Heimskringla - 29.03.1939, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 29. MARZ 1939
HEiMSKRINGLA
5. SÍÐA
LÍF VIKINGA t AUGUM
NÚTÍMAMANNS
Gamansöm lýsing eftir
Gustaf Nasström
MANNI getur dottið í hug að
skifta árinu á sænskum
heimilum í áttímabil. Fyrst er
ágúst með krabba-áti. Síðan
kemur haustið, með ostrum,
humar og haustsíld.
Síðan vetrarhófin með feit-
meti og heitum drykkjum. Þá
miðdegisveislutímabil nýársins
með portvínslögg og magaveiki,
og að lokum vorfylliríin, sem
endast þangað til krabbinn fer
að veiðast að nýju. Manni flýg-
ur í hug ummæli skáldsins önug-
Jynda og magra, i Vitalis, sem
sagði árið 1824, að
“í áti og drykk
er ennþá neisti
af alvöru Gauta og hreysti.
Það ættar blóm
situr uppí góm.”
Vissulega er mikið eftir af
lifsvenjum forfeðranna í dag-
legu lífi Svía, einkum þó af
gamninu, minna af alvörunni.
Hafið þér nokkru sinni hugs-
að um, hve vel sænskur víkinga-
höfðingi gæti verið samkvæmis-
hæfur í áramótaveislu árið 1939,
að undanskildu því, að hann væri
öðruvísi en hinir í klæðnaði og
vantaði heiðursmerkin. Hann
þyrfti ekki einu sinni að fara
á mis við bollaleggingar um
blóðug vopnaviðskifti suður í
löndum með vorinu.
Við Svíar höfum varðveitt á-
kaflega mikið af veisluvenjum
forfeðranna frá því á víkinga-
öld. Og þegar maður les hinar
gömlu frásagnir, er einkennilegt
að sjá, hve fólkið var svipað
því sem það er nú, þó það máske
sé eitthvað heflaðra í fram-
göngu — framan af kvöldi.
Lífsvenjurnar á sumrin nú
eru ólíkari því sem þær voru þá.
Víkingar vorra daga gera ekki
strandhögg nema heima á ætt-
jörðinni, og þá helst í flæðarmáli
baðstaðana. Þeir ræna engum
blómarósum nauðugum, og helst
ekki fyr en eftir kvöldverð á
sumarhótelunum.
Víkingur fyrir 1000 árum fór
yfirleitt öðruvísi að. Flest af
því, sem hann tók sér fyrir
hendur, er nú bannað í kóngsins
og laganna nafni.
Alt sumarið var hann skefja-
laus víkingur, sem drakk og
draslaði og drap menn í hrönn-
um. En þegar leið að hausti og
hann sneri heim með skip sitt
drekkhlaðið keyptu og rændu
góssi* og dró það í naust, þá
tók hann sér vetursetu heima á
ættaróðalinu með liði sínu. Og
síðan fær hin sumarbrynjaða
hetja meiri svip af nútíma Svía.
Vetrinum eyddi hann í át og
drykk. í sögunum er þannig
komist að orði, að hann hafi
“setið að búi sínu”. Og þá geta
menn gert sér grein fyrir, hvern-
ig þar var umhorfs. Þrælarnir
höfðu fylt hlöður og skemmur,
og sett búfénað á gjöf í dimm-
um fjárhúsum. Konur höfðu
saltað kjöt og fisk og veiðimenn
og selfangarar komið með gnægð
fugla og spik og skinn frá út-
skerjum. Það gat komið fyrir,
að húsbóndinn sjálfur brygði
sér á bjardýraveiðar til þess að
ná í hressilega steik, eða hann
gerði ekki annað en hringla um
heima við og líta eftir matar-
og fóðurbirgðum, að nóg væri til
af humal, og hirt væri um að
safna hunangi í mjöð vetrarins.
