Heimskringla - 29.06.1938, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 29. JÚNí 1938
HEIMSKRINGLA
3. SfÐA
af því verði samt ekki í þetta
sinn. Skjátlist mér í því efni
mun sannast að eitthvað annað
verður látið fylgja til þess að
eyðileggja áhrif hennar að
mestu. Við skulum sjá hvað
skeður.
P. B.
GESTALEIKIR
REUMERTSHJÓNANNA
Eftir Jónas Jónsson
(Reumertshjónin hafa um
skeið verið að sýna leiki á fs-
landi. Hafa eftir blaðafréttum
að dæma, sjaldan kærkomnari
gestir heimsótt ísland. Hér á
eftir fer grein eftir Jónas Jóns-
son alþingismann, um komu
hjónanna og þýðingu leikstarfs
þeirra heima, meðan þau stóðu
þar við.)
f fyrrakvöld var fyrsta sýning
á síðara leikritinu, sem Reu-
mertshjónin sýna hér með Leik-
félaginu. Fyrra leikritið er dap-
urlegt, skylt sumum verkum Ib-
sens og Jóhanns Sigurjónssonar
í hinni hlífðarlausu norrænu al-
vöru. Síðara leikritið er franskt.
Höfundurinn gerði það á einni
viku og hefir grætt á því 6 eða 7
miljónir króna. Svo mikil hefir
sigurför þess verið út um allan
heim.
Þessi tvö leikrit eru vel fallin
til að sýna listamensku Reu-
mertshjónanna.
Hinn mikli danski sorgarleik-
ur er talinn með allra erfiðustu
hlutverkum, sem nú eru sýnd á
Norðurlöndum. Franski leikur-
inn um líf rússn'eskra útlaga í
Róm, eftir byltinguna, er með
gleðiblæ á yfirborðinu og mikl-
um léttleik í byggingunni. En
undir niðri býr djúp alvara. En
vonum og sárum tilfinningum er
þar lýst á þann hátt, að léttleiki
hins suðræna forms hefir að öll-
um jafnaði yfirhöndina.
Það var virðulegt en erfitt
verk fyrir Leikfélag Reykjavík-
ur, að taka á móti þessum góðu
gestum. Þau starfa erlendis
undir beztu skilyrðum, sem leik-
list á við að búa. Þau starfa
við stór og fullkomin leikhús
með ágætum leikendum. Þau
stunda eingöngu leiklist og hafa
hina æfðustu leikendur að keppi-
nautum. Einu sinni á ári bregð-
ur Poul Reumert sér til Parísar
og leikur þar á frönsku frönsk
leikrit með úrvals leikendum
Frakklands. Hann mun vera eini
erlendi leiksnillingurinn, sem
slíkan aðgang á að því leiksviði
í Evrópu, sem á lengsta og glæsi-
legasta sögu að baki sér.
Leikfélagið hefir að minni
hyggju leyst þennan vanda vel
af hendi. Flestir af þektustu
leikurum bæjarins nema Arndís
Björnsdóttir og Soffía Guðlaugs-
dóttir hafa haft verkefni í þess-
um sýningum. Það var vöntun,
að þessar tvær ágætu leikkonur
skyldu ekki vera með að þessu
sinni, en að líkindum hafa hlut-
verk þau, sem skiftu máli, ekki
verið nógu mörg. Þeir þrír menn,
sem hér standa að jafnaði fyrir
leiksýningum, Haraldur Björns-
son, Indriði Waage og Ragnar
Kvaran, höfðu hver um sig hlut-
verk, sem þeir leystu mjög vel af
hendi. Auk þess höfðu þeir
Haraldur og Ragnar búið leik-
sýningarnar undir að verulegu
leyti þegar Reumertshjónin
komu, og eiga þeir báðir miklar
þakkir skilið fyrir vel unnið
starf.
Erfiðleikarnir fyrir Leikfélag-
ið voru að sjálfsögðu að miklu
fólgnir í samanburði við hina
mikilhæfu gesti. En Reykvík-
ingarnir tóku skynsamlega á því
máli. Þeir reyndu ekki neinn
kappleik við ofureflið, en unnu
vel hver að sínu hlutverki, hugs-
uðu fyrst og fremst um það að
Þessi leiksýning yrði óvenjuleg
°g eftirtektaverður atburður í
lífi Reykvíkinga.
Og þetta hefir tekist. Leik-
sýningarnar hafa verið alveg ó-
venjulegur atburður. Þær hafa
sannfært höfuðstaðarbúa íslands
um, að leiklistin er ein af vold-
ugustu greinum andlegrar menn-
ingar. Og það var einmitt þetta,
sem þurfti að gerast.
