Heimskringla - 01.06.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 1. JúNf 1938
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
atburðum, en lang mest þó og til-
finnanlegast frá hugsunarleysi,
festuleysi og samhugaleysi, ein-
staklinganna sjálfra. Eg skal
fúslega ganga inn á, að menn
eiga úr vöndu að ráða, • þegar
um það er að ræða að velja menn
til forystu mála sinna eins og nú
er ástatt. Kringumstæðumar
þrengja að mönnum úr öllum átt-
um og gera lífsafkomuna erfiða
og framtíðina óvissa. Nýjar
hugsanir og ný lífsmeðul, sem
eiga að bæta erfiðleikana og
bjarga vonunum, er haldið að
fólki. óánægja með hinar eldri
stefnur í stjórnmálunum á sér
allvíða stað óg svo er kallað á
menn til kosninga. Hvað eiga
menn að gera? Hvernig eiga
menn að snúa sér? Mér er enn
í fersku minni samtal bænda
tveggja út á íslandi á æsku-
lárum mínum. Alþingiskosning-
ar voru fyrir hendi. Tveir menn
höfðu boðið sig fram. Annar
sæmdarbóndi og reyndur þing-
maður, en þótti ekki atkvæða-
mikill. Hinn ungur en óreynd-
ur aðkomu maður í kjördæminu.
“Eg held við ættum að reyna
unga manninn og sjá hvað í hon-
um býr,” sagði' Guðmundur. —
“Nei ekki geri eg það,” svaraði
Jón. — “Hvemsvegnla ekkji”,
spurði Guðmundur. — “Ja, það
er nú sisvona,” sagði Jón. “Þeg-
ar að maður er staddur út á ólgu-
sjó þá verður manni það ávalt,
að velja þann manninn til stjórn-
ar sem mesta hefir reynsluna og
þekkingu og líklegastur er til
þess að fleyta skipi og mönnum
að landi.”
f þessu mjög svo skynsamlega
svari Jóns felst tvent. Ábyrgðar
tilfinning sem atkvæði hans fylg-
ir fyrir framtíðar velferð lands
og þjóðar og að sú ábyrgð verði
að byggjast á reynslu og þekk-
ingu liðins og líðandi tíma.
Ástandið stjórnmálalega hér í
þessu landi', Canada, er ekki ó-
svipað ólgusjó. Mennirnir sem
að atkvæðaborðunum ganga eru
eins og skipverjarnir á íslenzku
sjóförunum. Þeir fara þangað
að velja sér formenn — formenn
til að sigla þann erfiðasta og
hættulegasta stjórnmálasjó sem
nokkru sinni hefir risið í land-
inu og þarf því ekki að fjölyrða
um ábyrgðina sem því vali fylg-
ir. Leiðarvísirarnir sem menn
hafa í þessu vali eru loforð og
faguryrði þeirra manna sem for-
menn vilja gerast. Dómgreind
og staðfesta kjósendanna sjálfra,
og stefnur þær sem liðinna alda
eldraun hefir veitt lifræni og
festu í lífi mannanna og þar er
frjálsynda stefnan fremst og
efst á blaði, sem eðlilegt er því
hún er jafn gömul mannkyninu
sjálfu. Tákn orð þeirrar stefnu
“The greatest good, for the
greatest number”, er meðfædd
þrá, sem vakað hefir í hverju
óspiltu mannshjarta frá upp-
hafi vega, og vaka á til daganna
enda. Engin stjórnmálastefna
sem þekt hefir verið, eða þekt
er, liggur nær eðlisþrá mann-
anna en frjálsynda stefnan og
engin þeirra lofar heldur meiri
einstaklings þroska en hún ger-
ir. f henni finna mennirnir
vonum sínum að því, er stjórn-
málin snertir fullnægju. Undir
hennar merkjum rúmast allar
framfara hugsjónir mannanna,
og hún hefir það til síns ágætís
umfram flestar aðrar stjórn-
málastefnur, að þegar kringum-
stæðurnar hafa verið erfiðastar,
þá hefir hún reynst glæsilegust.
