Heimskringla - 21.06.1939, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKR1NGLA
WINNIPEG, 21. JÚNf 1939
H^itnakrmgla
(StofnuB 1886)
Kemur út i hverjum mtBvikudegt.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipet
Talsimis 86 537
OerB blaðslns er $3.00 árgangurinn borgist
[yrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKINQ PRESS LTD.
ÖU viðskifta bréf blaðlnu aSlútatndl sendlst:
ttcnager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEPAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” is publlshed
and prlnted by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Ma%
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 21. JÚNÍ 1939
KIRKJUÞINGIÐ
Að rúmri viku liðinni, eða fimtudaginrx
29. júní, hefst ársþing hins Sameinaða
Kirkjufélags íslendinga í Vesturheimi. Er
þingið í þetta sinn haldið í Winnipeg, í
kirkju Sambandssafnaðar.
Heimskringla vill eins og undanfarin ár
vekja athygli íslendinga á þessu kirkju-
þingi. Frá félagslegu sjónarmiði er það í
gildi þess bezta, t. d. Þjóðræknisþingsins,
sem íslendingar út af fyrir sig eiga hér
kost á. í víðtækara og um leið sínum
eiginlega skilningi, er í sambandi við
þingið að ræða um eina markverðustu
vakninguna í andlegum málum, sem átt
hefir sér stað í nútíðar sögu ísl. þjóðarinn-
ar. Menn hafa ef til vill ekki veitt því nóg-
samlega athygli, að þessu er svo varið, en
reynslan ber eigi að síður vitni um það.
Hjá íslenzku þjóðinni, hafa ekki ennþá
orðið til nein skipulögð samtök um að
vinna að víðsýni í trúmálum, sem hjá söfn-
uðum þeim, er krikjúfélagi þessu heyra til.
Einstaklingarnir heima, sem séð hafa
þörfina á þessu, hafa yfirgefið kirkjuna
að vísu, af því að viðhorf hennar fullnægði
þeim ekki — og þeir eru býsna margir —
og hafa lesið með sjálfum sér kvæði Þor-
steins Erlingssonar, Jóns Ólafssonar og
ritverk Ágústs H. Bjarnasonar, en skipu-
lögð samtök um að vinna að útbreiðslu
raunverulegrar þekkingar í þessum efnum,
hafa þeir ekki ráðist í. Sú fræðsla hefir
aðeins verið veitt þjóðinni af einstakling-
um, bæði þeim er nefndir voru og fleirum,
til þess að svala þorsta þúsunda, sem ekki
gátu aðhylst trúboð þröngsýninnar af
hálfu kirkjunnar.
En, segja margir, hvað koma okkur trú-
mál við? Eru þau ekki utan og ofan við
líf vort? Eru þau nokkur virkur þáttur
í því?
Hve áhrifamikill þáttur trúin er í lífi
manna, sannar ef til vill ekkert betur en
það hve hún getur bundið menn við ýmsar
kreddur, sem með engu öðru hugsanlegu
móti væri hægt. Það sannar nú hinsvegar
ekkert um gildi trúarinnar. En það fer
auðvitað alveg eftir því hvert viðhorfið er
gagnvart hlutunum. Sú trú ein sem skap-
ar það viðhorf, að geta viðurkent leit
mánnsandans á öllum tímum fyrir því
sanna og fagra og staðreyndir nútíðar vís-
inda, þó bág brjóti við trúarhugmyndir,
sem aldir eiga sér að baki, hefir eins og
hver önnur skoðun á rökum bygð nokkurt
lífsgildi í sér fólgið. Og það er slíkt við-
horf, sem söifnuðir kirkjufélagsins, sem
halda þing sitt, geta tileinkað sér. Um
það er ekki að efast-. Það hefir meira að
segja stundum verið að þessu fundið, hjá
þessum söfnuðum og því haldið fram af
andstæðingum, að af því leiði, að um enga
játningu geti hjá þeim verið að ræða og að
játningarlaus trú, sem þeirra, væri ekki
jákvæð, væri í raun og veru engin trú. En
hér sézt yfir það, að viðhorfið, sem játn-
ingarlaus trú skapar, er viðhorf vísindanna
og verður það ekki fært þeim til ókosts í
leit sinni að sannleikanum, að þau ganga
til verks laus við allar grillur. Það er hið
rauverulega, sem öllu skiftir í starfi þeirra
og allra er að eflingu þekkingarinnar vinna
og niðurstöðurnar hafa hvort sem mönn-
um hafa geðjast þær eða ekki fyrir það
orðið hinar réttu og sönnu. Og hvers er
verið að leita, ef ekki sannleikans? Þegar
alt er athugað, er það sannleikurinn, en
ekki kreddurnar, sem gerir menn frjálsa.
í grein, sem rithöfundurinn víðkunni,
H. G. Wells, skrifaði nýlega í ritið Liberty,
bendir hann á, að það sem að sé í heim-
inum, að menningunni yfirleitt, stafi að
miklu leyti af fastheldni manna við kredd-
ur, bæði í trúmálum og þjóðmálum. Menn
hafi séð og horft á þýðingarleysi þeirra
frá því í æsku og samt sé þeim haldið að
mönnum af helztu stofnunum þjóðfélags-
ins, stjórn og kirkju ákaft og þeim sé í eins
mikilli einlægni trúað nú og nokkru sinni
fyr. Af þessu leiði það, að svo ílt sé að
koma því í framkvæmd jafnvel hjá þjóðum
sem við frelsi og lýðræði eigi að heita að
búa, sem raunverulega og vísindalega
sé sannað, að til þrifa og þroska horfi. Ef
víðsýni í stað þröngsýnis væri um að ræða
í þessum málum, lifðum við í nýjum og
betri heimi en við nú gerum. Og svo verði
það, meðan trúin á kreddurnar ríki. Eina
lífsvon mannkynsins sé, að það skapi sér
eðlilegra og raunverulegra viðhorf, velji
sér aðra sjónarhóla en kreddur!
Þannig farast H. G. Wells orð. Auð-
vitað verða ekki allir honum sammála, þó
margt sé fjarstæðara sagt, að minsta
kosti ekki þeir er hata hann ennþá fyrir
tillögur hans um árið um að skrifa nýja
biblíu og sem Heimskringla gerði á sínum
tíma grein fyrir ein allra íslenzkra blaða.
En orð hans minna mig eigi að síður á ís-
lendinginn, eðlisfar hans og viðhorf gagn-
vart lífinu, hvort sem kulda landsins hans
eða einangrun, sem máli sjálfstæðisins
talar eins skýrt og skáldin, er að kenna um
það, eða norrænum arfi. Hann er að lund-
arfari gjarnari á margt annað en að trúa
á kreddur. Það munu flestir bera honum
sem hann þekkja.
Með þetta sem hefir lauslega verið
minst á hér að framan í huga, — skulu
landar mintir á kirkjuþingið. Þar verða
fyrirlestrar fluttir af séra Jakob Jónssyni
fyrsta þingkvöldið (á fimtudag 29. júní)
og séra Guðmundi Árnasyni á föstudags-
kvöld. Eru nöfn þeirra fullkomin trygg-
ing fyrir, að fyrirlestrarnir verði fróðlegir
og skemtilegir. Ennfremur heldur Sam-
band kvenfélaganna í kirkjufélaginu þing
sitt á föstudag með margbreytilegum er-
indum fluttum, samkomu á laugardags-
kvöldið (1. júlí), sem mjög vel hefir verið
efnt til. Að sækja þingið og áminst
skemtikvöld þess, ættu því sem flestir að
kappkosta. Starf þingsins er og þess vert
að því sé fylsti gaumur gefinn, sakir
margvíslegs og merkilegs gildis þess fyrir
félagslíf vort, sem og einstaklinginn.
VINNAN
Ræða eftir G. Árnason
f gamalli þjóðsögu frá Austurlöndum er
sagt frá tveimur mönnum, sem voru óá-
nægðir með lífskjör sín og vildu breyta
þeim. Annar maðurinn var ríkur, en
hinn var fátækur. Fátæki maðurinn kvart-
aði undan striti sínu, hann sagðist vinna
baki brotnu, og samt aldrei hafa nóg,
hann óskaði þess að hann hefði alls nægtir
og þyrfti ekkert að vinna. Ríki maðurinn
var þreyttur á því að lifa i allsnægtum,
og hann óskaði eftir einföldu og óbrotnu
lífi með heilnæmu erfiði, honum fanst, að
líf fátæka mannsins mundi vera miklu
betra og ánægjulegra en sitt líf.
Maður getur vel ímyndað sér, að saga
eins og þessi hafi verið búin til einmitt til
þess, að sannfæra fátækt fólk um, að það
sé ekki alt fengið með auðnum. Það hefir
lengst af við gengist í heiminum, að þeir
ríku hafa viljað láta þá fátæku vera á-
nægða með kjör sín. Undir niðri hafa bæði
ríkir og fátækir haft það á meðvitund-
inni, að skifting auðsins væri ekki réttlát.
En það síðasta sem ríkur maður óskar
eftir er, að sá fátæki sé óánægður með
skiftinguna, hann vill gera þann fátæka
ánægðan á einhvern hátt, án þess að
nokkrar verulegar breytingar séu gerðar
á högum manna, sem geti raskað hans
þægilegu aðstöðu í lífinu. Ef sá fátæki
trúir því að sá ríki sé ekki ánægðari en
hann sjálfur, þá verður hann að sjálfsögðu
ánægðari með sín eigin kjör, og honum
hættir þá síður við að öfunda þann ríka.
Af þessum toga er spunnin öll sú viðleitni,
sem hefir verið gerð til þess að prédika
fátæku fólki, að það ætti að vera ánægt
með kjör sín, hversu óviðunandi sem þau
hafa verið og hversu ófúsir s em þeir, er
betur hafa verið settir, hefðu verið á að
skifta kjörum við það.
En hvort sem sagan hefir verið búin
til í þessum tilgangi eða ekki, þá felst
ekki svo lítill sannleikur í henni: menn
geta orðið leiðir á lífinu og verða það
margoft, hvort sem að þeir hafa mikið
eða lítið, hvort sem að þeir verða að vinna
mikið eða geta átt náðuga daga.
Að öllum líkindum höfum vér flest reynt
þetta einhvern tíma sjálf, vér höfum verið
óánægð, án þess að oss líði ílla og án þess
að vita af hverju óánægjan hefir stafað,
vér höfum æskt eftir einhverju, sem oss
hefir ekki verið auðvelt að veita oss, og
oss hefir fundist að alt, sem vér hefðum,
væri þreytandi og leiðinlegt. Fáir munu
hafa sloppið alveg við þann lífsleiða, sem
ásækir menn í hvaða s^öðu sem þeir eru og
hvernig sem kjörum þeirra er háttað.
Hverjar eru orsakirnar? Hvers vegna
þreytumst vér á lífinu og þeim störfum,
sem vér vinnum og sjáum ekkert í þeim
nema strit og erfiði? Og hvers vegna
verður það, sem vér héldum að mundi
veita oss varanlegasta ánægju og gleði oft
að lítilsverðum hégóma í augum vorum?
Orsakirnar geta eflaust verið margar, en
aðalorsökin mun þó vera sú, að vér hugs-
um ekki rétt um vinnuna, daglegu skyldu-
störfin, sem vér getum ekki komist hjá að
vinna.
Engin vinna, hversu einföld sem hún er,
verður unnin algerlega án allrar hugsunar
og útsjónar. Það vinnur enginn maður
alveg eins og vél, hversu einfalt sem verkið
er og hversu mikla æfingu, sem hann hefir
við það. Menn verða að beita meiri eða
minni athygli og hugsun við öll verk, eða
menn geta gert það, ef þeir kæra sig um.
En það þýðir að við flesta vinnu getur
hugurinn haft stöðugt viðfangsefni, og það
kemur eða getur komið í veg fyrir, að
vinnan verði nokkurntíma óbærilega leið-
inleg eða svo tilbreytingarlaus, að hún
verði vinnandanum til kvalar.
Fáir menn geta lifað svo, að þeir verði
ekki að vinna sömu verkin upp aftur og
aftur. Daglegt líf útheimtir það, að vér
verjum mestum hluta æfinnar til að gera
nokkur fremur einföld verk dag eftir dag,
og vér náum svo mikilli æfingu og leikni
í þessum tiltölulega fáu verkum að vér get-
um gert þau án þess að hugsa ipikið um,
hvernig vér eigum að fara að því. Verka-
skiftingin er orðin svo margbrotin að eng-
inn einn maður fæst við mörg og ólík störf.
Hann hefir ekki tíma til þess. Smiðurinn
er t. d. ekki bóndi að öllum jafnaði, og
bóndinn byggir sjaldnast húsið, sem hann
býr í. Áður fyr var verkaskiftingin miklu
minni. Sami maðurinn yrkti jörðna, bygði
húsð, smíðaði áhöld sín og óf efnið í fötin
handa sér. Þetta á sér tæplega stað nú.
Meðal allra meninngarþjóða er mjög
margháttuð verkaskifting. Sami maður
vinnur eitt eða fá verk. 0 g því fylgir, að
hver maður verður að læra sitt sérstaka
verk vel, verður að ná mikilli æfingu í því,
annars fær hann ekki staðist í samkepn-
inni.
Þessi mikla verkaskifting á eflaust
nokkurn þátt í því að sum störf verða
þreytandi og leiðinleg, þegar þau eru unn-
in til lengdar. í stórum verksmiðjum er
það algengt, að sami maðurinn vinnur
sama handtakið dag eftir dag án allrar
tilbreytingar, hann setur eitt stykki í hlut-
ina, sem verið er að búa til eða snýr einni
skrúfu eða eitthvað því um líkt. Ekkert
getur verið tilbreytingarlausara en að gera
þessi sömu handtök dag eftir dag og ár
eftir ár. Allur fjöldi þeirra, sem vinna
önnur störf, sem ekki eru eins skipulögð
og verksmiðjuiðnaður, hafa vitanlega
miklu meiri fjölbreytni við vinnuna, þeirra
vinna getur aldrei orðið eins tilbreytingar-
laus, en samt er flest vinna nú á tímum
meira eða minna tilbreytingarlaus, og hefir
sams konar áhrif og alt tilbreytingarleysi
hefir: mönnum hættir við að verða sljóir
við hana og leiðir á henni.
Eitt allra bezta ráðið til þess að vinnan,
hversu einföld sem hún er, verði ekki leið-
inleg, er það, að sá, sem vinnur hana,
skilji ve;rk sitt. Hugsum oss t. d. mann,
sem er að plægja akur. Vinnan sjálf er
tilbreytingarlaus. Maðurinn gerir ekki
annað en að stýra hestunum eða vélinni,
sem dregur plóginn, og svo fáein handtök
önnur, ef hann þarf að lagfæra eitthvað.
Hann þarf ekki á mikilli þekkingu að
halda til þess að geta gert beint plógfar og
unnið verkið að öllu leyti vel. En gerum
ráð fyrir, að maðurinn vissi t. d. eitthvað
um verkfærið, sem hann er að beita, vissi
að fyrsti pló^urinn var ekkert annað en
bogin spíta með oddi á, sem menn rótuðu
dálítið með í moldinni til að losa hana, og
að þetta verkfæri hefir gengið gegnum
langa þróun þar til það er orðið að æði
margbrotinni vél, sem hægt er að afkasta
langtum meira verki með heldur en hægt
væri á sama tíma með mörgum hundruð-
um af hinum upprunalegu plógum. Eða
gerum ráð fyrir að maðurinn viti mikið um
vaxtarskilyrðí hveitisins, sem sáð verður
í akurinn, hvað þarf til þess að það geti
þróast o. s. frv. Mundi ekki öll slík þekk-
ing og allur slíkur skilningur á verkinu
gera manninn áhugasamari fyrir því, gera
honum verkið léttara og ljúfara og gefa
því þá fjölbreytni í augum hans,
sem mundi vega upp á móti til-
breytingarleysinu, sem er sam-
fara verkinu sjálfu, ef það er
unnið án umhugsunar og án alls
skilnings nema þess sem þarf ti!
að geta gert það viðunanlega
rétt?
Svona er með öll verk, sem vér
gerum. Ef þau eru eintómt lík-
amsstrit, verða þau óhjákvæmi-
lega þreytandi. En alls staðar
þar sem hugsun og skilningur
komast að, fær verkið á sig alt
annan svip. Það verður fjöl-
breyttara og vekur nýjan áhuga.
Vinnan er hafin upp yfir það að
vera einhliða strit, þegar vér
skiljum að áhöldin, sem vér not-
um, eru afleiðingar mannlegs
hugvits, sem lengi hefir unnið
að því að búa þau til, eða þegar
vér vitum að vér erum í sam-
starfi við einhverja krafta nátt-
úrunnar, sem vér erum að hjálpa
til að vinna sitt starf enn betur,
eins og t. d. þegar vér plægjum
akur eða veltum við mold í garði.
En er það ekki ofvaxið flestuin
að hafa margháttaða þekkingu
á því, sem snertir dagleg verk
þeirra? Nei, þekkingin er ekki
erfið, það er einmitt auðvelt að
eignast hana, og oft getur athug-
un við verkið sjálft veitt þann
skilning á því, sem er nauðsyn-
legur til að gera það að því, sem
er meira en strit og erfiði.
Enginn maður getur unnið
nokkurt verk með nokkurri ii-
nægju, nema að hann hafi ein-
hverja skyldutilfinningu í sam-
bandi við það. Verkið, sem eg
vinn, hvað sem það er, er ekki
eingöngu unnið til þess að eg
geti fengið kaup fyrir að vinna
það, sem eg get svo aftur keypt
fyrir þær nauðsynjar, sem eg
þarf, til þess a&geta lifað. Það
er líka unnið til þess að koma
öðrum mönnum að notum. Það
getur vel verið, að eg þekki þá
menn ekkert, sem að síðustu
njóta þess, en eg veit, að því
betur sem það er af hendi leyst
og því trúlegar sem það er gert,
því gagnlegra verður það þeim.
Það er ekki satt, þó að það sé oft
sagt, að hver sé sjálfum sér
næstur, og eigi ekki að hugsa
um aðra en sjálfan sig. í fles(tu.v
sem vér gerum, eru aðrir menn
svo nátengdir oss að þeirra
hagsmunir verða ekki fráskildir
vorum hagsmunum. Á hverju
einasta heimili verður að vera
náin samvinna milli allra, sem
þar vinna. Ef einhver á heimil-
inu vinnur sitt verk illa og kæru-
leysislega, þá er það ilt fyrir
heimilið í heild sinni. Það er
skyldutilfinningin gagnvart
þessu smáa mannfélagi heimil-
isins, sem stöðugt knýr þá, sem
vinna á því og fyrir það til þess
að vanda verk sín sem bezt þeir
geta, svo að þau komi að sem
mestum og beztum notum. Og
alveg eins ætti það að vera í því
stærra samfélagi mannanna,
sem vér lifum í. Vér ættum að
hafa skyldutilfinningu gagnvart
því, sem líka væri oss hvöt til að
vinna verk vor með glaðara geði
heldur en væri, ef vér hefðum
enga skyldutilfinningu gagnvart
neinum. Án skyldutilfinningar
getum vér ekkert gert vel, og án
hennar verður ávalt einhver
sviksemi í verkum vorum, sem
fyr eða síðar gerir þau lítils-
verð jafnvel.í vorum eigin aug-
um.
Flest fólk, sem er með lífi og
sál, eins og það er kallað, í verk-
um sínum, finnur til gleði yfir
því að leysa þau vel af hendi.
Hjá sumum verður þetta að
djúpri og varanlegri starfsgleði.
Maður finnur til þess að maður
skilur eitthvað eftir af sjálfum
sér í hverju starfi, sem maður
leysir af hendi. Líkami manns-
ins er að því leyti líkur hverri
vinnuvél, að hann eyðir afli, sem
hann hefir fengið utanað frá' við
vinnu sína. En það, sem skilur
manninn frá vélinni er það, að
hanh skilur eftir eitthvað af sál
sinni í verkinu líka. Hann beitir
viti sínu, útsjón og hagleik við
það. Jafnvel þótt verkið sé ein-
falt og mjög auðunnið, verður
hann að beita andlegum hæfi-
leikum við það, jafnframt því
sem hann beitir líkamlegu afli.
Vér tölum stundum um líkamleg
störf og andleg störf, eins og
þau væru hvert öðru óskild, en
öll störf eru bæði líkamlegs og
andlegs eðlis. Ef vér athugum
hvernig að tveir menn fara að
því að vinna sömu vinnuna, get-
um vér auðveldlega séð, að þeir
gera það ekki nákvæmlega eins,
það er ávalt einhver munur á
verklagi og handbragði manna.
Ef mennirnir ynnu eins og vélar,
væri enginn munur á því, þeir
ynnu allir nákvæmlega eins, og
það, sem þeir afköstuðu yrði
með sömu einkennum. En af því
að hver maður leggur eitthvað
meira en líkamsaflið eintómt í
sitt verk, ber það líka svip þess,
sem hefir jamkvæmt það. Hinn
mikli heimspekingur fornaldar-
innar, Plato, sagði að hver hlut-
ur ætti sína fyrirmynd í heimi
hugsjónanna, t. d. stóllinn, sem
smiðurinn hefir smíðað, er eft-
irmynd eða stæling stóls-hug-
sjónarinnar. Oss finst þetta
einkennileg hugmynd, en í viss-
um skilningi er hún sönn, hún
tekur fram, að úr engu efni
verður neitt skapað nema að
hugsun og vit komi til greina.
Mönnum hættir stundum við
að líta á vinnuna, það er að
segja, þá vinnu, sem með hönd-
um er unnin, eins og eitthvert
böl, sem ekki sé unt að losna við,
en að því meira, sem maður geti
losnað við hana, því betur sé
maður settur í lífinu. Þetta er
háskalegur misskilningur. —
Hæfileg vinna er vitanlega mik-
il blessun fyrir hvern mann, og
það er enginn verulegur og gagn-
gerður munur á líkamlegri og
andlegri vinnu. Öll vinna, ef
hún á annað borð er gagnleg og
miðar til góðs fyrir mannfélagið,
er jafn virðuleg. Það er satt, að
það er margt unnið bæði með
höndunum og með vitinu, sem
betur væri óunnið, en þau verk
eru þá þannig í eðli sínu, að þau
koma einhverju illu til leiðar eða
eru óþörf.
Hvers vegna eru menn þá, úr
því að vinnan í sjálfri sér er góð,
óánægðir með að vinna og þrá
það að geta átt sem náðugasta
daga ? Hvers vegna óska flestir
sér, eins og fátæki maðurinn í
sögunni, að verða ríkir, til þess
að geta hætt að vinna? Það,
sem menn eru óánægðir með, er
ekki vinnan, heldur það að verða
að vinna of mikið og að geta
ekki fengið nóg fyrir vinnu sína
til þess að geta lifað þannig að
þeir geti haft ánægju af lífinu.
Vinnan getur orðið og verður oft
að látlausu striti, sem er of erf-
itt, og sem lítil eða engin lífs-
gleði fylgir. Það vilja allir kom-
ast hjá hvíldarlausu og arðlausu
striti, ef þeir geta, en heilbrigðu
fólki er ekki eðlilegt að vilja
forðast alla vinnu. Þvert á móti
finst víst flestum það vera hið
tómlegasta og leiðinlegasta líf,
ef þeir eru neyddir til að lifa
þannig að hafa ekkert fyrir
stafni, alveg vinnulausir. Og
fólk, sem getur veitt sér alla
hluti, getur heldur ekki lifað í
algerðu iðjuleysi til lengdar, það
verður að hafast eitthvað að. Af
því stafar mikið af hinu
heimskulega háttalagi stórauð-
ugs fólks. Það er stöðugt að
leita sér afþreyingar í einhverja
og sækist eftir hverjum hégóma,
sem í bili lætur það gleyma,
hversu tilgangslaust og tómlegt
líf þess er. Og margir ríkir
nienn vinna, vinna meira en
margir, sem eru fátækir, bein-
línis af því að þeir hafa nautn
af vinnunni og mundu ekki una
sér án hennar.
^ Heilbrigðasta og eðlilegasta
lífið væri það ef að allir gætu
lifað þannig að þeir gætu aflað
sér nauðsynja sinna og skyn-
samlegra lífsþæginda með hæfi-