Heimskringla - 21.06.1939, Blaðsíða 1

Beer at its best—
KIEWEL’S
CWhittSeaC'
BEER
Phone 96 361
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 21. JÚNÍ 1939
NÚMER 38.
HELZTU FRÉTTIR
Konungur og drotning
kveðja Canada
George VI. konungur og
Elizabeth drotning, lögðu af stað
s. 1. fimtudagskvöld á skipinu
Emproess of Britain frá Halifax
til Newfounlands og síðan til
Englands. f Halifax var þeim
haldin veizla mikil, sem annar
staðar og héldu konungshjónin
J>á sína ræðuna hvort og kvöddu
Canada. Sögðu þau ferðina yest-
ur um haf og hinar hlýju mót-
tökur bæði í Canada og Banda-
ríkj unum verða sér æ ógleyman-
legar. Báru ræðurnar með sér
að konungshjónin voru hrærð af
viðtökunum, eins og segja má
að þjóð þessa lands hafi verið af
heimsókn þeirra. Konungshjón-
in verða komin heim til sín á
fimtudaginn.
Skeyti frá íslandi
Reykjavík, 17. júní
President Icelandic National
League,
45 Home Street,
Winnipeg, Manitoba.
Á hátíðadegi íslands á Heims-
sýningunni New York votta eg
forsetanum, Þjóðræknisfélaginu
og íslendingum í Vesturheimi
beztu þakkir fyrir drengilega
aðstoð við íslandssýninguna. —
Beztu kveðjur.
Hermann Jónasson,
forsætisráðherra
Fellibylur verður 9 manns
að bana í Minnesota
í bænum Anoka í Minnesota
varð fellibylur s. 1. mánudag
9 marfhs að bana, en 200
meiddust meira og minna. —
Eignatjón er metið $500,000.
Bærinn Anoka er um 20 mílur
norðvestur af Minneapolis.
Nokkrir af þeim sem dóu, voru
í bíl, er þyrlaðist út af veginum
200 fet inn á akur.
í Anoka fuku tvær kirkjur,
frímúrarahöll og um 250 íveru-
hús eyðilögðust eða löskuðust.
Bylurinn stóð yfir í 5 mínútur
og gerðist alt þetta á þeim tíma.
Þar sem hann var stríðastur stóð
ekkert uppi á leið hans.
Tékkar sækja um að reisa
skóggerðar-verksmiðj u
í Canada
Stjórnarráðið í Ottawa er að
íhuga beiðni frá skógerðar félagi
í Tékkóslóvakíu um að koma upp
skógerð í Montreal. Beiðninni
fylgir ósk um leyfi fyrir inn-
flutning 100 sérfræðinga í þessu
verki til að byrja með, en alt að
250 manns alls frá Tékkósló-
vakíu, þegar verksmiðjan sé tek-
in til starfa. Félagið heitir Bata
Ltd., og hefir skóverksmiðju í
Tékkóslóvakíu; í Englandi er
grein af því svipuð þeirri, sem
hér er farið fram á.
Félagið gerir ráð fyrir að
kaupa efni í skótau sitt hér sem
önnur félög og hafa alt að því
1000 manns í vinnu, er það er
komið á laggirnar.
Vandinn fyrir stjórninni að
skera úr þessu, er í því fólginn,
að skóa-iðnaðurinn hér mótmæl-
ir að veita félagi þessu leyfi til
að starfa hér; þau óttast sam-
kepnina. Verkamannafélög sum,
eru því og andvíg.
Eigendur Bata-félagsins kváðu
vera Tékkar, sem í ónáð eru við
Hitler, en er ekki enn bannað að
flytja verkamenn þá sem hér
um ræðir úr landi.
Fyrsta fréttin af þessu var á
þá leið, að Tékka fýsti að setja
hér á stofn nýlendu fyrir 5000
manns, en hún er nú borin til
baka.
Japanir kreppa að Breturn
og Frökkum í Kína
Japanir eru sjáanlega komnir
að þeirri niðurstöðu, að útrýma
verði vestlægu þjóðunum úr
Kína, ef þeir eigi að geta bundið
nokkurn enda á stríðið eystra.
