Heimskringla - 07.10.1936, Page 1

LI. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 7. OKT. 1936
NÚMER 1.
HELZTU FRÉTTIR,
Kvenprestar
Fyrir skömmu var sú samþykt
ger á þingi The United Churches
of Canada (ensku sameinuðu
kij-kjurnar), að leyfa konum að
taka prests-stöðu. Þótti flest-
um ósamræmi í því, að vera
lengur að bægja konum frá
þessari stöðu. Og það er nokk-
uð í því. Konur njóta nú í svo
mörgum skilningi sömu réttinda
og karlmenn, að brosað er að
því sem hverjum öðrum and-
hælisskap, að undanskilja þær í
nokkru frá þátttöku í mannfé-
lagsmálum.
1 Ontario-fylki hafa Iþegar
tvær konur tekið upp preststarf.
En í Manitoba virðast ;þ,ær ekki
ætla að sinna því fyrst um sinn.
Þær hafa hvorki boðist til prest-
þjónustu né sózt eftir námi í
guðfræðisskólum hér til þess að
búá sig undir hana.
í viðtali við fregnrita blaða
hér um þetta mál, létu konur í
ljós, að þær væru ekki spentar
fyrir þessu starfi. Þær báru
engu sérstöku við, en sögðust
aðeins ekki geta felt sig við það,
að aðrir en karlmenn væru
prestar.
Ungfrú Reba Hem, önnur
konan í Ontario-fylki, sem
preststöðu hefir tekið, kvaðst
búast við að kvenprestar sættu
meiri andúð frá konum en ikarl-
mönnum. Auðvitað kæmi venj-
an þar til greina. En hún kvaö
margar konur hafa bent á, að
þær hefðu skömm á evangelisk-
um kventrúboðum; voru hrædd-
ar um að kvenprestar yrðu æs-
inga-prédikarar. Á það var og
bent, að konum lægi of lágt
rómur til að flytja ræður. Enn-
fremur kvað ungfrú Hem það
ríkt í meðvitund fólks, að
hugsa sér • guð sem Ikarlmann.
Og nokkrar mintust orða Dr.
Johnson’s og Páls postula, sem
iþó skrítið kunni nú að virðast,
lögðu ekki mikið upp úr kven-
prelátum.
En þrátt fyrir það þó ungfrú
Hem virðist ekki laus við kvíða
út af erfiðleikunum sem starf-
inu séu samfara í fyrstu, er ekki
víst að þess verði langt að bíða,
að karlmennimir verði þess var-
ir, að þeir séu ekki einir um
boðið, er brauð losna hér eftir.
F'ascistar og Kommúnistar
Valda uppþoti í London og
París síðastl. sunnudag
Fascistar höfðu bæði á Eng-
«landi og Frakklandi efnt til
skrúðgöngu s. 1. sunnudag. En
kommúnistar risu upp á móti
Þessu áformi fascista. ;
Á Englandi átti skrúðgangan
að fara fram í London’s East
End. En þar býr mikið af Gyð-
ingum. Fascistar voru ekki f jöl-
mennir, en alls e,r sagt að um
200,000 manns hafi safnast sam-
aa á götunum.
Um leið og fascistar sýndu
Slg á staönum, sem skrúðgang-
an átti að byrja, komu kommún.
til sögunnar og hrópuðu að þeir
ímru ekki lengra. Varð þar bar-
smíð mikil og grjótkast. Og
einum stórum fólksflutnings-
vagni með fascistum í var hvolft.
Sióst Scotland Yard lögreglan í
ieikinn og fékk fascista til að
iiætta við skrúðgönguna.
í æðinu var hrópað: “Drepum
Mosley!” Var þar átt við Sir
úswald Mos|ey, leiðtoga fas-
cista. Um 50 manns voru hnept-
M varðhald af hvorutveggja
iði. Tólf menn meiddust al-
varlega, en fjöldi hlaut smá-
skeinur.
Eftir að friður komst á, sagði
Sir Oswald, að hann væri hissa
á stjórninni að slaka til við
kommúnista. Og atvik þ.etta
kvað han sanna sér þörfina á
fascista samtökum í London.
í París söfnuðust um 100,000
kommúnistar saman í einum
garði bæjarins (Parc des Prin-
ces) til þess að vera við því bún-
ir að stöðva skrúðgöngu fascista
um götur borgarinnar. Sló
fullri klukkustund áður en
skrúðgangan átti að byrja í ó-
eirðir á götunum út í garðinn,
Mörgum bflum mað fascistum í
var velt um og mennirnir lamd-
ir með hnefum og bareflum. Og
grjótkastið var sem kúlnahríð.
