Heimskringla - 03.07.1935, Side 4

4. SIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 3. JÚLÍ 1935

--------—---------—
^ímskríttgla
(StofnuS 1886)
Kemur tít i hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
8S3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimia 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 viðsklfba bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telepiione: 86 537
WINNIPEG, 3. JÚLÍ 1935
ÍSLENDINGADAGURINN
íslendingadagur Winnipeg- og Gimli-
manna verður haldinn mánudaginn 5. á-
gúst á Gimli, eins og undanfarin ár.
Stjórnarnefnd þjóðminningardagsins
biður Heimskringlu að geta þessa og
“skrifa ósköp vel um daginn”.
Heimskringla veit nú ekki hvort hún
getur orðið við síðari bóninni. En það
vill nú svo vel til, að á litlu veltur um
það. íslendingadagurinn undanfarin ár
mælir svo vel með sér sjálfur, að einu
gildir hvað um hann væri sagt.
í ár verður hann svipaður og áður,
nema hvað þar verður til hátíðabirgða nú
minst 60 ára landnáms íslendinga í Mani-
toiba og Dakota. Verður landnemunum
reistur minnisvarði, sem búist er við að
lokið verði um það leyti, og að afhjúpun-
in fari fram á hátíðinni.
Ræðumenn á íslendingadeginum verða
þessir: Hjálmar Bergmann, K.C.; um-
ræðuefni: “Minni 60 ára landnáms ís-
lendinga í Manitoha og Dakota.” Land-
nemaminni í ljóðum flytur Einar P. Jóns-
son ritstj. Lögibergs. Háskólakennari
Richard Beck mælir fyrir minni íslands.
Dr. Jón Stefánsson minnist fóstrunnar,
Canada, með ræðu, og Magnús Markús-
son í ljóði. Af ræðum verður eflaust
eitthvað meira, en þetta ætti að nægja
að nefna.
Fjallkonan verður í ár frú Lára Sig-
urðsson, Gimli, Man.
Ennfremur er þess vert að geta að
Karlakór íslendinga í Winnipeg skemtir
með söng eins og að undanförnu undir
stjórn Páls Bardals bæjarráðsmanns.
Forseti íslendingadagsins G. S. Thor-
valdson, lögfræðingur, biður þess getið
að því aðeins sé 5 ágúst valinn til hátíð-
arhaldsins af nefndinni að þá er hér al-
mennur helgidagur (Civic Holiday). —
Vonar nefndin að það greiði fyrir mörg-
um sem annars hefðu verið við vinnu
bundnir, að njóta tækifærisins, að sækja
þessa mestu, þjóðlegust og vinsælustu
hátíð íslendinga, þjóðminningar dag
þeirra. Ber þeim, þó ekki væri fyrir
annað en það, að láta það sitja í fyrir-
rúmi, að sinna deginum og hlúa með
nærveru sinni að helgi hans og minn-
ingu.
Á fundi sem nýlega var haldinn í Can-
ton í 'New York um canadisk og banda-
rísk mál, komst Mr. J. W. Dafoe, ritstjóri
Winnipeg Free Press svo að orði, að toll-
lög Canada væru ekki ósanngjörn í garð
Bandaríkjanna. Mr. Dafoe kveður aldrei
þannig að orði í blaði sínu um tollmálin.
í NAFNI HVERRA?
í nafni hverra eru liberalar á sam-
bandsþinginu að brýna raustina á móti
starfi John I. McFarlands, sem eftirlit
hefir haft með hveitisölunni fjrrir hönd
landstjórnarinnar 3 eða 4 undanfarin ár?
Er það í nafni bænda og búalýðs, sem
þeir ofsækja Mr. McFarland og brigzla
honum um öll þau klækja-brögð, sem fyr
og síðar hafa verið talin óaðskiljanleg
hveitisölu landsins? Það væri vel þess
vert fyrir bændur að spyrja liberal þing-
mannsefni þessarar spurningar þegar þeir
finna þá að máli, sem ekki verður nú
langt að bíða, þar sem kosningar eru
fyrir dyrum. Þeir mega eins vel fá á-
kveðið svar nú og síðar við þessari spurn-
ingu. Það er og miklu betra fyrir liber-
ala, heldur en að liggja undir því ámæli,
að þeir séu að berjast á móti frumvarp-
inu um stofnun söluráðs og róa að því
öllum árum, að McFarland leggi niður
starf sitt, til þess að hveitisalan geti verið
frjáls og óáreitt í höndum skarfanna í
kornhöllinni í Winnipeg.
Mr. George H. Mclvor, sem minst var
á í síðasta blaði, að farið hefði til Ottawa
til að gera grein fyrir starfi McFarlands,
hefir skýrt frá því, að hveitiforði landsins
væri um 225 miljónir mæla. Út af þessu
hafa afskifti McFarlands af hveitisölunni
verið básúnuð og bannsungin af liberöl-
um og kornkaupahéðnum. Hefir það
eflaust talsvert spilt fyrir hveitisölu og
haft ill áhrif á verðið á heimsmarkaðin-
um. En mikið skal í sölur leggja fyrir
það, að koma þessu eftirlitsstarfi stjórn-
arinnar fyrir kattarnef. Mr. Bennett
vissi ávalt, að krafa liberala um rann-
sókn á starfi McFarlands, væri í því fólg-
in, að gera þessi viðskifti að háværu
blaðamáli, sem skaðleg áhrif gæti haft
á rekstur þeirra. Þessvegna var hann
á móti rannsókninni, að öðru leyti en
því, að þingmönnum, væru látnar allar
upplýsingar í té, sem þeir einir æsktu.
Og hvað er svo um þessar miklu óseldu
hveitibirgðir, sem liberal blöð minnast nú
ekki á öðru vísei, en sem hrygðarmynd af
hveitisölustarfi McFarlands? ^að játar
enginn að horfur með hveitisölu fram-
vegis séu glæsilegar, þar sem fram-
leiðslan er sjáanlega að verða of mikil um
allan heim. Útlit með sölu á hveiti, hefir
verið öllum þjóðum áhyggjuefni síðast
liðin 15 ár. En í þessu landi verður
ekki séð, að það sé hóti verra fyrir að-
gerðir McFarlands eða samlbandsstjórnar-
innar en áður. Við lok þessa viðskifta-
árs, 1. ágúst, verður hveitiforðinn ekki
sá sem hann nú er. Það mun óhætt að
fullyrða að hann mínki um 50 miljónir
mæla ef ekki miklu meira. Þegar sam-
bandsstjórnin tók við völdum, var hann
127 miljónir mæla. Næstkomandi 1.
ágúst, er eins líklegt að hann hafi það
mínkað, að minna hafi safnast fyrir af
óseldu hveiti árlega síðast liðin fimm
kreppuár, en síðustu 5 góðærin fyrir 1930.
Og yfir hverju er þá verið að býsnast?
Mr. Mclvor hélt því fram og kvað það
á eins nákvæmu máli bygt og unt væri,
að hagur bænda af hveitisölu hefði num-
ið 200 miljónum dollara meira fyrir að-
gerðir McFarlands og stjórnarinnar en án
þeirra. Á stjórnlausri sölu kvað hann
verðið hefði orðið rúmlega einum þriðja
til helmings lægra en verið hefir. Þar sem
þessi staðhæfing er gerð af þeim, sem
að Mr. McFarland undanskildum, er allra
manna í þessu landi færastur um þetta
að dæma, er það eftirtektavert.
Það getur vel verið, að liberölum og
kornkaupmönnum takist að telja almenn-
ingi trú um áð starfsemi McFarlands
hafi verið fláráð og sviksamleg við bænd-
ur. En mikið má vera, ef það vekur ekki
bros hjá súmum þeirra, að sjá kornhallar-
mangarann taka sér það svo nærri!
Hvað sem sagt er um hveitiforða Can-
ada, er eitt víst, að það hefði glatt Jósep
forðum, að eiga hann í forðabúri sínu.
68 ÁRA
Landið, sem mín vígð er vinna,
Vöggustöðin barna minna!
Eg hefi felt í lag og línu
Ljóðið mitt í grasi þínu.-------
Þannig er byrjun á einu af hinum
mörgu og fögru kvæðum St. G. um fóstr-
una, landið sem í dag (1. júlí) átti sext-
ugasta og áttúnda þjóðminningar afmæli
og alment var minst með hátíð. Ekkert
íslenzku skáldanna sendi fóstrunni þó
afmælisvísu til birtingar í blöðunum. —
Hálf undarlegt má það virðast, þó hitt
sé nú auðvitað, að alheimsgorarahug-
sjónin sé að leggja undir sig heim þeirra,
íslenzka skáldheiminn, sem aðra heima
og sjálfsagt telur það bera vott um þröng-
sýni, að yrkja um það, sem svo nærri
mönnum er, sem ættjörðin.
Það er orðin öldin önnur í þessum efn-
um. Það er flestum kunnugt að ein-
hverjar fegurstu sveitarlýsingar sem ort-
ar hefa verið á íslenzku, eru þær, er
Klettafjallaskáldið bregður upp af bygð-
um þessa lands.
Sextíu og átta ár er ekki langur tími
úr sögu einnar þjóðar, en þó á Canada
orðið talsvert merkilega sögu. Stríðsæfin-
týri eru þar að vísu ekki skráð á hverju
blaði né frásagnir um glæsilega sigra yfir
öðrum þjóðum sem heimurinn hefir svo
lengi dáð. En sagan er óslitin og hrað-
skreið þroska og framfarasaga. Hún er
saga friðsamlegs starfs dreifðra bygðar-
félaga og fámennra, er það eitt vakti fyrir
að gera sér jörðina undirgefna og neyta
síns brauðs í sveita síns andlitis. og
lýkur með því að þau sameinast í eina
heild, eina þjóð 1. júlí 1867.
Ástæðan fyrir því að Canada steig
þetta spor, átti ekki neinar rætur að
rekja til stjórnmála. Stjórnmálarótið og
stríðin voru þá liðin hjá og gleymd sem
vondur draumúr. Bygðirnar eða fylkin
sameinuðust vegna þess að viðskiftin sem
voru orðin talsvert mikil voru tafsöm og
erfið innan lands, og ein sameiginleg
stjórn var óumflýjanleg til þess að greiða
götu þeirra.
Auðsuppsprettur munu óvíða meiri og
fjölþættari en í þessu landi. Þó sumar
þeirra hafi verið beizlaðar, er mikið af
þeim enn ósnert. Það mun leit á því í
nokkru bygðu landi, að jafn fámennur
hópur og sá er þetta land byggir, eigi til-
tölulega við meiri náttúruauðlegð að
búa eða bjartari framtíðarhorfur.
Ef mönnunum lærðist að búa saman
öðru vísi en rándýrum, þyrftu þeir ekki
að kvíða eða kvarta hér undan nægta-
leysi.
Hver þjóðminningardgur ætti að minna
þjóð þessa lands á hvað til hennar friðar
heyrir úm að byggja hér upp borgarlegt
samlíf, er öllum tryggir bjargræði, svo
engin þurfi að vera sem á eyðimörk
staddur í landi, sem nefnt hefir verið
brauðkarfa heimsins.
En þrátt fyrir öll misstigin spor eru
niðurlagsorð skáldsins í kvæðinu sem
ljóðlínurnar í byrjun þessarar greinar
eru úr, enn sönn:
Myndi í fjarlægð þér frá
fluttur út í heiminn víða
eftir þínu sólskini sjá, '
sakna þinna hríða.---------
Dómari nokkur í Quebec gaf þann úr-
skúrð nýlega, að eiginmanni, sem fyrir
konuna sína vann, bæru $50 laun i
viku. Konan áleit hann ekki þess verð-
an og það álíta allar konur sem vér
höfum héyrt minnast á þetta mál.
MOSKVA FRELSI
Eftir A. Averchenko
Einu sinni var hæglátur og ómann-
blendinn Rússi sem átti heima í Moskva.
Hann sat einn dag heima hjá sér og var
að drekka te af viltum grösum. Út í
það lét hann sæturót, fyrir sykur, og
með þessu var hann að borða eikanbörk
með Vaseline fyrir viðbiti. En alt í einu
er barið á dyr og inn til hans réðst vopn-
aður hermaður.
“Komdu með mér lagsmaður,” sagði
hermaðurinn, “þú átt að fara á fund.”
“Á fund?” mælti manngarmurinn. —
“Heyrðu mig nú. Það var í síðustu viku
að eg hlustaði . . .”
“Það gerir ekkert til, þetta er ný reglu-
gerð. Stalin félagi ætlar að halda ræðu
um úrlausn yfirstandandi tíðar vand-
ræði.”
“Bíddu nú við. Eg get svarið að eg
veit orð fyrir orð hvað hann muni segja.
Hann mun heita á okkur að standast nú-
verandi ástand ögn lengur þó óviðunandi
sé. Kalla alþýðu til vopna í rauða herlið-
ið móti Pólverjanum og Rúmeníumönn-
um, lofa alheims uppreist í næstu viku.
Því ætti eg að fara að hlusta á þetta
sem eg veit alt fyrirfram?”
“Þetta kemur mér ekkert við, mér er
skipað að safna saman 1,640 manns —
það er sætafjöldinn — og svo safna eg.”
“Þá skal eg segja þér nokkuð. Það er
maður sem á nú heima á næstu grösum
— Egerov heitir hann — eg held það sé
langt síðan hann hefir komið á fund, þér
væri nær að dræsast yfir til hans.”
“Eg er ekki sá asni að ferðast um til
einkis. Leynilögreglan tók hann fast-
ann í gær fyrir að koma ekki á tvo fundi.
Nú jæja, á eg ekki að skrifa þig niður.”
“Mér er ilt í hendinni.”
“Þú heyrir ekki með hendinni.”
“En sjáðu nú til, hendin er öll með út-
brotum einskonar nöbbum. Eg er hrædd-
úr við að láta kulda komast að henni.”
“iHafðu hana þá í vasanum.”
“Já, en hvernig á eg þá að klappa? Þú
veizt hvað skeður ef eg klappa ekki, ann-
að eins brot á móti reglunum . . . .”
“Ó lemdu á þér hálsinn með hinni
bendinni, það er nóg.”
Nú hugsaði heimamaður sig um, alt í
einu man hann eftir nokkru.
“Veiztu ^»að,” segir hann, “að í þessari
byggingu býr maður sem Ivanoff heitir.
Honum þykir afskaplega gaman að fara
á fundi ykkar. Hann beinlínis lifir á
þeim! Þú ættir að kjósa hann, því hven-
ær sem hann heyrir getið um fund, halda
honum engin bönd .... hann bara
ríkur á stað.”
“Þú kemur nú heldur seint með þessa
uppástungu, því þessi náungi hefir legið á
líkahrúgunni nú í þrjá daga. Við skutum
hann, því hugsaðu þér bara, hann sofnaði
á fundi.”
“En — ef eg skyldi nú líka sofna á
fundi?”
“Þá mundi leynilögreglan (
fljótt vekja þig.”
“Félagi, mætti eg bjóða þér |
dropa af núnings spíritus?”
“Þakka þér kærS^ga fyrír j
skál! Eg er sannarlega þér
þakklátur! . . . Eg má samt ekki i
sleppa þér. Eg segi þér það ;
satt að allan daginn geng eg
eins og vitlaus maður til þess
að draga menn á þessa fundi.
Þessa bölvuðu fundi liggur mér
við að segja. Fari þeir allir til
—!! og altaf er það sama sagan
annaðhvort er konan að ala
barn, eða maðurinn er önnum
kafinn á skrifstofunni, eða þá
hann getur ekki farið, því hann
hefir ekkert að vera í. Allir
eru þeir eins. Einn þeirra sem
eg sá í gær grét eins og barn
og kysti á mér fæturnar. “Lofa
mér að vera í friði,” sagði
hann,“ eg er dauðleiður á Stal-
in og hvernig færi ef eg yrði
sjóveikur í miðju kafi þegar
rætt væri um vandamál hins
þriðja Alþjóða.” Hann grét og
konan hans grét og krakkarnir
orguðu, jafnvel eg sjálfur feldi
nokkur tár. Samt sem áður
varð eg að taka hann. Eg mátti
til. Fyrst þú ert frjáls Soviet
borgari verðurðu að hlýða Stal-
in, hundurinn þinn! Þess vegna
er þér gefið frelsið — jæja, eg
verð að skrifa þig.”
“Ó, fjandinn hafi það! . . .
Verðúr fundurinn langur?”
“Ó, svei því, ekki svo langur.
Heyrðu mig nú þér er lang bezt
að koma með frjálsum vilja,
það er betra fyrir okkur báða,
Það verða bara Stalin, og þrír
eða fjórir aðrir og svo náttúr-
lega áður en lýkur, atkvæða-
greislan.”
“Ó, skrattinn sjálfur! At-
kvæðagreiðsla líka! Þú sérð það
sjálfur, þetta verður óra tími.”
“Hvað svo sem? Atkvæða-
greiðslan! Eg held nú ekki.
Ályktunin er öll til reiðu tilbúin
og skrifuð, sjáðu til, eg hefi
hérna afskrift af henni, svo all-
ir geti séð.”
Hermaðurinn setti niður riff-
ilinn, ruslaði um stund í tösku
sinni og rétti svo Moskóvítan-
um grátt blað sem hann las:
“Vér frjálsir borgarar sem hér
erum saman komnir á fundi
með félaga vorum Stalin, látum
í ljósi með miklum meirihluta
atkvæða, vora fylstu ánægju
með allar gerðir Soviet stjórn-
arinnar, bæði innan lands og
utan lands. Einnig skorum vér
á alla vora félaga og lags-
bræður að ganga vel fram í
hinu síðasta rauða stríði, sem
nú fer í hönd við burgeisinn
pólverska. Ennfremur látum
vér hér með í ljósi vorn einlæg-
an vilja til að líða allar nauð-
synlegar þrautir og harðrétti
til dýrðar hinu þriðja alþjóða.
Undir eru skrifuð 1639 nöfn.
Moskóvítinn las alt þetta og
andvarpaði svo þungt að tala
flaug af skyrtunni hans.
“Jæja . . . hvað getur maður
gert? Að sökkva er að sökkva,
eins og Rasputin komst að orði
þegar honum var stungið ofan
um gatið á ísnum niður í ána.”
—Þýtt úr “Magazine Digest”.
M. B. H.
varpsins, sem yfirskrift greinar
þessarar bendir á, í lauslegri
þýðingu.
“Vér vitum, að í dag ber
mikið á eirðarleysi og óróa í
heiminum. En hefir það ekki
ávalt þannig verið? Hættur
steðja nú að úr öllum áttum. —
Hefir það ekki æfinlega þann-
ig gengið? Lítið í sögubæk-
urnar. Hvernig sem á því
stendur, hafa mennirnir aldrei
viljað standa til lengdar í snotr-
um, hagkvæmum, skipulegum
og reglubundnum röðum. Þær
eru stöðugt í aðsígi, þessar
eirðarleysishreyfingar — marg-
ar þeirra stofnaðar af ráð-
vöndum, skynsömum og skarp-
skygnum mönnum, en öðrum er
hleypt af stokkunum af eigin-
gjörnum skrumurum, sem á-
vinna sér styrks og fylgis með
því að leika á tilfinningar hinna
eigingjörnu og skilningssljóu.
“Þér, sem prófin hafið tekið,
eruð framlag fylkis vors því
sjálfu til verndar gegn þessum
sérgæðingsskrumúrum. Æsing-
armönnum ætti ekki að veitast
það auðvelt, að sveigja hugi
yðar að þeim áformum, sem um
fjarstæður einar snúast. Þér
eruð miklu fjölmennari en tala
yðar gefur til kynna — þó slfk
staðhæfing virðist gagnstæð
heilbrigðri skynsemi, þar sem
yður er það innanhandar, hverj-
um í gínu bygðarlagi, að miðla
þeim, sem ekki hafa átt yðar
láni að fagna, af þeim menta-
forða, sem þér eigið nú yfir að
ráða. Heimurinn hefir alt af
verið orustúvöllur milli vits-
muna og fávizku. Þótt tak-
markalínan á milli vitsmuna og
fávizku sé ekki auðgreind, virð-
ist þó sem fávizkan hafi ávalt
verið liðfleiri, en þrátt fyrir það,
hafa vitsmunirnir, þegar til
lengdar hefir látið, venjulegast
borið sigur úr býtum.
“Fái fávizkan, í samvinnu
með hinum óæðri skapeinkun-
um mannsins — eigingirni,
græðgi, valdafíkn og grimm-
ýðgi, yfirhöndina, verðúr þessi
heimur hræðilegur, já, voðaleg-
ur bústaður, ekki einungis fyrir
þá, sem lægra hlutinn bera,
heldur og fyrir þjóðfélagið í
heild sinni. Hvar sem þér
j kunnið að vea straddir, verðið
þér af fremsta megni að leitast
við að glæða þá trú í brjóstum
manna, að bera fult traust til
— ganga í lið þeirra, sem vits-
munum og dómgreind eru
gæddir. Takist yður ekki að
framkvæma þetta, þá er eg
hræddir um, að þeim hluta, sem
fylkið hefir lagt fram til upp-
fræðslu yðar, hafi verið á glæ
kastað.”
I Point Roberts, Wash.
Sunnud. 23. júní 1935.
Árni S. Mýrdal
HITT OG ÞETTA
TREYSTIÐ VITSMUNUM
MANNSINS
Greta Garbo og Ronald Colman
Bresk blöð skýra fá því, að
í ráði sé að þau Greta Garbo og
Ronald Colman leiki aðalhlut-
verk í kvikmynd, sem bráðlega
verður gerð. Áður hafði komið
til orða, að þau léki hvort á
móti öðru, en þá gat eigi oriðð
af því.
* * *
Nýstárlegt veð
Forseti fylkishiáskólans hér,
L. P. Sieg, flutti nýlega háskóla-
prófsávarp, sem var og fyrsta
ávarp hans til nemenda þessa
háskóla. Mesta áherzlu lagði
hann á vitsmuni mannsins —
hve æskileg að sú einkun væri
öllum, og að öðlast hana í sem
fylstum mæli, væri nú og
mundi ávalt vúrða brýnasta
nauðsyn mannsins. Á vitsmun-
um vorum hvílir vöxtur og við-
gangur lýðveldisstjórnar og
þróun mannfélagsskipunar. —
Vitsmunir og mentun hafa mót-
að þær stefnur.
Þar sem ætla má, að málefni
þetta sé þaulhugsað, og grund-
vallist á sögulegri dómvísi
þessa merkismanns, og alla
skiftir miklu umfangsefnið, læt
eg hér fylgja þann hluta á-
Það bar til á Englandi hér
um árið, að maður einn kom
með kunningja sinn til veð-
mangara og bað um lán út á
hann. “Veðið” var ungur maður
og snotur. Veðmangaranum
þótti þetta svo skrítið, að hann
félst á það, að taka hinn unga
mann að veði fyrir ltíilli fjár-
hæð, rúmum tveim sterlings-
pundum. — Svo fór lántakand-
inn sína leið, en “veðið” var
eftir í búð mangarans. — Hann
hafði ekki hugsað út í það,
1 karlsauðurinn, þegar hann lán-
J aði peningana, að hann væri,
samkvæmt góðum og gildum
! venjum, skyldugur til þess, að
halda veðinu við, svo að það
J gengi fekki úr sér eða rýrnaði
á neinn hátt. — Og hann átti
að skila því aftur á “útlausn-