Heimskringla - 08.06.1938, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 8. JÚNf 1938
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
ur helmingur aflans af allri
aukningunni frá í fyrra á Vest-
mannaeyjar.
Vertíð er að verða lokið í öll-
um verstöðvum, þó munu nokkr-
ir bátar stunda enn veiðar í
Keflavík, og togararnir halda
tnn áfram, en þeir munu hætta
fyrir mánaðamót eftir því sem
sagt er.—Alþbl. 17. maí.
* * *
Hafísinn á leið
frá Norðurlandi
Veðurstofunni barst í gær ár-
degis skeyti frá Dettifossi, sem
þá var á leið frá Siglufirði til
ísafjarðar, svohljóðandi: “Þykk
ísspöng sjö mílur fyrir austan
Horn — úr því íshrafl að Kögri.”
Dettifoss tafðist nokkuð vegna
íssins, og sama er að segja um
Novu, að hún tafðist um 6 klst.
á þessari leið. fsinn virðist þó
mun minni á þessum slóðum en
hann var fyrir helgi.
ís er nú lítill í fjörðum á
Ströndum, eftir fregnum er út-
varpinu bárust í gær. Nokkurt
íshrafl er þó í Reykjafirði og
fjörðum þar norðar, en einkum
með landi. ísinn bráðnar óðum,
því að sjávahiti er svipaður og
venjulega á þessum tíma. Húna-
flói virðist nú íslaus að mestu.
Út af Melrakkasléttu hefir
ekki séð ís síðan síðastliðinn
föstudag. Þá sást allmikil ís-
breiða út við hafsbrún, en hún
hvarf aðfaranótt laugardagsins.
Veður var bjart og milt í gær
‘vestan lands og norðan, hiti frá
6—8 stig, víðasthvar.
—N. Dbl. 17. maí.
* * *
úrvalsflokkur stúlkna úr
Ármanni til Noregs
Úrvalsflokkur kvenna í leik-
fimi leggur af stað héðan áleið-
is til Noregs á fimtudaginn til
að taka þátt í landsmóti Norð-
manna í fimleikum, sem háðir
verða í Oslo 26.—28. þessa mán-
aðar. — í. S. í. barst boð um að
senda tvo slíka flokka fyrir
nokkru, en vegna gjaldeyrisörð-
ugleika voru litlar vonir um að
hægt væri að senda flokk héðan.
Norðmenn lögðu hinsvegar mjög
mikla áherzlu á að þetta tækist
og nú hefir verið ákveðið að
serida einn flokk.
Á laugardaginn fór fram
kepni milli úrvalsflokka kvenna
úr Ármanni og K. R. um það,
hvor skyldi fara utan, og að
henni lokinni var ákveðið, að ájt-
mannsflokkurinn færi.
Fararstjóri og stjórnandi
flokksins verður fimleikakennari
félagsins, Jón Þorsteinsson.
Mun flokkurinn koma aftur
heim 13. júní.
í kvöld sýnir flokkurinn leik-
fimi í húsi Jóns Þorsteinssonar
til ágóða fyrir förina.
Á þessu landsmóti í Oslo munu
mæta fimleikaflokkar frá öllum
Norðurlöndum.—Alþbl. 18. maí.
ATHUGASEMD
19. maí birtist grein í Lög-
bergi frá Sigurði Baldvinssyni;
þar er ýmislegt ekki valið af
verri endanum, formálinn tekinn
úr ellefta Passíusálmi Hallgríms
Péturssonar 15. vers, án efa vel
valinn fyrir annað eins snildar-
verk og sú grein er; honum tekst
þar miklu betur heldur en þegar
hann réðist í að breyta níðvís-
unni eftir Hjálmar í Bólu. Það
væri gaman að vita hversvegna
S. heldur dauða haldi í rétta 3.
ættliði á hverjum 100 árum og
hyggur að allir lesendur Lög-
bergs gera það sama. Honum
feilar víst ekki þar eða hvað?
Hvað margir sem fæðast á hverj-
um 100 árum þá er hver og einn
einstaklingur liður í þeirri ætt,
sem hann er kominn af, hvort
sem ættin er rakin eða ekki. Á-
herslan legst ekki á 100 árin,
heldur það hvað margir ættliðir
renna frá byrjun og þangað sem
hver ætt er rakin til.