Gekk lögreglan þá í milli óróa-
seggjanna og fascistar, sem
voru aðeins um 20,000 sættust
á að fresta skrúðgöngunni.
Einn af leiðtogum kommún-
ista hrópaði af ræðupallinum, að
franska þjóðin yrði að standa
sameinuð á móti númer eitt ó-
vini sínu/m, fascismanum.
Francos de la Rocque heitir
foringi fascista. Kvað Jacques
Doclas, leiðtogi kommúnista og
v a r a - forseti neðrimálstofu
þingsins la Rocque gerast djarf-
an vegna þess er væri að gerast á
Spáni. En hann sagði að draum-
ur hans um að eins færi á
Frakklandi, komi aldrei fram.
Fascistar hefðu síðan Leon
Blum tók við stjóm verið óðir
og uppvægir, en yrði ekkert á-
gengt vegna þess að þjóðin
fylgdi núverandi stjóm ein-
dregnara að málum, en hún
hefði gert nokkurri stjórn um
langt skeið.
Um 350 manns voru hneptir
í varðhald.
Skipstrandið í Hudson’s flóa
Um síðustu helgi komu til
Winnipeg norðan frá Churchil1
mennirnir sem voru á skipinu
“Avon River”, sem strandaði
fyrir þrem vikum 500 mflur
norður af Churchill, við svo-
nefnda Mansel-eyju. Skipið var
á leið frá Englandi til Churchill,
en hrepti ofviðri og hrakti í tvo
daga, stjómlaust, unz það
strandaði á rifi við áður nefnda
eyju. Ofviðrið skall á 14. sept.
en 16. sept. bjargaðist skips-
höfnin, 25 manns alls, og yfir-
gaf skipið. Af vörum eða vist,-
um var engu náð. Væri betur
að Eskimóar fyndu rekan áður
en það er um seinan.
Ekki lét formaður skipsins T.
J. Owen svo af þessu, sem það
mundi vekja óhug til sjóleiðar-
innar um Hudsons-flóa til Ev-
rópu. Hann kvað skipi af þess-
ari stærð mundi ekki hafa reitt
betur af annar staðar í slíku of-
viðri.
Skipsmenn lögðu af stað frá
Winnipeg til Montreal eftir litla
dvöl í bænum.
Gullverð lírunnar lækkað
Mussolini, forsætisráðherra
ítalíu,, lækkaði gullverð lírunnar
um 41% f byrjun þessarar viku.
Tollur á korni var einnig lækk-
aður um 65%.
Á New York-markaðinum er
nú líra metin á 5.2 cents, en var
áður 7.6 cents.
Veltufé landsins eykst um 2
miljónir líra við þetta. Gullforði
ítalíu og útlendir peningar
nema um 5 biijónum líra.
Eignamönnum á Italíu var og
tilkynt að þeir yrðu að leggja
landinu til lán, er næmi 5% af
eignum þeirra. Þetta nær til
fasteignamanna, iðnaðar húsa
og bænda. Tekjuskatturinn var
hækkaður á peningamönnum.
Mussolini telur þetta auðvit-
að viðskiftum til eflingar, sem
aðrar gjaldþrota þjóðir. Og hann
lýkur lofsorði á þá stefnu Breta
og Bandaríkjamanna og Frakka,
að verðfesta peninga. Það efli
ekki einungis verzlun,, heldur
stuðli einnig að friði!!
Tollar hafa verið lækkaðir á
ítalíu á kjöti 60%, hænsnum og
eggjum 64%, olívum 40%, kol-
um 50% o. s. frv.
íslenzku kenslan hefst
Laugardagsskóli Þjóðræknis-
félagsins tekur til starfa 17 okt.
n. k. Kenslan fer fram í Jóns
Bjarnasonar skóla, eins og und-
anfarin ár. Fimm kennarar
hafa verið ráðnir. Börn sem í
huga hefðu að færa sér kensl-
una í nyt, ættu að byrja með
Breta Canada inn í stríðsmál ar I, (1935), mikið rit, og með
Evrópu. Nýlega sendi þetta fé- nokkuð öðru sniði.
lag landstjóra Canada bréf með
fundarsaanþykt, er fór fram á a&
konungsfulltrúinn segði af sér.
Hversu djúpar rætur stefna
þessa félags á í Quebec-fylki,
skal ekkert sagt um.
