Heimskringla - 18.04.1945, Blaðsíða 1

Heimskringla - 18.04.1945, Blaðsíða 1
t—- - - - ■■—- - -■■■■' .. * . ♦ IWe recommend for your approval our "BUTTER-NUT LOAF " CANADA BREAD CO. LTD. Winnipeg Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr. -----—------------------•+ We recommend for your approval our " BUTTER-NUT LOAF" CANADA BREAD CO. LTD. Winnipeg Phone 37144 Frank Hannibal, Mgr. +---------——■—■■— ■■ - ■+ LIX. ÁRGANGUR WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 18. APRlL 1945 NÚMER 29. Roosevelt Bandaríkja forseti látinn Syrgður um allan heim Hið sviplega lát Franklins Delano Roosevelts, s. 1. fimtudag, var öllum heimi óvænt og þung sorgarfrétt. Forsetinn var staddur í Warm Springs í Georgíu-ríki, er lát hans bar að höndum. Hann sat við arininn í húsinu, sem hann nú, sem oftar, naut sinnar beztu hvíldar í, og oft var kallað “Litla hvíta húsið”. Hann kendi fyrst svima, hné í ómegin, og fékk ekki maðvitundina aftur. Klukkan 3.35 e.h. (C.D.T.), var hann örendur. Roosevelt forseti var fæddur 30. jan. 1882 og því 63 ára. Hann var fæddur á 100 ára gömlu ætt- aróðali foreldra sinna í Hyde Park í New York, sem voru hollenzkir eins og Rooseveltarn- ir allir eru; faðir Franklins Roosevelt, hét James Roosevelt. Hann var lögfræðingur, fjár- many-flokksins í New York og kreppa varð mikil í landinu. Var Roosevelt forseti þá foringi demokrataflokksins, er við kosn- ingarnar vann stóran sigur. — Varð hann þá fyrst forseti (1932). Byrjaði hann daginn eftir að hann var kosinn, að snúa sér að bankahruninu og sagði bönkun- mála- og viðskiftahöldur; var um að taka sér hvíldardag. Litlu hann og Theodore Roosevelt for- seti fjórmenningar. seinna hafði hann samið lög fyr- ir starfi bankanna, er læknaði Frá Harvard útskrifaðist, Þá um hæl. Þetta út af fyrir sig Franklin D. Roosevelt 1904 og þóttu nú tíðindi, en Roosevelt lét frá Columbia lagaskólanum 1907. Árið 1905 giftist hann Önnu Eleanor Roosevelt; voru ekki við það staðar nema. Hann byrjaði þegar á viðreisnarstarfi, sem “New Deal” hefir verið þau skyld, en ekki náið. 1910, kallað, í mörgum greinum, svo varð hann senator í New Yo>rk- sem iðnaði, framleiðslu, verka- ríkinu og hófst úr því barátta við | rnannamálum, bændamálum, Tammany-flokkinn, sem leiddi færði gullgildi dollarsins niður í til þess að hann varð foringi vinstri manna í demókrata flokk- 59 cents, samdi ellistyrkslög og lög um atvinnuleysis vátrygg- inum. 1912 fylgdi hann fast á ingar. Árið 1935, skipaði hann eftir kosningu Wilsons forseta og var nokkru síðar skipaður að þinginu að veita 4 biljónir dala til framfærslu atvinnulausum. stoðarritari í sjóher Bandaríkj- Þótti þá auðmönnunum heldur anna. En árið 1920 sýkt- ist hann af máttleysisveikinni, er hann bagaði til æfiloka. Hann varð máttvana svo að hann í fyrstu fékk ekki fæturna hreyft, en fékk þó á því nokkurn bata; gat samt aldrei lengi óstuddur á fótum staðið. I Warm Springs, fanst honum vatnið bæta heils- una, notaði hann þann heilsu- en ekki eyðslan vaða á suðum og spurðu hvar taka ætti alt þetta fé, eins og hér og annars staðar var spurt á kreppuárun- um. En Roosevelt vissi að auð- ur þjóðarinnar var fólginn í “miðli” landsins, heldur í starfi verkalýðsins, sem allan auðinn hefir skapað og ef störf ekki teft- ust, var “miðlinum” engin hætta brunn óspart og kom þar upp búinn, heldur trygði það hann laug fyrir alla, er af þessum sjúkdómi þjáðust. Hann studdi Alfred E. Smith til forseta kosn- t ingar. Árið 1930, sótti Roose- velt um ríkisstjóra stöðuna í New York-ríki og var kosinn. Kom skjótt í ljós, að hann var mesti framfaramaður og hóf hann þá hvert framfarafyrirtæk- ið af öðru. Litlu síðar kom upp fjármálahneyksli innan Tam- Þarna var þá maður í valda- stólinn seztur, sem ekki lét sitja við orðin tóm. Þrjú kjörtíma- bilin, sem hann hefir síðan verið við völd eða 12 ár, og