Heimskringla - 29.06.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 29. JÚNÍ 1938
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
hennar Clara, dóttir Önnu elztu
dótturinnar, og hefir hún stund-
að ömmu sína með hinni mestu
alúð og sæmd öll þessi síðari ár.
Þrjár systur á Vilborg heitin á
lífi: Margrétu Ártjadóttur til|
heimilis á Gimli; Mrs. Arnfríði
Magnúsdóttur Thórðarson, og
Mrs. Ingiríði Magnúsdóttur
Goodman; eru þær hálfsystur
hennar og búa báðar í Selkirk.
Voru feður þeirra, Árni faðir
Vilborgar og Magnús faðir Arn-
fríðar og Ingiríðar bræður.
Þrettan barnabörn á Vilborg
heitin á lífi, þrjú áðurnefnd á
íslandi, en tíu hér í álfu er svo
heita: Vilbert, Clara (Mrs. Finn-
son), Jón, Guðrún (Mrs. Olson í
Seattle, Wash.), Lárus, Ingimar,
Finney, Alexander, Franklin og
June. Þess utan lifa hana 15
barna-barna börn, tvö á íslandi
og 13 hér í landi.
Vilborg heitin andaðist sem
fyr segir þriðjudagsmorguninn
21. þ. m. Útför hennar fór
fram frá útfararstofu Bardals
fimtudaginn næstan eftir 23. þ.
m. Séra Rögnv. Pétursson jarð-
söng.
öllum þeim er sýndu henni
alúð og hluttekningu hin síðari
ár og sæmdu útför hennar með
blómagjöfum votta aðstandend-
ur og ættingjar sitt innilegasta
þakklæti.
Vilborg heitin var sæmdar
kona í hvívetna, staðföst og
tryglynd, og þrátt fyrir ýmis-
konar andstreymi og raunir, hélt
glaðlyndi sínu fram til hins síð-
asta. öllum sem kyntust henni,
og þeir voru margir á fyrri ár-
um, varð vel til hennar; aldrei
var öðru að mæta en góðvild og
hjálpfýsi hver sem átti í hlut.
Reykjavíkur blöðin eru vin-
samlegast beðin að minnast and-
láts hennar.
R. P.
RÆÐ A
flutt í kveðjusamsæti Guttorms
J. Guttormssonar
Herra forseti og gestir,
kæri Guttormur:
Eg kom nú hér með skrifaða
ræðu, til þess að þylja yfir þér,
og hún er heldur í lengra lagi;
annað og betra áttir þú skilið af
mér, fyrir alla gestrisni og á-
nægju, sem eg hefi notið hjá þér,
en eg treysti þér1 manna bezt
til að skilja það, að þó þetta sé
mjög ófullkomið frá minni hendi,
þá er það samt gert í þeim til-
gangi að samgleðjast þér, og
minnast þess að, þú stendur nú á
tindi frægðarinnar, þar sem þú
hefir fengið þá beztu viðurkenn-
ingu verka þinna og mesta
heiður sem dauðlegum manni
getur hotnast á þessari jörð, því
hvaða upphefð væri það, að vera
Hitler, Mussolini, Stalin, Roose-
velt eða George Bretakonungur,
hjá því að vera óskabarn og
heiðursgestur íslenzku þjóðar-
innar, sem er andríkasta þjóð
heimsins; hvergi er andleg starf-
semi metin eins mikils eins og
þar, hvergi veit eg til að rithöf-
undar og skáld séu launaðir af al-
menningsfé nema þar.
