Heimskringla - 13.03.1946, Blaðsíða 1
We lecommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Wi nnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr. J
... - - 4
LX. ÁRGANGUR
We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr. |
-¥
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 13. MARZ 1946
NÚMER 24.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Sorgleg frétt að heiman
1 fréttum er hingað vestur
kváðu hafa borist, en hverjum,
veit Heimskringla ekki, er henni
sagt að manntjón og skipskaðar
hafi orðið á Islandi um síðustu
^iánaðarmót, að fimm mótorbát
ar hafi farist og 20 manns alls
áruknað. Þetta skeði á Suður-
nesjum, Itralegri frásagnir hafa
Llaðinu ekki borist.
Hvassveður í lofti
Það er hætt við að fundur Al-
Þjóðafélagsins (United Nations
L^rganization), sem hefst 21.
ttiarz í New York, verði engin
íyrirmynd í samhug og sáttfýsi.
^álin, sem þar koma til yfirveg-
Unar, eru mörg og flest ólíkleg til
að elfa samkomulagið, sem illa
^há við að fyrir hnekki verði.
Pyrst og fremst, er samningur
stóveldanna þriggja við Iran, er
af einni þjóðinni, Rússum er ó-
efndur. Samkvæmt honum átti
bandaþjóða-herinn, að vera far-
lnn úr landinu 2. marz. Rússar
Þ^fa ekki efnt þann samning.
^ndan því kvarta íranar. Enn-
tremur hefir öryggisráðinu verið
Send klögun frá Kínverjum. Er
hún í því fólgin, að Rússar hafi
flutt í burtu úr Mansjúríu mikið
stórverksmiðju stofnunum
landsins til Rússlands. Frakkar
kafa tilkynt öryggisráðinu að
Þeir fari fram á, að ástandið á
^Páni sé óviðunandi og sé hættu-
*°gt heimsfriðinum. Segjast þeir
Saekja þetta mál, hvort sem þeir
fai nokkra aðstoð eða ásjá frá
Þinum bandaþjóðunum. Einnig
Uefir heyrst, að Argentína muni
^aga Bandaríkja-stjórnina, fyr-
lr afskifti hennar og yfirlýsing-
ar um að landið héldi uppi fas-
lshia. Telur Argentínu-stjórnin
Pað hafa verið pólitískan kosn-
lnga-áróður á Peron-flokkinn, í
nýafstöðnum kosningum.
^annig er nú í pottinn búið.
npp úr muni sjóða öðru
v°ru, má búast við. Mr Byrnes
elt 0g nýlega ræðu, sem, þó
Ussland væri þar ekki nefnt,
4ð
hvi
þýða? Ef gengið er á gerða
samninga, er í raun og veru alt
umstang Alþjóðafélagsins harla
lítils virði. Það er þetta, sem
er mergur málsins.
Hús úr aluminum
Hús úr aluminum (málmi, sem
Jónas frá Hriflu kallar ál á ís-
lenzku) er nú verið að smíða á
Englandi. Eru 5 verksmiðjur,
sem við smíðina fást. Húsin eru
algerlega smíðuð á verkstæðun-
um. Voru 82 af þeim nýlega sett
niður á spildu af landi í Bristol,
sem borgin átti. Er búist við að
innan skmams verði 50 af slíkum
húsum smíðuð á dag. Veitir ekki
af þessu því þörf er sögð fyrir
54,000 hús, sem stendur. En á
framleiðslu þessari verður eða er
nú þegar byrjað í mörgum borg-
um. Um verð slíkra húsa getur
ekki, heldur ekki hversu full-
komin þau eru að gerð. En í lofts-
lagi eins og á Englandi, má ætla
að þau komi að þolanlegum not-
um.
Frá Spáni
Hvað gerir Franco í sambandi
við kröfur Breta, Bandaríkjanna
og Frakka um að láta fara fram
frjálsar kosningar um, hvort
þjóðin kjósi sér fasista- eða lýð-
veldisstjórn? Því er ekki að
leyna, að Franco sér hættuna,
sem hann er staddur í. En fregn-
riti Montreal Star, sem á Spáni
er staddur, segir Franco muni
með öllum upphugsanlegum ráð-
um reyna að bjarga fasismanum.
