Heimskringla - 12.12.1945, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 12. DES. 1945
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
tamið til notkunar og skemtun-
ar> á að gizka tuttugu mismun-
andi dýr. En maurategundin
hefir tamið hundruð af smærri
kvikindum.
Ein ástæðan fyrir því, að svo
erfitt er að útrýma blaðlús eða
jurtalús, er sú, að ýmsar tegund-
ir maura, sérstaklega þeir rauðu,
ala þaer upp til mjólkunar. —
Snemam á vorin, er fjöldi maura
sendur í allar áttir, til að leita að
lúsareggjum, sem svo er hjúkrað
með mauraeggjunum. Þegar svo
blaðlúsin kemur úr egginu er
hún fóðruð eftir kúnstarinnar
reglum, þar til hún, eftir tiltölu-
lega stuttan tíma, fer að gefa af
sér sætan vökva.
A hverju mjólkurbúi, eru ekkj ^ heldur TO ,blaðið
vissar búrkonur valdar til að
ttijólka, á þann hátt, að þær
strjúka lúsinni afar mjúkt, með
fálmanga, þangað til hún gefur
mjólkina.
Góð mjólkurkýr gefur alt að
48 dropa á sólarhring, hlutfalls-
]ega mörgum sinnum meira, en
bezta Hoistein kýr.
Ef tómata jurtin í garðinum
þínum, visnar upp og deyr, er
'eins líklegt að hún hafi verið
notuð sem bit'hagi fyrir kúa-
björð frá nærliggjandi maura-
þúfu.
Búskapur mauranna er ekki
eingöngu kúahjarðir, þeir eru
einnig fjölhæfir bændur.
Það var snemma vors, að eg
rafaði um skóginn og rakst á dá-
lítinn blett af hálfviltum, mjög
snaáum hrísgrjóna jurtum. Blett-
urinn var hér um bil 3 fet á ann-
an veginn, en 5 fet á hinn.
iHrísgrjóna plöntunar voru
^ 3 þumlunga á hæð, og sýnd-
Ust vera mjög vel hirtar. Moldin
skein á. Það hafði vatn komist
að kornbúrinu og þeir fluttu
kornið út til þerris.
Svo nokkru fyrir sólsetur
fluttu þeir alt kornið til baka.
Þessir landbúnaðar maurar
eru algengir í suðurhluta Banda-
ríkjanna. Þeirra nánustu keppi-
DÁNARFREGN
og mjög til styrktar öllurn góð-
um félagsskap. Börnum sínum
voru þau góðir leiðbeinenduir og
Jón Jóhannson lézt að heimili
sínu, Elfros, Sask., 14. nóv. s. 1.1 gáfu þeim með heiðvirðu starfs-
Hann var fæddur að Héðinshöfða j lífi hina beztu fyrirmynd. Þau
á Tjörnesi Suðuir-Þingeyjarsýslu [ voru bæði greind og bókelsk
j 12.*dag marz mánaðar árið 1875,1 með órofa trygð til ættlands síns
i og því liðlega 70 ára að aldri við og ættsveita. Fylgdist Jón sál.
* . , . ,1 andlát sitt. Foreldrar hans voru einkar vel með öllu, sem var að
nautar að greind og starfí, eru , , _, i , .
, . . ® u ,® ,,, _ , þau Johann Jonsson og Sigur-1 gerast og eins og oumflyjanlegt
hinir svonefndu solhlifar maur- f ,, ,, I , r T7 , % , j.
í Rrasilíu heir rækta mikið laug Jonsdottir> Þa buandi hjon (er um þa Vestur-lslendinga, sem
’ 15 á Héðinshöfða. Síðar fluttu þau rækt bera til Islands hafði hann
að Isólfsstöðum í sömu sveit og sínar skoðanir á þjóðmála og
i önduðust þar úr taugaveiki með framsóknarstefnum þjóðarinnar
fjögra daga millibili frá fjórum heima.
ar
af sinni fæðu neðanjarðar,
kjallara undir íbúðunum.