Þegar eg sé, eða heyri þess
getið, að einhverjir sem eg
þekki, séu að takast ferð á hend-
ur til íslands, þá fer eg strax að
reyna að geta til hvernig þeim
muni lítast á land og þjóð, og
.hveraig (ferðasögurnar munii
verða. Ef eg þekki þá vel, þá
get eg farið nærri um það, því
það er oftast hægt að skifta
þeim í tvo flokka: efnishyggju-
menn, þeir sem meta efnið meira
en andan, og andansmenn, þeir
sem meta andann meira en efnið,
efnishyggjumenn fá oftast erfiða
ferð heim, lenda í hafþokum og
illviðrum, ef þeir fá einhverjar
sólskinsstundir, gleyma þeir því;
svo þegar þeir koma til Reykja-
víkur þá tekur ekki betra við,
þar eru byggingar lægri, og göt-
ur bognari og þrengri en þeir
bjuggust við, nóg er þar af
mentastofnunum og mentamönn-
um, ekki vantar það, en hvað
svona smáþjóð hefir að gera með
allan þann sæg, það skilja þeir
ekki, halda að það sé bara byrði
á þjóðinni: málfræðingar, sagn-
fræðingar, fornfræðingar, heim-
spekingar, starfa þar í kyrþey,
og eru ekkert að flýta sér, það
er eins og þeir eigi alla eilífðina;
að þessir menn skuli vera laun-
aðir af þjóðinni það blöskrar
þeim því þeir sjá enga nytsemi í
þessu starfi; öðruvísi er það með
sjómenskuna, þar sjá þeir fram-
farir, því nú róa íslendingar ekki
lengur til fiskjar á opnum bát-
um, nú láta þeir gufuna og olíuna
flytja sig á fiskimiðin, og sópa
sjávarbotninn með vörpum ; aft-
ur á móti sjá þeir landbúnaðinn
í niðurníðslu, ekkert skilja þeir
í bændum að vera ekki búnir að
plægja jörðina, og þegar þeir í
mesta bróðerni fara að sýna
þeim fram á hver óvitaskapur
þetta sé, þá brosa þeir bara í
kampinn og hafa sínar skoðanir
á því, eru vísir til að halda því j
fram, að það sem sé gott og gilt I
í Ameríku, geti verið óhæft á j
íslandi; það eru aðeins fáir af j
þeim sem skilja það, hver fram-'
för það er, að kaupa húslóð eða
land fyrir lágt verð, og selja það
aftur fyrir hátt verð. Um Grain
Exchange er ekki til neins að
tala við þá; það er þetta sem
þeir eiga svo erfitt með að fyrir-
gefa.
Og þeir sjá það svo glögt hvað
landið er hrjóstugt, hvað erfitt
það muni vera að hafa nokkuð
upp úr því, fossarnir væru ekki
svo afleitir ef að það væri búið
að beizla þá, svo að það væri
hægt að láta þá snúa vélum, og
hlíðarnar væru nógu góðar ef
þær risu ekki svona á rönd, eins
og málverk á myndasýnjingu,
svo það er ómögulegt að plægja
þær, fegurðartilfinning þeirra er
bundin við efnið, það þykir þeim
fagurt sem er bezt fallið til efna-
framleiðslu, flatt og frjósamt
land, er í þeirra augum fagurt
land; og hver getur sagt að þeir
hafi ekki rétt fyrir sér; en þrátt
fyrir það hafa þeir ekki fundið
allan sannleikann, þeir hafa að-
eins fundið yfirborðið, og þeir
hafa ekkert gagn haft af ferð-
inni.
Fyrir andans mönnum er
þetta á annan veg, þeir sjá auð-
vitað það sem hinir sjá, en þeir
sjá það í öðru ljósi, og þeir finna
svo mikið meira; þegar þeir
koma til Reykjavíkur furðar þá
ekkert á því þó göturnar séu
þröngar, þeir vita að slíkt á sér
stað í stórborgum í öðrum lönd-
um, til dæmis í Winnipeg-borg í
Canada þar sem margar götur
eru bæði mjóar og krókóttar;
þeir undrast heldur ekkert yfir
því þó að það séu margir menta-
menn á íslandi, og þó þeir verji
miklum tíma til að rannsaka hin-
ar fornu bókmentir, þennan
Mímisbrunn sem þjóðin hefir
setið við öld eftir öld, og ausið
úr speki og mannvit, og það eru
þeir mentamennirnir sem standa
á verði um brunninn, því altaf er
verið að veita í hann nýjum
straumum; þegar íslnezkar bæk-
ur eru gefnar út, þá taka þeir
þær og lesa vandlega, svo skrifa
þeir um þær ritdóma, oft þykja
þeir dómar harðir, en þeir vita
að það er nauðsynlegt til þess að
menn vandi sig, og íslenzkar
bókmentir sýna það að vand-
virkni er þar mikils metin.
Hvergi á þessari jörð hefir
heimspekin komist eins langt og
á íslandi, hjá öðrum þjóðum hef-
ir hún náð yfir alla jörðina, en
hjá einum íslendingi hefir hún
náð til annara stjarna, andans
menn hafa oft lýst aðdáun sinni
yfir starfsþreki þessarar auðugu
þjóðar, því eftir þeirra skilningi
er sú þjóð auðugust, sem getur
varið hlutfallselga mestu fé, og
mestum tíma, til andlegrar iðju
Ekki getur þeim dulist það að
landið er hart á svipinn, en þeir
sjá að yfir því öllu hvílir yndis-
legur æfintýraljómi, og hörku
svipurinn hverfur við kynning-
una, hlíðarnar verða þeim fljótt
kærar, og fossamir verða kunn- [
ingjar þeirra, og tala við þá á
fossamáli, það mál skilja allir
andans menn.
Það má svo að orði kveða að
það sé engin dauð náttúra til á
íslandl, því fslendingar hafa
gert fjöllin að töfraheimi, og
kveðið líf í steininn, alt er þar
fult af undralífi: þeir hafa land-
vætti og sjávarskrímsl, aftur-
göngur og drauga, álfa í hólum,
dverga í steinum, og tröll í fjöll-
um, alt tilheyrir þetta heimi
andans, og miðar til þess að gera
hann fjölbreyttari, og svo lifir
og ríkir andi forfeðranna yfir
þjóðinni; hann siglir með strönd-
um, svífur yfir heiðum, og situr
í dölum; því fslendingar eru for-
feðra dýrkendur.
Þegar hin skapandi máttar-
völd lyftu íslandi upp af sjávar-
botni, þá hefir það ekki verið
gert í þeim tilgangi að leggja
það undir plóg, ísland er best til
þess fallið að vera griðastaður
andans, þangað geta menn ferð-
ast úr fjarlægum löndum til
þess að safna andlegu þreki, óg
öðrum andlegum fjársjóðum, sér
og öðrum til bjargar í baráttu
lífsins. Þar geta þeir fundið
tign, ró og frið fjallanna, þraut-
seigjukraft og þolinmæði foss-
anna, fegurð og blíðu hlíðanna,
og hreina einlægni lindanna; og
fleira, og fleira, eftir því sem
þeir eru meiri andans menn
finna þeir meira ísland, fyrir þá
er það óskaland, það vita þeir og
viðurkenna, og hver getur sagt
að þeir hafi ekki rétt fyrir sér,
því það er ekki fremur hægt að
sanna að heimur andans sé ekki
til, heldur en það er hægt að
sanna það um efnisheiminn.
Vinur minn, eg er svo inni-
lega glaður af því að þú ferðast
til íslands, vegna þess að eg
veit að þú finnur ísland svo
mikiðv
Eg óska þér lukkulegrar ferð-
ar, og heillar heimkomu aftur,
vertu sæll.
Böðvar H. Jakobsson
RÆÐA
Gísla Einarsonar
Til G. J. G. flutt í kveðjusamsæti
24. júní 1938.
gerfi, að hvar sem þú leggur
land undir fót munt þú verða
velkominn. Þér mun hvergi
verða vina vant og þú munt af
öllu vitru fólki verða vel virtur.
Eg er sannfærður um, að í
þessari ferð auðnast þér að gera
kraftaverk. Þegar þú við lóu-
klið og lækjarnið og önnur dýrð-
leg fríðindi, sem náttúra íslands
hefir að bjóða þér ókunnum og
listrænum syni sínum að þá
muni yfir þig falla hinn heilagi
andi stórskáldsins og fram af
þínum munni muni ganga það
múttugasta kvæði, sem enn hefir
verið mælt á íslenzka tungu.
Megi svo allir góðir vættir
vernda þig og gleðja í þessari
ferð og blessa þig með góðu
brautargengi og að þú megir til
hinnar fríðu Fljótsbygðar heil-
um vagni heim aka, hlöðnum
sæmd og sælum minningum um
ferðina.
Gísli Einarson
RÆÐ A
Einars Benjamínssonar
Til Guttorms J. Guttormssonar.
Flutt í kveðjusamsæti
24. júní 1938.
Eg tel mér það talsverðan
heiður að mega segja fáein orð
við þetta tækifæri. Ekki sízt
Og hér er sagan að endurtaka •
sig. Nýja-íslandi og öllu Mani-
toba stafar ekki svo lítill ljómi
af nafni Guttorms J. Guttorms- 1
sonar í hugum íslendinga hvar
sem þeir kunna að vera búsett-'
ir. Um hina gerir ekkert til. i
“Sem vilja ekki af heimsku eða
hroka 1
Sjá höfuðkosti vora og yfir-
burð.”
Þessvegna er það að vér hér
samansöfnuð sem erum þó ó- angt skeið í stjórn síns sveitar-
sjálfrátt sé, hluttakendur í því félags og var 25 ár forseti Freis-
breiðabliki sem þú ert þessari issafnaðar í Argyle. Ýsum fleiri
bygð, höfum sérstaka ánægju tri,naðarstörfum mun hann hafa
af að færa þér þessa litlu gjöf til gengt
minningar um hingaðkomu vora
Og sem lítinn þakklætisvott fyr-
Á elliárunum eftir að hann
hætti að taka mikinn þátt í önn-
ir unnin störf. Störf sem aldrei i dagsins, gat hann notið
verða til peninga metin eða í t>eirrar_anaigju að líta. yfir kngt
askana látin og fyrir það að þú og miklð °£ vel unnið °g friðsælt
ert í anda einn af þeim, |æ lstarf’ sem hafði hepnast á-
gætlega.
Öndum sem fram á morgun vaka | í gær fór fram fjölsótt og há-
Eldi að ná út úr norðursins klaka tíðleg kveðjuathöfn í Fyrstu lút.
Náttlangt að lýsa langt í geim.” kirkju í Winnipeg, sem sr. Har-
Og svo fyrir'hönd viðstaddra al<tur Sigmar stýrði og í dag
vina þinna og aðdáenda afhendi verður 01eeir Frederickson jarð-
eg þér þessa litlu gjöf með þeim ia ur fra kirkJu h relsissafnaðar
'í Argyle.
F. J.
ummælum að þú megir njóta
hennar í samræmi við þær vel-
farnaðaróskir og þann góðhug
sem henni fylgja.
E. Benjamínsson
vegna þess að mér var líka leyft OLGEIR FREDERICKSON
að afhenda þessa litlu gjöf sem
söfnuður sá sem hér er saman-
komin færir þér herra Guttorms-
DÁINN
Á sunnudaginn var andaðist á
son sem ofurlítinn vinsemdar og j Almennaspítalanum hér í borg-
virðingarvott. iinni bænúa öldungurinn góð-
Við vitum ósköp vel að hlutur , hunni> Olgeir 1 rederickson, 75
þessi hefir ekki mikið peninga- jara að alúri. Veiktist hann
legt gildi, enda var ekki tilgang- snögglega fáum dögum áður, og
urinn sá að auðga þig með hing- var ÞV1 banalegan ekki löng
Fyrsta ríkið að skrifa undir
það, að Bandaríkin sameinuðust,
var Delaware-ríki. Það var 7.
des. 1787. Tveim árum síðar
1789, er stjórnarskráin var sam-
in, voru sambandsríkin alls 13.
Voru þau hin upphaflegu Banda-
ríki. Síðasta ríkið og það 48
að sameinast þeim, var Arizona,
það var 14. febrúar 1912.
aðkomu vorri heldur hitt að við
vildum láta þig vita að við fögn-
FJÆR OG NÆR
íslendingadags prógröm
Eftirfylgjandi íslendingadags
Olgeir var fæddur að Sjávar-
landi í Þistílfirði árið 1863, kom
uðum yfir þeim heiðri og þeirriit11 Canada 1879 og nam land í
virðurkenningu sem þér hefirArgyle-bygð 1 Manit°ba i88i ogPrögromoskasttilIcfujps, íyrir
hlotnast með heimboðinu til ætt- bJ° bar t>an*að «1 1919 að bann ’ ’ ^
jarðarinnar. — Ættjarðarinnar (til Glenboro, en 1924 flutti
sem þér hefir ekki hlotnast að bann U1 Winnipeg og hefir átt
heimsækja fyr, en sem þú hefir ber beima síðan.
svo óteljandi sinnum haft fyrir I Árið 1886 kvæntist Olgeir Vil-
borgu Jónsdóttur frá Stóra-
bakka í Hróarstungu. Lifir hún
sálarsjónum þínum sjálfsagt í
mismunandi myndum, en vafa-
laust lang oftast hreina, tígu- mann sinn ásamt níu börnum
lega og djarafa, líkt og þú hefir ! þeirra, af ellefu börnum alls, sem
Herra forseti! Herrar og
frúr og heiðruðu gestir:
Eg tel það hreint og beint spá-
dómlegt fyrirbrigði um gæfulega
framtíð þessa samkomu sals, að
fyrsta atriðið í verkahring hans
er það, að hýsa þá, sem hér eru
samankomnir til að gleðja og
gleðjast með þeim Fljótsbúanum,
sem nú er mest rómaður, og
fjölskyldu hans.
Það er líka algerlega í sam-
ræmi við hugarfar og áform
þess fólks, sem þennan sal hefir
reist. Það ætlast til, að hann
verði griðastaður gleði og góðra
samtaka í einu ori sagt, á hann
að vera skjól allrar menningar
og samtaka og sameiningar. Á-
form aðstandenda hans eru svo
góð, að vel mætti hann verða
guðsheimur Fljótsbúa.
Guttormur Guttormsson!
Þú höfuðskáld Vestur-íslend7
inga. Heimboð það, sem þú hef-
ir verið hyltur með af heima-
þjóðinni tekur af öll tvímæli um
það að þú átt þetta nafn með
réttu. Þú hefir verið dæmdur
af þeim mönnum, sem æðsta
dómsvaldið hafa til að dæma um
gildi skálda sinna; hef ir þú
reynst svo þungur á metum að
þeir hafa dæmt þér hin virðuleg-
ustu verðlaun og svo ram-ís-
lenzkur sem þú ert, sjálfsagt hin
hugðnæmustu verðlaun, sem unt
var að veita þér, en það er heim-
boð til ættjarðarinnar og stund-
ardvöl þar á þeim tíma, sem ætt-
jörð vor hefir mestu að miðla af
töfrandi náttúrufegurð og sum-
ardýrð.
Njóttu heill heiðursins og
nýttu hann vel. Það hlægir mig,
að svo hefir alvaldur þig rausn-
arlega úr garði gert að öllu at-
sýnt okkur hana í kvæðinu ís-
land:
“Þú drotning yzta eyja heims,
Þar ein, sem hverir vella
og jötnar orga öldugeims
og álfabjöllur hvella.
Og þú ert hamra stakki steind
í stríði féllir ella
með veldissprota spök og reynd °g H. Marino, Winnipeg
í spánga brynju svella.” o. s. frv.
1904, 1908, 1909, 1914.
Eintökin mega ekki vera rifin
eða mjög óhrein. Sendið þau
ekki en tilkynnið “Hkr.” hvaða
árganga þér hafið, og á hvaða
verði. Verður yður þá svarað
strax um hæl.
Ennfremur er óskað eftir sög-
unni:
Fastus og Ermena, er gefin
var út á Gimli af Gísla M.
Thompson.
Ráðsmaður Hkr.
* * *
HILLINGALÖND
Fjórtán sögur eftir Guðr. H.
Winnipeg; F. ThomaS) Carman [ Finnsdóttur er nú nýkomin hing-
að vestur. Bókin er í stóru átta
blaða broti, á þriðja hundrað
blaðsíður, prentuð á góðan þykk-
an pappír. Frumdegin mynd
þau eignuðust. Böra þeirra
hjóna eru sem hér segir: Mrs. T.
E. Thorsteinson, Winnipeg; Mrs.
0. S. Arason, Mrs. B. S. Johnson
j og Mrs. A. S. Arason, allar í Ar-
gyle-bygð og Miss Ruby Freder-
[ickson hjá móður sinni í Winni-
peg; Albert F., Seattle; Ármann,
Sínum þroskaárum og starfs-
árum flestum, eyddi Olgeir Fred-
Þú mátt trúa því, að þó við erickson í hinni fögru og frjó-
færum þér ekki annað en tóma sömu Argyle-bygð. Hann var
tösku sem afsökun fyrir hingað- einn af landnemunum og braut-
komu vorri, þá fylgja henni hug- ryðjendunum þar. Þar reisti
heilustu árnaðaróskir vorar. Og hann á ungum aldri heimili, þar
þessvegna völdum við töskuna sem áður var auðn og bjó þar,
að við vildum færa þér eitthvað langa stund og breytti eyðislétt- annast Gísli Johnson, 906 Ban
sem kæmi þér að notum á hinni unni í frjósama akra. Þar ólu ning St., Winnipeg. Ennfrem-
fyrirhuguðu för yðar til landsins þau hjón upp sín mörgu og ur tekur Magnús Peterson bók-
he]ga I mannvænlegu börn og komu sali, 313 Horace St., Norwood,
eftir íslenzkan listamann er á
framhlið kápunnar. Hún er
prentuð í Félagsprentsmiðjunni
í Reykjavík og hin vandaðasta
að öllum frágangi. útsöluna
Þó það hafi lengi brunnið við þeim tjl menningar og þroska.
meðal vor íslendinga bæði austan Við það mikla verk munu þau
hafs og vestan, að við höfum bæði hafa lagt staka alúð og
ekki veitt skáldum vorum og nutu líka þeirrar miklu ánægju
spámönnum mikla eftirtekt fyr að sjá þeim farnast vel og nutu
en einhverjir aðrir hafa verið mikils barnaláns. Olgeir var víst
búnir að veita þeim verðskuld- aldrei ríkur bóndi, en hann bjó
[ aða viðurkenningu, þá hefir það góðu búi og hafði nóg efni þann
! ekki brugðist hingað til og mun tíma æfinnar sem hann þurfti
ekki heldur gera í þessu tilfelli á þeim að halda, meðan börn
að þegar við höfum einusinni
vaknað til meðvitundar um að
hans voru að ná þroska aldri.
Það má óhætt segja, að Olgeir
hér væri maður á ferð sem vert Frederickson hafi verið lánsmað-
sé að veita athygli, og í raun og
veru sé okkur til sóma, þá verð-
um við talsvert upp með okkur
| af að geta bent á hann sem sam-
landa vorn og þá ekki sízt þegar
j við getum bent á hann sem sam-
I bygðarmann vorn.
Það er ekki lítill ljómi sem
stafað hefir af nafni höfuðskálds
I vor Vestur-íslendinga, Stephan
i G. Stephanssonar um íslendinga-
: bygðina við Markerville, Alta.,
og mætti taka dýpra í árinni og
segja að öllu Alberta hafi stafað
sérstakur ljómi af nafni hans í
hugum Vestur-fslendinga.
ur. Hann átti ágæta konu og
mörg og mannvænleg böm og
heimilislíf hans var ávalt hið á-
nægjulegasta. Hann var lík:
sérlega vinsæll maður og naut
tiltrúar allra sem hann kyntist.
Má vel segja að hann hafi hér
verið sinnar eigin lukku smiður,
því þeim sem honum voru kunn-
ugastir virðist öllum bera sam-
an um, að hann hafi verið ágæt-
ur húsbóndi, eiginmaður og fað-
ir og nágranni og félagi í hverj-
um þeim félagsskap sem hann
tilheyrði. í almennum málum tók
hann líka mikinn þátt, sat um
á móti pöntunum.
Kostar póstfrítt $1.75.
* * *
Munið eftir að hin nýútkomna
bók, Myndir II. af listaverkum
Einar Jónssonar frá Galtafelli
fæst nú meðan upplagið hrekk-
ur á skrifstofu “Hkr.” fyrir
$2.65; burðargjald, ef um póst-
sendingu er að ræða, lOc. Þeir
sem eiga eldri bókina er kom út
fyrir 12 árum munu vilja eign-
ast þessa. Eiga þeir þá mynda-
safn af öllum verkum hans.
Stjórnarnefnd
Þjóðræknisfélagsins
* * *
Bækurnar eru til fróðleiks og
skemtunar. Góðar bækur eru
dýrmæt eign. Látið þær einn-
ig verá til prýðis í bókaskápnum
yðar, með því að senda þær í
band til Ðavíðs Björnssonar á
“Heimskringlu”. Verkið vel af
hendi leyst.
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu