóðarinnar til sögunnav
og lýstu yfir því, að drotningin
mundi fæða sveinbarn í fyllingu
tímans. — Persar trúðu vitring-
unum og létu þegar undirbúa
krýningu hins ófædda konungs.
Fór svo krýningin fram með
Páll varð, eins og Bólu- mikilli viðhöfn og eftir “kúnst-
Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrifstofusími: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að finni á skrifstofu kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Heimili: 46 Alloway Ave. Talsimi: 33 158 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. Lögfrœöingur 702 Confederation Life Bldg. Talsími 97 024

Dr. J. Stefansson 216 MEDICAL ARTS BLDG. Hornl Kennedy og Graham Stundar eingöngu augna-eyrna- nef- og kverka-sjúkdóma Er að hdtta frá kl. 2.30—5.30 e. h. Talsimi: 26 688 Heimili: 638 McMillan Ave. 42 691 W. J. LINDAL, K.C. BJÖRN STEFÁNSSON ISLENZKIR LÖGFRÆÐINGAR á öðru gólfi 325 Main Street Talsimi: 97 621 Hafa eiiínig skriístofur að Lundar og Gimli og eru þar að hitta, fyrsta miðvikuda* * 1 hverjum mánuði.

Rovatzos Floral Shop 206 Notre Dame Ave. Phone 94 954 Fresh Cut Flowers Daily Plants in Season We specialize in Wedding & Concert Bouquets & Funeral Desígns , Icelandic spoken M. HJALTASON, M.D. ALMENNAR LÆKNINGAR Sérgrein: Taugasjúkdómar Lœtur úti meðöl 1 viðlögum Sími: 36 155 682 Garfield St.

Dr. S. J. Johannesson 218 Sherbum Street Talsími 30 877 ViBtalstími kl. 3—5 e. h. A. S. BARDAL selur likkistur og annasit um útfar- ir. Allur útbúnaður sá bestl. Enníremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina. 843 SHERBROOKE ST. Phone: 86 607 WINNIPEG

Office Phone Res. Phone 87 293 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 109 MEDICAL ARTS BUILDING Office Hours: 12-1 4 P.M. - 6 P.M. AND BY APPOINTMENT RAGNAR H. RAGNAR Pianisti og kennari Kenslustofa: 683 Beverley St. Phone 89 502

THE WATCH SHOP Thorlakson Baldwin Diamonds and Wedding Rings Agents for Bulova Watches Marriage Licenses Issued 699 Sargent Ave. MARGARET DALMAN TEACHER OF PIANO 854 BANNING ST. Phone: 26 420

J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental, Insurance and Financial Agents Simi: 94 221 600 PARIS BLDG.—Winnipeg Dr. A. V. JOHNSON tSLENZKUR TANNLÆKNIR 212 Curry Bldg., Winnipeg Gegnt pósthúslnu Sími: 96 210 Heimilis: 33 328

MAKE YOUR PLEASANT LUNCH HOUR DATES AT The 1 jHarlborougf) ^otcl A Service to Suit Everyone ; LADIES MEZZANINE FLOOR ; . 11.30 to 2.30 Special Luncheon 35c | BUSINESS MEN CLUB | • LUNCHEON—11.45 to 2.30 i Jacob F. Bjarnason —TRAN SFER— Baggage and Furniture Moving 591 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annast allskonar flutninga fr&m og aftur um bœinn.
50c and 75c
also a la carte
COFFEE ROOM (Men & Women)
SPECIAL LUNCH, 12-S..40c
SPECIAL DINNER, 6 to 8-.50c
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringki
Borgið Heimskringlu
J. T. THORSON, K.C,
Islenzkur lögfrceOingur
Skrifstofa:
801 GREAT WEST PERMANENT
BUILDING
Simi: 92 755
Hjálmar, landskunnur fyrir
kveðskap sinn; án þess að menn
ættu nokkurstaðar aðgang að
ho'num í heildarsafni. Kvæði
hans komu út til og frá í blöð-
um og í söfnum, sem í voru
tekin kvæði eftir ýmsa. En
langmest bárust kvæði hans og
vísur út um landið á vörum
manna. Stöku'r hans voru
hnitnnar, svo vel kveðnar og
auðlæðar, að þær flugu frá
manni til manns og bárust j
arinnar reglum”. —
Drotningin lá í hvílu mikilli,
í mesta viðhafnarsal ríkisins,
klædd fullum skrúða, og um-
hverfis hana safnaðist mann-
fjöldin. Konungskóróna Sass-
an-ættarninar var nú tekin og
lögð á líf drotningar og þess
vandlega gætt, að valinn væri
hinn réttasti staður — þar sem
undir mundi hvíla hinn óborni
konungur.
Dulspekingar Persa urðu
landshornanna milli án þess að j sannspáir að þessu sinni sem
þær kæmu á prent, og svo var oftar. Hið ófædda barn reynd-
ist drengur, eins og þeir höfðu
sagt fyrir. — Ríkti hann langa
æfi og bar konungsheitið Sapor
II.
* * *
Hefnigirni
Frú Mathilde Kovacs reiddist
mjög grimmilega ættingjum
sínum sakir þess, að þeir hefði
sýn't eftirlætis-köttum hennar
megna ókurteisi. Hún hefndi
sín litlu fyrir andlát sitt með
þeim hætti, að brenna til ösku
stórfé, sem annars kostar h^fði
runnið til ættingjanna, sem
“móðguðu kettina”. Frá þessu
var á sínum tíma sagt í mörg-
um blöðum í Vínarborg. —
Kerlingin dó 1917.
* * *
Ætt Napoleons
Ættarfræðingur spurði eitt
sinn Napoleon um ætt hans.
Napoleon svaraði: Eg þarf enga
ætt sjálfur, eg er einn af þeim
mönnum, sem verða ættfeður.
Dr. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Talsimi: 2t SS9
Dr. J. G. SNIDAL
TANMLÆKNIR
614 Somerset Block
Portage Avenue WINNIPEG
VIKING BILLIARDS
og Hárskuröar stofa
696 SAROENT AVE.
Knattstofa, tóbak, vlndlar og
vindlingar. Staðurinn, þar sem
Islendingar skemta sér.