Oft hefi eg séð sólhlífa maur
Ræddi hann um alt slíkt með
hinum mesta áhuga og reyndi að
ana ganga í löngum y íngum hhrnum Jón var þeirra
hsim til sín, hver me rot a ,harna e]ztur, þá liðlega átta ára. ------------„
laufblaði, sem hann heldur yfir ^ Fluttist hann þa j fóstur til Aðal-1 afla sér, sem beztra upplýsinga
höfði sér, eins og hann væn a bjargar Björnsdóttur á Bakka og um alt er viðkom málefnum
skýiasérfyrirsólu.Þaðer samt | ólgt upp hj. henni m fermingar
Eftir það varð hann að sjá um
yar laus, og ekkert illgresi í blett-
lnum. Og enn merkilegra, að
®kki ein einast hrísgrjónaplanta
sast nokkurnstaðar w
■^essi vel hirti hrísgrjóna akur óx
ekki þarna af sjálfu sér. Það
hafði verið sáð til hans.
, Eg sá fjölda maura, hlaupa
íram
óhreinkist ekki.
Ef þú með einni spaðastungu
opnaðir íbúð þeirra, muntu sjá
hóp af vinnulýð niður í kjallara,
taka laufin, rífa þau í ræmur,
sleikja þær með tungunni og
stafla þeim í afvikin stað. Þegar
svo laufið er orðið vel fúið, er
það notað sem beð til gorkúlu
ræktunar, sem er uppáhalds
fæða mauranna. Þeir bíta af ný-
græðinginn í vissri hæð og annar
vex brátt í staðinn.
Þrátt fyrir landbúnaðarstarf
mauranna, lifa þeir samt stór-
borgar lífi, í fjölhýsi, sem er
haugur, bygður hálfur neðan-
jairðar og hálfur ofanjarðar, sem,
miðað við stærð íbúanna —
mörgum sinnum stærri en Wool-
worth byggingin í New York.
Eg veit um eina mauraborg í
Bennsylvania fjöllunum, sem
hefir á að»giska tvö þúsund fjöl-
hýsi, og nær yfir rúmar 30 ekrur
af landi, og telur, áætlað 12—14
miljón íbúa.
Hver borg hefir afar fjölda af
þrælum og þjónustufólki.
Hjúkrunarkonur gegna viss-
nagrenni., um skyiciust;öfum, dag og nótt.
Þar eru jafnvel útfararstjórar,
sem flytja burt þá dauðu.
Maurarnir gæta heilsu barna
sinna mjög vel. Þeir hafa sér-
sig sjálfur og var vinnudrengur
í ýmsum stöðum en fluttist síðar
til Ásmundar bónda Jónssonar á
Fróns
Hann var góður maður, en góð-
ur maður eftir mínum skilningi
er hefir meðlíðun með öllu van-
öldu og vanhirtu og elur hjá sér
Auðbjargarstöðum í Köldukinn1 vonir og hugsjónir um betrun
og dvaldi þar í fjögur ár. Þar mannlífsins.
kyntist hann ungri stúlku, Gunn-
hildi Jónsdóttuir frá Fjöllum.
Munum við vinir hans lengi
minnast hans sem hins góða sam-
Tókust með þeim ástir og giftust' ferðamanns, á lífsins leiðum.
og aftur milli raðanna, 'Eg. , , , .,, ,
v J* stakar hiukrunarkonur, sem gera
lagðist endilanguir niður með-1 , , , x , .. ,
0 . , , ekkert annað en vaka yfir vel-
iram akrinum, svo eg gæti betur , j. , .
séð, hvað þeil væru að halast terð uPPeld. barnanua. Þær
T, , 5 * •,, 1 verða að veratu staðar að hialpa
ao- Ju, það var ekki um að vill- r. . .. ,*.
, . , j hverium unga, sem flækir og
“st, að þessir maura bændur voru
að yrkja jörðina. Sumir grófu
UPP og losuðu moldina, aðrir
leituðu að illgresi. Þar sem blað
festir fálmara og fætur.
Börnunum er skift í deildir,
eftir aldri og þroska. Hér eru
at grasi hafði vaxið upp úr mold-1 Þau böðuð og gefið að borða’ með
inni, komu tveir sterklegir maur- j vissu millibili- °g Þe§ar Þau
ar og kliptu það við jörð og drógu eru orðm nógu Þro^ tU að
það burt á milli sín. Einnig
v°ru nokkrir á verði, sem gættu
ganga, þá leiða hjúkrunarkon-
urnar þau út til æfinga, upp og
akursins fyrir eyðileggjandi niður strætin má sJá þúsundk af
Vargi ýmsra skorkvikinda.
Eg heimsótti þennan maura-
akur öðru hvoru alt sumarið.
^einni partinn í ágúst, var hrís-
grjóna akurinn fullmóðnaður. —
Stráið um 24 þumlungar á hæð,
°§ þresking var þegar byrjuð.
Btöðugur straumur af vinnu-
^Uaurum, klifruðu upp strástöng-
|na og hver maur tók eitt hrís-
þ°rn og hljóp með það niður og
a afvikinn stað ofan í neðan-jmitt-
hjúkrunarkonum-á gönguför, og
hver leiðir eitt maurabam við
hlið sér. Sé hætta á ferðum þríf -
ur hún króann á bak sér og
hleypur á öruggan stað.
Sem dæmi af framúrskarandi
gáfum og dómgreind mauranna,
skal eg segja þér frá einum ein-
stökum maur, sem kom labbandi
í hægðum sínum eftir planka-
gólfinu framan við sumarhúsið
Jnrðar geymslubúr. Með því að
drepa lit á maurana, — til þess
a® þekkja þá, — sá eg að sömu
maurar tíndu af sömu stöng, þar
fii búið var.
Á einum stað sá eg hóp, sem
afði sparað sér óþarfa hlaup
uPp og ofan stráið, á þann hátt
öð nokkrir voru kyrrir uppi og
tlr>du kornið af hausnum og létu
Pað detta til jarðar og
annar
10Pur hljóp svo með það niður í
k°rnbúrið.
bað rigndi í nokkra daga eftir
þ^eskinguna. En þegar stytti
^PP, flýtti eg mér yfir á maura-
Ul°, snemma morguns, til að
®Ja hvað bændurnir voru nú að
afast að. Þar var nú heldur en
handagangur í öskjunni.
Einn vellandi straumur af
Vlnnumaurum, hlupu á fleygi-
r° út og inn um dyrnar á korn-
bú
fau
rinu, þeir sem hlupu inn voru
sir og liðugir, en þeir, sem
, '°mu 'út, báru eitt hrísgrjón
hver
°g lögðu það niður á slétt-
ann hallandi flöt þar sem sólin
Hann stansaði við rifu milli
plankanna, sem hann gat ekki
komist yfir. Hann hljóp með-
fram rifunni til hvorrar hliðar
°g tsygði sig upp og horfði yfir,
en hvergi fann hann mjórra bil.
Loks hljóp hann til baka sömu
leið og hann kom.
Innan lítillar stundar, kemur
hann aftur, og dregutr þá með
sér greniflís, mörgum sinnum
lengri en hann sjálfur. Þegar
11. nóv. 1897. Gunnhildur var
lærð yfirsetukona og hafði um-
dæmi á Langanesi í Norður-Þing-
eyjarsýslu.
Settust nú ungu hjónin að þar
norður frá og byrjuðu búskap á
Syðralóni í Langanesi. Bjuggu
þau þar í sjö ár en brugðu því
næst búi og fluttu til Ameríku
árið 1905. Settust þau hjón að
fyrst nálægt Baldur, Man., og
dvöldu þar þangað til um haust-
ið 1906 að þau fluttu til Saskat,-
chewan og byrjuðu búskap á
landnámsjörð sinni í hinni svo-
nefndu Hólarbygð um 6—7 míl-
ur suður frá Elfros, Sask. Gunn-
hildur, kona Jóns sál. andaðist
1938 og eftir það brá hann búi og
fluttist til ekkjunnar, Mrs. J.
Stefánson og dvaldi þar, sem
fyrirvinna í búi hennar. Á síð-
astliðnu sumri tók hann að kenna
vanheilsu þeirrar er leiddi hann
til dauða.
Fimm af börnum þeirra hjóna
lifa föður sinn: Mrs. K. O. Paul-
son, Smeaton, Sask.; Mrs. G. J.
Stefanson, Elfros, Sask.; Jóhann
Jóhannson, Vancouver, B. C.;
Hermann Jóhannson, Vancou-
ver, B. C.; Mrs. H. R. Green, Van-
couver, B. C.
Hann var jarðsunginn af und-
irrituðum frá samkomuhúsi
bygðarinnar þann 19. nóv. s. 1.
Með Jóni Jóhannsyni er einn
af hinum mætu landnámsmönn-
um til moldar genginn. Það var
svo í lífi hans, sem okkar all-
flestra, að þar skiftast á skin og
skuggar. Ungur missir hann
báða foreldra sína og vistast til
vandalausra. Þótt vonandi sé,
að hann hafi fengið allgott upp-
eldi fer hann þó að sjálfsögðu á
mis við margt, sem umhyggju-
söm og ástrík foreldri veita börn-
um sínum. Þetta mun hafa kom-
ið mjög við hann því hann var
talsvert öirgeðja og viðkvæmur í
lund. Framsækinn var hann,
sem sjá má meðal annars af því
að hann aflar sér nokkurrar til-
sagnar í orgelspili — og mun
það hafa verið næsta fátítt um
umkomulausa vinnudrengi til
sveita á íslandi í hans tíð. Seinna
verður hann fyrir því mikla láni,
að giftast ágætri konu og sam-
komulag þeirra með afbrigðum
gott, svo manni fanst sem þau
væru í eilífu tilhugalífi. Þeim
fæðast mannvænleg börn, en
þegar þau eru komin á legg og
tekin að ryðja sér sjálfstæðar
H. E. Johnson
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FóGETA
Eftir S. K. Steindórs
En til að staðfesta það, að
Gröndal gamli hefur í þessu
efni verið rjettdæmur um sam-
tíð sína, sem ýmsum veittist þó
fullerfitt að vera, má geta þess
að mjög á sömu lund er dómur
flestra manna. Og Þorv. Thor.
kveðuir svo fast að orði í Islands-
lýsingu sinni: “Island hefir
aldrei átt eins marga framúr-
skarandi dugnaðarmenn eins og
á seinni hluta 18 aldar og hugs-
uðu þeir allir um viðreisn og
framfarir landsins”.
En í þeim glæsilega flokki
gnæfir þó hæst Skúli landfógeti
Mafnússon, og má hiklaust segja
að hann háfi með óvenju miklu
og ágætu æfistarfi sínu lagt
hornsteininn að menningarlegri
og atvinnulegri framsókn þess-
arar þjóðar, og þá um leið að
stjórnarfarslegu fullveldi voru,
þó ýmsir aðrir ágætismenn hafi
einnig lagt þar farsællega hönd
að verki.
Nokkra furðu mun það því
hafa vakið, að í hinu mikla mál-
skrúði margra ágætra ræðu-
manna í samibandi við hina stór
fenglegu og minnisstæðu
höfn,
H HAGBORG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 ^.F.L. 21 331
Jarðarberja Plöntur
Ljúffengt, sœtt og lystugt
Suðurlanda ávöxt-
ur sem bæði er
ávaxtaríkur og.
fagur til hýbýlr _
skrauts. — Þakin 3
blómum og ávöxt-
um samtimis. —I
Blómin snjóhvít"
og angandi. Á-
vöxturinn á stærð
volhnotu, rauður
að lit og lúffeng-
ur, borðist hrár eða í jelly. Vex upp
af fræi, og byrjar snemma að
blómstra.
(Pk. 25?!) (3 pk. 50<í) póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Strax og hún er tilbúin 76
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
“Fjölnismanna” sem olli mikilli
vakningu og straumhvöirfum í
þjóðlífinu. — Var akurinn þann-
at- ig að nokkru undiribúinn, þegar
lýðveldisstofnsetninguna; Jón forseti Sigurðsson fór að
Varla mun það valda ágrein-
ingi meðal íslendinga, þó að
Skúli landfógeti Magnússon sé | þátt æfistarf hans átti í því, að
á Þingvöllum á síðastliðnu ári
að engum ræðumanna, að Ben-
edikt Sveinssyni undanskildum,
hefur fundist taka því, að minn-
ast á Skúla fógeta. Væri þó vel
þess vert að minnast þess hvern
hann kemur að rifunni, þá ýtir hfsbrautir skellur nýtt reiðarslag
hann flísinni gætilega yfir, þar
til endann hvílir á plankanum
hinu megin, svo labbar hann í
hægðum sínum yfir.
