Heimskringla - 12.05.1943, Side 4

4. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 12. MAl 1943
Mcimalmngla
(StofnuO 18SS)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Etgendur:
THE VIKING PRESS LTD.
SS3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
Verð blaðslns er $3.00 árgangurinn, borglst
fyrlríram. Allar borganlr sendlst:
THE VIKING PRESS LTD.
011 viðskifta bréf blaðinu aðlútandl sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
858 Sargent Ave., Winnipeg
Rítstjóri STEFAN EINARSSON
Dltanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla" ls published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg. Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 12. MAl 1943
UM FLUGFÖR OG FJARLÆGÐIR
Ýmisar stjórnir eru nú að verðugu farn-
ar að gefa því gaum, hvaða áhrif flug-
förin muni hafa á flutninga, viðskifti,
vöxt borga og á friðinn, að stríðinu
loknu.
Bandaríkjastjórn sagði frá því siðast
liðna viku, að af algengustu minstu hern-
aðarflugivélum væri nú stöðugur straum-
ur yfir Suður-Atlanzhafið, milli Brazilíu
og Afriku. Það er eitt dæmi af því
hvernig mannsandinn hefir sigrast á
fjarlægðunum. Wendell L. Willkie, sem
26. ágúst lagði af stað frá Mitchell Field
í ferðalag umhverfis jörðina og hafði á
sama tírna margbrotið og vandasamt er-
indi að reka, lauk sínu 31,000 mílna
ferðalagi og var kominn heim til Banda-
ríkjanna aftur, að 49 dögum liðnum. Þar
er annað dæmið.
Þeir sem til greina taka, hvað þessi
hröðu ferðalög geti haft í för með sér í
þá átt, að gera fjarlægustu þjóðir á
hnettinum að nóbúum, eða, ef, ófriðvæn-
legt er, við hverju má gera ráð fyrir úr
loftinu, munu látið öryggi sjá orðið í því
að einangra sig. Ef þessi undra sigur í
loftferðalögum, á að verða til góðs, verð-
ur að fylgja honum meira andlegt víð-
sýni, en það, sem ekki sér neitt sér við-
komandi utan heimahaga sinna eða síns
eigin lands.
Flugfarið er nú þegar farið að breyta
alþjóðalögum og venjum. I Washington
hefir það orðið að kappræðuefni milli
þingnefnda hver sjá eigi um eða annast
stjórn loftferða. f Kína og lýðríkjum Suð-
ur-Ameríku, er mikið hugsað um notkun
flugfarsins til flutninga og ferðalaga í
stað uxa-kerrunnar. Og svo mun víða
þar sem járnbrautir hafa aldrei komist
á, nema í ta'kmörkuðum stíl.
En hver á .loftið? í bæklingi sem
nefnd opinberra mála í Bandarikjunum
hefir gefið út, er að þessu efni vikið.
Svarið, segir í bæklingnum, veltur á því
hvað menn gera að stríðinu loknu og
þegar byrjað verður að fljúga upp í há-
loftinu (stratosphere).
Við getum hugsað okkur tilrauna flug-
farið mikla, Mars, 125 smálestastærðar,
sem Glenn Martin gerði, langt á undan
tiimanum. En Waldemar Kaempffert,
höfundur bæklingsins, sem áður er
nefndur, segir að þegar við séum orðin
vön þessum flugskipum, komi fyrst hin
eiginlegu háloftsflugför til sögunnar. —
Þau verða gerð með loftþéttum herbergj-
um, andrúmsloftið verður fylt súrefni
eftir þörfum með áhaldi í einu herberg-
ishorninu; það mun rísa í fjögra mílna
hæð á einni minútu og verður á þeim
örstutta tíma algerlega komið úr sýn.
Þegar þetta er komið í kring, verður
hægt að éta dagmáiaverð í New York og
miðdagsverð á Emglandi. En að sjá
þessi flugför á Ieiðinni verður ekki hægt.
Þau geta verið beint yfir höfði manns, án
þess að menn verði þess að nokkru varir.
Sé um óvina flugför að ræða, verður þá
of seint fyrir stjórnir að skipa þjónum
sínum, að taka við stjórn loftsins uppi
yfir sér?
Þeir sem telja sér trú um að Ameríka
geti lokað sig inni og verið örugg á
hverju sem gengur umhverfis hana i
heiminum, gætu átt eftir að vakna ein-
hverja nóttina upp við þann vonda
draum, að sprengjum væri að rigna yfir
borgirnar, úr flugvélaflota upp í háloft-
inu, sem einhver óvinaþjóðin hefði smíð-
að sér á laun og sent út af örkinni. Þetta
gæti gerst með þeim hraða, að flugförin
væru komin hálfa leið heim til sin, áður
en nokkri vörn væri við komið.
Þvi gaumgæfilegar sem menn íhuga
sambandið milli stríða og flugvéla, því
augljósara verður það, að skoðun Mr.
Kaempffert, að flugflutningum í fram-
tíðinni verði stjórnað af einni sameigin-
legri stjórn allra þjóða, með aðstoðar
liði eða lögreglu frá hverri þjóð í heimi.'
Það er flugfarið og notkun þess, sem lík-
legast virðist til þess, að gera okkur, í
vissum skilningi, að minsta kosti, að
alheimsborgurum.
Flugferðalög og flutningar á milli
fjarlægra landa og álfa, virðast vera
það sem koma skal, að stríðinu loknu.
Hvort að það verður til þess að gera
mennina að bræðrum, eða að rándýrum,
er eftir að vita. En annað hvort bíður
þeirra. Vörn gegn hryðjuverkunum er
óhugsanleg. Það getur ein þjóð eyðilagt
aðra á einu augnabliki, en í stað þess
getur önnur eyðilagt þá, er yfir höfði
hinnar föllnu stóð. Stríð, með nútiðar
útbúnaði, hafa runnið tilveruskeið sitt á
enda ef mannkynið á ekki að týnast. En
jafnvel þó þetta sé auðsætt, er eftir að
vita hvernig menn snúast við að afstýra
hættu stríða. Til þess þarf að fara nýjar
leiðir, en leggja gömlu leiðirnar niður.
Með notkun flugskipa til flutninga og
ferðalaga, verður á/valt farin styðsta leið-
in ,en hún er alt önnur en sú leið, sem til
þessa hefir verið farin. Milli Washing-
ton og Moskva, verður þá t. d. farið
norður undir Grænland; frá Washington
til Tokio hefir virst beinast að fara til
San Francisco. En leiðin um stórvötnin
og norðivestur Canada er styttri og verð-
ur hin sjálfsagða þjóðleið til Austurálf-
unnar.
En með þessi ferðalög í loftinu, er það
eftirtektavert, að þau hafa aldrei notið
þess frelsis, sem skip á sjó hafa gert. Á
sjó geta skip haldið til hafna, hindrun-
arlaust af stjórna hálfu, ef svo við horf-
ir. En þegar til flugferða kemur, er alt
öðru máli að gegna. Bretar, Bandaríkja-
menn og Frakkar þrættu lengi um það,
er tiH þess kom, að fastar flugferðir
kæmust á milli Vesturálfunnar og
Evrópu, hvort veita skyldi flugförum
leyfi til að lenda annar staðar en á til-
teknum bletti innan ríkislandamæranna.
Þegar bandarísk flugför reyndu að fá
leyfi til að fljúga yfir Carribean-hafið,
var því stranglega mótmælt af Frökkum
og Bretum. .
Stórþjóðimar höfðu komið sér saman
um viss langferðalög i lofti fyrir stríðið,
til að efla áhrif sin og viðskifti út á við.
Að þetta verði tekið upp eftir stríðið,
virðist ósk bæði Breta og Bandaríkja-
manna. Viss flugfélög héldu ferðunum
uppi, en Henry A. Wallace, vara-forseti
Bandaríkjanna, er ekki með því að slíku
fyrirkomulagi sé fylgt, en vill í þess stað
að alþjóðafélag sé stofnað er ferðirnar
hafi með höndum.
Flugmálin verða eitt stærsta málið,
sem þeir hafa með höndum, sem skipu-
leggja heiminn að stríðinu loknu. Verða
flugförin þá notuð til eyðileggingar
mannkyninu, eða til uppbyggingar því
og knýta það traustari bræðraböndum
og vináttu, eins og eflaust hefir verið
litið á að verkefni þeirra væri í fyrstu,
af þeim er fundu þau upp? Eða á eftir
að fara um þessar framfarir eins og
þekkingu og sigur mannsandans í svo
mörgum öðrum greinum, að hún verði af
auðvaldinu og sníkjudýrum þess, stjórn-
um og staurblindum mannfélagsflokk-
um, hrifsuð í sínar hendur, fáeinum til
góðs, en fjöfdanum til meiri hörmunga,
en jafnvel nokkru sinni hafa yfir mann-
kynið rignt? Það er langt frá því, að
vonirnar séu bjartar um úrslit þessa
máls, og eins víst, að auðfélög slái eign
sinni á loftið, eins og á verðmætin í
jörðu og á.
“Að visu liifði þjóðin við skort á stund-
um, og gengu þá hallæri yfir landið, svo
að fátækir dóu úr hungri og hungur-
sóttum. En annars var fólkið hraust og
náði háum aldri, og til dæmis um það, að
fólk varð nokkuð yfir hundrað ára, er
þessi vísa úr gömlum tíðavísum:
Hundrað ára hrepti klára gleði,
ellefu skorðuð árin tvenn,
ein fyrir norðan kerlingenn.
(Jónas Kristjánsson læknir í hinni
nýju bók sinni: Nýjar leiðir)
★
“Og sagan staðfestir þessa dapurlegu ’
skoðun verkamannanna, því að svo langt
aftur í tímann, sem rituð fræði ná, er
dómur hennar æ hinn sami: Þeir. sem
vinna, verða fótœkir, en þeir, sem lóta
vinna fyrir sig, geta orðið ríkir."
(Jónas Jónsson: Vordagar, bls. 62)
MÆÐRADAGSHUGLEIÐINGAR
Rœða flutt af séra Philip M. Pétursson
í Sambandskirkjunni í Winnipeg,
mœðradaginn, 9. maí 1943.
1 kivöld, hefi eg engann texta tekið úr
heilagri ritingu, sem inngang að orðun-
um sem eg flyt. Og það er aðallega
vegna þess, að þar sem þessi dagur, ann-
ar sunnudagur maí mánaðar, er helgaður
mæðrum, (og vér heiðrum minningu
mæðra, og þar af leiðandi kvenna í heild
sinni), þá eru svo miklar mótsagnir í
ritningunni, þar sem um kvenfólk er að
ræða, að mér fanst það fara miklu betur
á því, að taka engan texta. Það er að
segja^ ekkert verulegt samræmi sýnist
vera þar sem að rætt er um afstöðu
kvenma í mannfélaginu, og þess vegna,
þar sem vér erum að heiðra minningu
mæðra, fer betur á þvi að sleppa um-
mælum ritningarinnar, eða að leggja
ekki út af þeim við þetta tækifæri.
En samt, eins og vér vitum, finnum
vér í guðspjöllunum suma fegurstu
kaflana allrar ritningarinnar þar sem
kvenpersónur koma sögunni við. —
Til dæmis, er fögur mynd dregin af móð-
ur Jesú síðast í guðspjallasögunni þar
sem hún stendur við krossinn og hjarta
hennar bugast af angist og sorg. Einnig
er getið um annað kvenfólk þar, og það
nafngreint, eins og þar sem er sagt, “Þar
voru margar konur, er horfðu á álengd-
ar; höfðu þær fylgt Jesu frá Galileu og
þjónað honum. Meðal þeirra var María
Magdalena og María móðir þeirra Jakobs
og Jóseps, og móðir þeirra Zebedeus-
sona.”—(Matt. 27:56).
Einnig eru til dæmisögur sem Jesús
flutti, þar sem að konur eru aðal persón-
urnar, og atburðir í æfi hans sjálfs, þar
sem að sumar fegurstu kenningar hans,
eru birtar, um fyrirgefningu, um um-
burðarlyndi, um kærleiika og skilning.
Einnig mætti minnast að í gamla testa-
mentinu, eru margir fagrir kaflar, sem
fjalla um konur, þar sem að þær skipa
háan sess, og eru í miklum metum hjá
söguritaranum, þó að aðrir kaflar finnist
um kvenfólk, sem geta varla kallast
fyrirmynd. En svo þegar Páll postuli
komur til sögunnar, er um alt annað mál
að ræða, því hann gerir tilraun til að
sýna fram á það, með yfirmáttúrlegum
skýringum að konan sé óæðri vera, á
lægra andlegu stigi en maðurinn og
þess vegna eigi hún að vera undirgefin,
og láta ekki of mikið á sér bera.
Þannig segir Pál'l: “Eg vil, að þér skul-
ið vita, að Kristur er höfuð sérhvers
manns, en maðurinn höfuð konunnar, en
Guð höfuð Krists.”—(1. Kor. 11.3).
Ennfremur ræðir Páll um siði, sem
tíðkuðust meðal þjóðar sinnar, þar sem
undir vissum kringumstæðum gengu
menn berlhöfðaðir, en konur með höfuðið
hulið. Það var óvirðing fyrir mann að
biðjast fyrir og taka ekki ófan, en sér-
hver kona sem biðst fyrir eða spáir, og
er berhöfðuð, segir Páll, óvirðir höfuð
sitt. Einn biblíUfræðingur segir að það
sé mjög örðugt að skilja beinlínis við
hvað er átt í þessum kafla, en hyggur að
það sé að eimhVerju leyti skylt þeirri
vemju hjá austurlenzkum þjóðum jafnvel
enn í dag, þar sem komur ganga um, ekki
aðeins með höfuðið hulið, en andlitið
einnig. Þar að auki, þar sem maðurinn
á að hafa verið skapaður í mynd drott-
ins, þá er gefið til kynna, að hann heiðri
sjálfan sig, með því að biðjast fyrir ber-
höfðaður, þar sem að það, sem er í guðs
mynd verði ekki hulið, en þar sem konan
á ekki að vera í guðs mynd, þá ber henni
að breiða yfir höfuð sitt þegar hún legst
á bæn, því hún er að einhverju leyti
óæðri. Þar sem að Páll talar um, að Guð
sé höfuð Krists, og Kristur höfuð manns-
ins, og maðurinn höifuð konunnar, skip-
ar konan lægstu stöðuna. Og sýnist
þessi kenning vera partur af lífsskoðun
Páls, að konan sé óæðri vera ekki jöfn
manninum, og þar af leiðandi, frá nú-
tíma sjónarmiði, ef að vér ættum að
fylgja skipunum Páls, ekki þess verð að
heiðra, eða að minnast, eins og víðast
er verið að gera í dag.
Páll segir: “Karlmaður má ekki hylja
höfuð sitt, með því að hann er ímynd og
vegsemd Guðs, en konan er vegsemd
mannsins, því að ekki er maðurinn af
konunni, heldur konan af
manninum; því að ekki var
heldur maðurinn skapaður
vegna konunnar, heldur konan
vegna mannsins. Þess vegna
á konan að bera tákn um yfir-
ráð mannsins á höfði sér —
vegna englanna.—(1. Kor. 11:
7-10).
Ekki veit eg við hvað Páll
átti, er hann nefndi englana í
þessu tilfelli og ekki er að
furða sig á því, því jafmvel
biblíufræðingar eru í vanda, er
á áð gera grein fyrir þýðingu
þessara orða í þessu sérstaka
sambandi. En alt bendir á eitt,
á hið lága álit sem Páll sýndist
hafa á kvenþjóðinni.
Þetta sést ef til vill enn bet-
ur á öðrum stað, í fyrra Kor-
intubréfinu, þar sem Páll segir:
“Konur skulu þegja á safn-
aðarsamkomum, því að ekki er
þeim leyft að tala, heldur skulu
þær vera undirgefnar, eins og
lika lögmálið segir. Ep ef þær
vilja fræðast um eitthivað, þá
skulu þær spyrja eiginmenn
sína heima. Því að það er ó-
sæmilegt fyrir konu að tala á
safnaðarsamkomu.”— (1. Kor.
14:34-5).
Vér gætum ef til vill fyrir-
gefið Páli postula þessar skoð-
anir ef að fyrra Korintubréfið
væri eini staðurinn í ritum
hans, þar sem þessi kenning
hans finst. En hún kemur
fram á að minsta kosti einum
öðrum stað í bréfum hans, ef
ekki fleirum (eins og til dæmis
í fyrra bréfi Páls til Tíimóteus-
ar). Og þar getur enginn vilst
á meiningu Páls. Sumir hafa
haldið, að þessir kaflar, eða
eitthvað af þeiim, í Korintu-
bréfinu, hafi getað verið inn-
skot seinni alda. En þar sem
sömu skoðanirnar koma oft
fram, frá sömu hendi og á mis-
munandi stöðum, þá getur oss
ekki annað en skilist það ekki
vera viðbætir, en heldur raun-
verulega skoðun þess manns,
sem ritaði bréfin. Og þannig
getum vér ekki annað en skoð-
að það sem orð Páls, þar sem
sagt er í fyrra Timóteusar
bréfi:
“Eg vil þá að karlmenn biðj-
ist hvarvetna fyrir, upplyftandi
heilögum höndum, án reiði og
þrætu; sömuleiðis að konur
skrýði sig sæmilegum búningi,
með biygð og hóglæti, ekki
með hárfléttum og gulli, eða
perlum eða dýrindisskarti,
heldur með góðum verkum,
eins og konum sæmir er játast
undir guðhræðslu. Konan á að
læra í kyrþey, í allri undir-
gefni; en ekki leýfi eg konu að
kenna eða taka sér vald yfir
manninum, heldur á hún að
vera kyrlát, því að Adam var
fyrst myndaður, síðan Eva; og
Adam lét ekki tælast, en kon-
an lét að fullu tælast og gerð-
ist brotleg.. .”—(1. Tím. 2:8-14)
Með þessum orðum vitnar
Páll í fyrstu Mósebók, þar sem
Guð dæmir konuna fyrir að
láta tælast af höggorminum.
Og meðal annars kveður hann
upp þann dóm, að maðurinn
skuli drotna yfir henni! Það
hefir verið þetta sem Páll hefir
haft i huga er hann setti fram
sínar skoðanir um stöðu
kvenna.
En nú, er vér lesum þessi
gömlu orð, og helzt í saimbandi
við þennan dag, mæðradaginn,
er vér heiðrum minningu
mæðra, og þannig einnig viður-
kennum stöðu kvenfólksins í
heild sinni í mannfélaginu, get-
ur oss ekki annað en fundist til
þess, hve mikil fjarstæða þau
eru, hve fjarri þau eru nútíma
skoðun á þessum sömu hlutum,
og nútíma afstöðu kvenna í
næstum því öllum greinum.
Oss finist það kynlegt að
heyra þessar skoðanir settar
fram, jafrwel þó að þær séu í
ritum frá fornri tíð, því nú er
lítið verið að hugsa um hvort
konur gangi um, eða biðjist
fyrir berhöfðaðar eða ekki, eða
jafnvel hvernig þær klæði sig,
eða hvort þær hafi hárið í flétt-
um eða snöggklipt, eða þær
skrýði sig með gulli eða perl-
um. Oss finst þessar reglur
Páls, kynlegar að lesa nú, og
brosum að þeim, og nota þær
ef tii vill sem.enn aðra ástæðu
til þess að efast um ýmislegt i
sambandi við trúfræði, bæði
nútíðar og fornra daga, og jafn-
vel þar, sem að efinn gildir
ekki, eða hefir lítið raunveru-
legt við að styðjast. En í þessu
í efasemdum þeirra, gerast
sumir menn eins þröngir og
grunnhyggnir og Páll sjálfur, í
efasemdum hans. Skoðanir
þeirra verða eins þokukendar
og óskiljanlegar og umburðar-
litlar og þessar, sem Páll birti,
þó að þeir þykist vera fram-
sæknir og víðsýnir og skiln-
ingsgóðir í trúmálum. En of
oft vill það verða aðeins öfgar
og misskilningur á þýðingu
sannrar trúar, eða jafnvel að-
eins fávizka og grunnhyggni.
Eg vil ekki láta það skoðast
sem svo, að eg sé að halda
með Páli í skoðunum hans, því
eg er það ekki. Mér fiinst
kenningar hans vera öfgakend-
ar og í mörgum tilfelluim full-
ar af grunnhugsuðum staðhæf-
ingum.
En þess ber að minnast, að
það eru nú nítján hundruð ár
liðin, síðan að hann var uppi,
og vanla við því að búast að
skoðanir hans eða kenningar
gætu verið í fullu samræmi við
nútíma hugsun.
Og þess ber einniig að minn-
ast, að það eru ekki nema örfá
ár liðin síðan að skoðanir
manna voru mjög á sama hátt,
í þessum efnum og skoðanir
Páls voru. Það er enn í minni
margra eldri Islendiniga, að
það varð nætsum því klofning-
ur í söfnuðum suður í Dakota,
á nýlendu árunum þar, út af
því, hvort að konur ættu að
hafa atkvæðisrétt í safnaðar-
málum. Og það er enn í minni
allra hér inni, er kvenifölki
veittist hér í þessu landi, í
fyrsta sinni, að nafninu til,
jafnrétti við karlmenn. Konur
geta nú greitt atkvæði í stjórn-
arkosningum. En það hefir
ekki þekst nema þessi síðustu
rúm tuttugu og fiimm ár. Þar
áður átti alt kvenfólk að þegja,
eins og Pál'l komst að orði.
Konur vinna mörg verk nú,
sem engir nema menn unnu
fyrir örfáum árum. En í mörg-
um tilfellum, hefir kvenfólkið
ekki enn hlotið fulla viður-
kenningu, eða fult jafnrétti, þvi
þar sem konur vinna eitthvað
verk sem menn áður unnu, og
þó að þær geri það fyllilega
eins vel, er þeim sjaldan borgað
sama kaup. Mér finst, og hefir
lengi fundist, að þar sem eitt-
hvert verk er unnið, þá eigi
kaupið að dæmast eftir því,
hve vel það er gert, en ekki
hvort að kartmaður eða kven-
maður vinni það.
1 mörgum tilfellum verð-
skulda karlmenn meira kaup,
ef að á að dæma milli karl-
manns og kvenmanns í vissar >
stöður, því vinnan er þannig að
irtienn vinna verkið betur. En
i mörgum öðrum tilfellum, get-
ur kvenfólk unnið verkið fylli-
lega eins vel og karlmenn, og
þar ætti það að fá sama kaup-
gjald fyrir. En það er ekki til-
fellið. Og þannig mætti ein-
hver segja: “Vér brosum að
Páli og fyrirmælum hans um
stöðu kvenna, en vér erum ekki
enn vaxin upp úr þeiim anda
sem einkendi hugsanir hans,
jafnvel þó að vér hreykjum
oss upp af því, hve franitaks-
söm vér séurn í hugsun og
anda.”
Og nú höldum vér upp á
mæðradaginn. Vér heiðrum
minningu mæðra. Vér heiðr-
um alla kvenþjóðina. Og vér
gerum það, að mestu leyti, í