Hann sá um að ölkeröldin gisn-
uðu ekki, og það voru herjans
stór keröld, eftir því sem ráðið
verður af frásögninni um Fjöln-
ir, sem druknaði í einu slíku ker-
aldi um nótt, er hann skrapp út
til að “skoða stjörnurnar”. Ekki
gleymdi húsbóndinn því heldur
að líta eftir víntunnunum, sem
hann tók með sér úr sumarferð-
inni suður í lönd. “Guðaveig-
arnar” voru eitt af því sem
einna mest laðaði fornmenn til
sumarferðalaga sinna. Hann
hlóð svo miklu í snekkju sína
sem hægt var af þessum görótta
gleymskunnar drykk frá Suður-
löndum. f mjúku heyi bjó hann
um slípað gler og fínar vínsíur
áður en hann hvarf heimleiðis
frá Neapel eða Lucca, þar sem
hann máske keypti líka lítið
silkiklæði til þess að milda geð
húsfreyju með, er heim kom.
Og nú var hægt að byrja hið
sótsvarta vetrarlíf. Utan gátta
var margt óhreint á seiði er
dimma tók. Á gluggum og í
gættum sáust afskræmd andlit,
en kringum forna hauga heyrð-
ist ilskuskvaldur afturgenginna
forfeðra. Svo ei var að undra
þó menn þyrftu að drekka í sig
kjark og glaðværð. Það snark-
aði í eldinum á sótugum hlóðun-
um og reykurinn í Ijóranum
kæfði stjörnuskinið.
Nú komu þrælarnir inn með
borð og konur með freyðandi öl-
kollur og drykkjarhorn. Skála-
súlurnar voru brúnar neðan til
af fitugum fingrum, en svartar
ofar af sóti. Á þeim héngu vopn
víkinganna, sverð, spjót og skild-
ir, ef til vill líka sporar og beisli,
ef reiðtýgi þessi voru svo
skrautleg, að ástæða væri til að
trana þeim fram fyrir sjónir
manna.
Húsbóndinn sjálfur hafði skift
um föt áður en sest var undir
borð, og kom nú íklæddur ný-
asta tískufatnaði frá London eða
París, áður en hann breiddi úr
sér í öndveginu. En hamingjan
má vita, hvernig hann hefir
komist yfir þann skartklæðnað.
Öndvegið var fyrir miðjum vegg,
svo hann gat haft gott yfirlit
yfir alla, sem í skálanum voru,
er nú bekkjuðu sig meðfram
báðum veggjum og sneru sér
allir til öndvegisins.
Konur gengu einn hring í
kring um eldana með ölið áður
en það var framreitt. Því eld-
stæðið var einskonar altari
heimilisins.
Síðan hófst drykkjan. Engan
veginn samkoma fyrir Ivan
Bratt, nema ef vera kynni hjá
Erlingi gamla Skjálgssyni, því
hann var eftir því sem sagan
hermir, sá fyrsti er setti á stofn
vínskömtun. Sagt er að hjá hon-
um hafi drykkur verið afskamt-
aður við dagverðinn, en við
kvöldverð var “drukkið ómælt”.
Annars var þetta yfirleitt ó-
skaplegur drykkjuskapur. Menn
gátu, án þess að rýrna í áliti,
sigið niður í hálminn á gólfinu
og hrotið í sig krafta til nýrra
átaka í drykkjuskapnum. Stór-
menn, konungar, hetjur eða
skáld drukku eins mikið og hinir,
án þess þeir lótu það á sér sjá,
og helmingi meira ef því var að
skifta. Færi það svo, að mjöð-
urinn losaði um einhverjar duld-
ar hvatir hjá þessum mönnum,
svo þeir fengju löngun til þess
að abbast upp á húsráðanda eða
gesti, þá gekk hann hægt ,og ró-
lega til mannsins og spjó öllum
þeim sæta miði, er hann hafði í
sig látið, yfir sökudólginn.