í Tientsin er nú þar komið, að
Japanir hafa gert umsátur um
borgina, en þar eru Bretar og
Frakkar öllu ráðandi. Öll um-
ferð að og frá borginni, er bönn-
uð. Og vistaforði hennar er að
mínka óðum. En Bretar geta
enga rönd við því reist.
f London er verið að reyna að
koma sættum á. En hvernig
um það fer, er óvíst ennþá. Jap-
anir telja stöðvar vestlægu þjóð-
anna í Kína, sem þessa, tengi-
liði kínverska hersins við um-
heiminn og þær verði að taka til
þess að sigrast á Kínverjum til
ifulls. Hið sama er búist við að
Japanir geri í Shanghai og ann-
arstaðar, þar. sem vestlægar
þjóðir halda síg í Kína.
Umsátrið í Tientsin byrjaði,
er Japanir kröfðust að framseld-
ir væru 4 Kínverjar, er drepið
höfðu japanskan valdsmann. En
af því hefir ekki orðið. Tientsin-
búa ætla Japanir því að svelta
inni. Umhverfið er girt orku-
vírum, sem drepa þann er á þeim
snertir.
Það er alt útlit fyrir, að vest-
lægu þjóðunum verði bolað út úr
Kína. Hvert einasta skip Breta
og Frakka, sem til Kína kemur
er rannsakað. Hafi þau vopn
eða vistir meðferðis til kínverska
hersins, taka Japanir það alt.
Eru vestlægu þjóðirnar auðvitað
brotlegar um að selja Kínverjum
alt sem mögulegt er bæði vopn
og vistir. En það ætla Japanir
nú ekki lengur að láta ganga svo
til.
Japanir sendu nýlega af stað
fimm nýjar hersveitir til Kína; í
hverri hersveit eru 25,000
manns. Á þessu sumri hugsa
þeir sér eflaust að láta til skarar
skríða með þetta stríð. Alls
hafa Japanir nú um eina miljón
hermanna í Kína. Kwantung-
herinn þeirra í Norðurlandinu,
eða á landamærum Síberíu og
Manchukuo, er 19 herdeildir,
eða 475,000 manns alls. En í
Mið-Kína, er alt að hálf miljón
hermanna, er á vígstöðvum eru,
sem ná alla leið frá Shanghai
suðvéstur til Hankow og þaðan
í krókum norður til Mongólíu
(innri), um 3,000 mílur vegar.
Ennfremur eru herdeildir í Can-
ton. Alt Austur-Kína má því
heita á valdi Japana, en þeir eiga
samt óunnið meira land en þeir
hafa nú þegar tekið í Kína.
FRÉTTA-UPPTÍNINGUR
f ræðu sem forsetafrú Eleanor
Roosevelt hélt nýlega í Wash-
ington (á National Right to
Work Congress), kvað hún mik-
ið talað um þjóðskuld Banda-
ríkjanna. Hún kvaðst ekki
mæla neinum skuldum bót,- en
“mesta skuldin væri ekki þjóð-
skuldin, heldur sú er fólgin væri
í því hve mörg börn ættu við
skorinn skamt að búa.
“Og við greiðum einnig þá
skuld síðar meir ef ekki nú þeg-
ar, með auknum tæringarhælum,
fangelsum og geðveikrastofnun-
um,” sagði hún.
Forsetafrúin mintist einnig á
atvinnuleysið og kvað það ó-
samrýmanlegt sönnu lýðræði,
því lýðræði væri frelsi að við-
lögðum réttindum hvers manns
til vinnu.
París gruna Japani um gráan
leik, en auðvitað eru það get-
gátur einar. Kafbáturinn stakk
sér, en kom ekki upp aftur.
Slys af þessu tæi eru að verða
æði tíð.
Harold L. Ickes, innanríkis-
málaritari Bandaríkjanna, reit
nýlega í ritið “Look” eftirfar-
andi orð: “Eg vil að Rooseve’t
sæki um forsetakosningu í
þriðja sinn. Hughes yfirréttar-
dómari hefir verið fimtán ár í
yfirréttinum, Reynolds dómari
25 ár. Borah hefir verið sena-
tor síðan 1907. Eg sé enga á-
stæðu fyrir því, að manni með
eins góðum hæfileikum eða betri
sé meinað þess að starfa lengur
en átta ár í Hvíta húsinu/’
* * *
Flotaráð Breta bað nýlega um
tilboð í að smíða 20 báta, með
sérstökum, núuppfundnum út-
búnaði til þess að gefa til kynna,
ekki aðeins hvort kafbátar séu
í nánd, heldur hvar þeir séu.
