Heimskringla - 27.11.1940, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 27. NÓV. 1940
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
og einnig um varðveislu hins
dýrmætasta og fegursta í vor-
um margþætta menningararfi.
Með þessari afstöðu sinni og
starfi hefir hann unnið beint í
anda síns ágæta og mikilhæfa
nióðurbróður, séra Jóns
Bjarnasonar, er var varðveisla
islenzks þjóðernis og íslenzkra
menningarerfða í landi hér
hjartfólgið og heilagt mál.
Séra Rúnólfur hefir ávalt
verið boðinn og búinn, að
teggja menningarmálum vor-
um og þjóðræknismálum lið.
Hann átti drjúgan þátt í stofn-
un Þjóðræknisfélagsins, var
formaður þeirrar 30 manna
nefndar, sem segja má, að hrint
hafi félaginu af stokkunum, þó
að mikill undirbúningur væri á
undann ganginn. Hann átti um
nokkur ár sæti í stjórnarnefnd
félagsins og skipaði þar sess
vara-forseta eitt ár. Hann hef-
ir einnig starfað mikið í þjóð-
rækinsdgildinni “Frón” og ver-
ið forseti hennar. Merkileg-
asta verk hans í þágu Þjóð-
ræknisfélagsins er þó vafalaust
hið mikla starf hans við laug-
ardagsskóla þess í íslenzku; en
hann hefir verið skólastjóri
hans og kent þar árum saman,
og unnið það starf með sinni
alkunnu alúð og fórnfýsi. Þá
hefir hann einnig lagt merki-
legan skerf til þjóðræknislegr-
ar starfsemi vorrar með ís-
lenzku-kenslu sinni bæði á
Wesleg College og svo í hart-
nær aldarfjórðung, á Jóns
Bjarnasonar skóla. Eigi skal
því heldur gleymt, að hann
hefir þráfaldlega í ræðu og
riti komið fram sem einlæg-
Ur og ákveðinn málsvari ís-
lenzks máls og menning-
ar. Fyrir öll hans marg-
þættu þjóðræknisstörf vil eg,
sem forseti Þjóðræknisfélags-
ins, þakka honum hjartanlega
á þessum tímamótum æfi hans
og færa honum heillaóskir fé-
lagsins; fól stjórnarnefnd þess
niér, að flytja þær kveðjur,
nieð einróma samþykt á fundi
sinum á laugardagskvöldið.
Veit eg að félagar Þjóðræknis-
félagsins taka almennt undir
Þær þakkir og óskir.
Rev. Marteinsson! It is in-
deed a pleasure to salute you
on this happy occasion; nor do
've forget her, who faithfully
has stood by your side down
through the years and been to
you both an inspiration and a
Pillar of strength. It is our
heartfelt wish that your aut-
úmn years may be rich in that
happiness and tranquil beauty,
'vhich you have so amply
earned. “Ekkert fegra á fold
eg leit, en fagurt kvöld á
haustin.”
FRÚ TABOUIS
hin geysiforspáa, frakkneska
blaðakona, sem nú lifir í út-
iegð, skrifaði, skömmu eftir að
hún kom til Englands, grein,
t>ar sem hún fullyrti, að Frökk-
úm hefði verið í lófa lagið að
sigra Þjóðverja í yfirstandandi
styrjöld. Frú Tabouis komst
hi. a. þannig að orði:
■— Frökkum er það en ekki
fyllilega ljóst, að það, sem
einkum réð því, frá pólitísku,
teknisku og siðferðislegu sjón-
urmiði, að þeir urðu undir í
stríðinu, er sú staðreynd, að
her þeirra skyldi ekki ráðast á
Siegfried-línuna 2. sept. 1939,
enda þótt hann væri illa undir
slíkt búinn. Ef þessi árás hefði
Verið framkvæmd, vitum við
öll, að hún hefði hepnast, og
hnr með hefði frakkneski her-
'nn ráðið örlögum Þýzkalands.
Við höfum í fórum okkar
skýrslu þýzku herstjórnarinn-
frá 12. og 13. sept. 1939. Þá
bað hún leiðtoga sinn þess
heitt og innilega, að hann sendi
hðstyrk til vesturvígstöðvanna.
^eitel herforingi sagði hvað
^ttir annað: “Ef Frakkar ráðast
a Siegfried-línuna, munu þeir
brjótast gegnum hana, og þá
mun skapast hjá okkur sams
konar ástand og 1914.” Hitler
svaraði ávalt: “Það þora þeir
aldrei. Eg hef nógan tíma til
að sigra Pólverja, áður en eg
sendi allar hersvietir mínar í
vesturátt.”
Því miður létu Frakkar það
á sannast, að leigtoginn hafði
rétt fyrir sér.
Frú Tabouis gefur Bretum
það heilræði, að þeir láti víti
Frakka sér að varnaði verða.
Hún lítur svo á, að þeir eigi að
ráðast á ítalska flotann eins
fljótt og unt sé. Er hann sé
unninn, muni Bretar hafa
Lybíu og Eþíópíu, ásamt öll-
um öðrum nýlendum Itala í
Afriku, á valdi sínu. Slíkt
mundi tryggja þeim fylgi alls
frakkneska hersins í Norður-
Afríku, sem jafnan hefir þráð
það heitt og innilega, að berj-
ast gegn ítölum. Að þessu
loknu telur frú Tabouis, að
auðgert væri að eyðileggja
mikilvægustu hafnarbæi á
Italíu, en slíkt mundi skapa
Bretum fylgi þeirra þjóða, er
búa við austanvert Miðjarðar-
hafið. En þá væri kominn tími
til að láta verulega til skarar
skríða gegn öxulrikjunum. —
Frúin vill ekki, að Hitler fái
þá ósk sína uppfylta, sem hann
ól sér í brjósti, er hann sagði
við Ciano greifa, utanríkisráð-
herra Itala nokkru eftir að
Frakkland féll: “ Við skulum
gefa okkur nógu langan undir-
búningstíma, áður en við ráð-
umst á Stóra-Bretland. Sú að-
ferð hepnaðist svo vel í viður-
eigninni við Frakkland.”
Frú Tabouis ásakar Frakka
fyrir andvaraleysi á ýmsum
sviðum. Hún segir m. a.:
— Ef allir frakkneskir karl-
ar og konur, sem ekki voru á
annað' borð störfum hlaðin,
hefðu í stað þess að slæpast á
kaffihúsum, verið látin vinna
að vörn Parísar í tæka tíð,
myndi þýzka leynilögreglan
“Gestapo” nú ekki eiga sér að-
setur á Ritz og reka þar ó-
heilla-starfsemi sína. Ef æska
Frakklands hefði, í stað þess að
búa sig undir vorprófin í skól-
unum, verið látin vinna þegn-
skyldustörf úti á ökrunum, til
þess að leysa bændur á her-
skyldualdri af hólmi, eins og
þýzki æskulýðurinn var látinn
gera, þá myndi þýzkur fylkis-
stjóri ekki drotna yfir Sor-
bonne-háskólanum í dag til
þess (eins og Þjóðverjar orða
það) að “umbæta mentunina
í Frakklandi”.
Sérhver Frakki iðrast þess
nú sáran, að hann skyldi ekki
vinna nótt og dag að vörn
lands síns. Nú er slíkt um
seinan, því að nú vinnur hann
í þágu Hitlers. Nú vita Frakk-
ar orðið, að annað hvort verð-
ur sú þjóð, sem á í höggi við
Þjóðverja, að skipuleggja her-
varnir sínar af alefli eða hún
hlýtur að bíða lægra hlut fyrir
leifturárásum þeirra. Frakkar
vona, að aðrar þjóðir falli ekki
í sama fenið og þeir sjálfir, og
að þau mistök, sem frakknesk-
ir leiðtogar létu sig henda,
verði ekki endurtekin af bresk-
um stjórnmálamönnum.
Madame Genevieve Tabouis,
frægasti núlifandi kvenblaða-
maður, er fædd árið 1892. Hún
er frakknesk og hefir ritað um
utanríkismál síðan 1931. Lagði
stund á egypsk fræði, en gerð-
ist eftir stríðið 1914—18 frétta-
ritari ýmsra frakkneskra blaða
í Geneve. Frægust fyrir ýmsa
stórpólitíska spádóma, sem
mjög hafa þótt rætast. Sagði
fyrir Abyssiníustríðið og töku
Austurríkis og Tékkóslóvakíu.
Tabouis er nú landflótta í Ame-
ríku.—Samtíðin.
eecoðsecosðceocoðoscQðsea
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
ÁRNI JóNSSON
JOHNSON
ÓLÖF JóNSDóTTIR
JOHNSON '
Minning
Þau hjón, Árni og Ólöf John-
son, fædd sama árið, 1863, Árni
21. marz, en Ólöf 25. desember,
bjuggu saman næstum því
hálfa öld, og dóu síðan sama
árið, með aðeins mánuð á milli
þeirra. Ólöf andaðist 14. okt.
s. 1., en Árni.15. nóv. Sambúð
þeirra var hin fegursta, og þó
að hart sé að þurfa að kveðja
tvö slík ástúðarfull góðmenni,
finst manni eitthvað samræmi
vera í því, að þau skyldu bæði,
eftir svo langa samveru í lífinu,
hverfa að heita mætti, saman
inn í eilifðina.
Árni heitinn var sonur þeirra
hjóna, Jóns Jónssonar hrepp-
stjóra og Ragnhildar Gísladótt-
ur, og var fæddur í Bygðarholti
í Lóni í Austurskaftafellssýslu.
Mestmegnis af tímanum bjó
hann í heimahúsum þar til
hann var komin yfir tvítugt,
0g þá vann hann á ýmsum
stöðum nokkur ár áður en hann
flutti vestur um haf og kom til
þessa lands 1890. Árni var einn
af tólf börnum alls, sem eru nú
öll dáin nema ef til vill einn
bróðir, Guðmundur á íslandi.
Tveir bræður hans fluttu til
þessa lands, Sigurður, bóndi á
Minnewakan, Man., sem dó fyr-
ir tæpum þremur árum og
Gísli, sem dó s. 1. vor.
Árið 1893 kvæntist Árni
heitinn Ólöfu Jónsdóttur, sem
til þessa lands kom um líkt
leyti og hann, eða ef til vill dá-
litlu síðar. Hún var fædd á
Ytra Krossnesi í Skagafjarð-
arsýslu. Foreldrar hennar voru
þau hjónin Jón Jónsson og Ólöf
Þorsteinsdóttir; misti Ólöf for-
eldra sína á unga aldri, og ólst
upp eftir það hjá hjónunum
Jóni Guðmundssyni og Maríu á
Silfrúnarstöðum í Skagafirði.
— Hún átti einn bróður,
Ólaf, og tvær systur, Sigríði
og Kristbjörgu, sem ólu aldur
sinn á ættjörðinni og eru nú
öll dáin.
Er Árni og Ólöf gengu í
hjónaband, reistu þau sér fyrst
bú í Álftavatnsbygðinni og
bjuggu þar sjö ár. En þá
fluttu þau vestur fyrir Mani-
toba-vatn og settust að í grend
við það sem þá var kallað
Wild Oak, P. O., og voru þar
eitt ár, og fulttu þá þaðan til
Marshland bygðarinnar, þar
sem þau áttu heima þangað til
fyrir 15 árum er þau fluttu til
Langruth bæjar, þar sem heim-
ili þeirra var úr því, og þar
sem þau kvöddu bæði þetta
líf, með aðeins eins mánaðar
millibili. Og nú er þau eru
farin, syrgja margir lát þeirra,
margir vinir og nábúar, sem
kvntust þeim, og lærðu að
elska, vegna blíðleika þeirra
beggja, góðmensku og hlýhug
til allra. Mörg voru þau góð-
verk sem þau unnu, en sem fáir
vissu af, og sem þau kærðu
sig lítið um að auglýsa fyrir
almennigi. Sem dæmi þess má
minnast þeirra barna sem þau
tóku til fósturs og ólu til full-
orðins aldurs. Eina áttu þau
dóttur, Önnu, sem er nú Mrs.
Thomas George, til heimilis í
Gladstone. En fösturbörn
þeirra voru þrjú: Helgi Nordal,
sem býr í St. James; Sigurbjörg
(Bertha) Mrs. Evans, sem býr
í St. Vital, og Þorbjörg, systur-
dóttir Ólafar, gift Agli Ander-
son, lögfræðing í Chicago.
En minningarnar eru oft
beztu eftirmælin, og fáir eru
það, sem skilja eftir fegri eða
hjartfólgnari minningar en
þessi ágætu hjón. Þau hafa
hlotið hvíld eftir erfiði dagsins,
og eins og Guð blessaði starf
þeirra í þessu lífi, blessar hann
þau nú í eillífðinni, þar
sem þau eru enn saman, og
þar sem að sársauki skilnaðar-
ins lætur aldrei framar til sín
taka.
Útför þeirra beggja, fór fram
frá Lútersku kirkjunni í Lang-
ruth, að viðstöddu margmenni
við báðar útfarir — við útför
Ólafar heitinnar 17. okt., og
við útför Árna heitins 18. nóv.
Og við báðar útfarir töluðu
prestarnir séra S. S. Christoph-
erson og séra Philip M. Péturs-
son. Jarðað var í Langruth-
grafreit.
Á STRÆTISHORNINU
1 fyrri daga var það talið
óskaráð, ef maður vildi verða
margs vísari, að liggja úti á
krossgötum á jónsmessunótt.
En nú er þessi aðferð til að öðl-
ast vizku alveg lögð niður, eða
að minsta kosti hefi eg engan
þekt, sem hefir reynt að öðlast
vizkuna með svo hægu móti.
En næst útilegum á jónsmessu-
nótt mun bezta ráðið, ef ekki
til þess að öðlast vizku, þá að
minsta kosti til þess að fá
aukinn skilning á lífinu, og
okkur er sagt að það sé vegur
til vizku — já, bezta ráðið mun
vera það, að standa á strætis-
horni og horfa; og það er enn-
þá fyrirhafnarminna en að
liggja úti á krossgötum, og svo
þarf ekki að bíða eftir neinni
jónsmessunótt með það.
En eg vil vara þá, sem vilja
reyna þetta, við því, að standa
ekki á hvaða strætishorni sem
er, það getur vakið athygli lög-
reglunnar og verið skoðað sem
umferðartöf, eða hver veit
hvað. Maður verður að velja
sér rétt horn, t. d. horn, þar
sem maður þarf að bíða lengi
eftir strætisvagni. Þar getur
maður átt víst að má að standa
í friði alt að því í hálftíma. ‘Eg
þekki nokkur slík horn í Win-
nipeg, en þar sem vel getur
verið, að eg noti sum þeirra
sjálfur í framtíðinni, til þess
að auka skilning minn á lífinu,
þá vil eg ekki vísa neinum á
þau að svo stöddu. Það yrði
víst ekki mikið úr alvarlegum
athugunum, ef margir íslend-
ingar færu að standa á sama
horninu. Ætli að það yrði þá
ekki fljótt farið að tala um
stríðið eða nýjustu skáldsög-
una eftir Halldór Kiljan Lax-
ness?
En svo enginn haldi, að eg
sé að tala út í bláinn, eins og
ræðumaður á einhverjum
opinberum fundi, þá skal eg
geta þess, að eg hefi sjálfur
reynt þessa útistöðu á strætis-
horni, og það nú rétt fyrir
skemstu; og eg var einmitt að
bíða eftir strætisvagni. Eg
hefi reynsluna fyrir mér. Og
eg veit ekki betur en að það sé
haft eftir Jóni heitnum Repp,
að reynslan sé sannleikur. Það
getur verið, að Jón Repp hafi
ekki verið neinn Sólon Islandic-
us, eins og Sölvi Helgason, sem
margir helztu rithöfundar ís-
lenzkir eru nú farnir að setja
saman skáldsögur um, og
halda að hafi verið genius. lík-
lega af því að hann reyndi að
mála eilífðina; en hvað sem því
líður þá vissi maður sá (eg
meina Jón Repp) hvað hann
var að segja. Og það minnir
mig á kerlinguna, sem kunni
þessa vísu um Jón Repp:
“Frómur sem Plato, falskur
sem Cató, með öndu ljúfa, o. s.
frv., en hélt að Plató og Cató
hefðu verið tveir hundar.
En nú er eg kominn út frá
efninu. Það, sem eg ætlaði að
segja var það, að eg stóð á
strætishorni og var að biða eft-
ir strætisvagni, eða Bus eða
kari, mér er sama, hvað það
er kallað. Og eins og flest
annað fólk mundi hafa gert í
mínum sporum, horfði eg í all-
ar áttir; eg hafði ekkert annað
að gera, eins og gefur að skilja.
Og nú ætla eg að lýsa fyrir
háttvirtum lesendum, (hvað er
þetta? eg er farinn að tala eins
og ritstjóri), því sem fyrir
augu bar, náttúrlega ekki öllu,
heldur því, sem eg tók eftir;
hitt liggur auðvitað í undirvit-
undinni, eins og sálfræðing-
arnir segja, og kemur líkalega
aldrei upp fyrir þröskuldinn.
(Með þessu orði á eg við með-
vitundar-þröskuldinn, t h e
threshold of consciousness, en
ekki húsdyra-þröskuldinn).
Fyrst kom vagn, ef vagn
skyldi kalla, að norðan. Hann
var með einum hesti fyrir,
gömlum gráum klár, sem steig
þungt til jarðar og hengdi nið-
ur hausinn. Vagninn var yfir-
bygður, eins og kassabíll á ís-
landi, þ. e. a. s. ofan á grind-
inni var stór kassi, samanrek-
inn úr borðum og ómálaður.
Hvað í þeim kassa var, veit eg
ekki; það getur hafa verið
grænmeti og það geta hafa
verið gamlar tuskur. En í öku-
mannssætinu sátu tveir karlar,
og annar þeirra hélt í taum-
ana. Manni dettur margt
skrítið í hug, þegar maður
stendur svona á strætishorni
og er að góna á umferðina.
Skyldi þessi klár nokkurntíma
hafa verið folald og leikið sér
í grænu haglendi, og skyldu
þessir karlar nokkurn tíma
hafa verið litlir drengir? Nú
danglar sá karlinn, sem í taum-
ana heldur, ofúrlítið í klárinn
með svipunni um leið og hann
beygir fyrir hornið. Klárinn
tekur kipp, skokkar svo litla
stund og svo lötrar hann. —
Skyldi þessi hestur nokkurn
tíma hafa getað hlaupið?
Þarna kemur hvítur bíll að
sunnan. Hverskonar flutnings-
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
í CANADA:
Amaranth...............................J. B. Halldórsson
Antler, Sask........................Jí. J. Abrahamson
Árnes................................Sumarliði J. Káxdal
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville..........................................Björn Þórðarson
Belmont.................................. Q. J. Oleson
Bredenbury...............................H. O. Loptsson
Brown................................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge__________________________.H. A. Hinriksson
Cypress River......................................Guðm. Sveinsson
Dafoe________________...._________________S. S. Anderson
Ebor Station, Man.....................K. J. Abrahamson
Elfros...... .........................J. H. Goodmundson
Eriksdale................................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask..................... Rósm. Árnason
Foam Lake............................. H. G. Sigurðsson
Gimli................................... K. Kjernested
Geysir..................................Tím. Böðvarsson
Glenboro.................................. G. J. Oleson
Hayland............................. Slg. B. Helgason
Hecla.................................Jóhann K. Johnson
Hnausa................................ Gestur S. Vídal
Húsavík..................................John Kernested
Innisfail_______________________________________ófeigur Sigurðsson
Kandahar_________________________________S. S. Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Langruth...............................Böðvar Jónsson
Leslie................................Th. Guðmundsson
Lundar.................................... D. J. Lándal
Markerville....................... ófeigur Sigurðsson
Mozart-------------------------------- S. S. Anderson
Narrows..............................................S. Sigfússon
Oak Point.---------------------------- Mrs. L. S. Taylor
Oakview..............................................S. Sigfússon
Otto..................................... JBJörn Hördal
Biney....................................S. S. Anderson
Red Deer---------------------------„...ófeigur Sigurðsson
Reykjavík..................................
Riverton..............................Björn Hjörleifsson
Selkirk, Man------------Mrs. David Johnson, 216 Queen St.
Silver Bay, Man.........................Hallur Hallson
Sinclair, Man........................K. J. Abrahamson
Steep Rock................................ Fred Snædal
Stony Hill.........................................Björn Hördal
Tantallon.................................O. G. ólafsson
Thornhill..................*..........Thorst. J. Gíslason
Víðir.................................. Aug. Einareson
Vancouver.............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis................................. S. Oliver
Winnipeg Beach...........................John Kernested
Wynyard..................................S. S. Anderson
f BANDARÍKJUNUM:
Bantry...................................E. J. Breiöfjörð
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash....................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier and Walsh Co..................Th. Thorfinnsson
Grafton................................Mrs. E. Eastman
Ivanhoe.............................Miss C. V. Dalmana
Los Angeles, Calif....
Milton--------------------------------------S. Goodman
Minneota............................Miss C. V. Dalmana
Mountain...............................Th. Thorfinnseon
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodmaa
Seattle, Wash..........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Upham------------------------------------E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
WrfMr: Heorj Av«. Mmmt
Sími 95 651—95 562
Skrlfstote:
Heorj og Argjl*
VERÐ - GLÆÐI . ÁNÆGJA
tæki er hann? ökuþórinn er
ungur maður í einkennisbún-
ingi. Á hliðinni á bílnum
stendur: “Thomsons’s Ambul-
ance”. Já, þetta er skamt frá
spítalanum, og þangað er auð-
vitað altaf verið að flytja fólk.
Og sumir eru fluttir þaðan aft-
ur í líkvagni. En hvað kemur
það við manni, sem stendur á
strætishorni og er að horfa á
lífið, eða brot af því, fara fram
hjá? Maður segir bara spek-
ingslega eitthvað á þá leið, að
þetta sé gangur lífsins og
gleymir því svo á næsta augna-
bliki.
En hvað er nú þetfa? Hér
stanzar bíll rétt fyrir framan
mig. Hann er að bíða eftir að
mega halda áfram yfir strætið.
Þetta er Packard-bíll, stór og
gljáandi. Ökuþórinn situr
teinréttur í framsætinu og lít-
ur hvorki til hægri né vinstri.
Hann skilur sitt hlutverk og
hefir hugann allan við það. 1
aftursætinu sitja tvær konur,
vel búnar, hvorki ungar né
gamlar. Þær horfa beint fram
fyrir sig og eru hljóðar. Skyldu
þær koma frá spítalanum? —
Framh. á 7. bls.