Reumertshjónin koma hingað
fyrst og fremst til að hrinda á-
fram þjóðleikhúsmálinu vegna
íslepdinga. Þau gefa alt sem
þau ráða yfir af tekjum af leik-
sýningum, til leikhússjóðsins. f
því er fólgin sterk bending til
þeirra manna, sem í sjö ár hafa
staðið yfir hlut þessa fyrirtækis
og afsakað sig með því, að öll
sjónleikjament í heiminum væri
steindauð. Talmyndir væru
komnar í þeirra stað.
En nú verður þessu ekki leng-
ur haldið fram. Reumertshjón-
in hafa með leik sínum heillað
hugi manna í Reyakjvík meir en
nokkurn gat grunað. Fésýslu-
maður, sem vinnur harða og erf-
iða vinna í sínu starfi langan
vinnudag, sagði, þegar hann kom
heim í fyrrakvöld: Eg sat í
leikhúsinu í fjóra tíma. Mér
fanst það ekki nema fáar mín-
útur. Eg hefði fúslega horft á
slíkan leik fram á næsta morg-
un.
Þannig er dómur þeirra, sem
dómbærir eru um málið. Þeir
horfa og hlusta hugfangnir á
hversu þessir tveir miklu leik-
arar sýna hina fjölbreytilegustu
hliðar mannlífsins, þannig, að
hver hreyfing, hvert orð, hvert
augnatillit, hver svipbrigði eru
djúpvæg skýring á hræringum
mannssálarinnar.
Það er eðlilegt og réttlátt
metnaðarmál fslendinga, að
minnast alveg sérstaklega frú
Önnu Borg, og fagna því, að hún
sem fór unglingur héðan úr leik-
húslausum bæ, til annars lands,
í því skyni að stunda leiklist á
framandi máli, hefir unnið mik-
inn sigur og stendur nú jafnfæt-
is manni sínum í þessum merki-
legu leiksýningum.
Glæsileiki karls og konu er hér
hlið við hlið á því stigi, sem
samtíðarmenningin hefir bezt að
bjóða. íslendingar fagna því, að
frú Anna Borg kemur nú heim
fullþroskuð listakona, kemur til
að halda áfram æfistarfi sinnar
merkilegu móður í þágu íslenzkr-
ar leiklistar og bendir löndum
sínum á að enn er unt fyrir ís-
lendinga að fara í víking í and-
legum skilningi, í fótspor þeirra
íslenzku listamanna, sem fyrir
þúsund árum báru merki
frónskrar listar um öll Norður-
lönd.
Engin rós er án þyrna og í
sjálfum Eden var höggormurinn
til skaða og leiðinda. Svo hefir
og farið í þetta sinn. Einn sam-
landi frú önnu Borg hefir sent
henni kaldar kveðjur. í mínum
augum hefði heimför hennar
ekki verið jafnglæsileg sem raun
ber vitni um, ef allir hefðu ekki
sýnt merki um gáfur, mentun og
drengskap. En þessi eina und-
antekning er líka alveg sérstök
meðal fslendinga. Enginn nema
hann hefir skrökvað því upp á
sjálfan sig, að hann væri doktor
frá tilteknum háskóla í Þýzka-
landi. Enginn nema hann hef-
ir í mörg ár tilgreint þennan illa
fengna titil í annaðhvert sinn
þegar hann lét nefna sig í blöð-
um, unz hann var orðinn að svo
almennu athlægi í landinu, að
hann sá sér ekki lengur fært að
fleyta sér á þessum undarlegu
fjöðrum.
Þessi maður hefir tekið sig út
úr fylkingu hinna glöðu og þakk-
látu íslendinga og haldið sig þess
umkominn í sínu ömurlega um-
komuleysi, að draga úr hinni
miklu og almennu viðurkenn-
ingu, sem frú Anna Borg hlýtur
fyrir1 leiklist sína bæði hér og
erlendis.
Reumertshjónin hafa gert
hingað góða för. Þau sækja að
jafnaði heim stærri og ríkari
borgir en Reykjavík. En þau
hafa áreiðanlega hvergi komið,
þar sem fylgt hefir verið list
þeirra með meiri fögnuði og að-
dáun af íbúum heillar höfuð-
borgar, öllum nema þeim fáu,
sem móðir náttúra hefir ætlað
að búa annarstaðar en í löndum
hvítra manna.