* * *
Thomas Mann rithöfundurinn
mikli, sem flýja varð úr Þýzka-
landi og hefst nú við í Sviss,
sagði nýlega: “Eg get fyllilega
sannað það, að miljónir Þjóð-
verja, í öllum stéttum og stöð-
um, eru þeirrar skoðunar, að
Hitler sé maður, sem það eigi
eftir, að steypa Þýzkalandi í
glötun.”
Rothermere greifi hélt því
fram í gær í blöðum sínum, að
Rúmanía ætti að láta Ungverja-
landi með góðu móti eftir sneið
af landi sínu, eins og Tékkar
hefðu gert, er þeir létu Þjóð-
verjum Sudeten-héruðin í té. —
Hann kvað ófrið af stafa ef
þetta yrði ekki gert. Hann hefir
rætt um þetta mál við Hitler.
Hvetur hann til þess að brezka
stjórnin kalli hlutaðeigandi þjóð-
ir sem eru auðvitað Ungverjar
og Þjóðverjar annars vegar en
Rúmeningar hins vegar til ráð-
stefnu og geri nú þegar út um
þetta mál.
* * *
Ekkert heyrist ennþá frá Sam-
bandsstjórninni um kosningar á
þessu ári. En 8. ágúst eru 20 ár
síðan Rt. Hon. W. L. Macken-
zie King tók við forustu liberal
flokksins og hefir verið ákveðið
að minnast þess á þeim degi í
Toronto-borg. Er talið líklegt,
að við það tækifæri verði tilkynt
hvenær kosningar fari fram. Og
samkvæmt laga-ákvæðunum um
tímann sem líða verður frá því
að þing er rofið og til kosn-
inga, er þeirra þá í fyrsta lagi
að vænta 2. október.
Fyrverandi Spánarkonungur,
Alfonso, er sagt að fara muni
bráðum heim til Spánar og kref j-
ast fasteigna sem hann átti þar
og metnar eru á tvær miljónir
dala.
* * *
Eitt af stærstu flugskipum
Breta, er Connemara hét, eyði-
lagðist s. 1. mánudag í grend við
Southampton á Englandi, af
sprengingu. Um ástæðu vita
menn ekki. Skipið var að búa
sig til flugs, en stóð í björtu báli
er minst varði á höfninni í
Hythe. Skipið var nýtt og gert
til flugferða milli Englands og
Vesturheims. Það kostaði $187,-
000.
Vegna hins alvarlega ástands
í Tientsin í Kína, hefir Halifax
'ldvarður sent ræðismanni Breta
í Moskva, orð um að hraða samn-
ingunum við Rússa alt sem unt
sé. Síðan samningsleit þessi
byrjaði, eru nú þrír mánuðir.
Töfin stafar af því, að Rússar
og Bretar treysta hvorugir öðr-
um, að sagt er.
* * *
Öldungadeildarmaðurinn Lun-
deen, hefir lagt fram tillögu á
þingi Bandaríkjamanna um það,
að Bandaríkjamenn kaupi Græn-
land, og geri úr því bækistöð
fyrir flota sinn. Hann hefir líka
lagt til að keyptar verði eyjarn-
ar Curacao og Guyana, til þess
að verja þaðan Panamaskurðinn.
Kafbátur, eign Frakka, fórst
suður af Kína s. 1.. laugardag Það er miklu hægra að brjóta
með allri skipshöfn, 71 manns. á bak aftur hina fyrstu girnd,
Skipið hét Phenix og var 2000 heldur en að seðja allar þær
smálestir að stærð. Frakkar í sem á eftir koma.
MINNI VESTURHEIMS
(Flutt á íslendingadegi að Mountain, N. D., 16. júní; 1939)
Eftir Richard Beck
Landið, sem hló við Leifi heppna forðum,
líkt eins og draumsýn risi þar úr hafi;
landið, sem hlaðið lífsins nægtaborðum,
lýðunum snauðu reyndist auðnugjafi;
land, er varð þjóðum ljós á vegi frelsis,
ljómar oss enn sem mynd ins brotna helsis!