Hann eflir herinn óðum, hefir
nú um 700,000 manna her, sem
er ekki svo lítið á friðartíma fyr-
ir land, sem Spán. Hann hefir og
síðustu árin lagt mikið kapp á
vegalagningu, sem margir líta á
sem mest gerðu fyrir ferðalög
hers. 1 öðru lagi var Don Juan
þar nýlega á ráðstefnu með
stjórn Francos, en hann er ríkis-
erfinginn. Ef í það versta fer
mun Franco heldur reyna að
setja hann til valda, en leggja
niður stjórn, vitandi vel, að hann
^ar full af umkvörtunum og ekki' gætl fyrir ÞV1 haft mest í stjórn-
Juldist að beint var að Rússlandi. inni að segja. Ekkert af þessu
Við getum ekki þegjandi felt nægði nú, ef Bretar, Bandaríkin
olíkur við að nokkur bandaþjóð- °g Frakkar fylgja máli sínu fram
anna gangi í verki á bug við mefi afli- ^n það mundi kosta
Stefnu þá, sem haldið er íram og aðra langvarandi byltingu og
SainÞykt er í Atlantshafs-sátt-, bióðsúthellingar, en slíkt vill
I^Unum”, sagði Mr. Byrne. — Þjóðin ekki. Þarna er því úr
Alt til gréina tekið”, segir blað vöndu að ráða.
^ontreal Star, “verða Banda-
tJR ÖLLUM ÁTTITM
Lögin um ákveðið verð á vör-
'um í Canada, ganga úr gildi 1.
I
ríj>:
ln að sjá um að sáttmáli þessi
e haldinn, hvað sem það kostar
g hvort sem afli þarf til þess að I
6lta, eða ekki.”
þ ^r- Byrne komst ennfremur júní n. k., nema því aðeins að
j1-.llnig að orði í ræðu sirini. “Við | sambandsstjórnin endurnýi þau.
l Urn engan rétt til þess, að hafa Til þess að vita hvað vilja þjóð-
i 1 nokkru landi er sjálfstjórn arinnar líður í þessu, hefir farið
j,. lr> án hennar samþykkis.” —1 fram spá-atkvæðagreiðsla.
.^lnnig bætir hann við: “Það hef-' hún þannig:
. engin þjóð rétt til þess, að taka ! Með ákvæðisverði 73% atkv.
Fór
jJ.8nir annara þjóða, sem skaða
sk en samningur um Þær
jj a®ahaetur er samþyktur af í
núaÞjóðunum.” I
H
21% atkv.
Á móti því__
Enga skoðun höfðu 6% atkv.
★ ★ *
Einn af þingmönnum Canada
jj. ér er auðsjáanlega átt við 1 Ottawa-þinginu, er sagður rið-
^siand. Skaðabótamál þetta inn við landráðabrallið með rúss-
v nu ef til vill ekki svo mikil- neska-hringnum. Hver hann er,
hj8t \sjálfu sér. Þaðmunuvíða hefir ekki verið birt-
þv.a tlðkast hin breiðu spjótin í i * * *
efn’ Með Iran-málið er alt Á Englandi drekti kona sér ný-
r>ð
Þr:
,[U að gegna. Þar gengur ein lega. Hún hét Sylvia Lucas, 34
lggja
stórþjóðanna á gerða ára. Á borðinu heima hjá sér
ninga. Það kann að vera að skildi hún eftir miða og kvaðst
ram
V°rk ^ ^essu greiðist a New til þessa úrræðis grípa, vegna
þar fundinum og Rússar sýni drykkjuskapar eiginmannsins,
ijj Sanngirni. En sé ekki samn- Philip Lucas. Við jarðarförina
i^ 111 hinna stóru þriggja fylgt, var mikið af núbúakonum hinn-
sPyrja, hvað þeir haíi að ar látnu. Þegar eiginmaðurinn
hélt burtu frá gröfinni, sendu
konurnar honum tóninn og köst-
uðu snjó og moldarköglum í
hann. Lögreglan varð að koma
honum til bjargar.
* ♦ *
Um 50,000 Rússar, sem fund-
ist hafa í þeim héruðum Þýzka-
lands, sem Bandaríkin ráða yfir,
hafa verið sendir heim til Rúss-
lands. Er þarna bæði um her-
menn og óbreytta borgara að
ræða. Gera Bandaríkin þetta
samkvæmt Yalta-samningunum,
um að senda alla Rússa, sem í
þýzkum herbúningum kunna að
finnast, eða sem á einn eða ann-
an hátt hafa viljuglega int þjón-
ustu af hendi fyrir Þjóðverja,
heim til Rússlands. Eru Rúss-
arnir óviljugir að fara heim og
verður oft að taka þá með valdi
og senda til Rússlands. Tíu hafa
þegar fyrirfarið sér.
★ * *
Mannerheim, forseti Finn-
lands, hefir sagt stöðu sinni
lausri, sakir heilsubilunar. Hann
er 97 ára og hefir verið sér til
heilsubótar í Portugal um skeið.
J. K. Paasikivi, forsætisráðherra,
hefir gegnt forseta embætti í
fjarveru Mannerheims og er tal-
ið víst, að hann verði eftirmaður
hans.
* * ★
G. S. Thorvaldson, K.C., og
fylkisþingmaður í Manitoba,
lagði til í skorinorðri ræðu á
þingi í gær um landráðamálin,
að “fingurmyndir” væru teknar
af öllum kommúnistum í Can-
ada. Kvað hann engan efa á, að
landráð hefðu verið framin með
spæjarakukli þeirra, en hitt væri
verra, að þeir reyndu að gera
gabb að sambandsstjórninni og
rannsókn í málinu, sem við lög
varðaði einnig og væri að bæta
gráu á svart ofan. Kvað hann
þá menn illa verða frelsis síns í
þessu landi, er þannig færu að
ráði sínu.
★ * ★
Utanríkismálaráð Frakka lýsti
því nýlega yfir, að Bretar og
Frakkar hefðu komið sér saman
um að vera horfnir með heri sína
burt úr Sýrlandi 30. apríl. Burt-
flutningur hersins byrjaði 11.
marz. Frá Lebanon mun her
Frakka og Breta einnig bráðlega
hverfa. Eru samningar á döfinni
um það.
FRÉTTABRÉF ÚR
FLJóTSDALSHÉRAÐI
Það er víðtekin regla að byrja
á tíðarfarinu, einkum ef það er
frábært á aðra hvora hliðina. Nú
er það betri hliðin á því, sem ver-
ið hefur frábær síðan júlí síð-
astliðinn hóf göngu sína.
Sumarið allt var einn sólskins-
dagur að heita má, og svo ljúf-
viðrasamt að aldrei ýfðist strá í
heyflekk. Jafnan mátti raka í
hverja átt, sem bezt hentaði í
það skifti. Nýting heyja varð
ágæt, og spretta góð á túnum
einkum seinni slátturinn, nema
á allra harðlendustu túnum,
þeim hætti við að brenna vegna
hinna stöðugu þurka. Sláttur
býrjaði í seinna lagi, því vorið
var kalt og gróður fór mjög hægt
lengi vel. Samt gekk fénaður vel
fram. Heyfengur varð með betra
móti, þótt seint væri byrjað, og
útjörð væri víða fremur rýr, en
bæði eru nú engjar lítið notaðar
víða, og svo bætti hin hagstæða
heyskapartíð allt annað upp.
Hausttíðin var einnig ágæt, og
svo hlý að jarðeplagras stóð
óskaddað fram að veturnóttum
þar sem bezt lét. Jarðepli voru
prýðilega sprottin, og eru þau
góð búbót hjá mörgum, bæði í
heimilið og sem kaupeyrir.
Rófur spruttu lakar, enda hefir
ekki fengizt nema lélegt fræ hin
síðari árin.
Sauðfé var vænt eftir þetta
góða sumar, einkum þó fullorðið
fé. Mylkar ær þóttu yfirleitt með
allra vænsta móti. — Hins-
vegar hefur gengið ílla' að hafa
það úr heiðunum, og þó einkum
að halda því frá að hverfa til
afréttanna aftur, því heiðarnar
voru snjólausar langt fram á vet-
ur. Mannfátt er nú orðið á bæj-
um hjá því sem áður var og nið-
urlagt að ganga fyrir ofan, sem
kallað var með fram fjallinu.
Þegar taka skyldi hrúta í hús,
Læknishjónin kvöad
Oddný Vigfúsdóttir
Ingólfur Gíslason læknir
S. 1. miðvikudagskvöld var
efnt til veizlu á Royal Alex-
andra hótel, til að kveðja Ingólf
lækni Gíslason og konu hans, en
þau voru fulltrúar hér á þjóð-
ræknisþinginu, heiman af Is-
landi. Að máltíð lokinni, fóru
fram ræðuhöld og söngur. Fluttu
ræður Guðmann Levy, forseti
Fróns og veizlustjóri þetta kvöld,
séra Valdimar Eylands, Paul
Bardal fyrv. þ.m., A. S. Bardal,
er auk ræðu skemti með kveð-
skap, E. P. Jónsson. Kvæði flutti
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson, skóla-
bróðir Ingólfs læknis, er birt er
í þessu blaði. Með söng skemti
Mrs. R. Gíslason og Ragnar Stef-
ánsson las upp kvæði. Allar
ræðurnar lýstu mikilli hlýju til
heiðursgestanna og þakklæti fyr-
ir mikla skemtun veitta okkur.
Að endingu svaraði Ingólfur
læknir, þakkaði góðvild og gest-
risni þeim hjónum sýnda. Lét
hann þá skoðun í ljósi, að hann
væri sannfærður um að íslenzka
ætti hér langt líf fyrir höndum,
sem er hverju orði sannara, en
því aðeins þó að betur sé fyrir
séð, en nú horfir. Að læra ís-
lenzku hér er eins auðvelt og að
drekka úr kaffiblola, ef kensla
kemst hér á réttan grundvöll. Og
því fyr sem sá grundvöllur er
lagður, því betra er það.
Læknishjónin héldu s. 1. föstu-
dagsmorgun suður til Dakota;
mun læknirinn hafa verið feng-
inn þar til að flytja erindi á með-
al Islendinga. Heldur hann ferð-
inni áfram þaðan til Washington.
Það má um Ingólf lækni segja
svipað og St. G. segir í kvæði
sínu um komu Vilhelms Pálsson-
ar til Alberta.
Að sjaldan til vor skjótast mun
eins skemtilegur drengur.
Til Ingólfs Gíslasonar læknis, 1946
Eg stari, hugsa, hljóður saman ber. —
1 huga mínum á eg mynd af þér.
Þú ungur varst, er fundumst fyrsta sinn
og fríður sýnum eins og nafni þinn.
Með fjör í auga, frelsisroða’ á kinn,
og fölskvalaus var allur svipur þinn;
en skólaþjóðin skemtin, gáskafull,
hún skírði þig, og nefndi “kvennagull”.
Það óvænt gleði var að hittast hér,
og hjartanlega vildi’ eg fagna þér.
En ekki er kyn þó hrímguð séu hár:
Við höfum ekki sézt í fimtíu’ ár.
Um það í fyrri daga dreymdi mig
að drottinn mundi fara vel með þig
og leiða þig við hlið sér fram á haust. —
’Hann hefir líka gert það svikalaust.
Þó aðrir viltust eða frysu’ í hel
þér áttir sýndi’ ’hann bæði lengi’ og vel;
en hann var ekki einn um starfa þann:
Þau unnu saman, konan þín og hann.
Að gyðja lífsins teygi togann sinn
og treini lengi kertisstúfinn þinn;
að alt í framtíð vinni þér í vil
á vegferð þinni — eins og hingað til.
Eg óska þess, og bið að heilsa heim,
eg heiti’ á þig að skila kveðjum þeim;
að heilsa öllu — klökkur kveð eg þig —
og kystu gömlu “Baulu” fyrir mig.
Sig. Júl. Jóhannesson
sem að jafnaði þykir ekki mega
dragast fram yfir 11. nóvember,
þá urðu þeir ekki allir auðteknir.
Munu þeir síðustu ekki hafa
náðst í hús fyrren um mánaðar-
lok. Af því leiðir svo að sumir
munu eiga vel snemmbærar ær
á komandi vori.
Veturinn hefir verið einmuna
góður og mildur. Má svo heita,
að ekkert frost sé í jörðu, því
það sem fraus í des. þiðnaði aftur
í janúar. Þá var oft vorblíða.
Hinn 18. janúar voru sundfuglar
hér á Lagarfljótinu niður af bæn-
um, sem sveimuðu fram og aftur
um víkina eins og á vorin í maí.
Eg man ekki til, að eg hafi séð
það áður um hávetur, þau 60 ár,
sem eg man eftir mér hér.
Sumt af hestum gengur enn
úti, en sauðfé var farið að hýsa
um jól. Afkoma bænda er nú hin
sæmilegasta, og allt önnur en
var fyrir 15 árum. Um og eftir
1930 var hin alvarlegasta kreppa
eins og allir vita, þá, og reyndar
um allmörg ár áður, þjáði svo
mögnuð ormaveiki sauðfé, að til
mikilla vandræða horfði, við-
skiptakreppan var smáræði hjá
því. Bústofninn mínnkaði jafnt
og þétt. Þótt reynt væri að setja
á gimbrar til viðhalds ærstofn-
inum, þá var % tif helmingur
þeirra dauður áður en það urðu
arðberandi ær í búinu. Um 1932
og árin á eftir fór Niels Dungal
prófessor að rannsaka þessar
pestir, og kom út úr því með
ormalyf, svo nú er leikur einn að
fóðra féð með því að gefa þetta
meðal öllu sauðfé tvisvar á vetri.
Nú kemur varla fyrir að £ind
drepist, og afurðir eru góðar
eftir árferði, en fóðureyðsla
minni.
Um þetta leyti sukku bændur
í botnlausar skuldir, svo hjálpa
þurfti mörgum með kreppulán-
um 1933.
Nú eru allar skuldir greiddar,
og margir eiga talsverðar inn-
stæður að krónutali, þótt lítið
verði úr þeim, þegar nota skal
þær til eirihverra framkvæmda,
einkum ef þær krefjast mikillar
aðkeyptrar vinnu. Þótt verð á
framleiðsluvörum okkar bænda
hafi hækkað talsvert þessi stríðs-
ár, þá hefir kaupgjaldið hækkað
meira. Eg ætla að síðastliðið
sumar hafi það komist í 6.30 kr.
um klukkustund. þó dilkurinn
geri 90 — 100 kr. eftir vænleik
fjárins, þá fást ekki 2 dagsverk
fyrir hann, en fyrir stríð munu
hafa fengist 3 — 4 dagsverk fyr-
ir dilkinn.
Skólasetur eru tvö á Héraði,
Eiðaskóli, sem er alþýðuskóli
fyrir konur og karla, og Hall-
ormsstaðaskóli fyrir húsmæðra-
efni. Þessir skólar eru báðir full-
skipaðir. A Eiðum er yfirbyggð
sundlaug. ÞangaiJ sækja fuli-
naðarprófsbörn af Austurlandi
á vorin til að læra sund, því það
er nú gert að skyldu með lögum
að börn læri sund um leið og þau
ljúka prófi. Má segja að margur
lærdómur er ónauðsynlegri.
Jökuldælingar byrjuðu á að
reisa heimavistarbarnaskóla í
sumar, og er hann kominn undir
þak. Hann er á Skjöldólfsstöðum
Aðrir barnaskólar eru ékki á
Héraði, en nú eru miklar ráða-
gerðir um að hefjast handa á
næstunni, og mun í ráði að tveir
eða fleiri hreppar verði saman
um heimavistarskóla.
Hér læt eg staðarnumið að
sinni.
Skógargerði 1. febr. 1946.
Gísli Helgason
Indíánahöfðingi nokkur í
Mexíkó hafði þann sið að láta
smyrja sig í olíu og strá á sig
gullsandi. Spánverjar kölluðu
hann “hinn gullna”.