Mörg dæmi þess mætti benda
á, úr sögu liðinna ára, en eg ætla
aðeins að benda á eitt, sem nærri
okkur liggur, sem sumir sjálf-
sagt þekkja og allir geta þekt
sem vilja og sém sýnir hversu
mikils virði að andleg verðmæti
eru sumum mönnum og hversu
núkið að hugsandi menn eru
reiðubúnir, að leggja í sölurnar
fyrir þau; þegar að Þjóðverjar
tóku Belgíu 1914 var þar settur
landstjóri sem von Bissing hét,
með setulið til þess að halda öllu
vel í hendi sér. Skipanir voru
gefnar út um það hvernig að
Belgíumenn mættu hegða sér —
hvað þeir mættu gera og ekki
gera. Hvað þeir mættu segja og
ekki segja og hvað þeir mættu
rita og ekki rita og er óþarft að
taka fram, að það sem að þeim
var bannað, v.ir það sem þeir
vildu gera, og þráðu að gera, en
það sem þeim var boðið var ekki
aðeins að hefta frjálsræði þe:rra,
heldur blátt áfram kefja, og
eyðileggja alla þrá þeirra til
einstaklingsfrelsis, og þjóðemis-
legs sjálfstæðis — þeirra dýr-
mæta sem feður þeirra höfðu
barist fyrir öld fram af öld
og þeir sjálfir unnu. Á móti
öllu þessu ofurvaidi afturhalds
og eyðileggingar, tóku tveir
menn sig til og stofnuðu blað.
Annar þeirra þektur blaðamaður
og frelsisvinur en þá kominn
mjög til aldurs. Ti^ útgáfu
blaðs þessa, sem þeir nefndu
“Liberty” lögðu þeir alt fé sem
þeir áttu og vissu líka, að þeir
voru að stofna lifi sínu í hættu
og allra þeirra sem nokkur mök
liefðu við þá. eða útgáfuna. —
Samt fara þeir á stað með þet:a
fyrirtæki, því frelsi þeirra
sjálfra og líf þjóðar þeirra var i
veði. f jarðhúsum er blaðið
prentað. Eina vikuna hér, hina
einhverstaðar* sem forgöngu-
mennirnir völdu í það og það
skiftið. Sjálfboðar taka að sér
að útbreiða blaðið, því ekki mátt i
það koma nærri póstflutningi,
eða póstafgreiðslu stöðvum.
Landstjórinn þýzki og með-
ráðendur hans verða hamslaus-
ir út af þessari ósvífni. Stór
fjárupphæð er lögð til höfuðs
forgöngumönnum þessa fyrir-
tækis. Fimm þúsund leynilög-
reglumenn eru sendir út til að
snuðra þá uppi. Eftir öðrum
fjörutíu þeim allra slyngustu,
sem Þjóðverjar áttu er sent til
Berlínar. Hver atförin annari
grimmari' er gerð að þessu sér-
staka frelsisliði Belgíumanna, en
ekkert dugir. Menn og konur
sem við útsending blaðsins voru
riðin, og sumir sem stóðu óþægi-
lega nærri því, voru tekin, pínd
og pintuð til sagna árangurs-
laust, síðan varpað í fangelsi, eða
skotin en hvernig sem hamast
var af yfirvöldunum þýzku, þá
hélt blaðið áfram að koma út í
fjögur ár unz að stríðinu var
lokið, og sigurinn unninn.
Þetta, og annað eins, “er að
kunna vel til verks, og vera
landsins hnoss” og það er í gegn-
um slíkar eldraunir sem frjáls-
lyndu hugsjónirnar og frjáls-
lynda stefnan í stjórnmálum
hefir orðið að ganga öld fram
af öld og með því sýna öllum
mönnum, tilverurétt sinn og líf-
ræni.
Þegar um stjórnmál er að
ræða hér í Canada, sérstaklega
á síðari árum, þá fella menn oft
þunga dóma yfir eldri stjórn-
málaflokkunum, segja að stefnu-
skrár þeirra séu orðnar úreltar
— stjórnmálahugsjónir þeirra
séu orðnar eins og tröll sem
dagað hafi uppi og þessvegna
þurfi' menn að fá eitthvað nýtt.
Auðvitað er þetta yfirborðs til-
finning. Eg hefi ekkert á móti
nýjum hugsunum í sambandi við
stjórnmál, nýjum stefnum, eða
nýjum flokkum. Það getur ver-
ið eitthvað gott í þeim öllum og
aukið við reynslu og þekkingu
manna á því sviði. En það er
með öllu rangt, að eldri stjórn-
málastefnurnar séu úreltar. Þær
eru báðar, sú frjálslynda og í-
haldsstefnan rótækar í lífi þjóð-
arinnar. En þ&ð er með þær
eins og allar aðrar stefnur óg
hugsjónir, að þær verða nothæf-
ar og verðmætar þá fyrst, er
þær njóta staðfastrar sannfær-
ingar, brennandi áhuga og ó-
skorins vilja fylgjendanna. Eitt
er það sem menn mega ekkr
gleyma þegar um stefnur í
stjórnmálum er að ræða og það
er að menningarlegt gildi stefn-
ana sjálfra er mjög svo mis-
Jón Friðfinnsson (tónskáld)
i.