Einar prófastur Jónsson frá
Hofi hefir á einum stað rakið
ætt núlifandi konu hér í Mani-
toba til Egils Skallagrímssonar
á Borg og telur hana 25. mann
frá Agli, en frá fæðingu Egils
901 og til 1900 eru 1000 ár, um
það þarf ekki að deila.
Eg er enginn ættfræðingur, en
eg les og skil nokkurnveginn ís-
lenzkt mál. Af því Sigurður
Baldvinsson þykist vita betur
heldur en viðurkendir ættfræð-
ingar þá væri honum það mikill
vegsauki að benda með skýrum
rökum á villurnar, sem þeir fara
með ; en því hefir hann gleymt,
enn sem komið er.
Það er álitið heimskulegt í
frekasta lagi, að væna aðra um
ósannindi og óráðvendni nema
þá að koma með annað betra og
sannara í staðinn, og það tel eg
víst, að Sig. geri þegar hann
hittir það á lagið að setja rembi-
lætið í rétt horf. Þó þú S. minn
hugsir að mér þyki þú hafa
spent bogann þinn of hátt, þá er
það fullkominn n^issk^Iningur,
þú hefir áður spent að mér bog-
ann fyrir mörgum árum, og án
þess að eg ali nokkra óvild til þín
frá liðnum tíma þá er okkur báð-
um það jafn kunnugt að þú hitt-
ir þar aldrei það mark er þú
hæfðir til.
Nú mun Sigurður standa betur
að vígi en nokkru sinni fyr síð-
an hann eignaðist trogið mikla;
orð hans benda til þess að niður-
skurður myndi nú duga best eins
og við fjárkláðann mikla; en
ekki fæ eg skilið að vel hugsandi
menn leggi mikið upp úr svona
löguðu kjafæði.
Eg var um 16 ár í Múlasýslu
og heyrði aldrei svo eg muni þau
orðtök höfð í- frammi, sem Sig-
urður notar í grein sinni er hann
kveðst leggja 2 niður vjð sama
trogið. En það er nú svona með
þennan góða og vitra mann þeg-
ar andinn kemur yfir hann þá
sýður og bullar frá honum vitið,
lærdómurinn og snildin í allar
áttir. Sig. )sagði það mundi
seinlegt verk að kenna þeim
“gömlu að sitja og standa,” og
það mun reynast rétt að vera;
hann átti þar ekki við hunda,
heldur þessa óþægu menn sem
sífelt eru að “espa sig” i móti
honum, þó hann sé að bera svart
við að flytja leiðréttingar og
sannleikann út í það endalausa.
. Sveinn Árnason
—Selkirk, 30. maí, 1938.
BYGGINGAR trR
ÆVARANDI ÍSLENZKU
B Y GGIN G AREFNI
Hús, sem bygt er úr íslenzku
byggingarefni svo að segja ein-
göngu — er einum þriðja léttara
en venjuleg steinhús — og ó-
dýrara og hlýrra, sterkara og
auðveldara í byggingu, er risið
upp inni í Kleppsholti. Húsið
hefir bygt Kristján Guðmunds-
son framkvæmdarstjóri h.f.
Pípuverksmiðjan — og er það
bygt úr vikur, sem tekinn hefir
verið á Eyrarbakka.
í viðtali við Alþýðublaðið í
gær sagði Kristján Guðmunds-
son eftir að hann hafði sýnt tíð-
indamanni blaðsins þessa ó-
venjulegu byggingu:
“Það er ætlan mín og von, að
með byggingu þessa húss sé
fundin lausn á einu af mestu
vandamálum þjóðarinnar á um-
liðnum öldum, að hér muni
markast tímamót í bygginga-
málum okkar, sérstaklega til
sveitanna.
Hér opnast möguleiki til að
framleiða á ódýran, fljótlegan og
einfaldan hátt, úrvalsgott bygg-
ingarefni, sem mun mega teljast
ævardndi.
Hver laghentur maður ætti
eftir stutta æfingu, (t. d. á nám-
skeiði), að geta bygt úr þessu
efni, bæði peningshús og íbúðar-
hús.
Á þennan hátt ætla eg að hægt
verði að byggja upp í sveitum
og þorpum, á hagkvæmastan og
varanlegastan hátt, án þess að
f járhagsgetu fólksins sé ofboðið.
Það vill svo vel til, að efni í
þessa vöru, vikursandur og vik-
ur, er til á nokkrum mjög hag-
kvæmum stöðum. Á sumum
þeirra virðist óþrotlegt magn.