Þetta þótti óhæfa í veislum
smámenna. En meðal víkinga
og herskárra manna gátu slíkir
atbuðir leitt til þess, að blikandi
sverð voru dregin úr sliðrum og
blóðið spýttist úr djúpum sárum,
en af þessu leiddi aftur endur-
teknar hefndir og herferðir með-
al þerira, sem eftir lifðu.
Vitaskuld máttu menn ekki
sitja og drekka eins og þeim
sýndist og útaf fyrir sig. Þá
eins og nú voru strangar reglur
um drykkjusiði. Eins og Bretar
drekka sína fyrstu skál fyrir
“His Majesty The King”, eins
tæmdu víkingar kvöldsins fyrsta
drykkjarhorn fyrir minni Óðins,
eða þeir gerðu Þórsmerki yfir
hinu freyðandi fulli. Á miðöld-
um eftir kristnitöku var því
snúið þannið, að fyrsta fullið var
drukkið fyrir Heilagri þrenning
og Jómfrú Maríu, eða öðrum
dýrlingi. Og það stafar frá þess-
björkunum. Þeir undu upp segl
og sigldu út fjörðinn. Þar var
áraglamm og skjaldaskrölt, því
víkingar sátu undir árum. Skrið-
ur var á skipunum frá landi.
Sumarið var komið, með hvít-
ar strendur og langar siglingar,
ný æfintýri, borgir að bramla,
konum að ræna og ríku herfangi.
(Lausl. þýtt úrVecko Journalen)
—Lesb. Mbl.
VESTURÍSLEN ZK RÆKT-
ARSEMI VIÐ “GAMLA
LANDIД
um hátíðlegu drykkjusiðum, að
menn enn í dag upplyfta augum
sínum í lontingu og með fjálg-
leik, þegar þeir drekka einhverj-
um til, eins og þeir hefðu með
höndum helga dóma, þó það sé
ekki annað en gamalt Burgund-
arvín, og alls ekki sé verið að
drekka full óðins eða Þórs, held-
ur frá Petrínu frá Reiðarvallar-
götu.
Þáttur skáldanna í veislunum
var meiri þá, en hann er nú. —
Manni virðist helst, að blessuð
fornskáldið hafi verið málsnjall-
ir tækifærisræðumenn, en um
leið takmarkalausar smjaður- j>ag er gngan veginn nein ný-
tungur og skrumarar. Þarna ]unda) að vestur-íslendingar,
sat hinn gildvaxni húsbóndi í | sýnj j verki virðingarverða |
öndvegi og horfði þrútnum aug-1 ræktarsemi við “gamla landið”,
um á skáldin, er þau bunuðu úr j þar gem vagga þeirra stóð. í
sér hinu auðmjúkasta lofi og jjjergUm tilfellum er hún skilget-
smjaðri um vopnaviðskifti hans, ið afkvæmi ræktarsemi þeirra
herbrögð og karlmensku. Þaðjvið uimningu löngu látinna ást-
er engu líkara en skáld ^ þessi vma) gem geymast í móðurskauti
hafi fengið kunnáttu sína í þegg og verður }jdn jafn_lofsverð
kvæðagerð á skáldaskólum, þar þótt gyo gé
sem þau hafa lært forða orða og , Þegga er'ósjaldan 0pinberlega
hendinga til að hafa á bak við'mingt { blöðum vorum> En því
eyrað við hátíðleg tækifæri. Það miður mun margur yottur gams.
úir og grúiM kvæðum þeirra af konar ræktarsemi hafa fengið
sömuhendingumogkenningumJð hyerfa j djúp þagnar Qg
Manm getur virst sem vimð , ,
hafideyfttilfinningþeirrafyrir geF™Se.nu dæmi samskonar
rag ,s og nmi. n þeir nm- vesbur_£s]enzkrar ræktarsemi,
uðu ekki erns og nu tiðkast, enda gem mér hefir nýlega borigt upp
hofðu þeir annað til þess að . , , , . „ *
.. „ ^ , . , í hendur, vildi eg skyra með lm-
vekja aðdaun hlustenda smna, , f , . * . .
