Heimskringla - 03.10.1945, Qupperneq 7

HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
WINNIPEG, 3. OKTÓBER 1945
EINAR GERHARDSEN
Eftirfarandi grein, sem fjallar
um hinn nýja forsætisráðherra
Noregs, Alþýðuflokksmanninn
Einar Gerhardsen, birtist í Morg-
on-Tidningen, aðalmálgagni
sænska Alþýðuflokksins og er
eftir Halvard M. Lange sagn-
fræðing og skólastjóra lýðhá-
skóla norsku verkalýðsfélag-
anna.
▲
INAR GERHARDSEN er
einn þeirra “nýju manna”,
sem aðstæðurnar hafa kallað til
þess að standa fremst í þeirri
fylkinu, sem mestu ræður um
forustu Noregs, á vori hins end-
urheimta f'relsis. Sem formaður
borgarráðsins í Oslo, flutti hann
Ólafi ríkisarfa árnaðarkveðjur, í
tilefni af heimkomu hans. Og
að kvöldi hins 17. maí, dagsins,
er hin stórfenglega þjóðhátíð var
háð að hinu nýja ráðhústorgi,
fegursta stað Osloborgar, tókst
honum að túlka gleði þjóðarinn-
ar látlausum, ylríkum ordum, og
láta hátíðarhrifninguna sameina
hugi allra í heitstrengingu um
endurreisn.
Einar Gerhardsen er nú 48 ára
að aldri og gamalkunnur innan
norsku verkalýðshreyfingarinn-
ar. Allir félagsbundnir verka-
H HAGB0RG FUEL CO. ★ H!
Dial 21 331 no.U) 21 331
menn í Oslo kannast við hann
“Einar”, holdgranna, viljasterka
manninn, sem talar með ósvikn-
um málhreimi Oslo-búans. Inn-
an félagssamtaka þeirra á hann
nú mannsaldurslanga skipulags-
starfsemi að baki sér, því hann
gerðist meðlimur Sambands
ungra jafnaðarmanna, er hann
var aðeins sextán ára að ald'ri,
gekk svo ári síðar í þjónustu
Osloborgar sem verkamaður við
götulagningar og varð, áður en
langt um leið, einn af forvígis-
mönnum sinna stéttarsamtaka,
Sambands starfsmanna norskra
bæja.
Þrunginn ákafa og hugsjóna-
hrifningu æskumannsins, skipaði
Einar Gerhardsen sér í sveit rót-
tækra andstöðumanna undir for-
ustu Martin Tranmæl, er sú
h'reyfing háði baráttu sér til
brautar á árum fyrri heims-
styrjaldarinnar. Varð hann brátt
fremstur í flokki þeirra æsku-
manna, sem næst stóðu Tran-
mæl. Eftir sigur hinna róttæku
innan norsku verkalýðssamtak- i
anna, árið 1918, hófust þessirj
ungu menn skjótt í ábyrgðar-j
miklar stöður innan vébanda
þeirra. Einar Gerhardsen sat í
miðstjórn æskulýðssambandsins
árið 1919 og gegndi þar for-
mannsstörfum frá 1921—1923.