Skal eg þar tilnefna: Eyrar-
bakka, Rangárvelli, Þjórsárdal,
Fnjóskadal.”
— Hvenær byrjuðuð þér á
byggingunni ?
“ Á síðastliðnu hausti. En
húsinu varð ekki að fullu lokið
fyrir veturinn, en nú er verið að
fullgera það, og verður það til-
búið til íbúðar í næsta mánuði.”
— Gefið mér nánari upplýs-
ingar.
“Hús þetta er eingöngu bygt
úr vikur, bæði útveggir, inn-
veggir, sperrur og þak. Stærð
þess er 9X16 metrar, eða að
flatarmáli 150 fermetrar. Það
er ein hæð með lágu risi. Kjall-
ari er undir því hálfu.
Útveggir hússins eru hlaðnir
úr vikurholsteini, 50 cm. löngum,
20 cm. háum og 24 cm. þykkum.
Innveggir eru gerðir úr vikur-
steini af sömu stærð, en 15. cm.
þykkir. Steinarnir eru múmðir
saman með hræru úr vikur-
sandi og sementi. útveggirnir
voru í haust kústaðir að utan
með leðju úr fínum sandi og
sementi, með íblönduðu vatns-
þéttunarefni. — Hafa þeir í vet-
ur reynst að vera algerlega
vatnsheldir, Innfletir veggjanna
eru slétthúðaðir með fínum vik-
ursandi. Og eru þá tilbúnir að
ínálast eða veggfóðrast.
Kostir húsveggja gerðra úr
vikursteini, umfram t. d. stein-
steypu, eru að minni skoðun
þessir:
Þeir verða ódýrari og miklu
Y lýrri. Útveggir úr vikurstein:
jarf ekkert einangrunarlag inn-
an á sig, því að hann einn út af
íyrir sig einangrar meira en
steinsteypuveggur, með venju-
legu einangrunarlagi. Vlkur-
steinn einangrar betur fyrir há-
vaða (lofthljóði), og einangr&r
betur fyrir höggum (viðkomu-
hljóði). Hann er léttur í með-
förum, samt nægilega sterkur,
sparar alla timburnotkun til
mótgerðar og trésmíðavinnu.
Það er fljótlegra að byggja úr
honum. Múrhúðunin bindur sig
vel við, springur ekki. Minni
þensla við hitabreytingar. Það
er hægt að negla í veggina, og
ef til kæmi að rífa veggina, er
hægt að gera það án þess að
steinninn brotni. Hann heldur
því sínu verðmæti.
Húsveggir, sem þannig yrðu
bygðir eingöngu ár einangrun-
arsteini, myndu henta mjög vel
fyrir allar smærri byggingar,
svo sem sveitabýli. Þó leyfir
burðarþol steinsins, að bygð séu
úr honum tveggja hæða hús.
Gólf hússins og loft eru úr
steinsteypu.
Sperrur og þakklæðning er úr
vikur. Er það gert á þann hátt,
að yfir þvera loftplötuna, með 1
meters millibili eru hlaðnir
sperrulagaðir bjálkar úr vikur-
plötum. Þakklæðningin er úr
vikurplötum, 8 cm. þykkum, 50
cm. breiðum og 1 meters löngum.
Endar platanna mætast á
miðjum sperrunum og eru þar
múraðar fastar. En hliðarkant-
ar platanna falla saman í nót og
fjöður.
Yfir allan vikurþakflötinn er
límdur sterkur þakpappi með
bráðnu asfalti, festist hann svo
vel við, að frekar klofnar papp-
inn en hann náist af. Síðan er
bráðnu asfalti strokið yfir papp-
ann, og á meðan það er heitt og
óstorkið, er stráð í það sandi,
sem getur verið með ýmsum lit-
um. Sandurinn hefir það hlut-
verk að verja þakið fyrir veðr-
ingu, og að veita því sérstakan
lit.
Með slíku þaki sparast alt í
senn: timbur, þakjárn og máln-
ing.”
Húsið verður hitað með raf-
magni.
Kristján Guðmundsson er á-
hugamaður um iðju sína og þor-
ir að kanna nýjar leiðir og við
þurfum sem flesta slíka menn.
—Alþbl. 14. maí.