Reumertshjónin og Leikfélag
Reykjavíkur hafa með gestaleik
þessum hafið sókn í Þjóðleik-
húsmálinu, sem er eitt af mestu
menningarmálum þjóðarinnar. Á
næsta Alþingi mun tekinn upp
sá þráður, sem niður féll 1932,
þegar leikhússjóðurinn var
skyndilega sviftur öllum tekj-
um sínum. Og þeirri sókn verð-
ur ekki hætt, fyr en þjóðin á
leikhús, sem er samboðið þvi
landi, sem hefir fóstrað Jens
Waage og þær mæðgurnar, Stef-
'aníu Guðmundsdóttur og önnu
;Borg.—N. Dbl.
EFTIRÞANKAR
Eins og við mátti búast hefir
látið hátt í hinu svonefnda
frjálslyndi, yfir sigurförinni í
Saskatchewan 8. þ. m. Og sýna
þessi gleðilæti betur en nokkuð
annað að þeir voru nú allhræddir
um sig, sem von var að, því eins
og máltækið segir: “Veit hundur
hvað étið hefir.” Fréttaritarinn
í Edmonton hefir enn fundið
hvöt hjá sér til að fræða íslenzka
lesendur um það sem er að ger-
ast. Ekki er sjáanlegt að hann
sjálfur hafi, fremur en að und-
anförnu, neinnskilning á hlutun-
um, en eðlisávísun leiðir hann til
að týna helst upp það, sem léleg-
ast er og óviturlegast af því,
sem hérlendir leigu-ritþrælar,
leggja af mörkum. Er ilt til þess
að vita að nokkur íslendingur
skuli vera svo andlega alvesæll
að hann reyni að “auka alin við
hæð sína” með því að hlaða slíku
upptýningsrusli á höfuð sér. En
svo má einnig minnast hins ís-
lenzka málsháttar: “Sjaldan er
svo leiður að ljúga, að ekki fáist
ljúfur að trúa.”
II.
Það fyrsta sem fréttaritarinn
fræðir okkur um er það að þess-
ar fylkis kosningar sanni það,
“að fólkið í Saskatchewan vill
ekkert hafa að gera með Social
Credit.” Eftir því ættu þessir
65,292 kjósendur, senn greiddu
atkvæði fyrir Social Credit ekki
að tilheyra fólkinu í Sask. Þó
þessi atkvæði væri svo dreifð að
ekki næði nema 2 af frambjóí
endum flokksins kosningu þá er
alls ekki hægt með sanni að
segja að social credit stefnunni
væri útskúfað í þessum kosn-
ingum. Þegar þess er einnig
gætt að þetta er í fyrsta sinn,
sem flokkurinn hefir frambjóð-
endur í fylkiskosningum í Sask.
mega þessi úrslit heita góð, og
er ekki ólíklegt að afturhaldið
eigi eftir, að reka sig á það að
social credit stefnan sé ekki úr
sögunni. Einnig er fróðlegt að
bera saman það sem fréttaritar-
inn segir um social credit, og það
sem hann hefir um C.C.F. að
segja. Það er á þessa leið: “að
eini stjórnmálaflokkurinn, sem
óx fiskur um hrygg í þessum
kosningum var C.C.F. Þeir hafa
nú 10 þingsæti, en höfðu aðeins 5
áður.” Þetta er að vísu satt að
því er þingsætin snertir, en sag-
an er ekki nema hálfsögð. Þó
flokkurinn næði 5 þingsætum í
viðbót við það, sem hann áður
hafði, þá er tvísýnt um það
hvort honum hafi vaxið fiskur
um hrygg, því hann stór tapaði
atkvæðamagni. í kosningunum
1934 voru flokknum greidd yfir
103,000 atkvæði en nú innan við
80,000. Þetta er, frá flokkslegu
sjónarmiði mjög alvarlegt tap.
Þrátt fyrir það að eg fagna því
að flokknum hefir aukist þing-
fylgi get eg ekki álitið að honum
hafi vaxið fiskur um hrygg.
III.
En það er annað í sambandi
við þessar kosningar, sem öllum,
þeim sem umbótum unna ætti að
vera ánægjuefni. Afturhaldið
(liberalar og conservatívar) sem
í kosningunum 1934 fékk 321,-
164 atkvæði, náði nú aðeins 239,-
230. En umbótahyggjan (C.C.
F., Social Credit, kommúnistar)
sem 1934 hafði aðeins 107,716
fylgjendur, hafði nú 173,800. Af
því sézt að á þessum 4 árum hafa
66 þús. kjósendur í Sask. sagt
skilið við hina gömlu flokka. —
Ætti þetta að verða til þess að
opna augu þeirra fyrir því að
þeir þurfa að vinna saman til
þess að meira jafnvægi náist
milli atkvæðamagnsins, sem þeir
hafa og því þingfylgi er þeir ná.