Eg stundbundinn staðar nem
og stíla fáein orð
úr langætlan, ljóðstaf
eg legg á slitið “Chord”.
Á hljómböndin höggvin
í helblámans unn
og harmónur hrokknar
og hrundar í grunn.
En “Sæll vertu Jónas”
og “Svala heimsins lind”
og söngkáta “Vorið”—
mun geyma þína mynd.
II.
Þú festir ást við íslenzk ljóð
Og áa þinna tungu
Þó byggir fjarri þinni þjóð,
úr þögn í landi ungu
Þú sendir þau á söngva-væng
Um sveitir þinna granna
Sem stigin upp af sjúkrasæng
f sálum frumbyggjanna.
Við plóg og herfi' hljómræn önd
Sig hóf úr akur-reiti,
Þú sáðir tónum sálarlönd
Er sáðu aðrir hveiti,
Nú blómgvast þau við skúr og skin
Svo skjálfa öx í blænum
Á meðan feyskjan fellir hin
Þín falda krónum grænum.
Hann söng sín lög við exi og orf
Þinn unglingshugur glöggi
Þó torvelt sýndist tónsmiðs horf
Var tónn í hverju höggi.
Og þegar heim í hús var sezt
f horn á bjálkakofa
Þú fékst í línu lagið fest
Er lagst var fólk að sofa.
Þér barst svo smátt úr býtum hér
Sem borgun, — líkt og hinum,
En eigðu þýða þökk frá mér
Og þínum mörgu vinum
Sem sazt í landi sólarlags
Við söngvaguðsins fætur
Og söngst þig yfir erri dags
Og andvörp hljóðrar nætur.
Sé hörpusláttur hættur þinn
Og hættar söngva smíðar
Þá lifir ennþá andi þinn
í umsjá vorrar tíðar;
Við geymum hjarta- og hugblæ þinn
Þó heiminn könnum víðar
Og máske síðast sönginn þinn
Oss syngi banahríðar.
Jón Jónatansson
hæfileika. Þess sama traust
vonast hann eftir að fá að njóta
hjá kjósendum Wadena kjör-
dæmisins og ef þeir veita honum
það geta þeir reitt sig á að því
verður aldrei misboðið.
Allir fslendingar sem búa í
Leslie og austan Dafoe bæjar —
allir íslendingar í Vatnabygðum,
að undantekinni Foam Lake,
sem tilheyrir Kelvington kjör-
dæminu þar sem Mr. J. Marshall
sækir undir merkjum frjálslynda
flokksins, eiga kjörgengi og
kjörstaði í Wadena kjördæm-
inu.
Jón Bíldfell
Þ6r sem notlS—
timbur
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO.f LTD.
BItjBIp: Honry Ave. Eut
Sími 95 551—95 552
Skrifatofa:
Benry og Argylo
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
KOSNINGA ÞANKAR
jafnt. Lítum aftur á táknorð
frjálslyndu stefnunnar: “The
greatest good for the greatest
number”. Tekur ekki þessi
stefnuskrá út yfir alt það, sem
einstaklingar einnrar þjóðar
geta sanngjarnlega frekast ósk-
að sér, eða þráð að njóta? Geta
menn hugsað sér, að á annan veg
sé unt að ná hærra menningar-
takmarki, hollari vegvísir, meiru
jafnræði, bjartara viðhorfi, en
andi þessarar stefnu, með
brennandi áhuga, vakandi þjóð-
arsál og einbeittan þjóðarvilja á
bak við sig getur veitt? En hví
að vera að tala um það sem getur
verið, en ekki það sem er. Við
höfum kosið frjálslynda stjórn í
Canada, og í Saskatchewan, og
þær hafa ekki ávalt fylgt anda
einkunnarorða, eða stefnuskrár
þess flokks. Hví þá ekki að
reyna einhverja aðra stjórn? —
Það eru oft kringumstæður sem
gera flokkstjórnum erfitt, og
stundum ókleift að framkvæma
í fullu samræmi við anda stefnu-
skrár flokksins, hvað góðan vilja
sem þær kunna að hafa til þess
og það ekki sízt, nú í síðustu tíð.
En það er eitt sem kjósendurnir
því miðnr gleyma, sem er þó eitt
hið mesta menningar skilyrði að
muna, að það hvílir eins mikil
skylda á þeim, að vaka yfir að
anda hugsjónanna sé ekki mis-
boðið, eins og á stjórnunum, að
framkvæma í fullu samræmi við
hann. Þá og þá fyrst, geta
menn vonast eftir þjóðlegum
framkvæmdum, þegar þjóðin
sjálf vakir yfir anda hugsjóna
sinna og framtíðar velferð.
Innan fárra daga ganga land-
ar vorir að atkvæðisborðinu í
Saskatchewan -fylkinu. — Ekki'
dettur mér í hug, að leitast við
að hafa áhrif á val þeirra, enda
væri það að sjálfsögðu þýðing-
arlaust. En til hins vil eg mæl-
ast, að þeir hugsi ekki aðeins
um hina líðandi stund og yfir-
standandi andstæður, heldur
líka um framtíðina og fósturland
vort.
Jón Bíldfell
Frambjóðandi í Wadena
Dr. Donald McCallum, þing-
mannsefni frjálslynda flokksins
í Wadena kjördæminu í Sask.,
er maður fimtíu ára gamall, vel
mentaður. Hann var fæddur í
Brewer’s Mills í Ontario og er
af góðu bændafólki kominn; auk
almennrar skólamentunar stund-
aði hann nám við hinn alkunna
Kingston háskóla í Ont., og út-
skrifaðist í læknisfræði frá
læknaskólanum í Manitoba árið
1919. Eftir eins og hálfs árs dvöl
við almenna spítalann í Winni-
peg gerðist hann læknir í Wat-
son í Sask., þar sem hann dvaldi
við vaxandi virðing og tiltrú, í
þrettán ár. Var hann þá kosinn
héraðslæknir í Rose Valley hér-
aðinu þar sem hann hefir dvalið
síðan við hinn bezta orðstír. Dr.
McCallum er enginn sérstakur
áhlaupamaður. Hann er hæglát-
ur og blátt áfram. Vingjarnleg-
ur og einlægur í viðmóti, ábyggi-
legur og orðheldinn og vinnur
hvert það verk sem honum er
trúað fyrir af stakri trúmensku.
Hann er einn af þeim mönnum,
sem vonsvíkur engan mann, og
bregst heldur aldrei góðu mál-
efni svo framarlega, að hann
megi því bjarga eða lið ljá. f
læknisstöðu sinni hefir hann
unnið sér traust og virðingu
samtíðafólks síns og stéttar-
bræðra fyrir mannkosti sína og
Eitt af því sem Mr. S. Guð-
mundsson í Edmonton bendir
mér á í grein sinni 19. þ. m. er
það að nú verði gott tækifæri
ti'I að fræðast um athafnir Social
Credit stjórnarinnar í Alberta,
í kosningunum, sem fara fram í
Saskatchewan”.
Þetta er vafalaut vel meint af
Mr. S. G., en það verð eg að
segja að eg álít kosninga ræður
yfirleitt fremur lélega fróðleiks-
lind. Og engan vil eg telja til
þess að láta auga sitt fyrir einn
drykk af þeim brunni. Miklu
fremur vildi eg vara kjósendur
í Sask. við því að láta leiðast af
því, sem umboðsmenn og leigu
dindlar auðvaldsins segja til þess
að ná í atkvæði manna.
Það er kallað svo að fjórir
flokkar sæki nú um völdm í
Saskatchewan: Liberalar, Con-
servatívar, C. C. F. og Social
Credíit. Eg geri lítinn muP
liberala og Canservatíva, álít þá
í rauninni aðeins einn flokk með
tveimur andlitum. Báðir þessir
flokkar eru talsmenn þeirrar
hagfræðistefnu, sem hefir sökt
landinu niður í skuldafenið' og
leitt yfir þjóðina þá óhamingju,
sem hún er nú stödd í, þar sem
miki'll hluti hinna uppvaxandi
manna ráfar vegalaus aftur og
fram um landið, sviftur allri von
og trú á framtðina, á sjálfa sig
og landið sitt. Saga þessara
flokka er skýru, en ljótu, letri
skráð um landið þvert og endi-
langt. Og þessir flokkar hafa
ekki neinar verulegar umbætur
að bjóða, stefna þeirra er dýpra,
dýpra ofan í fenið. Ef eitthvað
á að gera til að bæta úr böli líð-
andi stundar, fæst það ekki nema
með því að gefa ný veð í fram-
tíðinni. Og hvert atkvæði, sem
greitt er þessum flokkum er nýr
hlekkur í skuldaþrældóms keðj-
| unni, sem lögð hefir verið að
í hálsi okkar á liðnum árum og
það er svo til ætlast að það
verði eina arfleifðin sem við skil-
um í hendur barna okkar þegar
, við göngum til moldar. Það má
svo segja að ekki hafi' verið um
aðrar stjórnmálastefnur að ræða
hér í landi, fram á síðustu ár, en
stefnur þessara gömlu flokka. —
Kjósendur hafa fallið fram og
tilbeðið þessa gullkálfa á víxl
og um leið sokkið' dýpra og
dýpra. En nú hefir þó neyðin
vakið menn af dvala, svo að
nokkur hluti kjósendanna er far-
inn að hrista hlekkina og orðinn
illur í taumi. Sumir tala jafnvel
um að smeygja keðjunni alveg
fram af sér og gefa hana á forn-
gripasafnið. En aðrir verða
óttaslegnir (eins og t. d. frétta-
ritari Lögb. í Edmonton), því
þeir halda að keðjan sé lífakkeri.
C. C. F flokkurinn er að vísu
umbótaflokkur og hefir mörgum
góðum mönnum á að skipa. f
þeim flokki eru sameinaðir ýms-
ir smærri fl. sem áður voru til,
svo sem verkamenn og bændur
o. fl. Þeir hafa komið nokkr-
um mönnum á þing og haft tals-
verð áhrif hér og þar, í héraðs
og bæjamálum, og jafnan komið
fram til góðs. En mér virðist
litlar líkur til þess að þeir nái
þeim styrk í nálægri tíð að þeim
verði' auðið að koma miklu til
vegar. Ástandið í landinu krefst
skjótari úrræða. Þeir sem hugsa
sér að fá umbæturnar frá þeim,
ferst líkt og karlinum sem keypti
hrafnsungann til þess að vita
hvort “það væri nú satt að
hrafninn geti lifað í 200 ár.”
Social Credit flokkurinn er
yngsti stjórnmálaflokkur lands-
ins, en að mínu áliti róttækasti
og skjótvirkasti flokkurinn. —
Stefna hans er aðallega í því
innifalin að ná yfirráðum yfir
gjaldeyris málum, svo hægt sé að
notfæra náttúru auðlegð og
'vinnuafl landsins, það liggur í
augum uppi að ekki er alt með
feldu, þar sem menn líða skort
þó allsnægtir séu í landinu. Social
Credit sinnar vilja breyta mark-
miði iðnaðar og framleiðslu, nú
er þetta markmið fjárgróði, öll
framleiðsla er nú miðuð við það
að upp úr henni sé hægt að hafa
pengingalegan gróða, fyrir þá,
sem fyrir henni standa, fólkið,
sem að framleiðslunni vinnur
fær aldrei svo mikið kaup að
það geti keypt alla framleiðsl-
una, þess vegna safnast fyrir ó-
seljanlegar vörubirgðir og þá
stöðvast framleiðslan, vinnulaust
fólk hefir enga kaupgetu. En
það verður samt að fá lífeyri
þangað til aftur fæst atvinna.
Stjórnir landanna ráða nú fram
úr þessu á þann hátt að þær
taka féð að láni frá þeim sem
þær hafa áður selt peninga út-
gáfuréttinn, þetta fé á svo að
Frh. á 8. bls.
ÍSLENDINGAR í WADENA
KJORDÆMI!
Verndið þjóðareininguna með því að greiða at^væði með
Liberal flokknum í fylkiskosningunum, sem fram fara í
Saskatchewan þann 8. júní. Patterson-stjórnin reyndist
vel þegar mest reyndi á þolrifin og fyrir viturlega forsjá
hennar í meðferð fylkismála, verðskuldar hún trausts-
yfirlýsingu og hjálp af hálfu kjósenda.
Dr. Donald McCallum
er frambjóðandi Liberal flokksins í Wadena kjördæmi;
hann er hygginn maður, og nýtur almennra vinsælda.
Velferð kjördæmisins verður vel borgið í hans höndum.
Tryggið Dr. McCallum kosningu
þann 8. júni!
Lic/cccccocooGccceeeeeoeccccocccccGcocccGccoooeccoccco