, . ^ ’ um þessum, af þvi að mer fmst
kenmngarnar. En í þeim fmn- , , ... *
* , , . .„astæða til, að þvi se a lofti hald-
um við enn a ný tilhkingu við ið
, j Fyrir 10 arum fekk eg bref
æml' _ frá Vestur-fslendingi, búsettum
Hrannarhestur (skip). Hatt- j Bosfon) Tómasi J. Knudsen að
arland (höfuð). Vargafæðir; nafni Var mér áður með ollu
(maður). Gunnlogi (sverð). dkunnUgt um tilveru þess manns.
Hamðisskyrta (brynja). Landa- En efni bréfsins var; að fá hjá
gjörð (sjor). Hrostabrim (mjöð- mér ]eiðbeiningU uni) mgð hverj-
ur). msmjöður (skáldskap- um hæbbi hann gæti helst varð-
ur^- ,veitt frá gleymsku minningu
Mér er spurn. Svipar þessu longU látinna foreldra sinna, sem
ekki til krossgátulausnanna nú höfðu búið búi sínu norður á
á dögum ? f veislum víkinganna , Skagaströnd. Var honum helst
hefðu krossgátur dagblaðanna'
vafalaust orðið mikið umtals- j
efni.
Öl, mjöður, vín meðal efnaðra ,
manna, og skáldskapurinn. Það
var þetta, sem setti svip á veisl-
urnar., En kímnisögur og mont
manna kom í ofanálag. Þeir J
sögðu frá æfintýrum sumarsins
suður í löndum, það krumfengn-1
um, að konur roðnuðu og heltu í!
þá miðinum, til þess þær fengju
að heyra um alt sem þeir hefðu
aðhafst þar syðra. Þeir gortuðu
líka óspart af ætt sinni og auð-
legð, bardögum sínum og börn-
um.
Líttu á sverðið að tarna. Eg
sneri það úr hendinni á bónda-
durg, er féll á vígvellinum í Sax-
landi. Sérðu á því skrautið,
lasm ? Hvernig líst þér á ? Eða
spennuna þá arna austan úr
Garðaríki. Gimsteinar í gyltu
silfri. Slíkt sést ekki á hverju
strái. Eg ætla að gefa kerling-
unni minni hana. Eða þetta
beisli. Eg keypti það af göml-
um kaupmannsræfli á Eylandi,
og fékk það fyrir hálfvirði. Eg
ætla að leggja það við þann
brúna á hesta þinginu um jólin.
Þannig leið veturinn fyrir
þessum körlum með áti og drykk
og samræðum, tafli og teninga-
spili. Og svo sváfu þeir úr sér
ölæðið í hálminum. Dag og dag
þóttust þeir þurfa að liðka sig. (
Þá bundu þeir á sig ísleggina og
þutu eftir hálum ísum á vötnum !
og fjörðum til vina og frænda og
settust upp hjá þeim. Þar var
þá stofnað til íþróttafunda ell-j
egar þeir tóku sér boga um öxl
og fóru á veiðar.
Og dagarnir lengdust og sólar- j
gangur hækkaði, og lækirnir nið-
uðu undir blánandi ísskörum.
Alt í einu var jörðin orðin auð
umhverfis naustin niður við
ströndina. Þá var kominn tími
til að týgja sig í víking að
nýju, bika snekkjuna, brýna
sverðin og fægja skildina, búa
sig með nesti, kveðja konu og
börn og drekka burtferðarminni
með mönnum sínum. Síðan af
stað einu sinni enn, því nú þutu
vorvindar í nýútsprungnum
í huga að senda sóknarkirkju
þeirra peningagjöf, sem varið
yrði til þess að prýða kirkjuna.
Eg svaraði bréfi hans á þá leið,
að vel gæti farið á því, að keypt
væri t. a. m. vönduð altaristafla
handa hinni nýju kirkju, sem þá
var verið að reisa á Hólanesi (í
stað Spákonufellskirkjunnar,
sem átti að leggjast niður). Liðu
svo 9 ár, að eg heyrði ekki orð
frá manninum og útlagði eg
það svo, að annaðhvort væri
hann dáinn, eða, ef hann væri á
lífi, hefði horfið frá þessu á-
formi sínu.
En í marzlok í fyrra (1938)
kemur bréf frá þessum manni og
innan í því 500 dlolara ávísun.
Biður hann mig nú um að taka
við þessari upphæð og verja
henni til skreyttingar scfenar-
kirkju foreldra sinna til minn-
ingar um þá, en setur mér alveg
í sjálfsvald með hverjum hætti
eg geri það. Sem að líkum lætur
var mér þetta ljúft verk. Hafa
þegar verið keyptar handa
kirkju þessari ýmis “orna-
menta”, sem hana vanhagaði
um. Má þar nefna hin vönduð-
ustu ljósatæki: 2 átta kerta
ljósakrónur, 6 veggjaljós og 2
altarisstjakar — alt gert úr
linditré og af miklum hagleik út-
skorið af tréskurðarmeistara bú-
settum hér í bæ (Eyvindi
Wiese). Ennfremur hefir verið
saumaður handa kirkjunni nýr
stórvandaður hökull og altaris-
um 100 ára gamla mynd, sem
áður hafði hangið á kórvegg
upp af altari (eins og vegg-
altaristöflur eiga að gera.
fótstalli hinnar nýju umgerðar
Knudsen faktors og Elísabetar
Sigurðardóttur”.
Faðir gefandans, Jens Adser
Knudsen, var einn af sonum
Reykjavíkur-kaupmannsins Lars
M. Knudsen, og því albróðir
Ludvígs bókhaldara Knudsen og
þeirra mörgu Knudsen-systkina.
En móðirin, kona Jens Knudsens,
Elísabet Sigurðardóttir, var al-
systir þess merka bænda-höfð-
ingja Árna Sigurðssonar í Höfn-
um á Skaga (d. 1886). Jens
Knudsen hafði verið faktor á
Skagaströnd, en 4 síðustu ár æfi
sinnar gerðist hann bóndi á
Ytriey og var jafnframt um-
boðsmaður landsjóðsjarða í
Húnaþingi. Og á Ytriey fæddist
þeim 1868 þessi ræktarsami son-
ur, sem hér segir frá og heitir
fullu nafni Tómas Jedrowsky
Knudsen. Föður sinn misti
Tómas 4 vetra gamall, og var
hann þá tekinn til fósturs af
föðursystur sinni, ekkjufrú Önnu
Thomsen, er hafði átt William
Thomsen, faktor á Þingeyri við
Dýrafjörð. Hafði því Tómas lít-
ið af foreldrum sínum að segja í
uppvextinum, því að hann flutt-
ist á barnsaldri með nýnefndri
fóstru sinni til ísafjarðar, þar
sem hann ólst upp á heimili
tengdasonar hennar, Falks kaup-
manns. Seytján vetra gamall
fluttist hann til Þingeyrar og
gerðist “assistent” við Grams-
verzlun, sem Wendel veitti for-
stöðu. En kaupið var lágt, og
þegar ekki fékst hækkun,
“strauk hann úr vistinni”, eftir
5 ára dvöl á Þingeyri, og komst
á sprökuveiðarskipi vestur um
haf til Gloucester í Bandaríkj-
unum. En þaðan hélt hann til
Boston og hefir dvalist þar síð-
an í senn 49 ár (að undantekn-
um einum vetri 1907—1908, sem
hann davldist heima á Skaga-
strönd hjá móður sinni, en lá þá
lengst af vetrar rúmfastur af
liðagigt. Fram til 1930 hefir
hann haft fasta atvinnu við
kassagerðar-verksmiðj u og kom-
ist vel af, enda alla tíð ókvænt-
ur. En síðan 1930 hefir hann
hvorki haft atvinnu né sózt eftir
henni, með því að hann áleit sig
geta komist af án hennar það,
er eftir væri æfinnar. Við liða-
gigtina hefir hann átt talsverða
baráttu um æfina og fyrir tveim
árum varð hann að leggja sig
undir uppskurð vegna þ\nag-
teppu, en kennir sér einskis
meins síðan. Á sumrin stundar
hann nú sér til dægrastyttingar
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgðlr: Henry Ave. Eait
Simi 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Honry o( Argyie
VERÐ - GÆÐI - ANÆGJA
fiskiveiðar á kastlínu. Annars
telur hann sína kærustu iðju að
lesa góðar bækur, og hann bæt-
ir við: “Eg er enginn Saint, en
kenningar Jesú Krists hafa verið
ljós á mínum vegum og eg veit,
að það er gott fyrir ungdóminn
að kynnast honum.”
Tómas Knudsen er nú á 71
ári. Ræktarsemi hans, sem hér
hefir verið lýst, við minningu
íöngu látinna foreldra sinna, er
því lofsverðari, sem hann hafði
lítið af þeim að segja í uppvext-
inum. En hún sýnir jafnframt,
þrátt fyrir langdvalir hans í
annari heimsálfu, hlýjan huga
hans til landsins, þar sem vagga
hans stóð, og verður því með-
fram fagur vottur “vestur-ís-
lenzkrar ræktarsemi við gamla
landið.”
Dr. J. H.
—Mbl. 7. marz.
Þegar laukur er skorinn, er
gott að hafa kalt Vatn hjá sér
og súpa á því við og við, þá svíð-
ur mann ekki í augun.
* * *
Gullframleiðglan í Bandaríkj-
unum og löndum þeirra nam á
síðastliðnu ári 143,340 kg. er
jafngildir 176,970,800 dollurum.
Það er nýtt met í gullframleið-
slu.
* * *
íslendingar!
Þér sem eruð bókamenn og
bókavinir! Munið eftir því, að
þér aukið þægindi yðar, og
prýðið alt í kring um yður, með
því, að láta binda og gylla bækur
yðar. Þá þurfið þér ekki annað,
en að renna augunum yfir kjöl-
inn á bókunum, til þess að finna
bókina, sem þér þurfið á að
halda. Sendið því bækur yðar,
sem fyrst, í band eða viðgerð,
til Davíðs Björnssonar að
“Heimskringlu”. — Stafirnir
þryktir í gull eða silfur á kjöl-
inn, eftir því sem óskað er. —
Miklu efni úr að velja í mörgum
I litum. Verkið vel af hendi leyst.
letrun:
kostnaður greiddur af gjöf Tóm-
asar Kgudsen í Boston
skreytingar Hólaneskirkju
minningu foreldra hans, Jens A.
Verið Velkomin
A Laugardags spilakvöldin
í Sambandskirkjusalnum
Næsta spilaskemtunin verður laugardagskvöldið 1.
apríl. Byrjar á slaginu kl. 8!
Takið eftir: Spilaðar verða 20 hendur.
Verðlaun veitt á hverju kvöldi fyrir hæztu vinninga.
Að Bridge-spilinu loknu, verða frambornar kaffi-
veitingar. Þar á eftir fara fram ýmiskonar skemtanir.
Munið eftir hvað vel þér hafið skemt yður undan-
farna vetur á þessum spilakvöldum.
Undir umsjon yngri deild kvenna í Sambandssöfnuði.
The Saturday Night Club
D “THE YOUNG ICELANDERS”
• D
A Blue Room, Marlborough Hotel
Friday, March 31, 1939 A
N 8.30 p.m. N
Marsh Phimister and his Palomars
C • Informal—Admission 50c C
E —SALE OF TICKETS LIMITED—
E
Tickets on sale—Steini Jakobson’s Store
680 Sargent Ave.