að hann var á s. 1. hausti, endurkosinn fyrir fjórða tímabilið, á rætur að rekja til þessa, að Roosevelt skoðaði sig kosinn til að starfa, til að ganga hneint og hiklaust til verks þar sem þessi þurfti með, Hinn nýji forseti Bandaríkjanna HARRY S. TRUMAN hvað sem aðrir sögðu. Hann var maður sem skyldi köllun stjórn- andans og fylgdi henni bókstaf-j legar, en sagt verður um nokk- urn þjóðstjóra. Börn Roosevelts forseta og Önnu Roosevelt konu hans, voru 5, ein dóttir, Anna Eleanor, gift- ist Curtis Dall, síðar John Boet- tiger, og fjórir synir: James, El- liott, Franklin ög John. Voru þeir allir komnir í herinn árið 1941. Truman verður forseti Harry S. Truman, vara-forseti Bandaríkjanna, tók við forseta- embættinu í Bandaríkjunum 34 mínútum eftir lát Roosevelts for- seta. Embættiseiðinn tók Har- lan Stone, landsyfirdómari af honum í Hvíta húsinu. Nýi forsetinn er frá Missouri ættaður. Hann er 61 árs. Hefir enginn eldri honum við forseta- stöðunni áður tekið. Truman var af fátæku fólki kominn. Hann naut miðskóla- mentunar, en gat ekki tekið há- skólanám vegna féleysis. Hann lærði samt lög í kvöldskólum, og varð héraðsdómari í Missouri, í borg sem Providence er nefnd og hafði 15,000 íbúa. Hann byrjaði á hinum og öðr- um smáfyrirtækjum, er öll ó- hepnuðust. 1 stríðið 1914 fór hann og gekk þar vel fram. Út í stjórnmálin lagði hann nokkru síðar og þar hefir honum farnast vel, varð senator og á stríðsárunum skip- aður eftirlitsmaður stríðsstarfs- ins í fjármunalegum og praktisk um skilningi. 1 þessari eftirlits- nefnd, sem við hann er kend, (Truman Committee), varð hann formaður, sakir aldurs hans starfi demókrataflokksins, en ekki vegna neinna sérstakra hæfileika. En í þessum störfum lagfærði hann margt og hafa re- publikanar oft bent á sumt af því og gert sér mat úr, þó ástæða hafi lítil verið til þess, því Tru- man er framúrskarandi trúr sín- um flokki og flokksmenn hans skoðuðu það aðeins holla gagn- rýni. Þetta starf hefir eflaust vakið meiri athygli á Truman, en nokkuð annað sem hann hief ir j gert. Þarna varð vart nákvæmnij og gætni og það var þetta, sem kom hægri mönnum innan demókrataflokksins tiT að stinga upp á honum s. 1. júlí fyrir vara- forseta. Truman hafnaði þeirri stöðu í fyrstu, kvað fyrir geta komið, að hann yrði þá forseti, en til að skipa þá stöðu væri hann ekki nógu stór maður. En þessu var nú þrýst að honum af þeim, sem illa var við Wallace, þáverandi vara-forseta, sakir frjálslyndis hans og fylgis við viðreisnarstarf Roosevelts, sem eflaust er þó víða skoðaður, sem hinn sjálfsagðasti eftirmaður Roosevelts. Og nú er þar komið, að Truman tekur við þessu em- bætti, sem hann vildi sjálfur vera laus við. Fyrirheitið um hann sem góð- an forseta, er það, að hann hefir verið mjög trúr stefnu Roose- velts í öllum greinum og að hann lofast til að fylgja henni eins samvizkusamlega og honum sé unt. Hann breytir í engu til um meðstjórnendur sína. Með fylgi sínu við leiguliðsskilmálana, þykir víst, að hann sé utanríkis- Franklin Delano Roosevelt stefnu Roosevelts forseta sam- þykkur. Eitt sem honum getur komið vel, er það, að hann þekkir Efri- málstofu þingmenn öllum betur. Hann lagði sig fram um að afla sé», þekkingar á sérskoðunum hvers þeirra og lét flokk sinn á- valt vita hvaðan vindurinn blés. Við samninga gerða við önnur ríki getur þetta oft orðið nýja forsetanum til leiðbeiningar. Hvernig Truman tekst við hin erfiðu mál sem hans bíða, svo sem utanríkismálin, friðarmálin og að sjá við atvinnuleysi og kreppu eftir stríðið, skal ekki neinu spáð um; hann skortir margt til þessara hluta, sem hinn nýlátni forseti hafði. En hitt ier einnig aðgætandi, að það er á brekkuna að sækja — fyrir hverjum þeim sem úr bjálkakof- anum kemst alla leið til Hvíta hússins, eins og Truman hefir gert. Anna Eleanor Roosevelt Roosevelt forseti bar snemma með sér, að vera gott mannsefni. Um tvítugt var hann sex fet á hæð, herðabreiður, bjartur yfir- litum, fríður og karlmannlegur á svip, vasklegur í hreyfingum, kátur, fyndinn. Hann naut mentunar í beztu skólum, var djarfhuga og lífið blasti við hon- um lokkandi, laðandi til mikilla átaka. Hann var giftur frænku sinni, stórmyndarlegri og gáf- aðri konu. Alt í einu bregður skugga fyirir á lífsleiðinni. Roosevelt verður fyrir veiki, er mörgum hefði nægt til að líta svo á sem æfistarfinu væri þar með lokið. Á þessum rauna- stundum er sagt að kona hans hafi með aðdáanlegu hugrekki borið mótlætið og stöðugt stutt og, hvatt mann sinn til að halda áfram að gefa sig við áhugaefn- um sínum, sem ekkert hefði í- skorist. Þó ekki hefði nú verið fyrir neitt annað, hefði þetta verið nægilegt til að sýna, að hér var um mikla konu að ræða. En Mrs. Roosevelt hefir gert mieira en það. Eftir að hún var komin í Hvítahúsið, tók hún svo mik- inn þátt í félagsmálum þjóðar sinnar og ritaði svo mikið í blöð, að rundrun vakti. Hafði ekki í opinberum málum á starfi nokk- urrar frúar í Hvíta húsinu áður annað eins borið. Með öllu starfi forsetans, mun hún hafa vel fylgst og er eflaust viðhorfi hans í þeim öllum kunnugri og hefir sjálf þar ákveðnari skoðanir, len nokkur annar. Það væri ekki ómögulegt, að hún gæti ýmislegt mikilsverðara til vandamálanna lagt, sem heimurinn horfist nú í augu við, en margir, kanske flestir blessaðir karlmennirnir, sem þar eiga einkarétt á nú. Þegar Mrs. Roosevelt var til- kynt lát manns hennar, svaraði hún, að það væri ekki einungis hrygðarefni fjölskyldunnar vegna, heldur þjóðarinnar og alls heimsins. Eða þegar Tru- man kom á fund hennar og spurði: Hvað get eg gert, en hún svaraði: Segðu okkur hvað við getum gert og hver leið sé til þess að við fáum hjálpað yður. Slík orð sem þessi sýna stjórn- málalegt viðhorf, sem hjá mörg- um skortir. Þau eiga heima í orðasafni frægra stjórnmála- manna. Mienn um allan heim syrgja með Mrs. Roosevelt lát manns hennar og tjá henni samhygð sína í h'ennar persónulegu sorg. Samúðarskeyti Samúðarskeyti bráust Banda- ríkjastjórninni og Mrs. Roose- velt mörg frá erlendum þjóðum við lát Roosevelts forseta. Voru þau frá Bandaþjóðunum öllum: Bretlandi, bæði frá George kon- ungi og Churchill, frá Rússlandi einnig frá stjórninni og Stalin, frá Frakklandi, frá Kína, frá Italíu, Spáni, öllum Suður-Ame- rísku lýðveldunum, Canada og sambandsþjóðum Bretlands og mörgum, ef ekki flestum þjóð- höfðingjum út um allan heim. — Jnnihald allra skeytanna var svipað: sár söknuður út af láti hins mikla manns, mannvinar og frelsishetju og ósk um að heim- urinn tæki sér hugsjónir hans til fyrirmyndar. I Þýzkalandi var fréttarinnar um lát Roose- velts getið, en ekkert frekar um hana sagt fyr en síðar og þá svo, að Roosevelt var kent um að þetta stríð varð að alheimsstríði. Japar gátu og fréttarinnar og bættu við, að það hefði orðið leitt fyrir Roosvelt að lifa og sjá Bandaþjóðirnar tapa stríðinu. Það mun enginn við öðru hafa búist frá þessum þjóðum og þau eru meiri meðmæli með Roose- velt, en Þjóðverjar og Japar hafa ætlast til. Jarðarför Roosevelts Lík Roosevelts forseta var flutt til New York og grafið s. 1. sunnudag. Hvílureiturinn var blómagarður á landareign fjöl- skyldunnar. Við jarðarförina var margt stórmenni landsins. Frá Eng- landi var Eden, frá Canada Ath lone jarl, landstjóri og Hon. W. L. McKenzie King forsætisráð- herra. Sveitir manna voru úr hverri deild Bandaríkjahersins, Harry S. Truman forseti og fjar- ska margir úr stjórninni. Enn- fremur almennigur úr umhverf- inu. Frá Hvíta húsinu í Washing- ton var útför daginn áður. Eftir óheyrilega mikið æfi- starf, starf sem eftirtekt alls heimsins hefir vakið, kaus Roosevelt forseti hinstu hvíld á landareigninni, sem hann var fæddur á fyrir 63 árum.

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.