ÁRBÓK FERÐAFÉLAGS
ÍSLANDS — 1935
ræðir um vestur-Skaftafells-
sýslu, einhvert hið einkennileg-
asta og merkilegast hérað á
landinu, hvort sem litið er til
náttúru, sögu eða menningar
fólkins. Nægir að nefna nokk-
ur nöfn eins og Kötlu, Mýrdals-
sand, Skaftáreldshraun, Skeið-
ará, Skeiðarársand og -jökul á-
samt Lómagnúpi til þess að rifja
upp fyrir mönnum hina stór-
feldu eldfjalla og jöklanáttúru
héraðsins. Talið er að Skaft-
skólaárinu. Tækifærið er fá- áreldahraun sé hið mesta hraun,
gæft, sem þarna býðst til að
nema íslenzku. Kenslan er al-
gerlega ókeypis og er jafnt til
boða þeim, sem ekki heyra Þjóð-
ræknisfélaginu til og þeim sem
gera það. Reynsla hefir sýnt,
að all-stálpuð böm, eða þau
sem dálítið eru komin á veg í
sem menn vita til, að runnið
hafi í einu á hnetti þessum síð-
an sögur hófust; enda var það
harðasta plágan sem náttúran
hefir nokkru sinni refsað Is-
lendinguim með. Hvergi er eld-
urinn fjörugri í fjöllum landsins
en í Vestur-Skaftafellssýslu,
s'kólum hafa komist furðu vel eins og eldgosin í Kötlu (1918)
niður í málinu á einum vetri, ef
alúð hefir verið lögð við námið.
íslenzkir foreldrar eiga þess því
kost þarna, að börnin þeirra læri
'móðurmál sitt með eins auð-
veldu móti og hægt er að hugsa
sér. Verði það ekki fært sér í
nyt, er áhugaleysi foreldra og
barna einu um það að kenna.
Manntjóri af fellibyl í Japan
Síðast liðinn mánudag varð
fellibylur í Japan 234 mönnum
að bana. Um 659 heimili eyði-
lögðust, fuku um eða flæddu í
kaf. Alt að því 2000 heimili
urðu fyrir meiri og minni
skemdum.
Skip inni á höfnuim slitnuðu
upp, rak til lands og löskuðust
eða fyltust sjó og sukku; er tala
þeirra skipa sögð um 60.
Fellibylurinn fór yfir þvert
landið á 300 mílna breiðu svæði.
Frá Spáni
Það er nokkuð síðan að menn
bjuggust við því, í fréttum frá
Spáni,, að heyra um fall stjórn-
arinnar. En þó fascistar virðist
heldur sækja fram, tefst þeim
a|5 vinna algeran sigur. Og í
bardögunum, sem nú eru á allar
hliðar að færast nær höfuðborg-
inni Madrid, er að sjá, sem fas-
cistar vinni ekki mikið á og fari
jafnvel sumstaðar halloka. —
Skærurnar eru háðar ennþá um
40 mflur frá höfuðborginni, svo
það getur dregist að uppreistar-
seggirnir taki hana.
Her stjórnarinnar í Madrid er
nú um 100,000 manns.
Eitthvað hefir af börnum og
kvenfólki flutt úr borginni Mad-
rid, en það er sagt að hafi átt
sér Stað til þess að eiga ekki á
hættu að meiðast af sprengjum
óvinanna, þó s^ú hætta sé enn
sean komið er ekki mikil.
I fréttunum frá Spáni er því
og Vatnajökli á síðustu árum
>era vitni um. Og á hinum miklu
söndum vinna árnar “úr jaka-
toga band” eins og Grímur kvað,
meðan náttúran talar ein við
sjálfa sig.
' En milli sandanna býr fólkið,
afskekt, þar til á síðustu ára-
tugum, þegar brýr og vatnabíl-
ár eru farin áð leysa vatnahest-
ana af hólmi. En svo afskekt
sem það hefir verið, þá hafa þó
verið unnin andleg stórvirki þar
í fásinninu. — Þar var Njála
skrifuð, að ætlun þeirra, sem
bezt mega vita; þar skrifaði séra
Jón Steingrímsson æfisögu sína,
eitthvert hið fróðlegasta og
skemtilegasta rit frá þeirri öld.
Og um plágurnar 1783-4 hefir
Jón Trausti skrifað sínar Sögur
frá Skaftáreldum, ágæta al-
þýðubók, þótt hún sé nokkuð
laus í reipunum frá sjónarmiði
listarinnar.
I verklegri menningu hafa
Vestur-Skaftfellingar haft sér-
istöðu sökum landshátta. Má til
þess nefna kunnáttu þeirra að
ríða vötnin á söndunum, sem
enginn utanhéraðsmaður mundi
leika eftir þeim, fuglatekj.i
jþeirra, sem þeir rsunar eiga
sameiginlega *við Vetsmann-
eyinga og fleiri, og loks mel-
tekjuna, þessa alíslenzku korn-
skurðar aðferð, sem geymt hefir
En þeir sem ekki hafa rit
Björns O. Björnssonar geta
fengið ágæta hugmynd um hér-
aðið af Árbók ferðafélagsins.
Er það séra Óskar Þorláksson á
Prestbakka, sem hér lýsir því í
langri ritgerð: “Lönd og leiðir í
Vestur-Skaftafellsýslu”. — Aí
fallegum og, einkennilegum
■myndum má nefna “Brim í Vík”
(P. H.) “Systrastapi”, “Stjórn-
arfoss” (H. Lárusson) “Lóma-
gnúpur” (Ol. Magnússon) og
“Kötlugosið 1918” (Kjartan
Guðmundsson). Auk aðalgrein-
arinnar skrifar Jón Eyþórsson
“Gengið á Mýrdalsjökul” og
Haraldur Jónsson “Til Kötlu”.
Er kverið yfirleitt hið eiguleg-
asta^ enda er fólagið vinf;ælt
mjög heima á íslandi (félagar
1010, 1934) og ætti líka vin-
sældir skilið vestan hafs, sök-
um fróðeiks síns um landið og
hinna ágætu mynda. Meðlima-
gjald er 5 krónur, og geta menn
snúið sér beint til Ferðafélags
fslands, Reykjavík um upptöku
í félagið, enda fá menn þá Ár-
bókina fría.
Stefán Einarsson
KEYPTA KONUEFNIÐ
Winnipegbúar urðu hissa á
fregn sem birtist í dagblöðum
bæjarins s. 1. laugardag. Hún
var um kínverska stúlku, sem
haldin hafði verið sem fangi og
látin vinna sem þræll kaup-
laust á heimili einu í útjaðri
borgarinnar í 3 ár. Stúlkan
hafði verið seld eins og konu-
efni eru gerð í Kína, en hún
neitaði að giftast þeim er hún
var ætluð, en það var sonur
kaupandans. Sagan af þessu er
þannig:
Shimie Fong, en svo heitir
stúlkan, er 21 árs að aldri. Hún
er fædd í Canada. Foreldrar
hennar komu frá Kína fyrir 30
árum Þg settust að í British
Coluimbia.
Móðir Shimie Fong dó 1915.
Ólst stúlkan upp hjá föður sín-
um. Þegar hún var um það 10
ára, fór faðir hennar með hana
með sér til Kína. Hann fýsti að
sjá ættjörð sína áður en hann
dæi. Eftir að hafa dvalið um 7
ár í Kína, finnur hann gamlan
kunningja og samlanda sinn frá
Winnipeg. Hann átti son, sem
var að komast á giftingaraldur
og fór að hugsa honum fyrir
konu. Þegar hann hafði séð
Shimie Fong, nafnið svarar til
‘‘Ruby’’ á ensku,, áleit hann
einkennileg orð og orðtæki, lík-’hana góðan kvenkost fyrir son
lega aftan úr fomeskju. sinn. Þau hlytu að vera samval-
En svo fornir sem Vestur-
Skaftfellingar eru í aðra rönd-
ina, þá urðu þeir einna fyrstir
til að koma upp raflýsingum á
hjá sér á sveitabæjunum. Þar
runnu Óræfingar á vaðið, en
síðan hafa margir eftir farið. —
Man eg eftir því, hve myndar-
lega var hýst og raflýst á
Kirkjubæjar-klaustri, er eg gisti
þar vorið 1924. Eg man líka
hve góðar viðtökur eg fékk þar
af og til hreyft, að konungdóm- eins og raunar alstaðar í Skafta-
urinn verði endurreistur, ef fas-
cistar sigra.
Aðskilnaðarsinnar láta á
sér bera í Quebec-fylki
I Quebec er félag, sem ungir
Frakkar hafa myndað, er vinna
virðist að sjálfsforræði Que-
bec-fylkis eða lausn þess úr
Canada-sambandinu og jafnvel
aðskilnaði Canada og Bretlands.
Segja þeir Breta og Gyðinga
mata krókinn á viðskiftastarf- son gaf út 1930. Eftir iþehTa
semi síns fylkis og alls landsinfe. j fordæmi hafa nú Borgfriðingar
Auk þess dragi sambandið við sent út Héraðssögu Borgarfjarð-
fellssýslunum og hve gaman eg
hafði af að hlusta á snillinginn
Helga Lárusson taka í orgelið.
Þar voru engin vetlingatök,
enda hafði hann numið listina
að Páli ísólfssyni. — Fyrstir
urðu og Vestur-Skaftfellingar
til að koma út mjög myndarlegri
lýsýigu af héraði sínu með bók-
inni Vestur-Skaftalfellssýsla og
íbúar hennar, er prestur þeirra
í Ásum, séra Björn O. Björns-
in, þar sem bæði voru fædd í
Canada. Hann kaupir því stúlk-
una fyrir “nokkur hundruð doll-
ara”, af föður hennar og fer
hún með honum til Winnipeg í
Canada. Var Shimie Fong þá
orðin 17 ára og hin blómlegasta
stúlka.
En þá kom eitthvað fyrir, sem
enginn skyldi. Þó Shimie væri
fædd í Canada, rann henni kín-
verskt blóð í æðum. En hug-
sjónir beggja landanna toguðust
á um huga hennar. Og í þessu
máli varð það ofan á, að hún
ætti að giftast þeim sem hún
kysi sér sjálf, en ekki þeim sem
hún væri seld, ef það var henni
ekki að skapi.
Fortölur höfðu engin áhrif á
hana. Giftingunni var frestað
mánuð eftir mánuð. En stúlk
an sat við sinn keip og tók þvert
fyrir að eiga þennan mann, sem
ákveðið var að hún giftist.
1 Kína tíðkast enn, að stúlkur
gangi kaupum og sölum, sem
þrælar. Réttindi þeirra eru hin
SÉRA HELGI INGIBERG
S. BORGFJÖRÐ
Þess var getið hér í blaðinu í
sumar, að útskrifast hefði með
bezta vitnisburði frá Meadville
guðfræðisskólanum í Chicago
15. júní síðastl. hinn ungi og
efnilegi maður, sem hér er
sýndur, séra Helgi IngibergSig-
urður Borgfjörð.
Við þá fregn, sem þá var birt,
má bæta því að hann hefir nú
tekið við fasta prestsþjónustu
hjá Sambandssöfnuði Unitara
og Universalista í borginni Hali-
fax . Tók hann við embætti sínu
fyrsta september og fór vígslu
athöfnin fram sunnudaginn
næstan eftir. Hjá söfnuðinum
prédikaði hann nokkru áður
(12. júlí), og gafst safnaðarfólki
hans svo vel að ræðu hans og
framkomu að það kallaði hann
til sín. Ræða hans vakti athygli
í blöðum þar í bænum, og þau
sem íhaldsstefnunni fylgja e.in-
dregið, höfðu margt og mikið
við hana að athuga og þar á
meðal að hann gæti orðið
hættulegur gestur hinum fomu
kennisetningum. Blaðið Halifax
Mail (13. júlí) fór um hann vin-
samlegum orðum. Trúar og fé-
lagslíf í Halifax bæ er fremur
íhaldssamt og á Ingi því, eins
og vinir hans kalla hann hér í
bæ, ef til vill töluverða baráttu
fyrir höndum. En sú verður
jafnan saga nýja tímans og allra
brautryðjanda. Þeir verða sjálf-
ir að velta steinunum úr göt-
unni. Og til þess hefir Ingi bæði
nóg þrek og nógar gáfur, og eigj
mun það um hann spyrjastf að
hann renni af hólmi. Hann
tekur við embætti sínu sérstak-
lega vel undirbúinn. Hann er
útskrifaður frá vísindadeild
Manitoba-háskóla, hefir ágæta
þekkingu á viðskiftalífi hér í
landi og hefir haft mikla æf-
ingu í ýmiskonar félagsstarf-
semi bæði innan og utan kirkju.
Vinum hans er það mikið
gleðiefni að hann hefir svo
skjótt náð fastri stöðu, á þeim
stað og í því mannfélagi, þar
sem dugnaður hans og hæfi-
leikar fá að njóta sín. Þeir óska
söfnuði hans af alhug til ham-
ingju með hinn efnilega prest
sinn, og honum sjálfum og konu
hans allrar hagsældar og bless-
unar á komandi árum.
R. P.
sömu og kvikfénaðar 'eigand-
ans. Þær vinna á heimilum
húsbænda sinna hlífðarlaust
sem þrælar og kauplaust. Þar
sem Shimie Fong vildi nú ekki
hlýða að giftast, var eina ráðið,
að láta hana vinna þannig t;l
þess að tapa ekki hverjum eyri
af fénu, sem fyrir hana var
goldið.
Þannig liðu 3 ár. Stúlkunni
leið illa. En hún sá engin úr-
ræði. Lögin í Kína taka mjög
hart á því, ef konur eða stúlk-
Frh. á 5 bls.