Enskt vísindarit skýrir frá því
að hægt sé að vinna meira en
2000 mismunandi efni úr kolum.
SAMTÍNINGUR
Eftir M. E. Anderson
Vori fagna fögur sprund
Flest að gagni vinna
Hafa magn í hraustri mund
Huldar sagnir geymir lund.
I
Sveif úr víði sólin prúð
Sumar bíður mengi,
Vorsins fríða skrýðir skrúð
Skóarhlíð og engi.
Blómin anga ung og hlý
Út um vanga og haga
Sólar fangi sveipuð í •
Sumars langa daga.
Vetrar gjóla færist fjær
Faðmur njólu smækkar
Rís úr bóli röðull skær
Rós og fjóla stækkar.
Andans gróður auðgast má
Eðlið góða að finna.
Nær eg hljóður hlusta á
Hörpu ljóða þinna.
Söngvar hljóma, lifnar lund,
Ljúfir ómar vaka
Vaxa blóm og grænkar grund,
Gleðin sómir vorsins stund.
Andans knýar unaðs blær
Ástar drýgja hótin
Ljóða gígjur lipurt slær
Ljúfa og hlýja snótin.
Ljúft er að kljúfa lífsins ál
Lifnar fjör og gaman
Þegar ástar blíðu bál
Bræðir hjörtun saman.
Eg er orðin eins og strá
Ei má sköpum renna
Brennigrösum ástar á
Oft eg fékk að kenna.
jTal og lýgi temja sér
Trúar flýa í skjólið
j Sorta skýjum opið er
jAlheims kvía bólið.
.
lEyðist kvíði, endar hríð,
Elnast blíðu hagur,
jSenn oss bíður sælli síð
Sumars fríður dagúr.
Ástar tíðum lifna ljóð
lýsa sinni hlýju
Ef eg sit hjá auðar hlóð
I Áttatíu og níu.
j Bracken leiðist lítt að sjá
Lýða neyðar kveisu.
Stjómar skeiðinn stefnir á
Stóru veiðileysu.
Feimin njóla fer í skjól
Frosta gjólur þagna
Girðast hólar grænum kjól
Geislum sólar fagna.
Vekur yndi, ást og fjör
öllum hrindir trega
Svoná myndar sælu kjör
sólin yndislega.
‘EITTHVAÐ FRUMLEGT,
eitthvað nýtt
Á við tíðar smekkinn.”
Þessi vísuorð komu mér í hug,
er eg las ummæli þau sem eignuð
eru Dr. Sidney Smith, forseta
háskólans hér í fylki og birtust
í Winnipeg Tribune 27. maí.
Hann æskir þess að fleiri sæki
um nám við háskóla Manitoba,
sem séu stærilætismenn, með
mikinn sjálfsþótta. En ekki á
nú sjálfsþótti samt að koma
fram í félagslífinu, og honum á
að vera samfara meðvitund um
þær skyldur sem á slíkum mönn-
j um hvíla.
“Hin dýra hugsjón Banda-
ríkjamanna um mannjöfnuð all-
j an, er fyrir löngu búið að dauð-
rota.”
“Miklir leiðtogar eru að jafn-
aði stærilætismenn, en gera sér
jafnframt grein fyrir þeirri á-
byrgð sem því fylgir. Þeir eru
sér þess meðvitandi að þeir til-
heyra vissum flokki og vilja
ekki að sá flokkur líði neitt af
þeirra völdum.”
Dr. Smith getur þess að um
60% af nemendum við Manitoba
háskólann, vinni fyrir sér sjálfir
við námið. En eg álít það sé
enginn ávinningur fyrir þá að
þurfa að standa að sumu eða að
jöllu leyti slíkan kostnað. Þeir
nemendur sem það þurfa að gera,
standa neðar í skóla, en hinir,
sem annaðhvort ávinna sér verð-
laun fyrir nám eða eru kostaðir
af aðstandendum sínum.”
“Eflaust er það hverjum ung-
um nemenda tjón að þurfa að
vinna fyrir sér á námsárunum.”
Einkennileg ósamkvæmni
virðist mér koma fram hjá Dr.
Smith, þar sem hann er að lýsa
yfirlæti þeirra háskóla nemenda
við Oxford og Cambridge; það
er svo að orði komist, að nem-
andi við Oxford gangi um jörð-
ina, eins og hann eigi hana sjálf-
ur, en sá frá Cambridge eins og
sá, sem lætur sig engu skeyta
hver hária á.” Og segist doktor-
inn ekki geta dást neitt að slíku.
Fleiri eru ummælin eignuð hon-
um í þessari grein, en þessi komu
mér einkennilega fyrir sjónir.
Aðsent.
HEYRT OG SÉÐ
Tj'JÖLDI manna hefir gaman
af því að fást við að ráða
krossgátur, en fáir vita, hvernig
krossgátan varð til. Eftirfarandi
frásögn er um það:
Fyrir nokkrum áratugum síð-
an var ungur kennari í New
York, sem langaði til að verða
frægur og auðvitað ríkur um
leið. Hann sat við það öllum
stundum, þegar hann var ekki
að sinna skyldustörfum sínum,
að mála.
Þegar hann hafði málað nokkr-
ar myndir og innrammað þær,
sendi hann þær á sýningu í
Monteviedo, því að enginn er
spámaður í sínu föðurlandi.
Myndirnar fengu afarhraklega
dóma, en maðurinn gafst samt
ekki upp.
Nú tók hann sig til og skrifaði
skemtibækur og ætlaði að fara
fram úr Mark gamla Twain á
því sviði, og hann fékk jafnvel
rit sín prentuð. En enginn vildi
kaupa.
En ennþá þráði hann fé og
frægð og fór nú að hugsa um
hvað hann ætti að taka sór fyrir
hendur næst. Meðan hann var
að velta því fyrir sér, raðaði
hann upp fáeinum krossgátum
af rælni og af því að hann vant-
aði vasapeninga, brá hann sér
inn til ritstjóra með krossgát-
urnar.
Fáeinum vlkum seinna var
hann orðinn frægur maður.
G. Bourget varð á svipstundu
frægur um alla Ameríku; kross-
gátur hans seldust hundruðum
þúsunda saman, og peningamir
streymdu inn.
Og ofan á þetta alt saman
bættist svo það, að fólk fór að
kaupa og lesa skemtibækur hans,
sem enginn hafði viljað 11 ta við
áður.
Forlag það, er gaf út kross-
gátur hans, lét hann hafa það
verkefni að skrifa bók, þar sem
aðal uppistaðan var krossgáta og
lausn á henni. Þessi bók kom
út í stórum upplögum og seldist
gríðarlega.
Nú er G. Bourget þektur mað-
ur — að minsta kosti í Ameríku,
og krossgátur hans hafa farið
sigurför um allan heiminn. »—
Reyndar hefir höfundurinn eng-
ar tekjur af uppfinning sinni
utan Ameríku; en hann á samt
sem áður nokkrar miljónir doll-
ara — og frægur er hann. *
* * *
Nýlega hélt Kemal pasha ræðu
í tyrkneska útvarpið og hvatti
þjóð sína til að vera káta og
reifa. Þar með sannaði hann, að
það var ekki til einskis, þegar
Mark Twain félagið sæmdi hann
heiðursmerki sínu síðast liðið
haust.
Kemal fékk heiðursmerki
Mark Twain félagsins í haust
vegna þess ,að samkvæmt skoð-
un félagsstjórnarinnar hafði
hann kent Tyrkjum að hlægja.
Tyrkir eru í eðli sínu mjög al-
varlegir menn, og samkvæmt
skoðun félagsins hafa þeir ekki
hlegið í þúsund ár. En þegar
Kemal Pasha kom til sögunnar,
gátu þeir ekki varist hlátri.
—Alþbl.
Einstaklingshyggjan ríkur
þáttur í skapgerð íslendinga
Hufudstadsbladet í Helsing-
fors birtir langa grein um bók
þá, er Aage Gregersen fullbrúi í
utanríkismálaráðuneyti Dana
hefir nýlega gefið út á frönsku 1
París um ísland. Blaðið rekur
rækilega stjórnmálasögu íslands
og sambandið við Danmörku að
fornu og nýju. Þá fer blaðið
vinsamlegum orðum um íslenzku
þjóðina, og segir, að heilbrigð
einstaklingshyggja sé ríkur
þáttur í skapgerð fslendinga, og
telur hana meðfram afleiðingu
þess, hve forfeður þjóðarinnar
voru tiginbornir menn, en þó
séu íslendingar nú mjög lýðræð-
issinnuð þjóð.—Vísir, 23. apríl.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open §chool Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL 'NOW
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD