Heimskringla - 27.11.1940, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 27. NÓV. 1940
HEIMSKRINGLA
7. SIÐA
UM ÍSLENZKAR KONUR kona Lárusar Fjeldsted hæsta-
_________________ 1 réttarmálaflutningsmanns í
Kunningjakona mín kom við
á íslenzku sýningunni í New
York rétt áður en henni var
lokað og færði mér þaðan ís-
lenzk spil . . . kóngarnir og
drotningarnar voru söguhetjur
°g fagrar konur úr fornsögun-
Uln . . . þar voru draumakon-
urnar okkar, Helga hin fagra,
Hallgerður langbrók, Kolbrún
°g Guðrún ósvífrsdóttir. . . Eg
veit ekki hvort útgefendurnir
höfðu lifandi konur sem fyrir-
uiyndir... það eru fríð andlit á
spilunum . . . en nóg var úr að
Velja . . . því altaf hafa fagrar
konur verið til á Islandi. . . Eg
man eftir Svía, sem eg talaði
við á árunum i San Francisco
• • • hann hafði farið víða um
heim og dvalið í mörgum lönd-
Urn, þar á meðal á íslandi. . .
Hann sagði mér — og meinti
það — að islenzkar konur
Væru “non plus ultra”. . .
Hvort hann hafði á réttu að
standa skal eg láta ósagt . . .
en eg er að velta því fyrir mér,
hvaða fagrar íslenzkar konur
eg hefi séð um dagana . . . og
þær eru ekki fáar. . .
Frú Kristín, kona Dr. Helga
Fjeturss var Hallgerður lang-
hrók endurborin — það er
tegurðin, sem eg á við, ekki
skaplyndið; — ýmsra þjóða
menn hafa sagt mér, að frú
Kristin í möttli með skaut hafi
verið hin fegursta sjón, sem
fyrir þá hafi borið. . . Tvær
Helgur þekti eg, sem hverja
Um sig hefði mátt kalla “hin
fagra” . . . önnur var Helga,
kona Arent Claessens stór-
kaupmanns, hin var Helga
^óttir Jóns Jakobssonar lands-
bókavarðar. . . Helga Jakobs-
s°n, rauðhærð og grannvaxin,
var svo falleg á árunum þegar
hún heimsótti mig í Höfn, að
hún nærri því “stansaði um-
terðina”, eins og við segjum
hér vestra. . . ímynd Kolbrún-
ar var frú Ásta, kona Jóns Her-
mannssonar lögreglustjóra i
Heykjavík . . . um hana kvað
h*orsteinn Erlingsson:
Henni hún Ásta augunum til
einhvers svona í leyni,
°g finni maðurinn engan yl,
er hann úr skrítnum steini.
Anna Borg væri heldur ekki
nein afleit Kolbrún . . . eða frú
^órunn Kvaran . . . og það er
engum erfiðleikum bundið, að
hugsa sér hana Matthildi, dótt-
lr Einars Hjörleifssonar, eða
hana frú Áslaugu, konu Hall-
SHms Benediktssonar stór-
kaupmanns, sem Guðrúnu Ó-
svifrsdóttir. . . Allar þessar
konur geta hæglega verið
drotningar í ríkjum spilanna.
Þegar eg las Njálu í barn-
æsku — hún er annars ennþá
Hiblían” mín og fylgir mér
hvar sem eg flækist — þá hugs-
a®i eg mér altaf hana Gunn-
hildi konungamóðir í líkingu
^ru Jensínu, móður Ásgeirs Ás-
Seirssonar fyrverandi forsætis-
ráðherra . . . hún var falleg
kona og alveg sérstaklega
Hguleg. . . Láru Indriðadóttir,
Einarssonar sé eg sem Hildi-
Sunni, konu Höskuldar Hvíta-
hesgoða. . . En þegar eg las um
^ergþóru á Bergþórshvoli dett-
Ur mér altaf í hug hún Jóhanna
1 Stakagerði . . . þau hjónin
púdi Lárusson og Jóhanna
höfðu bú til lands og sjávar í
vestmannaeyjum. .. Gísli, hinn
Prúðasti maður og Jóhanna,
^ríð kona og fönguleg . . . hún
Var vinur vina sinna og óvinur
Slnna óvina . . . það sópaði að
henni Jóhönnu . . . hún var
ergþóra endurborin í Eyjum.
‘ • Já, margar fleiri myndar-
egar og fagrar íslenzkar konur
gæti eg nefnt.
Að einu leyti var íslenzkum
onum oft ábótavant . . . þær
öfðu ekki fallegt göngulag ...
hin var Kristín eða afneita þeim, en þá yrði [næst er málið rætt bæði í und-
þeim erfiðara að koma sínum ir og aðalnefnd og þær breyt-
Reykjavík .
prýðilega . .
kona Páls ísólfssonar tón-
skálds . . . Kristín, ljóshærð og
broshýr var altaf á hraðri ferð,
blessunin, en það fór henni vel.
Fallegt göngulag, þægileg
rödd og góð meðferð á málinu
er þýðingarmikið hverri konu
. fagurt andlit og vaxtarlag
er lítilsvirði, ef konan “veður
jörðina upp að hnjám” eða tal-
ar eins og sjóari af Álftanesinu
. . . og nú segið þið auðvitað:
“hvað vill hún upp á dekk”
með allar þessar aðfinslur . . .
en stundum geta aðfinningar
verið hjálplegar . . . og mér
dettur í hug það sem hann
Tryggvi Svörfuður sagði við
mig á árunum — við vorum
samverkamenn á sendiherra-
skrifstofunni í Kaupmanna-
höfn — hann sagði, að eg
gengi eins og “kú” . . . og fyrir
það hefi eg altaf blessað
Tryggva . . . hann kendi mér
að ganga . . . og eins man eg
þá tíð, að eg var latmælt, eins
og flestir Sunnlendingar — en
flámælt hefi eg aldrei verið!
— og góður Austfirðingur
vandi mig af því. . . Og svo er
það skapfrekjan í okkur ís-
lenzku konunum . . . það er
auðvitað mikið karlmönnunum
að kenna . . . þeir hafa altaf
dáðst að skapmiklum konum á
Islandi . . . það er ekkert við
það að athuga, að hafa skap,
ef maður kann að stjórna þvi
. . . en það er sannarlega ekk-
ert að stæra sig af, að vera
vargur . . . og, trúið þið mér,
stúlkur mínar, eg veit hvað eg
er að fara með, því eg hefi
barist við vargaskapinn í
sjálfri mér í meir en fjörutíu
hyggnari réðu frá því. Þeir kvaddir eru til að gefa álit sitt
gátu það ekki nema með því að í málinu. Þessi vitnaleiðsla
hún bar sig .uppljósta meiru um áform sín getur tekið langan tíma. Þar
málum fram síðar. Hið heita
suðræna blóð svall þeim í æð-
um og hreinasta furða að Lin-
coln slapp ómeiddur. Öldunga-
ráðsmaðurinn Charles Sumner
ingar gerðar, sem þurfa þykir.
Þar næst er málið rætt bæði í
undir og aðalnefnd og þær
breytingar gerðar, sem þurfa
þykir. Þarnæst tekur lögfræð-
frá Massachusetts-ríki var bar-1 inga ráðanautur þingsins (The
ar:
Rannveig Schmidt
ABRAHAM LINCOLN
bó
Ur,
æan eg tvær íslenzkar kon-
Eftir Náttfara
----- Framh.
Annar spyr: Vill þingmaður-
inn frá Hlinois að þingið og
stjórnin hætti að senda hern-
um vopn og vistir, og skilji
drengina okkar eftir allslausa
í höndum óvinanna?”
Þessari spurningu svarar
Lincoln þannig: Þingmaðurinn
frá Illinois vill alls ekki skilja
her vorn eftir hungraðan og
vopnlausan í óvina landi, held-
ur hefir greitt sitt atkvæði og
mun halda áfram að greiða sitt
atkvæði með fjárframlögum til
hersins meðan stríðið stendur.
En hann vill vita hversvegna
við höfum sent drengina okkar
inn í Mexikó og hvað lengi þeir
eigi að dveljast þar. Tuttugu
og sjö þúsundir þeirra hafa
fallið, og þó fleiri dáið af lofts-
lags sjúkdómum en fallið á víg-
völlum. Ef við ætlum okkur
að hafa varanlega hersetu þar
yfir yfirunnum lýð munu enn
fleiri deyja af þessum suður-
landa farsóttum og þá ber okk-
ur öllum að spyrja hversvegna
höfum við herlið í Mexikó. Eg
vil vita hið sanna, hefir að-
spyrjandinn nokkuð á móti því
að kynnast sannleikanum?”
Fleiri urðu ekki til að spyrja
þar sem svörin komu svo
greiðlega; en það var mikill
[uggur í herbúðum Suðurríkja-
mannanna. Það gerði nú ekki
svo mikið til þótt Lincoln veitt-
ist að stjórninni. Stjórn Polk
forseta var óvinsæl og á förum
ihvert sem var, en hann hafði
ljóstað upp hinum leyndu fyr-
irætlunum þeirra, opinberað
hin leyndu áform, er þeir höfðu
naumast vogað að hvísla í eyru
hvers annars, en var samt
[engu síður vakandi í
' þeirra. Smám saman og á
hentugum tímum ætluðu þeir
svo að koma sínum uppástung-
um að, undir einu eða öðru
yfirskini. Þeir réðu ráðum sin-
um, hvað gera skyldi. Jeffer-
son Davis og nokkrir fleiri buð-
ust til þess að svara Lincoln
in til stórra meiðsla, í sjálfum
þingsalnum af þrælahalds-
sinna, fyrir minni sakir.
Frá þessum degi tóku suður-
ríkjamennirnir að óttast Lin-
coln, óttast hann af því hann
hafði skarpskygni til að greina
hið sanna og djörfung til að
segja það.
I sjálfu þinginu hafði ræðan
vakið feikna áhrif og við því
varð ekki gert. Nokkrum vik-
um síðar gengur einn af for-
ingjum sunnlendinganna upp í
ræðustólinn, er friðarsáttmál-
inn við Mexikó var til umræðu.
Hann stingur þá einmitt upp á
því að varanlegt setulið sé
haldið í öllum helstu borgum
hins yfirunna lands og Mexikó
gert að amerískri nýlendu. —
Þessi maður var Jefferson
Davis. Hann hafði verið for-
ingi í Mexikanska ófriðnum, og
getið sér góðan orðstír. Hann
hafði særst á fæti og gekk nú
við hækjur. Hann þótti því vel
fallinn til að bera fram slíka
uppástungu. En nú orkaði
mælska hans engu, Lincoln var
búin að búa menn undir því-
líka uppástungu og hún var
feld. Þessi ræða varð til þess
að lyfta Lincoln til þjóðfrægð-
ar þótt tillaga hans um að
rannsaka upptök stríðsins, hin
svokallaða “Spot Resolution”
næði ekki fram að ganga. Samt
vann hún mikið gagn því með
mótþróa sínum gegn henni við-
urkendi stjórnarflokkurinn í
raun og veru sekt sína.
Það eru ótal vegir til að
stinga frumvörpum og uppá-
stungum undir stól í banda-
ríska þinginu og á nú ekki illa
við að geta þess nánar, því
almenningur hefir litla hug-
mynd um hvaða vandkvæðum
það er bundið að koma frum-
vörpunum gegn um þingið. Að
sönnu hefi eg engar skýrslur
frá Lincolns dögum en um síð-
asta þing er þetta að segja.
Af 17,906 frumvörpum, sem
lögð voru fyrir þingið, urðu
aðeins 720 að lögum. Hvað
varð um hin? Þau strönduðu
á leiðinni einhversstaðar. —
Þetta verður skiljanlegt þegar
menn hyggja að þingsköpum.
Látum okkur nú sjá: neðri-
deildar þingmaður kemur með
frumvarp. Hann skrifar það
upp og varpar uppkastinu í
nokkurskonar þró við stól
þingforsetans. Þingvörðurinn
(The Parliamentarian) tekur
það þaðan ásamt öðrum frum-
vörpum, er fyrir liggja og vís-
ar þeim öllum til viðkomandi
nefnda. Það eru 47 fasta þing-
nefndir í neðri deild og skipað-
ar mönnum frá báðum flokkum
þótt meirihluta þingflokkurinn
sé líka í meirihluta í hverrí
nefnd. Nú eru sumar þessara
nenfda mjög fjölmennar og
hafa alt að því 40 meðlimi.
Þeim er því tíðum skift í undir-
nefndir og útnefnir nefndarfor-
menn í þessar undirnefndir.
— Geðjist honum ekki að
frumvarpinu gerir hann isér
hægt um hönd og skipar þeim
í nefnd, er honum eru sam-
dóma. Skapa þeir því nú
skjótt aldurtila, með því að
halda því í nefndinni án þess
að leggja það nokkru sinni fyr-
ir þingið. Samt getur meirihluti
hugum |þingmannanna heimtað það af-
greitt með undirskrifaðri bæn-
arskrá. Komist nú frumvarpið
framhjá þessum fyrsta þrep-
skyldi eru utanþingsmenn ein-
att kvaddir til umsagna, sé um
meiriháttar frumvarp að ræða.
Það eru oftast sérfræðingar í
viðkomandi málum og þeir er
Legislative Council) við því til
endanlegrar uppskriftar og
þeirra er að sjá um að hin fyr-
irhuguðu lög komi ekki í bága
við gildandi lagastafi. Nú
leggur aðalnefnclin fyrst frum-
varpið fyrir þingið til almennr-
ar umræðu en þá er það tíðum
svo breytt að sjálfur framsögu-
maðurinn þekkir naumast
frumvarp sitt.
Sér hér um meiriháttar upp-
ástungu að ræða skipar öll
málstofan sér oftast í nefnd.
(The Committee of the Whole
House on the State of the
Union). Hver einasti þing-
maður hefir nú rétt til að gera
breytingar tillögur eða vísa
frumvarpinu aftur til aðal-
nefndar, en með því er frum-
varpið eyðilagt fyrir þá þing-
setu. Að öllu þessu loknu er
gengið til atkvæða í opnu þingi
og nái frumvarpið fram að
ganga er það sent til efrimál-
stofunnar, þar sem það sætir
svipaðri meðferð. Geri öld-
ungaráðið gagngerðar breyt-
ingar á frumvarpinu verður að
vísa því aftur til neðri málstof-
unnar og að síðustu fjalla
nefndir frá báðum þingdeildum
um ágreinings atriðin og leita
samkomulags. Þessi mála-
meðferð hefir bæði sina kosti
og sína ókosti. Hún fyrir-
byggir, að mestu íeiti, fljót-
færningslegar samþyktir en
hún er seinfær og ílla fallin til
þess að greiða úr stundar vand-
ræðum, þegar ástæður heimta
skjóta afgreiðslu. Þessvegna
er lýðræðinu æfinlega hætta
búin þegar mikil þjóðar vand-
ræði steðja að garði. í ófriði
og þjóðar neyð verður að veita
framkvæmdarvaldinu meira
ráðrúm til að leysa úr vand-
kvæðum.
Lincoln sat aðeins eitt tíma-
bil á þjóðþinginu. Hann náði
ekki útnefningu í næsta skifti.
Stríðsæsing hafði gripið þjóð-
ina og þá er nú sjaldan gefin
gaumur að dómgreindinni, og
sannleikurinn á þá ekki miklu
fylgi að fagna. Lincoln hafði
mælt á móti stríðinu og það
var nóg til að bægja honum frá
þingsetu. Honum var líka
fleira til falls. Hann var minni-
hluta maður, á þingi og illa
séður af landstjórninni. Kjör-
sveitir hans urðu því útundan
um fjórveitingar og ekkert
þýddi að leita til hans um með-
mæli til embætta. Það er mik-
ill ljóður á öllu lýðveldi að
kjósendur skoða þingmenn
sína, fulltrúa kjördæmisins
fremur en þjóðarinnar í heild.
Sá sem getur kríað út hlunn-
indi fyrir heimasveit sína og
ragað fylgismenn sína inn í
embættin ná oftast endurkosn-
ingu þótt þeir kunni að vera
þunnvitrir og beri lítinn skiln-
ing á landsmálin. Með þessu
móti fyllast embættin af ó-
nytjungum og þingin af skrið-
dýrs ættuðum atkvæða smöl-
um.
Þótt þingvist Abrahams yrði
ekki lengri varð hún sízt á-
rangurslaus. Hann kyntist
mönnum og málefnum í hinum
hæstu stöðum. Hann aflaði
sér álits meðal leiðandi manna.
Hann átti drjúgan þátt í því að
afstýra eða öllu heldur tak-
marka landvinningar stefnu
bokkanna. Mexikó var ekki
alt hernumið þótt Bandarikj-
unum fénaðist mikið land í
þessum ófriði. Alls náðu
Bandaríkin í hálfa miljón ekra
af landi og út úr því voru síð-
ar þessi ríki sniðin: Californía,
New Mexikó, Arizona, Nevada,
- NAFNSPJÖLD -

Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrlfstofusíml: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Br aS flnnl 6 skrlfatofu kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Hftlmil): 46 Alloway Aye. Talsími: 33 ÍSS Thorvaldson & Eggertson Lögtræðingar 300 Nanton Bldg. Talsíml 97 024 |

Omci Phoct res. Phor 87 293 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 109 MEDICAL ART8 BUILDINQ Omci Hotthb: 12-1 4 P.M. - 8 P.M. 4KD BT APPOXMTMBNT M. HJALTASON, M.D. ALMENNAR LÆKNINOAR Sérgrein: Taugasjúkdómar Laetur útl meðöl 1 viðlögum Vltltalstímar kl. 2—4 e. h. 7—8 aTS kveldlnu Simi 80 857 643 Toronto St.

Dr. S. J. Johannesjon 806 BROADWAT Talsiml 30 877 Vlðtalstíml kl. 3—6 e. h. A. S. BARDAL selur Ilkkistur og annast um útfar- lr. Allur útbúnaður sá bestl. Enníremur selur hann allskonar minnisvarða og legstelna. 843 SHERBROOKE 8T. Phone: SS 607 WINNIPEO
J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental, Insurance and Financial Agenti Sími: 26 821 308 AVENUE BLDG.—Winnlpeg Rovatzos Floral Shop 253 Notre Dame Ave. Phone 27 989 Freeh Cut Flowers Dally Plants ln Season We specialize in Wedding & Concert Bouquets & Funeral Deslgns lcelandlc spoken

H. BJARNASON —TRAN SFER— Baoooge and Furntture Moving 691 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annast allskonar flutninga fram eg aftur um bælnn. MARGARET DALMAN TEACHER OF PIANO SS4 BANNINO ST. Pbone: 26 430

DR. A. V. JOHNSON DENTISfT 506 Someraet Bldg. Office 88 124 Res. 27 702 410 Medlcal Arts Bldg. Dr. K. J. AUSTMANN Stundar eingöngu Augna, eyma, nefs og kverka •Júkdóma 10 til 12 f.h.—3 til 5 e.h. Skrifstofusími 80 887 Heimaaími 48 551

Á STRÆTISHORNINU
sem gengu framúrskarandi
allega . . . önnur var Lovísa, tafarlaust en þeir reyndari og það snertir sérstaklega, sem Utah og Colorado. Framh.
í'rh. frá 3. bls.
Bíllinn, ökuþórinn konurnar
. . . það er eitthvað tigulegt og
rólegt, næstum sorglega kyr-
látt við það alt saman. Bíllinn
heldur áfram; enginn hávaði í
mótornum. Þetta er Packard-
bíll, sem líður áfram hægt og
hljóðlega innan um gamla
Ford-skrjóða, sem mása og
skrölta, eins og þeir séu að því
komnir að detta í sundur á
miðju strætinu.
Og þarna stansar strætis-
vagn (ekki sá sem eg er að
bíða eftir) og út úr honum
koma tvær nunnur. Þær trítla
norður strætið. Önnur þeirra
er mjög lág vexti. Svörtu káp-
urnar þeirra dragast með jörð-
inni og hetturnar hylja andlit-
in, nema horft sé beint framan
í þær. Baksvipurinn á litlu
nunnunni er svo hlægilega
skrítinn, þegar horft er beint á
eftir henni, rétt eins og hún
væri stór, svört padda, sem
stæði upp á endann. Hinu meg-
in á strætinu beint á móti
þeim, ganga tvær ungar hjúkr-
unarkonur, rösklegar og léttar
í spori. Þær skrafa saman og
hlægja. En hinar svörtu syst-
ur líta ekki á neinn, þær ganga
sína leið með sínum stuttu
skrefum, eins og þeim standi
alveg á sama um hvað á geng-
ur í heiminum. Og því skyldi
þeim ekki standa á sama um
það? Hafa þær ekki afneitað
honum og öllu hans synduga
athæfi?
Og þarna gengur ung kona
vestur eftir strætinu. Hún
hefir komið út úr sama stræt-
isvagninum og nunnurnar. —
Hún ber barn í fanginu, og
þegar hún er komin yfir stræt-
ið, lætur hún litla angann nið-
ur á gangstéttina og hann trítl-
ar við hlið hennar vestur stræt-
ið. Hún er há og grönn og
stígur léttilega til jarðar. Ein-
kennilegt að horfa á eftir
henni og barninu, eftir að mað-
ur er nýbúinn að horfa á eftir
nunnunum. Skrítið annars, að
nokkrum skuli hafa getað dott-
ið i hug, að nunnan lifi hreinna
og hærra lífi en móðirin. En
svo er margt skrítið í þessum
heimi.
Og þarna kemur vagninn,
sem eg er að bíða eftir. Eg
stíg upp í hann og tveir eða
þrír aðrir, sem líka hafa verið
að bíða. Einn þeirra er stór og
feitur náungi, sem treður sér í
sætið fyrir framan mig. Það
er rétt svo að hann kemst fyrir
í því. Hvernig stendur á því,
að maður getur ekki annað en
brosað að því að sjá mjög feita
menn troða sér í sæti, sem eru
gerð fyrir meðalmenn? Það er
ekkert hlægilegt við það að
vera feitur, það er alveg eins
hlægilegt að vera mjög magur.
En samt hlægja flestir að feit-
um mönnum, en vorkenna
mögrum mönnum. Eins og
mennirnir sjálfir geti nokkuð
að þessu gert. Það er bara
eitthvað rangt við metabolism-
ann (eg held að þetta sé rétta
orðið) í hvorum tveggja. Og
svo er ekki meira um það.
Jæja, Heimskringla mín, eg
er enginn rithöfundur, eins og
sjá má af þessu skrifi, en mér
dettur svona ýmislegt í hug
stundum, og ef þetta verður
prentað, þá er ekki nema víst,
að eg sendi einstöku sinnum
svipaðar hugleiðingar um smá-
[vægileg efni, svona það sem
ber fyrir augu á gatnamótum,
þegar maður er ekkert að flýta
ser.
Jón úr Flóanum