Alþingishátíðin 1930,
eftir próf. Magnús Jónsson er
Islendingum kærkomin vinagjöf.
1 bókinni er yfir 300 myndir og
frágangur allur hinn vandaðasti.
Fæst bæði í bandi og óbundin.
Verð í bandi $20.50 og $23.00,
óbundin $18.50.
Björnssons Book Store
702 Sargent Ave., Winnipeg
að honum og förunauturinn góði
og tryggi hverfur honum af
jarðslífssviðinu. Hann varð samt
fyrir því láni að eignast aftur
gott heimili hjá vandalausum —
þá sem fyrri einstæðingur, þar
sem börnin voru að heiman horf-
;
m.
Þau hjónin, Jón og Gunnhild-
ur, höfðu þá ættarkosti, er oft-
ast hefir auðkent Islendinga. Þau
voru gestrisin með afbrigðum og
höfðu einkar gott lag á að láta
gestum sínum líða vel í sínum
húsum. Nágrannar voru þau góð kalla”.
talinn vera eitt hið sérstæðasta
og stórbrotnasta mikilmenni í
sögu vorri bæði að fornu og
nýju. Maðurinn var svo frábær
að gáfum, áræði, framfaraþrá, at-
hafnaþreki og óbilandi vilja-
festu, að hann var eins og til
þess kjörinn, að skipa öndvegiss-
ess á hvaða öld eða tímabili sögu
vorrar, sem hann hefði lifað.
Þrátt fyrir nær óskiljanlega
ytri örðugleika, tókst honum
með aðstoð nokkurra annara
ágætismanna, að viðhalda lífs-
kjarki og nokkrum framfarahug
í þjökuðum lýð á mesta eymdar-
tímabili sem þessi þjóð hefir
orðið að þola. Hann var hinn
mikil Móses á dapurlegri eyði-
merkurgöngu þjóðarinnar á
18. öld.
Átjánda öldin var eins og
kunnugt er tímabil hinna miklu
andstæðna. Öld umkomuleysis
og örbyrgðar alþýðu manna, öld
harðinda, eldgosa, mannfellis og
verslunaránauðar, svo að minstu
munaði, að hið harðbýla en til-
komumikla land vort yfði lagt í
auðn, og þau 35 -40 þúsund
manns, sem eftir hjörðu, yrðu
flutt hreppaflutningi til Jót-
landsheiða.
Lýsir Ben. Jónsson Gröndal,
ástandinu á þessum tíma í kvæði
sínu: Samtal 18. og 19. alda.
Lætur hann 18. öldina segja við
dóttur sína 19. öldina:
“Runnið hafa til rif jaminna
raunir margar á vegum bjarga:
Sauðapest mér svall hið næsta,
og sóttir bólu, skæðar dróttum;
eldum skutu iðrin foldar,
eyddu fjám, og mannkyn
deyddi”.
En þetta tímabil “myrkra-
valds og voðans”, átti einnig
sínar bjartari hliðar, því sú
öld fæddi og ól upp glæsilega
sveit hinna ágætustu manna,
sem höfðu brennandi áhuga á
bættum kjörum almennings og
hverskyns framförum, sem
aukið gætu sæmd þjóðarinnar.
Verður ekki farið út í þá sálma
að nafngreina þá sérstaklega nú,
en ýmsir þeirra koma óhják-
væmilega nokkuð við efni
þessarar ritgerðar. Bregður
minningin um marga þeirra
ilríki birtu yfir þetta dapurlega
tímabil. Enda lætur Ben. J.
Gröndal í áðurnefndu kvæði:
18. öldina segja við þá 19. um
þetta
“Af þeirra snild hinar eftir
aldir þótta:
- “Af þeirra snild hinar eftir
aldir allar skulu mig sælar
sú athöfn gat farið fram.
Þótt flestum muni vera ljúfí,
að meta og viðurkenna hina
beita snilligáfu sinni í ræðu og
riti, til að fullkomna vakningar-
starfið og einbeita kröftum
þjóðarinnar til sameiginlegra á-
taka. Þessara hjálparmeðala, til
að vekja áhuga þjóðarinnar til
andlegra og verklegra átaka, gat
Skúli fógeti ekki notið, og gerði
það honum örðugra fyrir en ann-
ars hefði þurft að vera. — Að
óvenjulegu afbragðskosti Jóns’vísu voru “Rit Lærdómslistafé-
forseta Sigurðssonar, og hina i lagsins”, byrjuð að koma út
happadrjúgu forystu hæfileikaj nokkru fyrir andlát hans, og rit-
hans, má hitt ekki gleymast, að aði hann í þau nokkrar snildar
Skúli fógeti var brautryðjand
inn, og átti við miklu meiri
örðugleika að etja, einkum
ritgerðir. — En áranguirinn var
ekki farinn að koma í ljós, er
hann háaldraður og útslitinn í
vegna þess, hversu þjóðin var þágu þjóðarinnar, yfirgaf þetta
lömuð eftir margvíslega óáran svið tilverunnar. “Meira að
um langt tímabil. Einurðar- starfa Guðs um geim.”
laus, framtakslaus og vonlaus] Hinn gagnmerki maður Ólaf-
eða vonlítil um betri lífskjör, og Ur Olavius skildi þetta viðhorf
því als ekki undir það búin, að
skilja stórhug og firamfaraþrá
Skúla fógeta.
Á því 50 ára tímabili, sem
skilur á milli stjórnmálalegra
afskifta þeirra Skúla og Jóns,
hafði margt gerst og breytst
til batnaðar. Fræðslustefna
Magnúsar Stephensen rum-
skaði við landsfólkinu, og gaf því
annað umhugsunarefni, en alls-
leysi örbyrgðar sinnar. Baldvin
Einarsson, lætur Sighvat, Skag-
firska myndarbóndann, í ársrit-
inu “Ármann á Alþingi” brýna
fyrir landsmönnum nauðsyn á
framtaksemi og skynsamlegum
nýungum, ásamt varðveislu
þjóðlegra verðmæta. Ekki má
heldur gleyma Bókmentafjelag-
inu, sem alt frá stofnun 1816,
og til þessa dags hefir innt. af
höndum stórmerkilegt starf,
sem alls ekki hefur verið nægur
gaumur gefinn. Þá var einnig
hinn þróttmikli lúðurhljómur
til hlítar, eins og sjá má í for-
mála hans, fyrir Hrappsyejar út-
gáfu Skarðsannáls 1774. Þar
bendir hann á að ein af ástæð-
unum fyrir því, hve íslendingar
séu miklu lakar settir í flestum
efnum, en aðrar þjóðir, sé skort-
ur á bóklegri færðslu um ýms
nytjamál. — “Eða mundi hr.
landfógeti Skúli (til dæmis að
taka) hafa svo örðugt átt upp-
dráttar, ef fjöldi landa vorra
hefði litið um hæl og borið þessa
lands ásigkomulag saman við
annara, því ekki þurfti nú meira
til að sjá vorn eigin vanmátt, og
að umbreytingin var harla nauð-
synleg. Vissulega hefði þá bet-
ur farið og fleiri mundu viljugri
orðið hafa að skjóta af þeim
hjálpræðisboga, er konungur og
hann (Skúli) höfðu spentan. Var
ekki Reykjavík orðin mynd af
kaupstað og athvarf möirgum
iðjulausum hamhleypum? Voru
Frh. á 7. bls.
Prófun á sáðningar korni
hjá Line Elevators Farm Service
er gerð af þaulvönum og æfðum
sérfræðingum.
Sendið fimm únzu prufu fyrir fría
prófun til næsta Federal umboðs-
manns.
FEDERDL GRHItl LIIDITED
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboísmaíur fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta