Heimskringla - 26.10.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 26. OKTÓBERi 1938
HEIMSKRINCLA
5. SÍÐA
gerðist réttum níu árum eftir
dauða Ziska. En þar sem samn-
ingar voru illa haldnir af kon-
ungi, kusu Bæheimsbúar Georg
Podiebrad, aðalsmann úr sam-
einaða flokknum, konung sinn;
þetta gerðist 1458. Eftir dauða
George var Vladislás kjörinn
konungur, son Wasimirs kon-
ungs í Póllandi. Vladislás réð
einnig Ungverjalandi. En eftir
fall Löðvis sonar hans í bardag-
anum við Tyrki í Móhaks, gengu
bæði ríkin undir Ferdinand Aust-
urríkiskoung og Bæheimur hætt-
ir að vera til sem sjálfstætt ríki.
Þannig verður saga Bæheims
frá 1527 nátengd sögu Austur-
ríkis. Þrjátíu ára stríðið veitti
Bæheimsbúum þungar búsifjar
sem og mörgum öðrum. Árið
1848, í byltingarhreyfingunni
miklu, gerðu þeir skammvinna
tilraun að losast undan yfirráð-
um Austurríkis og ná aftur sínu
forna sjálfstæði. Bæjarbúum í
Prag og hernum lenti saman. Án
biðar var árás gerð á borgina
með sprengikúlum og uppreisnin
bæld niður áður en hún kom fyr-
ir sig fótunum. Það sem aðal-
lega einkennir sögu Bæheims frá
því er þessi atburður gerist þar
til stríðinu mikla lauk, um sjö-
tíu ára skeið, er sífeld viðleitni
tveggja kynflokka, slafnesks og
germansks, að fá yfirhönd yfir
landi og lýð. Það var hið ósigr-
anlega þrek og hugrekki Bæ-
heimsbúa eða Tékka, sem hélt
við sjálfstæðisvon þeirra og bar-
áttu allar þær aldir, sem þeir
voru undir ánauðaroki Þjóð-
verja, Austurríkis og Magyara.
Eitt hinna nýju ríkja, sem
friðarþingið stofnaði, var sam-
steypta lýðveldið Tékkóslóvakía.
Það samanstóð — eg tek þannig
til orða, því nú er verið að sneiða
af öllum jöðrum þess í óðaönn —
af Bæheimi hinum forna, Mæri
(Moravia), Silesíu, Slóvakíu og
Rúðeníu. Aðalsbústaðir Tékka
eru í Bæheimi og á Mæri, og eru
þar í miklum meirihluta. íbúa-
tala Tékkóslóvakíu, áður en far-
ið var að meitla utan af henni,
var um 15,200,000 og þar af,
voru 63 af hundraði af slafnesku
kyni, en 37 af hundraði af ger-
mönskum stofni. Að Slóvökum
undanskildum teljast Tékkar að
vera á áttundu miljón. Flatar-
mál lýðveldis þessa var 54,243
fermílur.
Tékkar eru mikil menningar-
þjóð; þeir skara fram úr öðrum
slafneskum þjóðum, jafnvel Pól-
verjum á ýmsum sviðum, og má
segja, að þeir standi næstum
jafnfætis Þjóðverjum að menn-
ing og framtakssemi.
Tungumál Tékka er slafneskt
og afar fornt að uppruna, og
hefir þróast á strang vísinda-
legum grunni. Það er bæði
hljómfagurt og hljómríkt og á-
hrifamikið á vörum þeirra, sem
kunna að beita því til fullnustu,
sem er þó ekki auðnumin list,
því tékkneska málfræðin er eins
margbrotin og málfræði forn-
grikkja.
Árni S. Mýrdal
—Point Roberts, Wash.,
16. okt. 1938.
#
NOKKUR ORÐ UM HEIM-
FLUTNING JÓNASAR
HALLGRÍMSSONAR
Frh. frá 1. bls.
þessi mistök Stúdentafélagsins
og annara, sem um mál þetta
höfðu að fjalla á sínum tíma, þá
má þó ekki slá því föstu, að um
seinan sé að aðhafast nokkuð í
málinu.
Það má nú telja víst, að bein
skáldsins séu enn til, og er þá
mjög líklegt, þótt ekkert verði
um það sagt með víssu, að hægt
sé að finna þau og þekkja, ef
grafið væri í leiðið. Virðist það
alveg sjálfsagður hlutur, að láta
rannsaka þennan möguleika til
hlítar, því að allir munu vera á
einu máli um það, að æskilegast
væri að fá bein skáldsins flutt
heim til fósturjarðarinnar, og
búa þeim hvílustað í íslenzkri
mold. En til slíks þarf íhlutun
opinberra stjórnarvalda, ís-
lenzkra, því að ígröftur í leiðið
getur ekki átt sér stað, nema
með. vsamþykki og milligöngu'
danskra stjórnarvalda og sam-
komulagi við aðstandendur þess,
sem síðast var grafinn í leiðið.
Verður því ekki trúað að ó-'
reyndu, að danskir hlutaðeig-
endur setji sig á móti því, að
þessi tilraun verði gerð. Þarf
nú að hefjast handa um þetta
þegar í stað, því að allur dráttur
spillir hugsanlegum árangri.
Reynist þetta, af einni eða ann-
ari ástæðu, ekki framkvæman-
legt, verður íslenzka ríkið að
hlutast til um að fá leiðið keypt,
láta girða það og gera upp úr
íslenzku efni, og setja á það
veglegan minnisvarða. Jafnframt
þarf að semja við Dönsk stjórn-
arvöld um ævarandi friðun á
leiðinu, til þess að það fengi að
standa óhaggað, þótt kirkjugarð-
urinn yrði lagður niður og breytt
í skemtigarð (Park), sem í ráði
mun vera, er tímar líða.
Úr því að þessu máli er hreyft,
þá er ekki úr vegi að minnast
lítillega á myndastyttuna. Um
hana er það að segja, eins og
drepið er á hér að framan, að
hún er í flestu tilliti mjög mis-
hepnuð, bæði að því er snertir
fegurðar- og listgildi hennar, og
einkum að því leyti, að hún gef-
ur mjög svo ömurlega, og að
því leyti beint ranga hugmynd
um skáldið og útlit þess. Höf-
undur myndarinnar ier sjálfur
mjög óánægður með hana, og
hefir boðist til að gera nýja
mynd (model) ókeypis, og virð*
ist sjálfsagt, að taka því góða
boði. Mætti þá bræða myndina
upp og nota koparinn úr henni í
hina nýju mynd, sem þannig
ætti ekki að þurfa að vera til-
finnanlega dýr, og má telja víst
að fé til hennar fengist með
frjálsum samskotum á mjög
skömmum tíma, þannig að hin
nýja myndastytta gæti t. d.
orðið tilbúin á 100 ára dánaraf-
mæli skáldsins.
Nú er það að vísu ekki beint
aðkallandi, að hefjast handa um
hina nýju mynd, en hitt má ekki
dragast, að velja myndinni betri
og fegurri stað, t. d í hljóm-
skálagarðinum eða á háskólalóð-
inni, og setja undir hana veg-
legri fótstall. Staðurinn, sem
myndinni hefir verið valinn er
alveg fráleitur og fótstallurinn
er til hreinnar vanvirðu, enda
allur farinn að molna niður. —
Hvorttveggja þetta mun á sín-
um tíma hafa verið ætlað ein-
ungis til bráðabirgða, enda þótt
ekkert hafi verið í því gert síð-
an. Sýnist ekki ósanngjarnt, að
Reykjavíkurbær leggi myndinni
til stað og fótstall, og er tíma-
bært, að bæjarstjórn og skipu-
lagsnefnd taki það mál til at-
hugunar hið fyrsta.
Mér þykir sennilegt, að Stúd-
entafélagið láti mál þetta til sín
taka á komandi vetri, því að það
félag hafði forgöngu í minnis-
varðamálinu á sínum tíma, og
stóð fyrii{ hátíðahöldunum á 100
ára afmæli skáldsins. Verður
ekki hjá því komist, a. m. k. í
sambandi |við grafreitinn og
heimflutninginn, að leita til
opinberra stjórnarvalda ís-
lenzkra, milligöngu gagnvart
hinum dönsku hlutaðeigendum,
svo og um einhverja fjárhags-
lega aðstoð. Ef málaleitunum
þessum verður sint, virðist fara
vel á því, að heimílutningurinn,
ef úr honum getur orðið, færi
fram haustið 1942, því að þá eru
100 ár liðin síðan Jónas leit ís-
land í síðasta sinn.—Tíminn.
Áætlaðar messur sunnud. 6.
nóv.:
Geysiskirkju kl. 2 síðd. Heima-
trúboðsoffur.
Riverton, kl. 8 síðd. — Heima-
trúboðsoffur.
Fólk vinsamlega beðið að
sækja þessar guðsþjónustur eins
vel og auðið er. S. Ólafsson
BÓKHLAÐA SKAGFIRÐ-
INGA Á SAUÐÁRKRóK
að
Frh. frá 1. bls.
eiga, eru því helgidómar,
eru auðvitað bezt komnar þar.
Mér datt í hug, að þér hefðuð
ef til vill gaman af að fá mynd
af bókasafnshúsi því, sem reist
var hér á Sauðárkróki yfir sýslu-
bókasafn Skagfirðinga 1936.
Og þar sem eg geri einnig ráð
fyrir, að gamlir Skagfirðingar
vestra og svo menn ættaðir úr
Skagafirði, hefðu einnig gaman
af að fylgjast með þessu, þá
væri réttast að koma myndinni
í Heimskringlu. Allir hafa gam-
an af að frétta úr gömlu átt-
högunum og æskustöðvunum, ef
ekki sínum eigin þá stöðvum
þeim, sem foreldrarn|r unnu
hugástum — höfðu leikið sér á
sem lítil börn.
Safnið var fáskrúðugt þegar
það flutti í þetta nýja hús, um
1,000 bindi aðeins, en síðan hefir
það aukist allmikið, því að það
átti dálitla fjárupphæð á sjóði
og hefir notið nokkurra styrkja
úr ríkis- og sýslusjóði. Nokkuð
hefir því einnig verið gefið af
bókum.
En bókasafn ber ekki það
nafn með réttu fyr en það er
nokkurnveginn ótæmandi brunn-
ur fræðigrúskurum, á hvaða
sviðum sem hann leitar, og einn-
ig svalalind skemtilesaranum
hvað sem honum dettur í hug að
taka sér í hönd til gleðilesturs.
Safn sem á eitt til tvö þús-
und bindi er mjög fjærri þessu
marki.
Bókasafn Skagfirðinga hefir
nú fengið ágætt húsnæði. Á
neðri hæð hússins er bókastofa
og lesstofa. Efri hæðina getur
það tekið til sinna nota, þegar
það vill. Þar er nú íbúð.
Auk þess sem Bókasafn Skag-
firðinga hefir sama takmark og
önnur söfn, hefir það einnig sér-
áhugamál. Þau eru þessi: Það
vill reyna að eignast sem flest
Bréfaskifti mundu bæta úr hjá, er Guðrún, kona Stefáns
þessu, einnig sameiginleg störf Hólm, afgreiðslumanns við vöru-
að menningarmálum, eins og flutninga. Eg dvaldi þar rúmar
þeim, sem nefnd eru hér að
framan.
Eg enda svo bréf þetta, kæri
2 vikur, en ekki mánuð. Eg hefi
aldrei sagt að þar sé engin at-
vinna önnur en námuvinna, enda
séra Rögnvaldur, með beztu ósk- j mundi hún hrökkva skamt handa
um og þökkum fyrir viðkynning-
una.
Yðar einl.
Helgi Konraðsson
MYNDARLEGUR
SKÓLA-STILL
(Fyrir mörgum árum síðan,
var einum barnaskólanum hér í
fylkinu fengið verkefnið
Game of Life” (Leikur lífsins),
til að semja um ritgerð í stílæf-
ingu skólans. Tólf ára gömul
íslenzk stúlka, Ljótunn, dóttir
Sigurðar heitins bókbindara
Gíslasonar og Kristínar Þor-
steinsdóttur konu hans, systur
Mrs. Guðr. Johnson hér í bæ
og Hjálms Þorsteinssonar á
Gimli, samdi eftirfylgjandi stíl,
út af þessu efni. Stíllinn er svo
vel saminn að afbrigðum sætir.
Ljótunn var einkar vel gefin
stúlka en andaðist seytján ára
gömul árið 1917.)
The Game of Life
What is Life? A gambling
game. We are all provided with
our cards and we gamble. Life
is a continuous gambling in
which some fail and are left by
the wayside, while the other
gamblers pass on. But let me
say “Play your game well and
honestly. Don’t be a cheat, and
if you lose, oh! I know tis hard,
and you conflict with trouble.
Don’t crouch down in some cor-
ner and give up. Fight it
through! Keep your face to the
front. Don’t put up your shield
of cowardice, but fight, fight,
fight on the battle of life and do
it honestly. Then when the last
card is laid upon the table you
may say to Him who has watch-
8000 mönnum. En hitt mun eg
hafa sagt að fátt mundi þar af
verðmætum vörum til útflutn-
ings nema málmar frá námun-
um.
Guðm. Jónsson frá Húsey
Gestur S. Oddleifsson frá Ár-
borg, Man., er á Almennasjúkra-
húsinu í bænum að leita sér
The lækninga við bilun 1 baki og
mjöðm er hann varð fyrir í
vegavinnu nyrðra.
Séra Valdimar J. Eylands
flutti erindi á Frónsfundi s. 1.
mánudag um “Fortíð, nútíð og
framtíð íslendinga í þessu
landi”. Fundurinn var vel sött-
ur og erindi prestsins þótti
skemtilegt og fékk hinn bezta
róm. Ungfrú Lóa Davidson
skemti og ágætlega með einsöng.
* * *
Séra K. K. ólafson flytur
guðsþjónustur sem fylgir sunnu-
daginn 30. okt. í bygðunum
austanvert við Manitoba-vatn:
Hayland, kl. 11 f. h
Oak View, kl. 1.30 e. h. -
Silver Bay, kl. 4.30 e. h.
Ashern, kl. 8 e. h.
Allir eru beðnir að koma
stundv(íslega.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Btrgtli: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
ur einn stundað þessar veiðar í
sumar og aflað fyrir rúmar 3000
kr. Sér til hjálpar hefir hann að-
eins haft tvær dætur sínar og
er önnur þerira 10 ára en hin U
ára.—6. okt.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
eftir Tímanum
played and you have won.
FJÆR OG NÆR
ed the game from beginning to
af bókum prentuðum á Hólumjen(j: “I have played my game
í Hjaltadal, bókum eftir skag- ,nnd played honestly”. Then with
firska menn og bókum um Skag-1 the setting of your sun the gates
firðinga, æfiágripum o. fi. Enn Qf Eternity will open wide to
fremur hefir þaðbyrjaðað safna I j.ecejye y0ni. soul. The game is
myndum af Skagfirðingum eldri
og yngri og mönnum sem koma
á einhvern hátt við sögu héraðs-
ins, hafa dvalið hér um tíma o.
s. frv.
Getur þetta safn orðið mjög
merkilegt með tímanum, en þó
því að eins, að margir verði til
að gefa því myndir af sér eða
gamlar myndir, sem eru í þeirra
vörzlum.
Eg er ekki í vafa um, að marg-
ir landar vestra hafa ekki aðeins
gaman af að frétta um þetta,
heldur einnig hafa ánægju af
að styrkja þessa tilraun okkar
með því að senda safninu mynd
eða einhverja skruddu, sem ann-
ars mundi lenda í glatkistunni.
Svo sorgleg afdrif fágætra bóka
þekki eg, að þær hafa verið not-
aðar til uppkveikju eða lent í
kistu hjá framliðnu fólki og ver-
ið grafnar ofan í moldina.
í safnshúsinu okkar er einnig
geymt alt það, sem safnast til
sögu Skagafjarðar. Hefir verið
stofnað Sögufélag Skagfirðinga
og er það nú tekið til starfa.
Fyrsta bók þess mun koma út á
næsta ári. Landar vestra þeir
sem eiga í fórum sínum ein
hvern fróðleik
Árni bóndi Bjarnason frá Ár-
borg, Man., 'er á Almennasjúkra-
húsinu í Winnipeg að leita sér
lækninga við gallsteina veiki.
* *
Marino Elíasson frá Árborg
og Einar Gíslason úr Framnes-
bygð voru hér í bænum tvo eða
þrjá daga fyrir helgina. Þeir
sátu kennaraþing, sem hér stóð
yfir um þær mundir; þeir eru
báðir kennarar þar nyrðra.
* * *
Gefin saman í hjónaband af
sóknarpresti á prestheimilinu í
Árborg, þann 24. okt. Einar
Magnusson, Árborg, Man., og
Wilhelmína Sveinbjörg Sigurðs-
son, sama staðar.
Ungmennasamband Vestf jarða
hélt 27. héraðsþing sitt á ísa-
firði 23. og 24. september og
sátu það níu fulltrúar, auk sam- j
bandsstjóra U. M. F. í., séra
Eiríks J. Eiríkssonar, og stjórn-
ar Vestfjarðasambandsins. Á
þinginu var rætt um íþróttamál,
fyrirlestrastarfsemi, heimaiðju,
vikivaka, bindindismál og fé-
lagsmál. Var meðal annars skor-
að á U. M. F. f. að beita sér fyrir 1
vikivakanámSkeiði og ákveðið
að koma á vikivakakenslu í Núps
skóla í vetur. Þingið samþykti
og áskorun til allra ungmenna-
félaga um hófsemd og bindindi
og fastréð að beita sér fyrir því,
að bindindismenn innan, kenn-
arastéttarinnar sitji í fyrirrúmi
um kenslustörf, og vinna gegn
því, að embættispróf veiti
drykkjumönnum réttindi. —
Stjórn U. F. M. Vestfjarða var
endurkosin: Björn Guðmundsson
skólastjóri, formaður, Guðmund-
ur Ingi Kristjánsson og Kristján
Davíðsson. Ákveðið var að næsta
þing skyldi háð í Önundarfirði.
Félög í Vestfjarðasambandinu
eru nú 11 og virkir meðlimir
þeirra 274.—1. okt.
* * »
f seinasta hefti Ægis segir frá
því, að í sambandi við hrað-
frystihúsið á Flateyri hafi verið
tekin upp gömul veiðiaðferð, sem
ekki hafi verið stunduð á Vest-
fjörðum í mörg ár, en það er
kolaveiði í lagnet. Danir stund-
uðu þessar veiðar á Öundarfirði
í 20 ár samfleytt (1884—1904)
og fluttu aflann út hálfsmánað-
EATON’S
RadioCcrialogue
e&tfzr
RADIO FIELD
7/ohSío
Looking for Badio and
Electrical Bargains
For anything from a dial light
to a lighting plant—look in this
catalogue. Below we’ve lilsted
just a very, very few of the sort
of compelling values that make
this grand little book a real gold-
mine for Radio Fan and Service
Man alike. Get your copy now!
_______
Mantel
Models?
Look at this knockout value, just
as an example! Imagine only
29.95 for a five-tube Viking Bat-
tery-operated Radio. And this is
complete with all battcries! How
do we do it? Well, it’s only one
of the many values listed in this
Radio Catalogue.
Console?
Here’s one express-
ly designed f o r
hard - boiled bar-
gain-hunters — a
Northern Electric
1938 5-tube Con-
sole r a d i o with
tubes. Ordinarily priced at 77.50
—Eaton’s Radio Catalogue Price
38.75 Where else can you
secure value like this?
(f

c
Jón G. Breiðdal, akuryrkju-
verkfærasali í Foam Lake, Sask.,
andaðist s. 1 miðvikudag 10. okt. jarlega. Á Önundarfirði hefir mað
á Almennasjúkrahúsinu í Win-
Líkið var flutt vestur til
Automatic
.... i Tuning?
fÚUj Sure we have it^the
very latest — a Bat-
tery-operated Minerva
Radio 6-tube —.just
press the button and
get any 6 of your
favorite stations instantly. And
just 59.95 with all tubes and
batteries! Try and beat this!
Wind Charger?
Oh yes!—we can get that
Free Electricity from the *
wind for you too!—Viking
32-volt Windchargers are
lower in price, so investi-
gate this line before buy-
iag—you’ll find the saving
worthwihile. Other popular
six-volt types are also list-
ed, along with the we II
known gasoline driven
plants in 6 or 32-volt type.
^T. EATON C9,
WINNIPEG
CANADA
mpeg.
Foam Lake. Jarðarförin fór
fram s. 1. föstudag, 21. okt. Jón
um Skagafjörð kom frá Dakota til Foam Lake,
eða Skagfirðinga, gerðu vel, ef
þeir vildu láta hann í té Sögu-
félagi Skagfirðinga, sem einnig
hefir bækistöð sína á Sauðár-
króki svo sem áður segir. Eru í
framkvæmdanefnd þess þeir Jón
Sigurðsson bóndi á Reynistað og
séra Helgi Konráðsson, Sauðár-
króki.
Ef einhver vildi sinna þessum
málum, vildi eg feginn standa í
bréfasambandi við hann.
Eg finn til þess, að samband-
ið milli okkar austan og vestan
hafs er ekki sem skyldi, einkum
er það vanrækt frá okkar hálfu
hér heima.
hefir stundað verkfærasölu s. I.
30 ár. Hann var á sextugs aldri,
lætur eftir sig ekkju og uppkom-
in börn. Sæmdarmaður og vin-
sæll mjög í bygð sinni.
* * *
Leiðrétting
Það eru furðu margar villur í
fréttagrein í síðasta blaði Hkr.
sem mun vera eignuð mér, eða
rituð eftir frásögn minni; finn
eg mér því skylt að leiðrétta
þær.
Kona Péturs læknis Guttorms-
sonar er þar talin dóttir mín, en
hún er ekkert skyld mér svo eg
viti. Dóttir mín, sem eg dvaldi
BÆNDA FÉLAG
United Grain Growers er félag sem stofnað
var af bændum. Framlög bænda sem og við-
skifti þeirra hafa gert félaginu mögulegt að
vaxa upp í volduga stofnun sem í mörg ár hefir
verið bændum í Vestur Canada »til mikillar
þjónustu.
SENDIÐ KORNIÐ YÐAR TIL
UNITED GRÁIKGROWERSI?