Heimskringla - 03.06.1936, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 3. JÚNI, 1936
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
My Mother
(Fyrverandi þingmaður Selkirk og Nýja Islands kjördæmds,
James H. Stitt, lögfræðingur, en núverandi forstöðumaður ríkis-
þjónustunnar, (Civil Service Commission), er allgott skáld á hér-
lenda visu. Hafa birst kvæði eftir hiann í ýmsum canadiskum
tímaritum og þykja allgóð. Eftirfylgjandi kvæði skaut hantn að
ráðsmanni Heimskringlu i siðastliðinnd viku, er hann onti Mæðra-
daginn 10. miai síðastl.)
Her beauteous 'body at my birth
Gave nurture to my fainting earth,
I could not be nor breathe nor stir
But through the breaking heart of her.
The lovely songs she sang to me
Were like an angel’s minstrelsy,
And her pale hands were never done
With tending me, “Her little son”.
Where’er my trembling steps would light
She was 'beside to guide them right,
I could not soib, nor smile, nor cry
But her frail form was standing by.
When sickness wracked my tiny frame
Her love burned with a stronger flame,
And mercy in her holy eyes
Shone with a light from Paradise.
She taught me first the golden rule
When I reluctant went to school,
’Twas then she dressed me fine and neat
And even kissed me on the street.
When I became a bigger boy
I was her pride and hope and joy,
And she had such a wondrous plan
For me when I became a man.
Alas, the lives of many sons
Are not just those of holy ones,
And oftentimes they play a part
Which break a mother’s trusting heart.
Although her dream was dimmed with tears
She never let me know her fears,
But still held on and hoped to see
The man she prayed her son would be.
Yea, even with her fainting breath
Before she fell asleep in death,
She seemed at last to gaze surprised
As if her dream were realized.
O, Mother, when from realms of light
God grants to thee a second sight
Of this thy son,
Implore again his life may be
That shining dream you prayed for me,
Thou lovely one.
James H. Stitt
varast þrumuveðrin, er ekkert
undarlegt þótt skemdir verði
þar í meiriháttar þrumuveðrum.
í skeytum frá Vestmanna-
eyjum og Reykjanesvita kl. 12
í nótt, er þurmuveðurs eigi get-
ið og er því líklegt að eigi hafi
það komið þar. Hinsvegar var
hagl í Vestmannaeyjum.
—‘N. Dagbl.
* * *
fslenzk mályerka-
sýning í London
Eyjólfur Eyfells, listmálari,
opnaði málverkasýningu í gær-
dag í London. Sendiherra Is-
lendinga og Dana í London var
viðstaddur og kynti gestum
sýninguna. 12 íslendingar voru
viðstaddir. Viðtökur virðast
ætla að verða góðar.
—N. Dagbl. 6. maí
* * *
Ríkistekjur Svíþjóðar
Þrjá fyrstu ársfjórðungana af
yfirstandandi fjárhagsári sæn-
ska ríkisins hafa tekjurnar o'rð-
ið 81.3 milj. kr. meiri en á sama
tíma í fyrra. Ágóðinn af ríkis-
járnJbrautunum hefir farið mest
fram úr áætlun. Áætlunin var
26 milj. kr., en tekjurnar hafa
orðið 40 milj. kr. Benzinskatt-
urinn hefir farið 12 milj. kr.
fram úr áætlun, tolltekjurnar
11 milj. kr., tóbakseinkasalan
hefir gefið 4.5 milj. kr. meiri
arð, en áætlað hafði verið, sím-
inn 3.26 milj kr. og póstflutn-
ingarnir 1.25 milj. kr.
UPPRUNI GUÐANNA
Meðal hinna gömlu þjóð-
flokka voru guðimir skapaðir
í mannsmynd; menn tileinkuðu
guðunum skapgerðareinkenni
mannanna, bæði kosti og lesfi.
Framleiðendur gyðinglegrar og
kristinnar trúar aftur á móti
létu mennina vera skai>aða í
guðs mynd. 'Niðurstaðan varð
því sú sama í báðum tilfellum;
það átti að sannast, að menn-
irnir væru guðlegs uppruna, og
ættu því rétt á því að ráða yfir
öllu, sem ekki væri guðlegs
uppruna. Allir guðir, heiðnir,
gyðinglegir og kristnir voru
skapaðir af mönnum.
Aðeins í einstökum tilfellum
er hægt að grafa það upp, á
hvern hátt guðir hafi orðið til,
því að þeir, sem einhvem hagn-
að hafa af trúaribrögðunum,
hjúpa uppruna þeirra dular-
slæðu.
Ein af stjörnum himinsins
vísar konungum fjarlægra
landa veg til jötunnar, himn-
arnir opnast og básúnuþeytarar
veita f járhirðunum ókeypis kon-
sert. I Bandaríkjum Norður-
Ameríku er sá maður stimplað-
ur guðlastari, sem reynir að afla
sér þekkingar á tilorðningu
kristinnar trúar. Aftur á móti
þykir það ekkert guðlast að
rannsaka uppruna heiðinna
guðshugmynda og gera opin-
berar niðurstöður rannsókn-
anna.
Hér fer á eftir ofurlítil frá-
sögn um tilorðningu Indíána-
guðs eins; það var að vísu grá
meri, fædd á Spáni, en að öðru
leyti hinn þénanlegasti guð.
Þegar Fernando Cortez
(spanskur hershöfðingi, sem
náði Mexico frá Aztekum á ár-
unum 1519—1521) hafði náð
Mexico á sitt vald, tókst hann
ferð á hendur til Honduras. I
leiðangri þessum ætlaði hann
sér að finna sund milli Atlants-
hafsins og Kyrrahafsins, því á
þeim tímum álitu menn, að
meginlönd Suður-Ameríku og
Norður-Ameríku væru aðeins
tvær stórar eyjar, og væri sund
á milli þeirra.
Á ferðalagi þessu kom Cor-
tez til Petenvatns, sem er stórt
vatn í Guatamela. Við strendur
þessa vatns og á eyjum í vatn-
inu hitti Cortez Indíána, sem
tóku á móti honum og fylgdar-
liði hans með svo höfðinglegri
gestrisni, að ef hann hefði ekki
hitt þá, hefði hann og lið hans
áreiðanlega farist á gresjunum
eða í fenjunum.
Indíánar þessir gátu ekki
fengið af sér að synja gestum
sínum nokkurrar ibónar, og
gengust þeir inn á það með
glöðu geði að láta skírast og
gerast kristnir. Á tveim dög-
um voru allir Indíánarnir, sem
höfðu safnast saman, eins og til
veizlu, skírðir, og svo var bróð-
urkærleikur þeirra og friðarvilji
mikill, að þeir horfðu aðgerða-
lausir á Spánverjana brjóta nið-
ur hof þeirra og hina gömlu
guði. Þeir meira að segja gátu
ekki annað en skemt sér yfir
djöfulgangi Spánverjanna, því
svona einkennilegar aðfarir
höfðu þeir aldrei áður séð.
Indíánar þessir lifðu á fiski
úr vatninu og dýrum skóganna,
en þeir áttu hvorki, silfur, gull
né dýra steina. Þessvegna hafði
Cortez skamma viðdvöl þar.
En til þess að gera skírnarat-
höfnina sem hátíðlegasta og
sýna Indíánunum dýrð og veldi
hins hvíta kynþátts, hélt Cortez
hersýningu daginn áður en
skírnarathöfnin hófst og lét
skjóta úr nokkrum fallbyssum.
Indíánarnir höfðu aldrei séð
annað eins. Þrumur og elding-
ar fallbyssnanna, skrúðganga
munkanna og riddarahersýning-
in hafði mikil áhrif á þá, eins
og til var ætlast. Indíánarnir
áttu að sannfærast um það, að
þjóð sú, sem slíkt gæti afrekað,
ætti sér miklu merkilegri guð
en þeir.
En þó merkilegt rnegi virð-
ast, voru það ekki fallbyssurn-
ar, sem höfðu dýpstu áhrifin á
índíánana, heldur riddaramir
og hestarnir. 1 Ameríku voru
ekki til hestar um þessar mund-
ir og Indíánarnir höfðu aldrei
séð þesskonar dýr fyr. Þeir
héldu að maðurinn og hestur-
inn væri eitt dýr. Skepna þessi
hafði fjóra fætur, var mjög
fljót á fæti, hafði tvö höfuð,
annað var mannshöfuð og hitt
einkennilegt, aflangt höfuð með
stórum, kringlóttum augum,
hún hafði langan brodd, það var
spjót riddarans, og langan hníf,
sverðið, og með þessum hníf
gat ófreskja þessi barið á báðar
hendur.
Þegar hermenn Cortez höfðu
náð sér aftur eftir ferðavolkið,
yfirgáfu þeir hina greiðviknu
Indíána, án þess að borga fyrir
sig með öðru en því að sýna
þeim, hvernig þeir ættu að þvo
af sér syndir sínar, sem þeir
höfðu ekki vitað fyr að væru
til. • ,
Sannleikans vegna er þó rétt-
ast að taka það fram, að daginn
áður en Cortez iagði af stað, á-
kvað hann að sýna Indíánum
hvað mikill höfðingi hann gat
verið. Hann gaf þeim því meri
eina gráa að lit. Að vísu var
Grána bæði skúfslitin og tann-
laus og því ekki líkleg til lang-
ferða.
Indíánar veittu gjöf þessari
móttöku með mikilli viðhöfn og
hátíðleik, eins og fólk, sem er
óvant því að meðtaka konung-
legar gjafir.
Að þessu loknu hvarf Cortez
og förunautar hans á jafn
leyndardómsfullan hátt og þeir
höfðu komið.
Og eina sönnunin fyrir því,
að þetta var ekki draumur, sem
fyrir Indíánana hafði borið síð-
ustu dagana, var ein skúfslitin
og tannlaus meri.
Jæja, Cortez hafði skenkt
hinum greiðviknu gistivinum
sínum gráa hryssu, en honum
hafði alveg láðst að skýra þeim
frá því, á hverju 'hún ætti að
lifa.
Þúsundir Indíána höfðu nú
komið úr fjarliggjandi héruðum,
til þess að sjá hryssuna. Og
þar sem hún stóð í svo nánu
sambandi við hvíta, skeggjaða
menn, sem gátu framieitt þrum-
ur og eldingar, þá báru hinir
sólbrendu synir landsins mikla
virðingu fyrir henni. Þeir færðu
henni hin fegurstu blóm, en hið
heilaga dýr aðeins 'þefaði af
þeim og leit ekki við þeim meir.
Þá urðu Indíánarnir ákaflega
sorgbitnir. Þeir báðu og sungu
og héldu hátíðlegar skrúðgöng^
ur, til þess að blíðka hið heilaga
dýr.
Að lokum sagði gamall græð-
ari, sem var vitringur hinn
mesti: “iSjáið þið ekki, að hið
heilaga dýr er sært á fæti.”
Indíánarnir komu nú með
mikið af steiktum kalkúnum
og færðu hryssunni, því að þeir
álitu steikta kalkúna eina hina
beztu sjúkrafæðu.
Enda þótt kalkúnarnir væru
Ibornir fram í gljáfægðum kop-
arfötum, ásamt blómum og i
ágætu kryddi, þá liristi hryssan
bara makkann og stappaði nið-
ur fótunum.
Þá datt Indíánunum snjall-
ræði í hug. Þeir völdu fagra
ungfrú úr hópnum og færðu
hryssunni. En veslings skepn-
an kunni ekki að meta þessa
dýrmætu gjöf.
Þó að hryssa þessi hefði get-
að lifað hinu dásamlegasta lífi,
sem nokkru hrossi hefir fallið í
skaut, og enda þótt hún væri
ekki meir en svona 100 faðma
frá iðgrænu engi og alt um það
að akrar Indíánanna bylgjuðust
af mais, þá fór svo, að veslings
skepnan dó úr hungri.
Indíánarnir fyltust ógn og
skelfingu og stóðu ráðþrota
umhverfis hrossskrokkinn. Og
þar sem þeir óttuðust mjög
hefnd hryssunnar, þá fengu þeir
myndhöggvara til þess að gera
líkan af hryssunni og settu lík-
anið í eitt af dýrðlegustu hofum
sínum.
Níutíu og þrem árum seinna
komu tveir förumunkar til Pet-
envatns, til þess að umvenda
heiðingjum.
Eftir að Cortez fór þaðan
hafði enginn hvítur maður
flækst á þessar slóðir fyr.
Munkarnir tveir gengu inn í
musterið og urðu mjög undr-
andi, er þeir sáu gríðarstórt lík-
neski af hesti, því að á þessum
slóðum vissu iþeir ekki til að
hestar væru.
En ekki urðu þeir minna
undrandi, þegar þeir sáu, að
Indíánarnir tiibáðu líkneski
þetta sem sinn æðsta guð og
bak við það var stór trékross.
Þeir komust síðar að því að
þetta var þrumu og eldingaguð-
inn.
Það er skiljanlegt, að frásögn
munkanna olli miklum æsing-
um meðal þeirra, sem fengust
við að rannsaka sögu Indíán-
anna. Margar sögusagnir gengu
um það, á hvern hátt Indíán-
arnir hefðu lent út í það, að til-
ibiðja hest og trékross. Getgát-
ur manna hefðu sennilega orðiö
til þess að leiða vísindamennina
út í hinar mestu ógöngur, ef svo
giftusamlega hefði ekki tekist
til, að bréf fanst, sem Cortez
hafði skrifað Karli keisara V.
og neðanmáls í þessu bréfi var
smáklausa, sem brá skýru Ijósi
yfir þetta leyndardómsfulla
fyrirbrigði.—Alþbl.
VIÐSKIFTA- OG ATVINNU-
LÍFIÐ 1935
Eftir Guðlaug Rósinkranz,
yfirkennara
Framh.
Sala landbúnaðarvara
innanlands
Eins og kunnugt er var skipu-
lagi komið á kjötsöluna innan-
lands í fyrra, sem hafði það í
för með sér að verð til fram-
leiðanda varð um 30% hærra en
árið áður, en smásöluverð þó
ekki nema um 8% hærra. Heild-
söluverð á nýju kjöti innanlands
var það sama í haust og í fyrra-
haust í sláturtíðinni eða:
pr. kg.
Á fyrsta verðlagssvæði kr. 1,10
—nema Rvík, Hafnar-
firði, Vestm.ey., Akra-
nesi og Keflavík —• .... — 1,15
Á öðru verðlagssvæði — 1,05
Á þriðja verðlagssvæði — 1,00
Á fjórða verðlagssvæði — 1,05
— nema Akureyri og
Siglufirði ............ — 1,10
Á fimmta verðlagssv. — 1,00
Verð á smjöri hefir verið það
sama og í fyrra eða kr. 3.30 kg.
í heildsölu og hefir það alt selst
á innanlandsmarkaðnum. Verð
á osti hefir einnig verið sama
og mest af honum hefir verið
selt í landinu. Egg hafa verði
í heldur lægra verði en í fyrra;
komust njiður í 8 aura síðastlið-
ið vor, og fullnægir nú íslenzka
framleiðslan eftirspurninni.
Sláturfé. — Slátrað var í
haust rúmlega 345 þús. dilkum
á öllu landinu og er það 8000
færra en í fyrra. Meðalþyngd
á dilkkropp var í haust 12,94
kg. og er það 0,47 kg. þyngra
en í fyrra. I haust var slátrað
rúmlega 24 þús. færra en í
fyrra. Sláturfé hefir því verið
fullum 25 þúsundum færra en
árið 1934.
Kjötþunginn af sláturfénu á
öllu landinu var í haust 4930
tonn, en í fyrra var hann 5200
tonn. Hefir því kjötmagnið í
ár verið 270 tonnum minna en í
fyrra.
Skipastóllinn
Eitt nýtt farþegaskip, “Lax-
foss”, hefir verið keypt á árinn
í stað “Suðurlandsins”, sem
dæmt hefir verið ónýtt. Gengur
“Laxfoss” í farþegaflutningi
milli Reykjavikur og Borgar-
ness. Eitt flutningaskip var
keypt, gufuskipið “Snæfell”,
sem Kaupfélag Eyfirðinga
keypti og lét gera við, og hefir
það síðan verið í millilandaferð-
um. Togaraflotinn er sá sami
og á síðastl. ári eða 38 talsins.
Keyptiir hafa verið inn í landiö
10 nýir mótorbátar, 14—80 tonn
að stærð og 8 mótorbátar 15—
50 tonn hafa verið smíðaðir í
landinu, en 18 mótorskip hafa
verið dæmd ósjófær, rifin,
strandað eða seld til útlanda á
árinu. Tala skipanna er því sú
sama og á síðastliðnu ári, en
þau sem komið hafa ný eru
yfirleitt stærri og verðmeiri en
þau sem hafa ónýzt.
Sjávarútvegurinn
Þorskaflinn. —* Afli hefir ver-
ið mjög tregur á öllu landinu,
en þó langminstar á Vestur- og
Austurlandi, þar sem hann varð
helmingi minni en í fyrra. Fisk-
afli á öllu landinu var til 1. des.
samkv. skýrslu Gengisnefndar:
1. des. 1935 49,925 þús. tonn
1. des. 1934 61,564 þús. tonn
1. des. 1933 68,441 þús. tonn
1. des. 1932 56,005 þús. tonn
Eins og af þessu sézt minnk-
ar fiskaflinn árlega. En þrátt
fyrir það að aflinn er svo lítill
voru fiskbirgðir rúml. þúsund
tonnum meiri 1. des. í ár en í
fyrra, eða 22,770 tonn.
Síldveiðarnar gengu erfiðlega,
veiði var mjög treg. Síld, sem
veidd var til söltunar, varð við
Norðurland rúmlega helmingi
minni en í íyrra. En í byrjun
septembermánaðar byrjaði síld
að veiðast í Faxaflóa og veidd-
ist fram í nóvemberlok. Veidd-
ust þar úml. 40 þús. tunnur. Við
Faxaflóa og hér sunnanlands
hefir síld ekki fyrri verið veidd
svo nokkru hafi numið. Sfld-
veiðin við Faxaflóa í haust er
því einn merkilegasti viðburð-
urinn í sjávarútvegsmálunum á
þessu ári. Síldaraflinn var sem
hér segir: (9. des.).
m
Söltuð síld.........73,757 tn.
Matjessíld ......... 7,452 —
Kryddsöltuð síld _____28,335 —
Sykursöltuð síld ..... 4,499 —
Sérverkuð sfld ...,...19,578 —
Samtals 133,621 tn.
í fyrra samtals 216,760 tn. •
Mestur munurinn er á Mat-
jessíldinni í ár og í fyrra. En
þá voru 71,023 tn. matjessaltað-
ar, en nú ekki nema 7,452.
Bræðslusíld var í ár 549,741 hl.
— — 1934 686,726 —
Nýmæli í fiskveiðunum
Að tilhlutun Fiskmálanefnd-
ar voru í haust gerðar tilraunir
með karfaveiðar. Voru 5 tog-
arar við þær veiðar í 2 mánuði
og öfluðu þeir ágætlega. Karf-
inn var lagður upp á Sólbakka
og Siglufirði og bræddur þar í
síldarverksmiðjunum. —. Verð
karfans var ákveðið kr. 4,00 á
mál, en Fiskimálanefnd lofaði
50 aura uppbót á mál ef verk-
smiðjurnar sköðuðust á því að
kaupa karfann því verði. Unnið
var bæði lýsi og mjöl úr karfan-
um og hefir sala þessara afurða
gengið vel og gott verð fengist
fyrir þær. Elr því nú mikill hug-
ur í mönnum um að gera út á
karfaveiðar næsta ár. Samkv.
skýrslu Gjaldeyrisnefndar var
búið að flytja út 1. des. karfa-
afurðir fyrir 163,500 krónur. —
Hafa þær verið seldar á Eng-
landi, og fyrir ágætt verð.
Annað nýmæli, sem að til-
hlutun Fiskimálanefndar var
tekið upp á árinu, var herðing
fiskjar til útflutnings. Menn
voru styrktir til þess að koma
upp hjöllum og allmikið var
hert. Samkv. skýrslu Gjaldeyr-
isnefndar var útflutningur harð-
fiskjar til 1. des. 147,550 kg.
fyrir kr. 115,320. Eftirspurn
eftir harðfisknum hefir verið
mikil og verið gott. Hefir það.
verið 65—70 auna fyrir ufsa og
60—100 aura fyrir þorsk. Harð-
fiskurinn hefir verið seldur til
Hollands, Svíþjóðar, Þýzka-
lands, Afríku, o. fl. landa.
Framh.
HITT OG ÞETTA
Endurlífgun
14. apríl, kl. 11.45 að kvöidi
andaðist í London 23 ára gömul
stúlka, Daisy Allen að nafni. —
Læknar, sem voru við sjúkra-
beðinn sögðu hinni sorgbitnu
móður, að dóttir hennar væri
skilin við.
En þarna var viðstaddur
læknir einn, Justin Bariley að
nafni. Hann gerði í snatri ýms-
ar aðgerðir á stúlkunni, og
stundarfjórðungi seinna lifnaði
hún við.
Eftir að hún hafði vaknað til
lífsins aftur skýrði hún svo frá:
“Eg heyrði hljóðfæraslátt,
sem í fjarska. Annars var alt
rólegt í umhverfi mínu. Aldrei
hefi eg fundið eins mikla sælu
í lífinu. Það var eins og lík-
aminn væri leystur upp, og
sjálf væri eg laus við allar jarð-
neskar áhyggjur. í stað kvala
og óróleika hafði eg sælu og
frið”.
* * *
Á hárgreiðslustofu.
— Eg vil fá svolitlar bylgjur
í hárið.
— Með ánægju. — Hvaða
bylgjulengd.