Svo að öllu athuguðu sé eg
ekki að sigurförin svonefnda sé
eins glæsileg og af er látið. —
Liberalska afturhaldið situr að
vísu að völdum í fylkinu en með
i þverrandi atkvæðamagni og
þingfylgi að baki sér. En gröf-
ina framundan.
IV.
Ekki nenni eg að elta ólar við
kosningafréttaslúður Mr. S. G.
Það er alt á sömu bókina lært.
Allir sem nokkuð hafa fylgst
með því, sem gerst hefir í stjórn-
málum vita að það er engin ný-
lunda að utanfylkismenn taki
þátt í kosningum, mætti t. d.
minna á að nú fyrir skömmu
fóru fram aukakosningar í Ed-
monton, þar sem Mr. S. G. á
heima, og ef eg man rétt þá
sendi Ottawa stjórnin 3 af ráð-
gjöfum sínum til að flytja fagn-
aðarerindi sitt þar vestra. En
þrátt fyrir það voru nágrannar
fréttaritarans svo skilningsgóðir
að þeii* kusu sér social credit
fulltrúa.
Eins munu flestir skynbærir
menn renna grun í það, af hvaða
rótum þetta nazistaþvaður, í
sambandi við Alberta hreyfing-
una, er runnið. Nazista-hreyf-
ingin er illræmd og þessvegna
sjálfsagt að reyna að klína nafni
hennar á alla andstæðinga auð-
valdsins, meðan það er óvinsælt.
Og hefði vel mátt láta hina
launuðu ritsnapa eina um þessa
heimsku. Þess vildi eg óska að
blessuðum dómsmálaráðherran-
um í Sask. og lögreglunni gengi
nú greiðlega að komast eftir hver
væri valdur að þessu “hneyksl-
anlega”, “alvarlega”, “ólöglega”
atviki sem kom fyrir á fundinum
í Melville. Það upplýstist þá
sjálfsagt um leið hvort menn-
imir voru þar af eigin hvötum
eða þeir voru pantaðir af öðrum.
að segja, hann er grútur og jám-
sál — lét- byggja sér kirkju í
nafni heilagrar þrenningar, en
eftir því-,- sem séð verður, þá
rambar þessi kirkja hans á hel-
vítis barmi, því þaðan spýr hann
eldi og brennisteini, rétt eins og
hver annan virðulegur Miðgarðs-
ormur” — hann er grimmur úlf-
ur í sauðarfeldi — hefir kirkjuna
að skálkaskjóli — hann og félag-
ar hans flækjast um þarna í Ed-
monton, fyrir hunda og manna
fótum og sóa þar tímanum í iðju-
leysi”. — Þessi sýnishom af
veraldarsögunni verða að nægja.
^Það sem af henni er komið, er
I alt þessu líkt; lítið annað en
I bjánaleg illyrði rótað saman í
i klunnalegar málsgreinar. Ekki
borið við að færa fram eina rök-
semd. Höf. finst líklega að þess
sé engin þörf, hver mundi dirf-
ast að hafa nokkuð á móti því
sem slíkur maður segir.
“Á Langhúsum og Sigfús
er eg húsráðandi.”
Að endingu vil eg benda Mr.
S. S. á það að ef hann ætlast til
að íslenzkt almenningsálit skipi
honum í sæti meðal siðaðra
manna, þá verður hann að skrifa
betri sögu. Landinn er svo vel
viti borinn að hann lyftir engum
í hásæti fyrir rakalaus illyrðin
einsaman. Og það er bæði ó-
drengilegt og heigulslegt að
velta illyrðum og persónulegum
skömmum yfir menn á máli sem
þeir ekki skilja.
Hjálmar Gíslason
Nú er ekki fréttaritarinn í
Edmonton lengur einn um hit-
una, þegar til þess kemur að
reyna að ófrægja eða rægja Al-
berta stjómina og social credit
flokkinn. Einhver S. Sigurðs-
son kveður sér hljóðs í síðasta
Lögbergi og tekur þar í hinn
sam streng. Þó á nokkuð annan
hátt sé. Hann leggur sig ekki
niður við að tína saman fréttir,
eða þessháttar smámuni, hann
ætlar að skrifa fyrir framtíðina
nýjan kafla í veraldar söguna.
Hann er málreifur og sjálfglaður
eins og Þorbjörg á Langhúsum
þegar að komumaður spurði um
nafn bæjar og húsbónda og hún
svaraði:
“Máls af krús eg mæli fús
meður sónar blandi.”
