Heimskringla - 16.02.1938, Qupperneq 7

WINNIPEG, 16. FEBR. 1938
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
VOR SAMEIGINLEGA
NORRÆNA ARFLEIFÐ
Frh. frá 3. bls.
Eins og vænta mátti fluttu
þessar þjóðir tii annara landa.
Þær fluttu austur, suður og vest-
ur. í þessu sambandi eru það
einungis þrennir þjóðflutningar
sem nokkru máli skifta.
Á öndverðu fimtu öld hófu
Englar, Saxar og Jótar flutning
til Bretlands. Tímabil flutning-
anna og landvinninganna nær
yfir tvær aldir; þar næst komu
aðrar tvær aldir friðsamlegrar
þjóðfélagsskipunar og eignar-
ráðs.
Á eftir þessu tímabili kom hálf
þriðja öld óeirða og styrjalda. Þá
áttu Engilsaxnesku þjóðirnar í
stöðugum erjum við þá Dani og
Norðmenn sem síðar komu.
Næstu þjóðflutningar áttu sér
ekki eins beinar brautir.
Seint á níundu öld fluttu Nor,-
mannaflokkar þangað sem nú er
norðurhluti Frakklands. Foringi
þeirra hét Hrólfur. (Styttri
mynd af nafninu Norðmenn er
Normenn eða var); og því heitir
héraðið þar sem. þessir menn
settust að Normandí. Viður-
kend landtaka Norðmanna á
Frakklandi átti sér stað 911; var
þá gerður samningur milli Karls
konungs heimska á Frakklandi
og Hrólfs; varð Hrólfur fyrsti
hertogi í Normandíi. Hér um bil
hálfri annari öld seinna, eða árið
1966, fór þáverandi hertoginn í
Normandí yfir enska sundið og
braðist við Harald konung að
Hastings; var sá hertogi beinn
afkomandi Hrólfs. Eftir orust-
una við Hastings hélt hertoginn
áfram að hertaka Bretland.
Þessar tvær hertekningar eru
greinilega ólíkar. Engilsaxar her-
tóku ekki einungis Bretland,
heldur urðu þeir Englendigar
— þeir urðu enska þjóðin. Nafn-
inu var breytt í Engilland eða
England. Tungumál Bretlands
hvarf nema á útkjálkum lands-
ins.
Norðmenn hertóku England en
sú hertekning var með öllu ólík
hinni; eftir hertekninguna sam-
löguðust þeir þjóðinni sem fyrir
var. Ástæðan fyrir því er auð-
skilin þegar þess er gætt hvernig
farið hafði fyrir öðrum Norð-
mönnum er þeir settust að í nýj-
um löndum; eins og t. d. þegar
þeir fluttu til Sikileyjar og þess
héraðs sem nú er nefnt Úkranía.
Hinir fornu Norðmenn sömdu
sig algerlega að flestum ytri sið-
um og samlöðuðust þeim þjóð-
um, sem fyrir voru, þar sem
þeir tóku sér bólfestu.
f sambandi við þessa lyndis-
einkunn Norðmanna farast
eftsku alfræðisbókinni orð sem
hér segir:
“Þeir hurfu allstaðar smám
saman inn í þjóðina, sem þeir
yfirunnu; þeir tileinkuðu sér
málið og ættjarðarást þess lands
sem þeir staðnæmdust í. En
jafnframt þessu breyttu þeir og
veittu oft meiri kraft þjóðsiðum
og þjóðlífi hjá hinum ýrnsn þjóð-
um er þeir að síðustu sameinuð-
ust.”
INNKOLLUN ARMENN HEIMSKMN6LU
í CANADA:
Amaranth..............................J. B. Halldórsson
Antler, Sask.........................K. J. Abrahamson
Árnes................................Sumarliði J. Kárdal
Árborg.................................G. 0. Einarsson
Baldur................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville........................................Björn Þórðarson
Belmont...................................G. J. Oleson
Bredenbury..............................H. O. Loptsson
Brown..............................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge..........................H. A. Hinriksson
Cypress River............................Páll Anderson
Dafoe...................................
Ebor Station, Man....................K. J. Abrahamson
Elfros..................................
Elriksdale.............................ólafur Hallsson
Foam Lake..................................John Janusson
Gimli...............................................K. Kjernested
Geysir................................Tím. Böðvarsson
Glenboro...................'...............G. J. Oleson
Hayland................................Slg. B. Helgason
Hecla................................Jóhann K. Johnson
Hnausa...................................Gestur S. Vídal
Hove..................................Andrés Skagfeld
Húsavík............................... John Kernested
Innisfail.............................Hannes J. Húnfjörð
Kandahar................................
Keewatin............................:....Sigm. Björnsson
Kristnes............................. ...Rósm. Ámason
Langruth.............................................B. Eyjólfsson
Leslie...............................Th. Guðmundsson
Lundar........................Sig. Jónsson, D. J. Líndal
Markervillé.........................Hannes J. Húnfjörð
Mozart..................................
Oak Point.......................................Andrés Skagfeld
Oakview...*.........................Sigurður Sigfússon
Otto......................................Björn Hördal
Piney...................................S. S. Anderson
Red Deer........................... Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík..........................................Árni PáJsson
Riverton.............................Björn Hjörleifsson
Selkirk..............................Magnús Hjörleifsson
Sinclair, Man.......................K. J. Abrahamson
Steep Rock........................................Fred Snædal
Stony Hill.........................................Björn Hördal
Tantallon..........................................Guðm. ólafsson
Thornhill............................Thorst. J. Gíslason
Víðir..............................................Aug. Einarsson
Vancouver............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.............................Ingi Anderson
Wlnnipeg Beach.....................................John Kernested
Wynyard..................................
í BANDARÍKJUNUM:
Akra...................................Jón K. Einarsson
Bantry................................ E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash....................Séra Halldór E. Johnson
Cavaliér............................ Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg....................................Jacob Hall
Garðar..................................S. M. Breiðfjörð
Grafton..................................Mrs. E. Eastman
Hallson................................Jón K. Einarsson
Hensel............................... J- K. Einarsson
Ivanhoe.............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton....................................F. G. Vatnsdal
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash..........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
gvoíd..................................Jðn K. Einarsson
Upham.................................E. J. BreiðfJörB
The Yiking Press Limited
Winnipeg Manitoba
Fyrir suma af oss sem af
! norrænu bergi erum brotnir og
finnum í oss sömu einkennin að
| hneigjast til algerðrar sam-
, steypu er falin sannarleg huggun
og von í síðustu orðunum, sem
tilfærð eru.
f Normandí tileinkuðu Norð-
menn sér algerlega franska
tungu og franska siði. En það J
sem meira er um vert: Þeirj
drukku í sig á augabragði djúpa j
þrá til þjóðskipulags, sem Frakk-
ar höfðu erft frá Rómaborg. Og
þessa þrá fluttu þeir með sér til
Englands. Til þess að koma á
staðfastara skipulagi var nauð-
synlegt sterkara miðstjórnar-
vald. Og það varð hlutskifti
Norðmanna að koma því á. Og
þegar þeir kómu á norskum völd-
um á Englandi hafa þeir tví-
mælalaust notið styrks og að-
stoðar náfrænda sinna, Englend-
inga og Dana. Sú aðstoð var
þess kyns að þeir voru sér henn-
ar ekki meðvitandi, en hún var
áhrifarík eigi að síður.
Þriðji þjóðflutningurinn skal
ekki gerður að löngu umræðu-
efni; hann er að sumu leyti sann-
ari mynd norræns hugarfars þar
sem landnámið, sem' hér er um
að ræða, var eyja, áður óbygð og
af engum tekin.
Á síðari hluta níundu aldar
hafði Haraldur konungur hár-
fagri hertekið mestallan suður-
hlutann af Noregi. Margir að-
alsmenn og óðalsbændur neituðu
j að beygja sig undir vald hans,
flýðu land og fóru til íslands,
sem fundist hafði skömmu áður.
Þetta var að einu leyti alveg sér-
stakur þjóðflutningur. Þei^,
sem flýðu, voru heldristéttar-
menn en ekki lægristétta; þeir
fluttu með sér menta- og menn-
ingaráhrif og stofnanir þjóðar
sinnar.
Hin meðfædda tilhneiging
þessara manna til þess að hafa
skipulega stjórn í landi til sam-
eiginlegrar verndar og hags-
muna kom brátt í ljós. Árið 930
mættu leiðtogarnir og stofnuðu
Alþingi — þing eða löggjafar-
mót allrar þjóðarinnar. Þetta
þing var að sumu leyti sniðið
eftir Gulaþingi í vesturhluta
Noregs. Árið 1930 hélt íslenka
þjóðin hátíðlegt þúsund ára af-
mæli þessa þings.
Þess mætti minnast hér að á
þessu tímabili var norsk nýlenda
stofnuð á “Isle of Man”, þar var
einnig þing stofnað bráðlega.
Það er enn við lýði og er kallað
Lykla-húsið (The House of
Keys). Það skipa 24 þingmenn,
jafnmargir og þeir voru í fyrstu.
Hvert sem Norðmenn fóru og
hvar sem þeir settust að fylgdi
þeim æfinlega hugsjónin um lýð-
stjórn og þjóðræði.
Þegar það er tekið til greina
hversu sterkur norrænn þráðui
er spunnmn inn í ensku þjóðina,
þótt það sé að nokkru leyti dul-
ið; þegar þess er ennfremur
gætt að Englendingar hafa til-
| einkað sér hinar miklu þjóð-
Jskipulags gáfur frá Rómverjum
og mannfélagsreglur þær sem
Norðmenn lærðu á Frakklandi og
íluttu með sér til Englands —
þegar alt þetta er íhugað hvað
er þá eðlilegra; hvað getur verið
í fullkomnara samræmi við óhjá-
kvæmileg framþróunarlög en
það að einmitt á Englandi hlyti
að verða barist fyrir þjóðræðis-
stefnunni? Brezka þingið er
ekki elzta löggjafarþing, en það
er samt í öllum skilningi móðir
löggjafarþinganna. Jörðin á
Englandi er vökvuð blóði sem oft
hefir verið úthelt þar í stórum
stíl, til þess að skapa og varð-
veita stofnanir sem kærari eru
en nokkuð annað þeirri þjóð,
sem elskar frelsi og réttindi.
Brezkar hugmyndir — eða
ætti eg að segja norrænar hug-
myndir um stjórnarfar og mann-
lega hegðun, hefir fluzt til
margra annara þjóða. Sé svo að
þær hugmyndir hafi sumstaðar
verið upprættar eða séu þær í
hættu þá er það fyrir þá sök að
önnur öfl hafa náð yfirhöndinni.
Vér getum spurt sjálfa oss ö
þessarar spurningar: .}
Getur norræna arfleifðin einu
sinni enn látið svo til sín taka að
hún megi stöðva þá óheillaöldu,
sem risið hefir?
Eg trúi því að hið norræna
hugarfar og eðli hafi sérstakt;
gildi einmitt nú þegar sakir
standa eins og raun er á. Vera
má að þjóðræðis fyrirkomulagið
sé ekkert eða lítið nema nafnið
eitt. Það er sannleikur að það
er einungis skrifstofustjórn,
nema því að eins að kjósendurn-
ir geri sér grein fyrir grund-
vallaratriðum sannarlegs frelsis.
Kjósendurnir verða að vera þeim
gáfum gæddir að geta hagað sér
sem frjálsir menn jafnframt því
sem þeir skilja hvað heildinni er !
fyrir beztu.
Vér skulum renna huganum j
til skandinavisku þjóðanna.
Á miðöldunum sukku bænd-1
urnir í Norðurálfunni niður í |
ánauð og þrældóm undir oki j
hinna ráðandi stétta. Bændurnir !
í skandinavisku löndunum liðu |
hörmungar af fátækt og alls-
leysi; en þeir töpuðu aldrei frelsi
sínu. Jafnvel í svartasta myrkri
sögunnar þegar alt logaði í stríð-
um og ófriði átti fjöldinn yfir að
ráða huldum krafti sem brauzt
fram þegar tími og tækifæri gáf-
ust og leiddi hann til baráttu
fyrir nýju frelsi. Þessar þjóðir
eru gæddar hagkvæmum hug-
sjónum og eru ekki ánægðar
nema þá aðeins að framfarir og
umbætur eigi sér stað undir um-
sjón þjóðstjórnar, sem meira sé
en nafnið eitt.
Þrátt fyrir það þótt þessar
þjóðir séu einstaklingssinnaðar
eiga þær samt í eðli sínu róttæka
þrá til almenningsheilla. Þess-
vegna hefir þeim tekist að brúa
það haf sem venjulega skilur
stéttir og flokka.
Hjá öllum skanÖinavisku þjóð-
unum ríkir einkennilegt sam-
bland sameiginlegra og einstakl-
ings athfana og einmitt þetta er
brennidepill sannarlegs þjóðræð-
is. Þar á sér stað mikilsvarðandi
jafnvægis kerfi, sem miðar til
þess að jafna tekjur manna, þar
er um enga vellauðuga menn að
ræða, né heldur sjúkdómslömuð
öreigahverfi.
Samvinnu starfsemi skandi-
navisku þjóðanna hefir hepnast
frábærlega vel, er það ólíkt því,
- NAFNSPJÖLD -
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skrlfstofusíml: 23 674
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er að flnnt á skrlístofu kl. 10—l
f. h. og 2—6 te. h.
Helmili: 46 Alloway Ave.
Talslmi: 33 ÍSS
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Baggage and Fwniture Moving
591 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annast allsfconar flutninga fram
og aftur um bæinn.
MARGARET DALMAJS’
TEACHER OF PIANO
SS4 BANNINO ST
Phone: 26 420
sem
heimi. Mín skoðun er sú að
þetta sé því að þakka að meiri
áherzla er þar lögð á mannúðar
hliðina í samtökunum en pen-
inga hliðina. Lífshamingja
Canada siðferðislega og andlega
með samvinnustarfi í því skyni
að menta fullorðið fólk. í Nova-
Scotia eru um eitt þúsund slík
samvinnufélög og þrjátíu þus-
und manns alls sem hreyfing-
unni tilheyra.
Sumir spá því að þessi hreyf-
ing breiðist smám saman yfir
alla Canada.
Þegar eg lít yfir þann sorgar-
leik sem nú á sér stað í heimin-
um þá dettur mér nokkuð í hug;
það er þetta: Ef þjóðræðisfyrir-
komulagið á ekki að líða undir
lok; ef allar fórnfærslur liðins
tíma eiga ekki að verða til ein-
skis, er það þá ekki óhjákvæmi-
legt að norræna eðlið láti ennþá
einu sinni til sín taka?
Vér vitum engan rósum stráð-
an veg til frelsis þar sem um
sannarlegt þjóðræði er að tala.
Eini vegurinn sem farinn
verður til þess að ná þjóðræðis-
legri fullkomnun, bæði út á við
og inn á við, er sá sem herðir og
stælir. Þær þjóðir sem eignast
frelsi af tilviljun einni, eru ekki
líklegar til þess að varðveita það
lengi.
Það út af fyrir sig að veita at-
átt hefir sér stað í Vestur- 'kvæðisrétt skapar hvorki þjóð-
ræði né heldpr því við.
Hugsjónir þær sem forfeður
vorir hafa barist fyrir; vorar
eigin hugsjónir og stefnur eru í
svo mörgu tilliti einkennilegar í
manna meðal þeirra þjóða er augum margra annara þjóða sem
ekki miðuð einvörðungu við pen- annars konar uppruna eiga. —
inga eða fjárgróða. Þær hafa Hengilás lögin í Quebec eru af-
orðið að læra að treysta gildi | sökuð á þeim grundvelli að fólk
andans og hugsananna; þar hafa , af latnesku bergi brotið sé svo
þær fundið ábyggilegri mæli-1 ólíkt, að þetta sé nauðsynlegt.
kvarða fvrir sönnu líferni, en Sé um slíkan mrémun að ræða,
hinar þjóðirnar, sem meiri auði þá ætti að bæla hann niður ef vér
hafa safnað en notið minni á- j á annað borð hugsum oss að
nægju. halda áfram þjóðræðis stefnu.
Stórvaxið dæmi þess hversu ; Ef það er mögulegt að átta
miklum andlegum þroska nor- j si? aftur á sönnu manngildi, ef
rænir menn geta náð, þrátt fyrir , það er framkvæmanlegt að nálg-
fjárhagslega erfiðleika og dag-, ast á ný hin norrænu einkenni
legt strit, má nefna hinn þjóð- ^ sem eg hefi mjnst á þá er ekki
kunna mann, íslenzka skáldið j óhugsandi að á þeim grundvelli
Stephan G. Stephansson sem megj skapa andlegt aamband
nefndur hefir verið hinn cana- j milli þeirra þjóðræðislanda, þar
diski Robert Browning. Á dag- sem norræna eðlið er ennþá ríkj-
inn vann hann baki brotnu á sínu j andi. Það er að segja brezka
litla landi nálægt Red Deer í ríkisins, Bandaríkjanna og
Alberta. Á kveldin kom hann ! skandinavisku landanna. Á þann
heim eftir erfiði dagsins; en j hátt væri það ef til vill mögu-
hann lagðist ekki til hvíldar, | legt að reisa öfluga mótstöðu
hel<Jur vaki hann langt fram á gegn ofsóknum einveldisland-
nótt þótt líkamlega þreyttur
væri, því andinn var bæði vak-
andi og í fullu fjöri; hann hélzt
þá við í lítilli stofu; þangað hafði
hann safnað bókum sígildra ljóða
og allskonar ritum heimsfrægra
höfunda.
Watson Kirkconnell hefir sagt
að vel megi svo fara að Stephan
G. verði viðurkendur fyrsta stór-
skáld sem á nokkru máli hafi
ritað og frægð hljóti í canadisku
þjóðlífi.
Hér í landi má finna vott um
afturhvarf til hins frumlega. St.
Francois-Xavier háskólinn hefir
þroskað fólkið í vissum hluta í
anna.
Sig. Júl. Jöhannesson,
þýddi
G. S. THORVALDSON
B.A., LL.B.
LögfrceSingur
702 Coníederation Llfe Bldg.
Talsíml 97 024
w. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
ÍSLENZKIR LOGFRÆÐINOAR
á öðru gólfl
325 Main Street
Talsimi: 97 621
Hafa etnnig skrlfstofur a8
°í Gim11 og eru þar
aa hJtta, fyrsta miðvlkuda* 1
hverjum mánuðl.
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINGAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
Lætur útí meðöl t vlðlögum
Vlðtalstímar kl. 2_4 «. a.
7—8
Sfml 80 857
ate kveldlnu
665 Vlctor 8t.
Eiginkonan kom til manns
síns rétt fyrir jólin og bað hann
að lána sér 20 krónur.
— Góða besta, lána þér? Eg
sé þá peninga aldrei meira, sagði
eiginmaðurinn.
— Jú, eg skal veðja við þig 2
krónum, að þú færð peningana
aftur í janúar.
f byrjun febrúar sagði konan
við mann sinn:
— Eg tapaði veðmálinu. Hér
eru tvær krónumar!
A. S. BARDAL
selur llkklstur og annaat um útfar-
ir. Allur útbúnaður sá bestl _
Ennfremur gelur hann allskonar
mlnnisvarða og legstelna.
843 SHERBROOKE 8T.
Phone: S6 607 WINNIPSO
Dr. S. J. Johannesnon
218 Sherburn Street
Talsiml 30 877
Vlðtalstími kl. 3—5 e. h.
Dr. D. C. M. HALLSON
Physician and Surgeon
264 Hargrave (opp. Eaton’s)
Phone 22 775
Rovatzos Floral Shop
*06 Notre Dame Ave. Pbone 94 954
Fresh Cut Flowers Dally
Plants ln Season
We specialize In Wedding &
Concert Bouquets & Funeral
Designs
Icelandlc spoken
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Dr. A. V. JOHNSON
ISLENZKUR T ANNLÆKNIR
212 Curry Bldí?., Wlnnlp«g
Oegnt pósthúslnu
5<m<; 96 214 Heimilis: 33 333
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental. Inrurance and Financial
Agents
8imi: 94 221
600 PARIS BLDQ.—Wlnnipe*
Gunnar Erlendsson
Ptanokennari
Kenslustofa: 701 Vlctor St.
Sími 89 535
Omci Pnon
>7 291
Rks. Pho*i
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
1M MEDICAL ART8 BUTLDINO
Omc* Houhs:
12 - 1
4 P.H. - • T.u.