Margt er að þakka, mjúkhend fóstra varstu,
mæddum og þjáðum börnum allra landa;
örlátri hönd þeim gæfublómin barstu,
brendir þeim djúpt í hjarta nýjan anda,—
andann þann göfga, er engan bróður smáir,
einungis sálarkjarnann hreina dáir.
Washington enn þá vakir oss í minni,
vorbjarmi skín um landsins föður prúða;
Lincoln, sem viti’ í ljósdýrð bjartri sinni,
leiðina varðar, búinn hetju-skrúða.
Sögunnar himinn, settur þeirra stjörnum,
sigurleið markar trúum landsins börnum.
Berast að eyrum yfir breiðu höfin
ógnþrungnar raddir blóðgra frændavíga;
frelsinu sjálfu gerð er víða gröfin,
grátur og kvein frá brjóstum þjóða stíga.
Þakklátum huga því skal lands vors minnast,
þróttur og frelsi hér í eining tvinnast.
Thor Thors alþingismaður heimsækir
Islendinga og flytur fyrirlestra
Fagnaðarefni er það öllum
þjóðræknum mönnum hérlendis,
að mikill áhugi er auðsjáanlega
vaknaður fyrir því á íslandi, að
auka og styrkja samböndin og
samskiftin milli íslendinga í
landi hér og heimaþjóðarinnar.
Gengur landsstjórnin sjálf þar í
broddi fylkingar, og sýnir það í
orði og verki, að henni er ant
um það, að íslendingar hér vest-
an hafs séu sér þess meðvitandi,
að þeir eru í augum heimaþjóð-
arinnar lifandi grein á lífsmeiði
hennar, sem er henni bæði til
styrktar og prýði.
Hinn vaknandi áhugi fyrir því,
að gera sem fjölþættust og var-
anlegust bræðrabönd og sam-
skifta milli fslendinga beggja
megin hafsins lýsir sér öfluglega
í hinum tíðu komum mætra og
merkra gesta af íslendi vestur
um haf til kynningar og fyrir-
lestrahalda. Öllum íslendingum
hér í landi er í fersku minni, og
mun um langt skeið, heimsókn
Jónasar alþingismanns Jónsson-
ar, sem þegar hefir borið marg-
víslegan og merkilegan árangur;
en hann ferðaðist eins og al-
kunnugt er um bygðir vorar sem
gestur Þjóðræknisfélagsins.
Innan fárra daga er væntan-
legur hingað til Winnipeg glæsi-
legur fulltrúi hinnar yngri kyn-
slóðar íslenzkra forgöngu og at-
hafnamanna, Thor Thors, um
allmörg undanfarin ár alþingis-
maður Snæfellsnesssýslu og for-
maður Sýningarráðs íslandssýn-
ingarinnar á Heimssýningunni í
New York. Er för Thors hing-
að gerð til þess, að kynnast
löndum hans, en auk þess flytur
hann hér fyrirlestra á ýmsum
stöðum undir umsjá Þjóðrækn-
isfélagsins. Jónas Jónsson er
eins og allir vita formaður Fram-
sóknarflokksins á fslandi; Thor
Thors er hinsvegar áhrifamaður
í Sjálfstæðisflokknum; en því
er á þetta bent, að það ber því
órækt vitni, að áhuginn fyrir
auknum kynnum af íslendingum
hér vestra og víðtækari sam-
skiftum við þá er hafinn yfir
alla flokkaskiftingu meðal landa
vorra heima og á sér for-
mælendur um land alt, í öllum
flokkum og stéttum þjóðfélags-
ins.
Svo segir hið fornkveðna: “að
eplið falli sjaldan langt frá eik-
inni.” Sannast það ágætlega á
Thor Thors; honum kippir í kyn
um athafnasemi og áhuga á
þjóðmálum, því að hann er sonur
PRÓF. EINAR JóNSSON
mvndhöggvari 65 ára
Tj'flaust er enginn íslendingur
kunnur jafnvíða um heim-
inn og próf. Einar Jónsson
myndhöggvari. Líti maður í
gestabók Listasafnsins getur
þar að líta nöfn lærðra manna
og leikra frá öllum löndum
heimsins.
f blöðum og tímaritum hinna
fjarlægustu landa birtast oft
greinarmeð myndum af verkum
Einars. Og ferðamenn, sem hér
hafa komið — jafnt listhneigðir
sem og hinir er síður bera skyn-
bragð á slíka hluti — minnast
þessa merkilega safns sem eins
hins einkennilegasta og sérstæð-
asta, sem þeir hefðu séð á ferð-
um sínum.
▲
Aftur hefir íslendingum sjálf-
um hingað til ekki verið það full-
Thor Jensens í Reykjavík, sem
löngu er þjóðkunnur maður á
íslandi fyrir athafnasemi sína
og umbótahug á mörgum svið-
um. Var Thor yngri ágætis
námsmaður bæði í Mentaskólan-
um og eins í Háskóla íslands, en
hann útskrifaðist )þaðan með
hæstu einkun í lögfræði er nokk-
nr hafði hlotið fram að þeim
tíma, og er mér ekki kunnugt
um, að margir hafi til þessa dags
hlotið hærri einkun í þeirri
gfein. Hann tók einnig mikinn
þátt í félagslífi stúdenta og var
formaður Stúdentafélags Há-
skólans, og lætur sér enn ant
um velferð hans og námsfólks
þar.
Síðan Thor Thors lauk laga-
námi hefir hann bæði verið ó-
venjulega afkastamikill athafna-
maður og, auk þingmenskunn-
ar, gegnt mörgum opinberum
trúnaðarstörfum. Hann er einn
af þrem forstjörum Sölusam-
bands íslenzkra Fiskframleið-
enda og hefir verið sendur í er-
indum Sambandsins til útlanda,
t. d. til Suður Ameríku; sýnir
það meðal annars hvert traust
er til hans borið.
Hann hefir einnig getið sér
ágætan orðstír á Alþingi.Hann er
prýðilegur ræðumaður, málsnjall
og skörulegur; hefir hann því ó-
sjaldan verið formælandi flokks
síns, þegar mikils hefir þótt við
þurfa á opinberum vettvaugi, t.
d. í útvarpsumræðum. Gefst ís-
lendingum nú gott tækifæri til
þess að heyra þennan glæsilega
fulltrúa fslands og íslenzku
stjórnarinnar úr ræðustól, því
að hann flytur fyrirlestra á
eftirfarandi stöðum: Winnipeg,
3. júlí; Gimli, 4. júlí; Glenboro,
6. júlí og að Mountain, N. Dak.,
9. júlí. Einnig er ráð fyrir því
gert að han flytji erindi í Sel-
kirk. Mega menn þar fyllilega
eiga von á fróðlegum og áheyri-
legum erindum um “gamla land-
ið, góðra erfða”.
Thors er kvæntur Ágústu dótt-
urur Ingólfs læknis Gíslasonar
og Oddnýjar frúar hans í Borg-
arnesi (fyrrum á Vopnafirði),
fríðleiks og myndarkonu. Er
hún í för með mann,i sínum. Býð
eg þau hjónin í nafni íslendinga
velkomin á vorar slóðir og veit,
að þeim mun hvarvetna tekið
opnum örmum, því að af öllum
góðum gestum eru oss góðir
gestir frá íslandi kærkomnastir.
Richard Beck
Ijóst hvílíkt verðmæit Listasafn-
ið á Skólavörðuhæðinni er orðið
fyrir íslenzka landkynningu. En
hin stöðuga aðsókn útlendinga
og umtal þeirra um safnið er
farið að opna augu manna fyrir
þessari staðreynd, sem og líka
er farið að lýsa sér í aukinni að-
sókn innlendra manna.
Það fer ekki altaf saman, rík
listagáfa og persónulegar vin-
sældir. En þetta hvorttveggja
hefir Einari Jónssyni hlotnast.
Mun það því vekja almenna á-
nægju að heyra, að hann er enn í
fullu fjöri með óskertu starfs-
þreki og líklegur til að halda því
enn um langt skeið. Gleðilegur
vottur um þetta er hinn stöðugi
vöxtur listasafns hans, sem ár-
lega auðgast að nýjum verkum,
er auka gildi þess og verðmæti.
Vestari hluti hússins, þar sem
Einar áður hafði vinnustofu, er
Frh. á 5. bls.