Eftir að kommúnistar náðu
yfirtökunum innan þessa æsku-
lýðssambands, varð hann for-
maður og forustumaður hins
nýja æskulýðssambands, A.U.F.,
sem Alþýðuflokkurinn stofnaði
og gegndi hann því starfi fyrstu
tvö ár þess. Síðan var hann um
tíu ára skeið ritari norska Al-
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
A ISLANDI
Reykjavík______________Björn Guðmundsson, Reynimel 52
!CANADA
Antler, Sask.........................K. J. Abrahamson
Arnes, Man.........................Sumarliði J. Kárdal
Árborg, Man_..........................G. O. Einarsson
Baldur, Man....................•<-..Sigtr. Sigvaldason
Beckville, Man......................- .B.törn Þórðarson
Belmont, Man..........-...............-...G. J. Oleson
Bröwn, Man.........................Thorst. J. Gíslason
Cypress River, Man....................Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask............................O. O. Magnússon
Ebor, Man...........................K. J. Abrahamson
Eifros, Sask...................Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man...................-.....ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask...........—-........Rósm. Árnason
Foam Lake, Sask..__....................Rósm. Árnason
Gimli, Man..............................K. Kjernested
Geysir, Man______________________-_____G. B. Jóhannson
Glenboro, Man. ...........................G. J. Oleson
Hayland, Man.....1....................Sig. B. Helgason
Hecla, Man.........................Jóihann K. Johnson
Hnausa, Man...„........................Gestur S. Vídal
Innisfail, Alta. .......Ófeigur Sigurðsson
Kandahar, Sask.........................O. O. Magnússon
Keewatin, Ont..................................Bjarni Sveinsson
Langruth, Man..........................fiöðvar Jónsson
Eeslie, Sask........................ Th. Guðmundsson
Lundar, Man..............................D. J. Líndal
Markerville, Áíta...................ófeigur Sigurðsson
Mozart, Sask________________________ Thor Asgeirsson
Narrows, Man............................ S. Sigfússon
Gak Point, Man.......................Mrs. L. S. Taylor
Oakview, Man.....................-........S. Sigfússon
Otto, Man. Hjörtur Josephson
Biney, Man.Z.'.””"”.'”".'................-S. V. Eyford
Red Deer, Alta.................-....Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man............-...........Einar A. Johnson
B^ykjavík, Man......................_._Ingim. Ólafsson
Selkirk, Man______________________Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man.........................Hallur Hallson
Sinolair, Man.....................—-K. J. Abrahamson
Steep Rock, Man....”.."..................Fred Snædai
Stony Hill, Man___________________ Hjörtur Josephson
Tantallon, Sask.......i...............Árnl S. Árnason
Thornhill, Man......................Thorst. J. Gíslason
Viðir, Man..............................Aug. Einarsson
Vanoouver, B. C......................Mrs. Anna Harvey
Wapah, Man............. ............._._Ingim. ólafsson
Winnipegosis, Man............................S. Oliver
Wynyard, Sask..........................O. O. Magnússon
I bandarikjunum
Bantry, N. Dak----------------------------------- J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash.......................Magnús Thordarson
Grafton, N. Dak......................
Ivanihoe, Minn.....................Miss C. V. Dalmann
Milton, N. Dak............................jg. Goodman
Minneota, Minn..„..................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. Dak-----------------------—C. Indriðason
National City, Calif.....John S. Laxdal, 736 E. 24th St.
Point Roberts, Wash......................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash-------J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak---------------------------E. J. Breiðf jörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba
VARA MARSKALKUR LOFTHERSINS
Þetta er ný mynd af Air Vice Marshal C. A. Bouchier,
C.B., C.B.E. D.F.C., sem er yfirmaður brezka lofthersins í
suð-austur Asíu.
Professional and Business
Directory —
OrncE Phoni
94 762
Ris Phoni
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office hours
by appointment
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY ST.
Beint suður af Banning
Talsimi 30 877
Viðtalstími kl. 3—5 e.h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and. Financial
Agents
Simi 97 538
308 AVENUE BLDG.—Winnlpeg
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
S06 Somerset Bldg.
Office 97 932 Res. 202 398
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotia Bldg
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO*c.gN. TRUSTS
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIPEG
þýðuflokksins, eftir skilnaðinn
við Moskva-alþjóðasambandið,
en tók þar næst að sér ritara-
stöðu í Alþýðuflokki Osloborgar
og var það starf álitið mjög þýð-
ingarmikið frá flokkslegu sjón-
armiði séð. Þar vann hann að
skipulagningarstörfum, þangað
til hann varð stjórnmálaritari
norska Alþýðuflokksins árið
1933 eða 1934. Hann hefir og átt
sæti í miðstjórn þess flokks síð-
an árið 1923.
Skömmu áður en Gerhardsen
hvarf frá ritarastöðu í Oslodeild-
inni, var hann kosinn í fulltrúa-
ráð Osloborgar og borgarstjórn,
og hefir átt þar sæti æ síðan sem
fulltrúi Alþýðuflokksins. Síð-
asta kjörtímabil fyrir styrjöld-
ina var hann þar varaformaður
en formaður varð hann 1940.
Það er aðeins eðlilegt, að Ein-
ar Gerhardsen, hinn reyndi og
mikilhæfi skipulagsfrömuður,
yrði til þess fyrstur að semja
hæfa handbók fyrir starfsmenn
verkalýðshreyfingarinnar,
“Trúnaðarmaðurinn” heitir hún
og er mikið notuð. Um margra
ára skeið helgaði hann starfs-
orku sína og áhuga skipulags-
starfi innan flokksins, — yngstu
deildunum og stéttasamtökun-
um.
En hið opinbera starf hans
bæði sem borgarfulltrúa ogi
stjórnmálaritara flokks síns,
beindi kröftum hans að víðara
verksviði, og þó einkum eftir að
Alþýðuflokkurinn tók við stjórn
í Noregi 1935. Ábyrgðin, sem
því var samfara dró hann fljótt í
ýirk kynni við aðalvandamál
norsks stjórnmálalífs. Um sama
leyti tók hann og þátt í starfi
flokksins á alþjóðavettvangi sem
fulltrúi hans í Norrænu sam-
vinnunefndinni og- einnig í hinu^
Sósíalistiska alþjóðaráði verka-(
manna.
Gerhardsen óx að sama skapi
og á'byrgð sú, sem fylgdi auknu
starfi hans og starfssviði. Og það
er ekki nema eðlilegt, að hann
tæki við forustu norska Alþýðu-
flokksins, er ríkisstjórnin og
Tranmæl höfðu neyðst til að
flýja land eftir innrás Þjóðverja
í Noreg 9. apríl 1940.
Meðan styrjöldin geisaði innan
Noregs, var Gerhardsen í fylgd
með ríkisstjórninni á hinu
hættulega undanhaldi hennar
norður um land. En þegar her-
inn gefst upp, 7. júní 1940, voru
þeir Tranmæl staddir í Stokk-
hólmi sem fulltrúar Noregs á
þingi sænskra, finnskra og dan-
skra jafnaðarmanna. Öllum varð
þá ljóst, að Tranmæl gaeti ekki
horfið heim til hins sigraða Nor-
egs, en Gerhardsen hélt heim,1
þegar er undirbúningur leyfði,
og hóf .þegar að skipuleggja and-
stöðu gegn nazista ofríki þar í
landi. Það fór sem hann bjóst
við, að Gestapo lét hann ekki
lengi lausan ganga, heldur tók
hann fastan þegar í stað. Að
mörgum og löngum yfirheyrsl-
um loknum, létu þeir hann samt
lausan aftur en bönnuðu honum
öll afskifti af stjórnmálum, og
sviftu hann formannsstöðu í
borgarráði að nokkrum dögurn
liðnum. Gerhardsen hvarf þá
hljóðlega aftur að því starfi sem
hann hafði haft með höndum
seytján árum áður og gerðist
verkamaður við götulagningar í
Oslo. Um eins árs skeið naut hin
óleyfilega verkalýðsstarfsemi
gætilegrar og öruggrar forustu
hans, þrátt fyrir stöðuga að-
gæslu Gestapolögreglunnar. —
Einnig var hann fulltrúi flokks
síns í stjórn andstöðuhreyfing-
arinnar.
Gerhardsen hafði þegar, er
hann hóf afskifti sín af opinber-
um málum, unnið sér traust og
hylli stjórnmálaandstæðinga
sinna. Og í samvinnu norskra
stjórnmálaflokka, sem að and-
stöðuhreyfingunni stóðu, og
hann átti sinn mikla þátt í að
skipuleggja, alt frá því að hann
hvarf aftur til Noregs, varð hann
brátt maðurinn, sem allir
treystu. I septemlber 1941 var
Gerhardsen fangelsaður og flutt-
ur til Grini. Þar var hann hafð-
ur einn í klefa í marga mánuði,
síðan var hann fluttur til fanga-
búðanna í Sachsenhausen, án
þess að dómur kæmi til, en áður
hafði hann þó orðið að þola
pyndingar og misþyrmingar í
Victoria Terasse. Honum var
haldið í fangabúðum þessum frá
því í apríl byrjun 1942 til ágúst-
mánaðar 1944, en þá var hann,
öllum til undrunar og þó einna
mest honum sjálfum, fluttur til
Grini aftur. Þess vegna gat hann
mætt til starfa þegar í stað, er
fangelsinu var upp lokið eftir
uppgjöf nazista.
Undantekningarlaust höfum
við allir, sem dvöldum sem með-
fangar Einars Gerhardsen þessi
ár, fylkt okkur að honum, sem
sjálfsögðum forustumanni, hvort
sem við höfðum nú kynst honum
áður eða ekki, og hvort sem við
höfðum verið í stjórnmálaand-
stöðu við hann, eða verið hlut-
lausir, alt til þeirrar stundar, er
sameiginleg hætta neyddi oss til
að taka afstöðu. Hann er lág-
róma, stundum liggur við að
hann sé feiminn, altaf geðrór,
glaður og önnum kafinn við að
skipuleggja í huganum, störf
þau, sem hans bíða í framtíð-
inni, hvað sem móti blæs, — já.
jafnvel þegar hann lá máttvana
og þungt haldinn. Til hans leit-
uðum við, og hann gat endur-
vakið þor okkar og þrótt.
—Al'þbl. 9. ág.
THE WATCH SHOP
CARL K. THORLAKSON
Dlamond and Weddlng Rings
Agent for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 SARGENT AVE
H. J. PALMASON & Co.
Chartered Accountanti
1103 McARTHUR BLDG.
PHONE 94 358
SUNNYSIDE BARBER
& BEAUTY SHOP
Hárskurðar og rakara stofa.
Snyrtingar salur fyrir kvenfólk.
Ábyggileg og greið viðskifti.
Sími 25 566
875 SARGENT Ave., Winnipeg
Clifford Oshanek, eigandi
Fresh Cut Flowers Daily.
• Planits ln Season
W® ^Jecialize in Wedding & Concert
Bouquets & Funeral Deslgns
Icelandic spoken
H. HALDORSON
BUILDER
23 Music and Arts Studios
Broadway and Carlton
Phone 93 055
Winnipeg, Canada
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Managing Direetor
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
Office Phone 26 328
Res. Phone 73 917
ÁSGEIRSON’S PAINTS
AND WALL PAPER
698 SARGENT AVENUE
Winnipeg, Man.
Telephone 34 322
WINDATT COAL Co.
LIMITED
Established 1898
307 SMITH STREET
Office Phone 97 404
Yard Phone 28 745
THE
BUSINESS CLINIC
specialize in aiding the smaller
business man to keep adequate
records and prepare Income
Tax Returns.
ANNA LARUSSON
415 Mclntyre Blk. Ph. 92 316
A. S. BARDAL
selur líkktstur og annast um útíar-
lr. Allur útbúnaSur s& beetl.
tnnfremur selur hann allskonar
minnisvarOa og legsteina.
#43 8HERBROOKE ST.
Phons 27 324 Winnipeg
Union Loan & Investment
COMPANY
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 95 061
510 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
80 Victoria St., Winnipeg, Man.
Phone 98 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
Halldór Sigurðsson
Contractor <S Builder
★
594 Alverstone St., Winnipeg
Simi 33 038
A. SAEDAL
PAINTER & DECORATOR
*
Phone 23 276
*
Suite 4 Monterey Apts.
45 Carlton St., Winnipeg
THOR EGGS
Specializing in FRESH EGGS
1810 W. Temple St„
LOS ANGELES, CALIF.
Telephone: Neil Thor,
Federal 7630 Manager
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
0
KENSINGTON BLDG.,
275 Portage Ave. Winnipeg
PHONE 93 942
'JOANSONS

/ + ^ m. m-
ÍOOKSTOREI
faUvj 1
702 Sargent Ave., Winnipeg, Mam.