Mál sitt byrjar hann með
tvemur gömlum íslenzkum vís-
um, og eiga þær að vera “mottó“
fyrir veraldarsögunni. En það
verð eg að segja að vísur þessar
eru altof góðar til þess að vera
hafðar fyrir pottlok yfir slíkan
hugsanagraut. Og þá ekki síður
ljóð Þorsteins heit. Erlinggson-
ar að vera höfð fyrir rúsínur í
annað eins ómeti. Og maðurinn
skilur ekki svo mikið í skáld-
skapnum að hann geti farið með
| þessi erindi óbjöguð. Og verald-
arsagan byrjar á því að: “Al-
berta-fylki hefir verið leiksoppur
í höndum miður vandaðra manna
sem sýnast hafa það einkum að
markmiði að auðga sjálfa sig á
kostnað fylkisbúa.”
Um Aberhart hefir hann þetta
BRÉF
Box 216, Baldur, Man.,
23. júní, 1938
Hr. ritstj. Hkr.:
Viltu gera svo vel að birta
frétt þá sem hér fylgir í blaði
þínu:
Sunnudaginn 19. júní var
fertugasta og fimta giftingar-
afmæli þeirra heiðurshjóna
Björns Andréssonar og konu
hans Kristínar á Baldur.
Þann dag heimsóttu þau börn
þeirra og tengdaböm. Mr. og
Mrs. Ben Anderson,, Baldur; Mr.
og Mrs. Norman Hanna, Bel-
mont; Mr. og Mrs. Skafti V. Ey-
ford, Piney; Mr. og Mrs. Ari
Swainsson, Baldur; Dr. Júlíus
Anderson, King Edward Hospi-
tal, Winnipeg; Miss Anna And-
erson (nurse) nú starfandi hjá
T. Eaton Co. Ein dóttir þeirra,
Rebecca var ekki viðstödd vegna
lasleika. Einnig voru þar fjög-
ur barnaböm, og Mrs. H. J. Breg
og Mrs. Guðný Frederickson. —
Eftir að framreiddur var stór
miðdagsverður, þá var Mr. og
Mrs. Anderson afhent minning-
argjöf frá börnum þeirra. And-
ersons hjónin hafa átt heima í
Argyle bygð síðan þau giftust;
fyrst á landi sem Bjöm nam
árið 1882 og nú í síðustu 9 ár
hafa þau haft heimili sitt í þorp-
inu Baldur. Björn mun vera einn
af elstu fslendingum í bygðinni
sem nú eru á lífi.
Mr. og Mrs. Anderson langa
til að láta í ljósi þakklæti sitt
til mragra vina þeirra sem sendu
þeim lukkuóskir og heimsóttu
þau þann dag til að óska þeim
til lukku.
Vinsamlegast,
Freda Eyford
MINNINGARSJÓÐUR
dr. Björas B. Jónssonar
Við minningarguðsþjónustu
þá er fram fór á nýafstöðnu
kirkjuþingi var stofnaður
“Minningarsjóður dr. Björns B.
Jónssonar” til að heiðra minn-
ingu hins látna leiðtoga. Komu
þegar á þinginu sem næst $100.
í sjóðinn. Skal í hann safna
fram að næsta kirkjuþingi. —
Gengur alt sem inn kemur til
starfsemi kirkjufélagsins* lúth-
erska, sem dr. Björn helgaði
átarf sitt í þvínæst fjörutíu og
fimm ár. Verður fé það er safn-
ast því lagt í kirkjufélagssjóð.
Með þessu móti er vonast eftir
að mönnum og félögum gefist
hugðnæmt tækifæri að minnast
með kærleiksgjöf þessa látna
starfsmanns kirkju vorrar. Allar
gjafir í þessu augnamiði ber að
senda til féhirðis kirkjufélagsins
hr. S. O. Bjerring, 550 Banning
St., Winnipeg, Man.
K. K. Ólafsson,
forseti kirkjufél.
Nonna litla langaði ekkert til
að fara í skólann þennan dag,
því veðrið var svo tælandi gott
til þess að leika sér úti. Hann
hringdi því til kennara síns og
sagði eins dimmraddaður og
hann gat:
—Sonur minn getur ekki kom-
ið í skólann í dag; hann er svo
slæmur í maganum.
Kennaranum fanst röddin hálf
barnaleg og spurði:
— Hver er þetta, sem eg
tala við ?
— Það er hann pabbi minn!
sagði Nonni lafhræddur.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD