Heimskringla - 04.03.1936, Qupperneq 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. MARZ, 1936
I Vesturvíking
Þýtt úr ensku
“Eg þarf ekki að spyrja hvemig hann fék’
sár sín. Rölvaður uppreisnar besefi, og það er
mér nóg. Út með hann, sveinar.”
Mr. Blood gekk á milli hermannanna og
sjúkrabeðsins og segir stygglega:
“í mannúðarinnar nafni, sir! Hér erum
við í Englandi en ekki í Tangier. Maðurinn
er hættulega sár. La'f hans liggur við, að hann
verði ekki fyrir hnjaski.”
Captain Hobart brá á gaman og blótaði
við: “Mér er ætlað að hh'fa heilsu þessara
uppreisnar gogga, eða er svo? Heldurðu að
við tökum hann í því skyni að bæta heilsu
hans? Skrattinn fjarri mér. Eg má segja
þér þá nýung, að það er verið að reisa gálga
meðfram brautinni frá Weston til Bridge-
water, og þessi dólgur er rétt eins góður í
snöruna og hver annar. Kirke höfuðsmaður
ætlar sér að kenna þessum fríkirkju fáráðum
lexíu, sem þeir gleymi ekki fyrsta kastið.”
“Þið ætlið að hengja fólk án dóms og
laga? Sennilega er eg þá á skakkri skoðun.
Við erum þá í Tangier, eftir altsaman, þar sem
hersveit þín á heima.”
Fýrirliðinn leit við honum hvast, og skoð-
aði hann frá hvirfli til ilja. Hann sá fyrir sér
hávaxinn mann og holdskarpan, í reiðbullum
og með hárkollu vel strokna, og að sá bar
höfuðið ekki lútandi, heldur lét sem hann
hefði vald tilað segja sína vild og koma henni
fram. Fyrirliðinn hleypti brúnum og hvesti
augun. Hann þóttist þekkja að hér var her-
maður. Hann rendi grun í meira og segir,
mjög hávær:
“Hver fjandinn þykist þú vera?”
“Blood heiti eg, sir — Peter Blood er mitt
fulla nafn.”
“Jú — jú. Það var þá svo,” sagði fyrir-
liðinn og herti á að sínum sið. ‘‘Þú varst einu
sinni í liði F'ranskra, var ekki svo?”
Ef Mr. Blood varð hissa, þá lét hann ekki
á sjá. “Eg var.”
“Þá man eg eftir þér — þú varst í Tan-
gier fyrir fimm árum eða svo?”
“Svo er. Eg var kunnugur höfuðsmanni
hersveitar þinnar.”
“Það veit trú mín, að þú kant að fá að
endumýja þann kunningsskap.” Hér hló hann
kuldahlátur. “Hvemig stendur á þinni hér-
vem?”
“Eg var sóttur til að gera að sárum þessa
herra. Eg er læknir.”
‘‘Læknir — þú?” Rómurinn var hávær
og harkalegur, það var auðheyrt að hann var
viss um, að þetta væri lýgi.
“Medicinæ baocalaureus” sagði Mr. Blood.
“Vertu ekki að sproka frönsku slettur við
mig, maður” sagði Hobart, snúðugt. “Talaðu
ensku!” Honum var stríðni í stillingu og
kuldalbrosi Mr. Bloods.
“Eg er læknir og stunda þá íþrótt mína í
Bridgewater borg.”
Fyrirliðinn hnussaði við. “Og fluttist
þangað í hórusonarins (Monmouths) herliði.”
Svarið kom strax í sama tón: “Ef þú
hefðir vit á við róm þinn, góður, þá værir þú
orðinn mikill maður.”
Fyrirliðinn brá litum og varð eldrjóður í
framan. Eftir nokkra stund svaraði hann:
‘‘Þú kant að finna mig nógu mikinn mann
til að hengja þig.”
“Sennilega, já. Að háttum og útliti ertu
engum líkari en böðli. En ef þú beitir þeirri
atvinnu þinni á sjúkling minn, þá má vera
að þú gangir í snöruna sjálfur. Hann er ekkj
einn af þeim sem þú mátt hengja, án eftirmáls.
Hann hefir rétt til dóms af sínum jafningjum.”
“Af sínum jafningjum?” Fyrirliðinn hjó
eftir þessum orðum, sem Mr. Blood lagði á-
herzlu á.
“Nú víst, hver og einn nema ibjáni eða
villimaður, hefði spurt um nafn hans, áður
en hann sendi hann á gálgann. Þessi maður
er Gildoy lávarður.”
Og þá svaraði lávarðurinn fyrir sig, veik-
um rómi: “Eg vil alls ekki leyna fylgi mínu
við hertogann Monmouth. Eg skal taka af-
drifunum. En ef þér líkar, þá skal eg taka
þeim að undangengnum dómi — minna jafn-
ingja, eins og læknirinn sagði.”
Þegar sú veika röddin þagnaði, þá var
fyrst hljótt. Hobarti var farið líkt og mörg-
um hávaðamönnum að hann var töluvert
deigur undirniðri. Tilkynningin um tign hins
sjúka, náði til þeirra undirdjúpa. Hann var
hrokafulíur uppskafningur, hræddur við titla.
Hann hafði líka beyg af höfuðmanni hersveit-
arinnar, Percy Kirke, því að sá var ekki mjúk-
ur við klaufa. Nú bandaði hann við liðsmönn-
um, hann þurfti að íhuga vandann. Mr. Blood
sá hik á honum og gaf honum enn frekara í-
hugunar efni.
“Þér gleymist ekki, höfuðsmaður, að Gil-
doy lávarður kann að eiga volduga vini og
frændur Tory megin og þeir eiga erindi við
Kirke hersveitarstjóra, ef lávarðurinn er höndl-
aður eins og algengur illvirki. Fult eins ráð-
legt að fara varlega, höfuðsmaður, ella kantu,
eins og eg hefi getið um, að snúa virgil að
sjálfs þín svíra, þennan morgun.”
Hoibart höfuðsmaður fussaði við því ráði,
næsta fyrirlitlega, en fylgdi því samt. Hanr
benti tveim liðsmönnum: ‘‘Takið beddann og
berið hann á honum til Bridgewater. Stingið
honum í svartholið, þangað til eg fæ frekari
skipanir.”
“Það er eins víst að hann þoli ekki það
ferðalag,” mælti Mr. Blood. “Hann ætti alls
ekki að breyfast úr stað.”
“Það er honum sjálfum fyrir verstu. Mitt
erindi er að reka saman uppreisnarseggi.” —
Hann benti tveim mönnum sínum og þeir
tóku upp fletið. Gildoy reyndi að rétta lækn-
inum hendina og sagði: “Sir, þú átt nokkuð
að mér. Ef eg lifi, skal eg reyna að gjalda
þér greiðann.”
Mr. Blood hneigði sig þegjandi og gaf her-
mönnunum sem báru hann burt, þessa skipun:
“Berið hann hægt og stöðugt. Líf hans er
undir því komið.”
Jafnskjótt og iávarðurinn var borinn út,
gerðist fyrirliðinn herralegur. Hann sneri sér
að húsráðanda og spurði: “Hverjir fleiri eru
ihér faldir?”
‘‘Engir aðrir, sir. Lávarður-----”
“Lávarðinn erum við búnir með, að svo
stöddu. Þig skulum við eiga við bráðum,
þegar við erum búnir að leita. Og til guðs
vitna eg, að ef þú hefir logið að mér . . .” Hér
hætti hann og tjáði hermönnum fyrirskipun.
Fjórir þeirra snöruðust út og jafnskjótt heyrð -
ist gauragangur þeirra í næstu stofu, en fjrrir-
liðinn skálmaði til og frá og barði á veggþilj-
ur með skammbyssu skafti.
Mr. Blood þóttist ekki hafa gilda ástæðu
til að standa lengur við. “Með leyfi þínu, nú
vil eg bjóða þér góðan daginn,” sagði hann.
“Með leyfi mínu skaltu bíða dálítið við.”
svaraði fyrirliðinn.
Mr. Blood ypti öxlum, settist og tók til
orða: “Þú ert leiðinlegur. Mig furðar, að
hersveitar höfðingi þinn hefir ekki orðið þess
var ennþá!”
En fyrirliðinn ansaði honum ekki. Hann
stóð hálfboginn yfir rykugu höfuðfati, sem
eikarlauf hafði verið fest á, glotti kuldalega
og rendi óhýru auga á húsbóndann, svo á
mæðgurnar, sem hnipruðu sig úti í horni, og
loks á Mr. Blood, en sá sat með krosslagða
leggi, rólegur og kærulaus að sjá. Þar næ[
gekk fyrirliðinn að skápnum, kipti upp öðrum
væng eikarhurðarinnar, greip í hnakkadramlbið
á þeim sem þar húkti og svifti honum fram á
gólf.
“Hver er þetta?” kvað hann. “Annar íá-
varður til?”
Mr. Blood sá fyrir sér gálgana, sem fyrir-
liðinn hafði sagt frá, sá hvað verða vildi, að
þessi ungi lánlausi skipherra yrði festur upp
án dóms og laga, í stað þess sem nú var geng-
inn fyrirliðanum úr greipum, og því gaf hann
honum titil strax í stað og ættfærði hann þar
á ofan. Hann tók til orða, hvorki hraðmæltur
né hýrlegur:
“Spá er spaks geta, höfuðsmaður. Þetta
er greifinn Pitt, bræðrungur Sir Thomas Ver-
non, þess sem giftist flennunni Moll Kirke.
hún er systir sveitarhöfðingja þíns og var
fyrir eina tíð þjónustu mær hennar hátignar,
sem nú er.”
Fyrirliðinn og bandingi hans urðu báðir
alveg hissa. Skipherrann lét ekki orð út úr sér
upp frá því, en fyrirliðinn tók heldur en ekki
upp í sig, vatt við fanganum, skoðaði hann
hátt og lágt, leit á hann sem grimmlegast og
segir:
“Hann er að ljúga, er það ekki? Hann er
að gabba mig, ha?”
“Ef þú heldur það,” sagði Blood, ‘‘þá
skaltu hengja hann og reyna hvað þú hefir af
því.”
Dragúninn hvesti augun á læknirinn og.
þamæst á fangann, og fussaði við. þarnæst
ýtti hann fanganum til liðsmanna sinna. “Far-
ið þið með hann til Bridgewater. Og takið
þennan fastan líka” og benti á Baynes. “Við
skulum láta hann kenna á því, að hýsa upp-
reisnar ára og hjúkra þeim.”
Nú varð uppistand. Baynes braust um
fast, þegar þeir lögðu hendur á hann og mót-
mælti, hárri röddu. Kvenfólkið hljóðaði og
veinaði, þangað til þær þögnuðu fyrir enn
meiri skelfingu. Fyrirliðinn snaraðist til þeirra
og tók um herðamar á stúlkunni. Hún var
fríð, Ijóshærð með ljúflegan svip og leit bláum
bænaraugum, sem aumt var á að horfa, upp á
dragúninn. Hann brosti gleitt við henni, tók
um höku hennar og kysti hana fast, en hún
streittist á móti, skjálfandi.
“Þetta eru festumar” sagði hann. “Láttu
þetta stilla þig, uppreisnar gimbrin mín, þang-
að til eg er búinn að ijúka mér af við þessa
fanta.”
Hann sneri frá henni, en hún hneig út af í
faðm móður sinnar. Liðsmenn höfðu komið
höndum á fangana í einni svipan og stóðu
glottandi og biðu eftir fyrirskipun.
“Farið þið burt með þá. Drake merkis-
beri ráði ferðinni.” Hann leit áfjáðum aug-
um til stúlkunnar, sem hnipraði sig að móður
sinni. “Eg ætla að verða eftir hér, dálitla
stund — að leita. Hér kunna fleiri dólgar að (
felast.” Svo lagði hann við: “Óg takið þið
þennan með ykkur líka.” Hann benti á Mr.
Blood. “Fljótir nú.”
Mr. Blood hrökk upp úr þönkum sínum,
sem voru þeir, að í tólastokk sínum ætti hann
ibíld, sem brúka mætti til heilsusamlegs hold-
skurðar á Höbart höfuðsmanni — heilsusam-
legs fyrir aðrar manneskjur. Sá soldáti var
auðsjáanlega blóðríkur úm of og hefði gott af
iblóðtöku. Hann ætlaði að fara að segja höf-
uðsmanni, að hann vissi hvar fé væri falið, og
teygja hann þannig á einmæli, þegar þessi
snögga skipun tók fyrir það. Samt reyndi
hann að aka seglum eftir vindi: “Satt að segja
kemur mér það vel, því Bridgewateir er minn
lendingarstaður og þangað væri eg lagður
upp, ef þú hefðir ekki haldið í mig.”
“Þinn lendingarstaður er svartholið.”
“Uss. Þú ert að gera að gamni þínu.”
“Gálginn er til, ef þú vilt það heldur. Á
gálgann skaltu, annaöhvort strax eða seinna,.”
Þá voru harðar hendur lagðar á Mr.
Blood, hann vatt sér af þeim, því að hann var
hraustur og liðugur, en eftir skamma stund
höfðu þeir hann undir, bundu hendur hans fyr-
ir aftan bak og reistu hann á fætur, með því
að kippa í strenginn.
‘‘Fariö þið með hann,” sagði fyrirliðinn
snúðugt og tók að segja þeim sem eftir voru,
hvernig haga skyldi leitinni. “Leitið frá kjall-
ara og upp í mænir, komið svo og segið mér
til.” Liðsmenn hurfu um þær dyr sem vissu
inn í húsið en Blood var ýtt út á hlað, þar
sem Pitt og Baynes biðu í böndum. Hann
leit á Hobart öndóttum augum, af þröskuldi
stofunnar, og hörð hótun var rétt komin fram
á varir hans, hvað hann skyldi gera við þann
fyrirliða, ef honum entist aldur til. Hann tók
sig á í tíma, mintist þess, að ef hann léti þá
hótun í ljósi, þá væri-þar með loku skotið fyrir,
að hann fengi henni nokkurntíma fram kqmið.
Því að nú voru konungsmenn einráðir f þeim
fjórðungi landsins, fóru með hann sem her-
numið land, er hver óhæfa væri fullboðleg,
hér var höfuðsmaöur herliða hæstráðandi lífs
og dauða, að svo stöddu.
Hestum sínum höfðu dátamir slept í ald-
ingarðinn og þar var Blood og þeir félagar
festir hver við sinn soldát með þeim hætti, að
öðrum enda handfjötursins var hnýtt um söð-
ulknappinn. Sá sem réði ferðinni gall við, að
halda af stað. í því bili þóttist Mr. Blood fá
fulla sönnun fyrir, að hér var hernaður fram-
inn sem í óvinalandi. Brak og dynkir heyrðust
í húsinu, sköll og hróp hrottalegra manna, en
þar af var ljóst, að leitin að uppreisnarmönn-
um var yfirskin, en aðalerindið að ræna fé-
munum og spilla. Upp úr þeim gauragangi.
gall alt í einu kvenmanns vein með mikilli
skelfingu.
Baynes tók viðbragð og lagðist snögt í
strenginn en honum sló flötum, er hesturinn
fór sína leið, og drógst með jörðinni spotta-
korn. Ðátinn bölvaði honum í sand og ösku.
hægði á svo hann kæmist á fætur og sló hann
með sverði sínu flötu.
Nú sem Mr. Blood þrammaði svo búinn
út af garðinum, þar sem eplatré og annar ald-
ina gróður brosti ilmandi við morgunsól, á
þeim hýra og bjarta sumardegi, þá varð hann
viss um það, sem hann hafði lengi grunað, ;
í öllu drottins sköpunarverki væri manneskjan
sú mesta svívirðing og að enginn nema fábjáni
gerðist til að lækna og líkna þeirri skepnu
skaparans, sem réttast væri að eyða og upp-
ræta.
III. Kapítuli
Æzti dómarinn
Nú liðu tveir mánuðir áður en Peter Blood
var leiddur fyrir rétt — þann nítjánda sept..
ef þú vilt endilega vita dagsetninguna —
kærður um drottinssvik og landráð. Vér vitum
að hann var sýkn af þeirri sök,'en ekki þarf
að efa, að hann var fús og albúinn til að
drýgja það afbrot, um það leyti sem sakargift-
inni var lýst. Þetta tveggja mánaða varðhald
var svo hart, gekk svo óumræðilega nærri
honum, að honum lék köld og banvæn heipt á
kónginum James og öllum hans fylgifiskum.
Ef satt skal segja, þá lýsir það bezt hreysti
hans og skapstyrk, að nokkur hugur skyldi
vera eftir í honum. Eigi að síður, þó að þessi
alsýkni maður væri hræðilega staddur, þá
mátti hann hrósa happi af tvennum ástæðum.
Önnur var sú, að hann skyldi vera dreginn
fyrir dóm, hin sú að kæra hans var tekin fyrir
á fyrirgreindum degi, en ekki degi fyr.
Daginn eftir orustuna var miklum fjölda
smalað í varðhald og jafnharðan voru fangam-
ir þaðan leiddir, mikið til af handahófi, og
festir á gálga. Sveitarhöfðinginn Kirke rudd-
ist svo fast að því verki, að líkast til hefðu allir
fangarnir farið þá leið, ef biskupinn Mew
hefði ekki skorist í málið með fullu kappi og
istöðvað hryðjuverkin. Alt um það, gálgana
varð að fylla, sem reistir höfðu verið víðs-
vegar, og þeir sem sigri hrósuðu, létu sig litlu
skifta sekt eða sýknu þeirra seml reknir voru
í snöruna. Hvað var þessi leir, þetta rusl, þeg-
ar öllu var á botninn hvolft? Og svo hömuð-
ust böðlamir með hengingar ólar, axir og
koltjöru í stórum pottum en við nákvæmri
frásögn af þeim ofboðs verkum, skal eg hlífa
lesendunum. Þessi saga segir ekki af afdrif-
um þeirra, sem gerðu uppreisn með Mon-
mouth, heldur af auðnubrigðum Peter Bloods,
og af hepni hans var það og engu öðru, að
honum var ekki snarað úr ' varðhaldi, á af-
tökustað, daginn eftir orustuna.
Hann hélt lífi og var tekinn úr fangelsi
í Bridgewater ásamt þeim sem eftir lifðu, þeir
voru látnir ganga, fjötraðir saman tveir og
tveir. Þeir sem voru svo langt leiddir, að þeir
gátu ekki gengið, voru látnir 'í kerrur, alt of
margir í hverja, stækjuna af þeim lagði langar
leiðir því að sárin voru holgrafin og umbúða-
laus. Margir voru svo lánsamir að deyja á
leiðinni. Þegar Blood krafðist að mega beita
kunnáttu sinni til að lina þrautir þeirra, þá var
ihonum tjáð að hann væri ósvífinn og hótað
hýðingu. Loks var svo komið, að hann sá ekki
eftir neinu meir en því, að hann skyldi ekki
hafa gengið í uppreisnina með Monmouth.
Það var vitanlega rangt hugsað, en þegar
svona er komið fyrir manni, þá er varla við
því að búast, að hann hugsi rétt.
Sá sem hann var bundinn við á þessari
göngu, var sá sami Jeremias Pitt, sem hafði
sótt hann, en sú lækningaferð hafði snúist upp
í þetta vandræði. Sá ungi skipstjóri hafði
haldið sig að honum í varðhaldinu, í svækju
og stækju og ósegjanlegu volæði. Stöku sinn-
um var fréttum hleypt inn í fangelsið, þar á
meðal þeirri, að Monmouth var hálshöggvin, en
við það varð mjög bylt þeim sem kvaldir voru
hans vegna, og trúðu því að hann hefði verið
forvígismaður trúar þeirra. Margur var sá,
sem vildi alls ekki trúa þeirri frétt. Þar af
spunnust kvittir, meðal annars sá, að hann
hefði ekki gengið sjálfur til aftökustaöar, held-
ur annar honum nauðalíkur, sá hefði þolað líf-
lát í hans stað, en Monmouth sjálfur væri á
lífi og myndi koma aftur í mikilli dýrð, að
frelsa Zion og herja á Babylon.
Mr. Blood hlýddi á þessar fréttir og brá
sér hvergi, en þegar hann frétti að hátignin
hafði látið sér líka að láta Monmouth koma á
sinn fund, en neitað að gefa honum líf, þá
þótti honum konungi fara níðingslega; hann
þóttist sjá að sú hefði verið tilætlun hans með
þessu, að njóta þeirrar illmannlegu ánægju,
■að heyra hertogann biðja sér auðmjúklega lífs
og afsegja honum að því búnu. Seinna frétti
hann að lávaröurinn Grey, sem verið hafði
næst hertoganum — eða öllu fremur en hann
— foringi og upphafsmaður óróans, hefði
keypt sig úr sökinni fyrir fjörutíu þúsund
pund. Þetta þótti Peter á borð við annað og
ámælti mjög kónginum James.
“Nú, hér situr óburðugur svívirðingur í
hásæti. Ef eg hefði þekt hann svoná vel, þá
'hefði eg vissulega gefið ástæðu til, að mér
væri holað hér niöur.” Þar næst kom honum
nokkuð í hug. “Hvar ætli lávarðurinn Gildoy
sé, heldurðu?” Hann talaði til skipherrans
Pitt, en úr kinnum þess hraustlega sjómanng
var nú allur roði horfinn, og ekki gat hann
svarað spurningunni nema með því að glápa.
Peter svaraði sér sjálfur.
“Þann tigna mann hefir ekki borið fyrir
okkur í þessum sælustað, né neina aðra höfð-
ingja sem hófu þessa herjans uppreisn. Svar-
ið fáum við af dæmi Greys. Þeir eru auðugir
og geta borgað fyrir sig. Þeir sem hér bíða
gálgans eru þeirra ólánsömu fylgismenn, hinir
sem höfðu æruna af að stjóma þeim í vand-
ræöið, ganga lausir. Þetta eru undarleg og
lærdómsrík afbrigði frá venjunni. Trúðu mér,
þessi veröld er skrítin og fallvölt.”
Hann hló við og upp frá því þótti honum
skömm til koma þess sem gerðist, var í köldu
skapi og talaði hæðilega, og með þeim hug
gekk hann í stóra salinn í Faunton kastala, að
vera viðstaddur þegar mál hans var tekið fyrir
og dæmt. Með honum voru leiddir inn þeir Pitt
og Baynes bóndi, þeirra mál var fyrst tekið
fyrir á þeim ógnar degi.
Salurinn var yfrið stór og svalir á miðj-
um veggjum alt í kring, þær voru alsettar á-
horfendum og gólfið sömuleiðis, sem var mest-
megnis kvenfólk, en veggirnir voru tjaldaðir
dreyrrauðu skarlati, að boði hins æzta dóm-
ara, hann mun hafa haft mætur á þeim lit,
sem líktist mest hans blóðuga hugskoti.