Heimskringla - 21.06.1939, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. JÚNf 1939
QUARTIER LATIN
Eftir Þorstein Jósepsson
Eg bjó í Quartier Latin þann
tíma sem eg ijvaldi í París. Það
er ásamt Cité elsti hluti borgar-
innar, og sá hluti hennar, sem
hefir mótað — ekki aðeins menn-
ingu Parísarborgar sjálfrar,
heldur alls Frakklands frá því á
miðöldunum og til þessa dags.
f raun réttri má taka dýpra í ár-
inni, því Quartier Latin er óef-
að sá blettur jarðarinnar, ef
miðað er við stærð hans, sem
mest hefir mótað og þróað
menningu hins hvíta kynstofns
síðastliðnar 7—8 aldir.
Þar, í Quartier Latin, eru
helstu mentastofnanir Frakka,
og nafnið á borgarhlutanum er
þannig tilkomið, að þegar hinn
heimsfrægi Sorbonne-háskóli
(Svartiskóli) var stofnaður,
þyrptust að honum nemendúr úr
ýmsum löndum, og talmálið
þeirra innbyrðis var latína. —
Þessvegna var borgarhlutinn í
heild kallaður latneski borgar-
hlutinn.
Um margra alda skeið var Sor-
bonne háskóli háskólanna, hann
var þá aðalmiðstöð evrópiskrar
menningar og enn í dag er hann
meðal beztu og eftirsóttustu
mentastofnana heimsins. Latn-
eski borgarhlutinn, sem háskól-
inn liggur í, hefir frá því fyrsta
verið heimkynni stúdentanna, og
það er hann enn. Yfir tuttugu
þúsund stúdentar stunda árlega
nám í París og meginþorri þeirra
býr í Quartier Latin. Þar eru
gulir menn og svartir, kopar-
brúnir og hvítir, þar eru menn
af öllu þjóðerni, alt norðan frá
íslandi og sunnan úr Ástralíu,
vestan úr Ameríku og austan frá
Japan, og auk þess frá flest-
öllum löndum, sem þar liggja
á milli. f Quartier Latin eru
rússneskar kirkjur og austur-
lenzk trúarmusteri, þar eru tyrk-
nesk, pólsk, rússnesk, japönsk og
kínversk veitingahús. Þar borða
menn þunnar kraftsúpur með
prjónum og þar hlusta menn í
bláleitu hálfrökkri á tryllandi
zigeunahljómlist.
Þannig er Quartier Latin mið-
depill alheimsmenningar. Hann
liggur inni í miðri Parísarborg,
en er þó borg inni í borginni —
með öðrum blæ og öðrum ein-
kennum en nokkur annar borg-
arhluti í París. Svo djúpt og
sjásfstætt hefir Parísarstúdent-
inn mótað dvalarstað sinn.
Stúdentinn hefir frá öndverðu
verið boðberi hins komandi tíma,
verið brautryðjandi þess, sem
var nýtt og djarft og stórt. Hann
ann lífinu, fegurð þess og stærð
þess. Hann tendrast af eldleg-
um hugsjónum og þrá til full-
komnara frelsis og víðara sjón-
deildarhrings. Eðli hans og köll-
un er það að vera byltingasinni.
Og Parísarstúdentinn hefir
aldrei verið eftirbátur annara í
dirfð eða róttækum fram-
kvæmdum. Hann hefir rekið
konunga frá völdum eða komið
konungum til valda, hann hefir
staðið að baki róttækustu frels-
isbyltingum, er getur um í sögu
mannkynsins, og hann hefir bar-
ist fyrir þjóðfélagsþróun og ein-
staklingsfrelsi — með hjarta-
blóði sínu ef annað dugði ekki.
Quartier Latin var baráttuvöll-
ur manna eins og Rousseau’s,
Voltaire’s, Mirabeau’s og í fá-
tæklegri brauðsölubúð þar komu
þeir Marat, Robespierre og Dan-
ton saman, drukku kalda mjólk
og skipulögðu eldlegustu — en
líka átakanlegustu — frelsis-
byltingu, sem yfir heiminn hefir
dunið.
Gömul kona, sem ég leigði hjá,
sagði að öldin væri orðin önnur í
Quartier Latin nú en hún var í
æsku hennar og bernsku. ' “Þá
var gaman að lifa,” bætti hún
við. Stúdentarnir voru margir
hverjir fátækir þá eins og nú,
en þeir voru lífsglaðir, hug-
myndaríkir og brellóttir. Þeir
höfðu ráð undir hverju rifi. —
Sumir þeirra höfðu það fyrir at-
vinnu að falla við próf. Þeir
gerðu það ár eftir ár og græddu
á tá og fingri. Tildrögin voru
þau, að efnaðir nemendur, sem
ekki voru jafn ríkir að náms-
gáfum sem fé, fengu þá gáfaðri
til að sitja hjá sér og segja sér
til meðan á prófinu stóð, og borg-
uðu þeim svo ríkmannlega fyr-
ir. En til þess að geta endur-
tekið þetta sama bragð sem oft-
ast létu gáfuðu stúdentarnir sig
falla ár eftir ár. Stundum tóku
þeir líka próf undir fölsku nafni
— tóku próf undir nafni ein-
hvers ríks stúdents, sem treysti
sér illa sjálfum. En hún var
hættuleg, brellan sú, því að það
kostaði tíu ára betrunarhúss-
vist, ef upp komst.
Þorparastrikum Parísarstú-
dentanna voru engin takmörk
sett, og hugmyndaauðgi þeirra í
þá átt var blátt áfram aðdáun-
arverð. Þeir höfðu oftast nær
eitthvað á prjónunum, sem var
Today, there is no need for you and
your family to be out of touch with
the social and business activities around
you. For a few cents a day you can
have your own home telephone—by
this modern low-cost method you
| can quickly arrange get-togethers
| with your neighbors—keep in touch
% with distant relatives—secure the
i| highest price for your produce.
Do not be isolated through the
lack of a telephone.
Order Your Home
Telephone Today
!
MANITOBA TELEPHONE SYSTEM
LJÖSIFOSS
Þú lékst þér við klappirnar, framgjarn og frjáls
Flúðirnar ljóðin þín sungu.
Þig dreymdi ei fjötur um fót eða háls
né framtíðarleiðir um iðuhjól stáls,
er legðu þér tauma á tungu.
Nú ertu, fossinn minn bundinn á bás,
beljandi straumþunga mörkuð er rás.
Þróttmikla röddin þín heyrist mér hás
og hjáróma stunurnar þungu.
Þinn mattur var falinn um aldir og ár
sem aflgjafi í þjónustu manna.
Þú barðist við frosthörkur, kaldur en knár,
kraftanna neyttir, þótt værir ei hár,
í armlögum ísa og fanna.
Nú hefir tækninnar algleymisöld
unnið þér gleipni og bundið þín völd.
Þú ókomna tímanum greiða skalt gjöld,
og grettistök nútíðar sanna.
Nú hefir mannvitið magnað þitt afl
og múlbundið strengina þína.
Gegn myrkrinu og kuldanum tefla skalt tafl,
tröllefldur skorðast við stíflu og gafl.
Ljósið þitt láttu nú skína.
Færðu okkur birtu og framtíðra yl.
Fávizkan lendi í gleymskunnar hyl.
Lýstu okkur vorboðans ljósheima til,
og láttu okkur myrkinu týna.
Aðalsteinn Halldórsson
—Dvöl. frá Litlu-Skógum
nýtt og sérstakt í sinni röð, og
sem jafnvel gat sett allan borg-
arhlutann á annan endann. Það
vakti t. d. ógurlega skelfingu
borgarbúa dag nokkurn, þegar
tígrisdýr kom hlaupandi eftir
I einni aðalgötunni með tóman
; skaftpott bundinn í skottið. —
l Fólkið á götunum þusti hljóð-
j andi og æpandi í allar áttir og
leitaði skjóls á allra ólíklegustu
\ stöðum. En það blygðaðist sín
fyrir hugleysið, er það sá, að
| tígrisdýrið var ekki annað en
i stór hundur, sem hljóp óðs-
lega til að losna við skaftpott-
í inn. Stundum sáust heilar fylk-
I ingar bedúína ganga um göturn-
| ar, og þær vöktu svo mikla eft-
irtekt, að umferðin stöðvaðist 'og
mannfjöldinn safnaðist um-
hverfis þessa einkennilegu menn.
Raunar voru þetta aðeins fá-
klæddir Parísarstúdentar, sveip-
aðir lökum, með handklæði eða
i koddaver reifuð um höfuðin og
' málaðir í andliti. Vildi stúdent
! fá sér ódýrt bað, jós hann svo
I miklu vatni í herbergið sitt, að
: hann gat lagt sig í það. Ánægj-
an yfir baðinu margfalaðist, ef
1 gólfið lak, og helzt af öllu niður
í höfuð félaga, sem bjuggu á
: hæðinni fyrir neðan, ,á bækur
I þeirra og rúmföt. Væru stú-
j dentarnir lokaðir úti kveiktu
þeir í hurðinni og brendu hana,
unz þeir komust inn. Þá slöktu
þeir.
Svo að segja á hverri einustu
nóttu gengu stúdentarnir syngj-
andi, hrópandi og hlægjandi eft-
ir götunum, oftast nær í löng-
um halarófum ög héldu þannig
frá einni knæpu til annarar. Þeir
höfðu potthlemma, blikkfötur og
tómar niðursuðudósir fyrir
hljóðfæri og framleiddu með
þessu tóna, sem héldu borgarbú-
um oft andvaka og í illu skapi
fram undir morgun. Til þess
var leikurinn líka gerður.
Undir birtingu á morgnana
héldu stúdentarnir heim til sín,
stundum allmikið við vín. Þeir
voru fagnandi og hamingjusamir
og vildu faðma að sér allan heim-
inn, en oftast nær urðu þeir að
láta sér nægja kærustuna —
eða þá ljóskerastaura, ef þeir
voru mikið fullir. Einhvers
staðar urðu tilfinningarnar að
fá útrás.
Það var sjaldgæft að lögreglan
skærist í leikinn eða skifti sér
af næturferðum stúdentanna, og
ef hún*gerði það, var það eins
oft eða oftar, sem hún varð að
láta í minni pokann fyrir stú-
dentunum, því að þeir unnu
frelsi sínu og lögðu alt í sölurn-
ar fyrir það.
Þegar nýútskrifaðir stúdent-
ar, eða stúdentar frá fjarlægum
löndum, bættust í hóp hinna
eldri, áttu þeir fyrst í stað ekki
sjö dagana sæla, og sízt af öllu,
ef þeir voru hæglátir og prúðir.
Þýzkur stúdent, sem var svo
ólánssamur að vera báðum þess-
um eiginleikum gæddur, gekk í
franskt stúdentafélag strax eftir
komu sína til Parísarborgar. —
Honum var tekið með kostum og
kynjum og þýzkum vísindum og
þýzkri menningu var á lofti
haldið, svo að stúdentinn vikn-
aði af hinum vinsamlegu mót-
tökum. Loks var Þjóðverjinn
spurður að því, hvort samlandar
hans væru farnir að hagnýta sér
hina heimsfrægu frönsku upp-
götvun um líksmurningar eða
réttara sagt, að smyrja líkam-
ann í lifanda lífi.
Nei, hann hafði ekki heyrt
þess getið, og hafði ekki einu
sinni heyrt þessa uppgötvun
nefnda. Það var hinum undrun-
arefni hjá jafn mentuðum
manni. Þeir sögðu, að þeir létu
menn unnvörpum smyrja sig í
lifanda lífi, og hann mætti til
með að reyna þessa einstæðu
uppgötvun, til að geta kynt hana
síðar meir í heimalandi sínu.
Þjóðverjapum fanst þetta
heillaráð og gerði boð eftir lík-
smurningsmanni.
Þegar líksmurningsmaðurinn
kom heim til Þjóðverjans, var
þar fyrir hópur af frönskum
stúdentum, sem ætluðu sér að
vera viðstaddir athöfnina.
“Hvar er líkið?” spurði lík-
smurningsmaðurinn.
“Líkið!” át Þjóðverjinn eftir.
“Það er eg.”
Líksmurningsmaðurinn varð
æfur, skammaði vesalings Þjóð-
verjann og hótaði að sækja lög-
regluna, en stúdentarnir veltust
um af hlátri. Þá skyldi Þjóð-
verjinn hvernig í öllu lá og hét
að gæta sín betur næst.
Meiri eða minni hluta námsár-
anna eyðir Parísarstúdentinn í
faðmi kærustunnar. “Þar er
gott að vera,” segir hann, og
þar dreymir hann fegurstu og
háflegustu framtíðardraumana
sína.
“Það er ekki gott, að maður-
inn sé einn”, sagði g*uð við
Adam. Stúdentinn í Quartier
Latin hefir endurbætt þessa
setningu, því að hann segir, að
það sé ómögulegt fyrir manninn
að vera einan. Og það bezta er
þó það, að hann lætur ekki sitja
við orðin ein, heldur breytir ná-
kvæmlega eftir kenningu sinni.
Sá stúdent, sem ekki átti kær-
ustu — eina eða fleiri — var ó-
mögulegur maður, hann tilheyrði
ekki andrúmslofti hins latneska
borgarhluta, og átti þar helst
ekki heima.
En kvennaveiðar stúdentanna
voru ekki vel séðar af öllum, og
fyrir alla siðferðispostula var
Quartier Latin helvíti á vorri
jörð. Vei þeim foreldrum, sem
áttu fallegar, uppvaxandi dæt-
ur, og vei þeim eiginmönnum,
sem áttu lauslátar konur í Quar-
tier Latin. En fyrir æskumann-
inn, frjálsan, áhyggjulausan,
lífsglaðan og syndugan — eins
og stúdentum ber að vera — var
latneski borgarhlutinn Paradís
— það var aldingarðurinn Eden
fullur af Evum og eplum. Alt
hjal um syndir og glötun, um
siðavendni og siðfræði, tilheyrði
gömlum tiímum 'og hverfandi
kynslóðum.
Þannig hefir það verið frá
dögum Evu og til vorra daga.
Það var yfirleitt engum vand-
kvæðum bundið fyrir Parísar-
stúdentinn að setja sig í sam-
band við konur. Þær biðu eftir
honum, hann var draumaprins-
inn þeirra. Eldlegt augnaráð í
gegnum glugga eða úti á götu
nægði til þess að hún hlypi í
fangið á honum. Þau voru bæði
djörf og bæði þakklát, og tóku
hvort öðru fegins hendi, eins og
hverri annari guðsgjöf.
Lifnaðarhættir stúdentanna,
einnig hvað ástamálum við kom,
voru öðruvísi í gamla daga en
nú. Þá lifðu stúdentarnir ekki
um efni fram. Þeir eyddu að
vísu hverjum eyri en ekki meir.
Og það áttu þeir kærustunum að
nokru leyti að þakka, því að þær
voru stúdentunum ekki eins dýr
fyrirtæki eins og kærustur eru
nú. Þegar þau fóru saman á
matsölustaði eða skemtistaði,
borguðu þau oftast hvort fyrir
sig. Þau heimsóttu hvort annað
á kvöldin, dönsuðu, sungu og
drukku á ódýrum skemtistöðum
og héldu svo heim — stundum
tvö ein, stundum mörg í hóp —
einhverntíma næturinnar. Þau
höfðu alt, sem þau æsktu, og þau
voru hamingjusöm. Sólarfagra
vordaga fóru þau í skemtiferð
til Versailles eða Fontainebleau,
nutu skógarilms og fuglasöngs
og böðuðn sig f litskærum blóma-
breiðum við silfurtæra gos-
brunna. Þar dreymdi þau von-
glæsta framtíðardrauma og þau
gleymdu áhyggjunum. Það jók
á hamingjuna.
Þannig lifðu þau á meðan þau
langaði til þau lifðu eins og vilt-
ir fuglar, frjálsir og fagnandi.
Þau böðuðu sig í sól og sumri —
en gleymdu vetrinum.
Svo kom skilnaðarstundin. —
Námið varaði því miður ekki ei-
líflega og alvara lífsins barði að
dyrum. Oft í ímynd einhvers
útkjálka embættis og oft líka í
framandi löndum — þar sem
stúdentinn átti heima.
Þá kvöddust þau — hann og
hún — í löngum, innilegum
faðmlögum, með heitum kossum
og brennandi tárum.
Hvílík sorg!
Það liðu sorglegir dagar og
svefnlausar nætur í heila viku
— máske tvær. En þá komu
nýir stúdentaí og nýjar ástir, og
alt það gamla var gleymt. Auð-
lind kossanna og faðmlaganna
var óþrjótandi — alt fram á fer-
tugs aldur. En fertugar kær-
ustur vildi enginn.
Nú er kærastan orðin önnur
en hún var. Hún er hætt að elska
stúdentinn sem tilbiður hana, en
hún elskar skartgripina, skemt-
anirnar og þægindin, sem hann
býður henni. Þetta eru dýrar
konur og hættulegar konur. Þær
eru eitraðar eins og kokain eða
ópíum, og einmitt þessvegna
geta menn ekki verið án þeirra.
Annarhver stúdent er glötuð
vera — efnahagslega og and-
lega — vegna þessara kvenna,
sem alt annað elska en mennina,
sem elska þær.
Svo miskunarlaus er Parísar-
konan orðin — en hún er falleg
í grimd sinni. Það má hún eiga.
Það versta við hana er samt
það, að hún hefir gert Parísar-
stúdentinn að annari veru en
hann var áður. Sérstæðið og
persónuleikinn hefir horfið, en
yfirborðsmenska komið í stað-
in. Hann þorir ekki lengur að
vera brjótandinn — hinn ein-
mana og storkandi, heldur eyðir
hann helmingi æfi sinnar í það
að apa alt eftir öðrum, í það —
að vera smár.—Dvöl.
•---------------
PÁLL ÞORSTEINSSON
Hinn 8. marz síðastliðinn and-
aðist að heimili sínu á Point
Roberts einn af frumbyggjum
bygðarinnar, Páll Þorsteinsson,
eftir langvarandi veikindi. —
Banameinið var hjartasjúkdóm-
ur.
Fyrir tæpu ári síðan kendi
hann fyrst sjúkdóms þess, er síð-
ar ágerðist og dró hann til dauða
að lokum; hafði hann þá legið
rúmfastur um níu mánuði og
mest af þeim tíma mjög þungt
haldinn, þó stundum bráði svo
af honum um stundarsakir, að
menn gerðu sér vonir um bata,
enda hafði alt verið gert er hugs-
anlegt var til þess, ef unt væri,
að hann fengi bót meina sinna.
Litlu eftir að hann veiktist, var
hann fluttur á almenna sjúkra-
húsið í Vancouver, B. C., og þar
var hann um nokkurt skeið, eða
þar til að læknar álitu að lengri
sjúkrahús dvöl væri þýðingar-
laus. Var hann þá fluttur heim
aftur og naut þar allrar þeirrar
umönnunar er hann þarfnaðist
auk þess sem læknir vitjaði hans
stöðugt. En það kom að Iokum,
að kraftar hins lúna langferða-
manns urðu að lúta fyrir atlögu
dauðans.
Páll heitin var fæddur á Loft-
staðahjáleigu í Mýrdal í Vestur-
Skaftafellssýslu 22. apríl 1865,
og því tæpra 74 ára, er hann
lézt, sonur þeirra hjóna Þor-
steins Einarssonar og Málfríðar
Arnoddsdóttur er þar bjuggu, en
barn að aldri fluttist hann í
fóstur til móðurbróður síns
Gunnlaugs Arnoddssonar og
konu hans í Vík í Mýrdal, og á
því rausnar heimili, fyrst hjá
fóstra sínum og síðar hjá Þor-
steini tengdasyni hans, dvaldist
hann öll sín ár á íslandi.
Árið 1888 flutti Páll heitinn
til Ameríku og settist að í borg-
inni Victoría í British Columbia,
og þar kvæntist hann tæpum
tveim árum síðar, eða hinn 8.
marz 1890, eftirlifandi konu
sinni, Oddnýju Árnadóttur frá
Fossi í Mýrdal, en fjórum árum
síðar — 1894, fluttu þau til
Point Roberts í Washington-
ríkinu í Bandaríkjunum, og þar
hafa þau búið síðan, þar til nú
að dauðin hefir slitið hina hart-
nær hálfrar aldar sambúð
þeirra, eða nákvæmlega 49 ár.
Hann lætur eftir sig auk ekkj-
unnar 5 mannvænleg börn af 7
er þau eignuðust, öll uppkomin,
og eru þau þessi:
1. Gunnlaugur Þorsteinn, —
póstmeistari á Point Roberts,
kvæntur Dóru Þórðarson hér úr
bygðinni. Hann hefir auk póst-
afgreiðslunnar stundað verzlun
og húsabyggingar. Þau eiga tvö
börn, pilt og stúlku, bæði stálp-
uð.
2. Árni, búandi á Point Ro-
berts, kvæntur Guðrúnu Dag-
mar, dóttur Elíasar Guðmunds-
sonar hér í bygðinni. Þau eiga
tvö börn dreng og stúlku hálf-
i