Heimskringla - 13.03.1946, Síða 5

WINNIPEG, 13. MARZ 1946
HEIMSKRINGLA
5.S1ÐA
ENN TIL J. S. FRÁ
KALDBAK
í fullri alvöru, sem nú er mikið
talað um að mynda, sem deild aí
Alþjóðafélaginu. Málið er nú
Það er ekki svo að skilja að ekki len§ra komið’ en Það. og á
mér megi ekki í léttu rúmi Uktegast langt í land, því Rúss-
liggja, hvað þú skrifar orðið um ar eru hugmyndinni frábitnir, |
málin, sem okkur ber á milli. Þú skoða Það mál enn’ sem brellu
ert rökþrota, en grípur í þess iýðræðisþjóðanna á Sig. Það ætti
stað, sem fyr til persónulegra |nú ekki að Þurfa svo að vera' En
skamma og brígslyrða, sem þér Sallinn er nú Þessi’ að Russinn
er ekki til neins sóma, telur alla
sem á annari skoðun eru en þú
heimskingja og bregður þeim um
illar hvatir. Eg tel rétt að minna
þig á þetta vegna þess, að þess-
háttar bætir eða fegrar einskis
málstað. Þetta er mannorði þínu
meiri hneysa, en þig grunar. Það
er heimskra gaman í augum
hvers hugsandi og heiðvirðs les-
enda.
Síðustu grein þína byrjar þú
með texta um glímur. Gefur þú
i skyn, að þar vitir þú hvað þú
sért að segja. En satt að segja,
efast eg um það. Það getur verið
3ð þú sért glímugarpur, en það
virðist ekki bera mikinn vott um
það, þar sem þú játar, að hafa
vanalega farið halloka fyrir
þeim, sem þú áttir við! Það á
að vísu að skiljast svo, að glímu-
félagar þínir hafi ekki verið eins
miklir glímumenn og þú; þeir
hafi bolast og þú gefið þeim þess-
vegna sigurinn! Góðmenskan
Serir að vísu margan að lyddu!
eg held að þú sért þarna, að
pefa bér frægð, sem þú ekki átt.
Eg held bara að þú hafir ekki
hunnað að glíma. Eg flaúgst á þetta á þá leið, að ef sjálfstæð og
lítur svo á, sem með þessari al-
heimsstjórn, sé verið að gefa Al-
þjóðafélaginu (UNO) vald yfir
hinum stóru þremur. Lýðræðis-
þjóðirnar virðast ekki á móti því,
en Rússland er það áreiðanlega.
Það er landið, sem á móti þessu
mun sterkast spyrna, en samt
segir þú, góði minn, að þú trúir
Rússanum bezt fyrir þessu máli
þínu. Þú ættir, Jónas, að kynna
þér málin betur, áður en þú ferð
að skrifa um þau. En hvort sem
þessa alheimsstjórn yrði hægt að
mynda eða ekki og hún hefði þá
vald yfir hinum “stóru þremur”,
væri hvorki, frá siðferðis- og
sannmenningarlegu sjónarmiði
skoðað, rétt að útiloka þar, Is-
land. En nema því að eins, að sú
stjórn væri laus við neitunarvald
þriggja stórveldanna, sem ekki
mun þurfa að gera skóna, þó á
laggir komist, er hún bara lepp-
ur þeirra — og háð dutlungum
hervaldsst j órnarstef nunnar.
Island hefir nokkru sinnum
neitað erlendum þjóðum um
flug- eða herstöðvar. Það svar-
aði síðustu fyirrspurnum um
fvrrum sem allir strákar gera.
eg fann mikinn mun á því,
eftir að farið var að kenna æsku-
•ttönnum glímur, sem aðrar í-
hróttir. hvernig glíma varð. —
Glímukennarinn var ekki lengi
koma til okkar og spyrja,
óháð alheims-friðarstjórn kæm
ist á fót og áliti nauðsynlegt frið-
arins vegna, að fara fram á þetta,
mundi ekki á játandi svari þeirra
standa. Island vill ekki neinn
skollaleik um þetta, heldur vita
hvað meint er með því. Það á
hvernig við hefðum ætlast til að, enga óvinaþjóð og gengur ekki á
hetta eða hitt bragðði kæmi að mála hjá nokkurri þjóð með því
notum, sem mistókst. Hann á- að gerast óvinur annarar. Það
leit fyrirhyggjulaus brögð einsk,- vinnur það ei fyrir vinskap
isverð, taldi þau tilburði út í manns, að víkja af götu sann-
loftið. Þegar menn kunnu að
leggja brögðin svo á, að hrífur,
gerir ekkert til hvort þú glímdir
við fiman mann eða stirðann. Sá kristinnar kenningar, hjá þeim
staurslegi féll þeim mun harðar en öðrum þjóðum. Með afvopn-
leikans.
sér hve
rættari
Neitun þessi ber með
friðarstefnan er djúp-
og bræðralagshugsjón
falla af
eg
fim-
hefi
111 jarðar. En að
leika, er nokkuð sem
aldrei heyrt talað um!
Og eins ert þú að gefa í skyn
að fyrir þér sé nú komið í deilu
°kkar!
Viðvíkjandi því að kalla alla Þer
heimskingja, sem ekki eru sömu roí*111111 um
unarstefnu sinni, hefir Islnad að
líkindum í verki fylgt friðar-
kenningu Krists trúverðuglegar,
en nokkur önnur þjóð, þó um-
skapningar sem Jónas frá Kald-
bak gefi lítið fyrir það. Eg brá
í einni af fyrri greinum
að þú værir að
skoðunar og þú, þykir mér þú j ve§a að íslenzkum hugsjónum
ganga heldur langt, að halda með skrifi Þínu- 1 síðustu Srein
fram, að segja nútíðar kynslóð Þinni biður þú mig að sanna
^slendinga ættlera, er enga for-1 Þetta- Eg Þykist með ofanskráð-
ustumenn eigi, borið saman við um orðum hafa gert það. Þú ætl-
Það, sem áður hafi verið og bygg- aðir að reyna að slá mi§ Þarna af
ir þennan dóm þinn á því, að , la£i með °rðunum- ertu að koma
ekki hafi verið rokið til að fella með vantrausts yfirlýsingu á sið-
akvæðið
lýð veldisst j órnar -
lerðismátt þeirra þjóða, sem
skránni um að Island sé óháð, til fórnuðu blóði miljóna af sinum
Þess að taka þátt í San Francisco beztu sonum til þess að þessi
fundinum sæla. Hvað sem því' jörð yrði í framtíð'bygð af mönn-
!íður, að Islendingar séu að úr- um, en ekki blóðþyrstum villi-
^Vnjast, er það víst, að þeir ’ dýmm.” Hvílik gulfylli! Eða
sýndu það ekki í þessu máli. ertu nu farinn að trua Þvi, að Það
Jfvaða mun skildi það hafa gert, beri vott um siðferðismátt (!)
Þ° þeir hefðu farið öðru vísi að, I Þessa stríðs truaða heims, að
en þeir gerðu, ef stríð á enn eftir forna bloði miljóna manna i þagu
að skella á? Það yrði ráðist á ís-! herstefnunnar? Eg vil ekki eigna
Iand, sem önnur smærri lönd, af Þer Þetta, enda þótt þú hafir i
°ðrum stríðsaðila, en varið af reiði fleiPrað Því út. Væri ekki
hinum, án þess að vera nokkuð þj°ðum heimsins skammar nær,
sPUrt um það. Það er ekki eins ' að taka sér litla Island í þessu til
°g urn lög sé að spyrja í stríðum.' fyrirmynclar’ flækjulaust og
. n frá hálfu Islendinga var mál- hljóðalaust og afnema stríð og
f hugsjónalega talað, mikilvægt.; vponaburð? ísland hefir þar lát-
^feð því að skipa sér í fylkingar ið verkin tala. Og þau tala hærra
Þeirra, sem réttinn álíta fólginn ! en n°kkur sonur þess hefði getað
! stríðsathöfnum, voru Islend- gert a San Francisco raðstefn-
ltlgar að víkja frá þeim hugsjón-
Uftx
sem þeir hafa öllum þjóðum
^eira metið og lifað og starfað
yrir: frelsis og friðar hugsjón-
unm. Heimur blindaður af trú á
hnefarétt hefði þar ekki hlustað
á djúptækustu siðferðis- og
menningarmál, heimur, sem nú
'na! A þá hlið málsins lítur þú ler svo astatt fyrir’ að ekki Setur
Því ekki, en heldur fram í þess Iað stríði loknu sv0 mikið sem 1
®tað, að Islendingar hafi með orði kveðnu samið frið.
essu neitað þátttöku í friðar-
a um heimsins! Og þeir eru
j1St Uieð því orðnir eina hættu-
ga stríðsþjóð heimsins! Þetta á
U kanske ekki beint að skiljast
SVo L' i e J e
jj^’ P° þannig sé hægt á það að j hver skrifi ritstjórnargreinar
þú 1 Þessu sambandi talar I Heimskringlu; étur ofan í sig
Samt um alheims friðarstjórn ummæli sín um það. Heldur ekki
Það er eins og Jónas kannist
við villurnar í sumu því, sem
hann hefir verið að halda fram
eins og því, sem riú hefir verið
bent á. Nú minnist hann ekki á
á séra Guðm. Árnason; hann hef-
ir séð sér það vænst. Um skiln-
ing sinn á kvæði Matthíasar, tal-
ar hann sem minst, en er þó sjá-
anlega enn á þeirri skoðun, að
rökfræði Matthíasar sé ekki á
marga fiska, “því, það sé ekki
hægt að lifa og deyja í einu.”
]Það er hverju orði sannara, en
ósannindin og ruglið hjá þér í
þessu efni, er, að bera á Matthías,
að hann hafi nokkurn tíma hald-
ið þessu fram. Þú ert auðvitað að
reyna að skýla markleysunni
með þessu sem þú hefir verið að
flagga með. Og athugum nú bet-
ur hvað þú finnur að þjóðsöngn-
um? Það er tvent. I fyrsta lagi
sé hann órökfræðislega ortur.
Annað er að hann sé þjóðsöngur
þ. e. einnar þjóðar, en ekki allra.
Á hverju byggir þú svo þetta?
Parturinn úr fyrstu vísu þjóð-
söngsins sem þér er sérstaklega
þyrnir í augum, er þessi:
Islands þúsund ár — eitt eilífð-
ar smáblóm, með titrandi tár,
sem tilbiður guð sinn — og deyr.
Gat þúsund ára sögu íslenzkr-
ar þjóðar verið betur lýst, skáld-
legar og guðdómlegar, en gert er
með því, að líkja henni við eitt
af smáblómum eilífðarinnar, sem
lifna og dafna, tárast, tilbiðja
guð og deyja?
Eg veit af engu skáldi, sem
sögu þessa hefði betur getað sagt
og í dýrðlegri búning fært, en
Matthías gerir í þessum fáu orð-
um. Og eru þessi orð ekki eins
alþjóðleg og nokkur skáldskap
ur getur verið?
Eg efast ekki um hvert svarið
er hjá öllum, er íslenzku skilja.
Það skýtur því æði skökku við,
að halda fram, eins og þú gerir,
að hér sé um rökfræðislega villu
og jafnvel þröngsýni að ræða hjá
skáldinu, Matthíasi. Og til þess
að bæta úr þessu, yrkir þú svo
sjálfur alþjóðasöng, sem vera á,
en sem ekki verður annað úr, er
honum hefir í flórinn verið gotið
en stældur rússneskur þjóðsöng-
ur!
Jónas hefir oftsinnis í grein-
; um sínum verið að gefa til kynna
hver listamaður hann er. Hann
, vill láta það skiljast, að list sín
sem vitsmunir, séu á f jarska háu
og fullkomnu stigi. Við skulum
nú athuga þetta.
Eg mintist þess í ritdómi um
skáldskap Jónasar einu sinni, að
þar væri um bresti að ræða, að
því er lengd vísuorða og áherzlu
snertir, en slíkt væri svo algengt
í íslenzkum skáldskaP að eg ætl-
aði að sleppa að minnast á það,
fanst það mega liggja milli hluta
eins og á stóð. En þegar Jónas
fer að gefa í skyn, að hann sé
listaskáld, þá er tími til kominn,
að taka í taumana og benda hon-
um á hvernig hann stendur þar
að vígi! Eg leita ekkert í kvæða-
bók hans eftir brestum, en slæ
i bara upp á tveimur eða þrem
stöðum í bók hans. Þar verður
þetta fyrir augum:
I rifnum flíkum fordildar,
á flótta þýzkur maður var,
því nokkrum mílum austar er
hinn óstöðvandi Rússaher.
bls. 80
Þjáningarnar þjóta á braut
þínum undan höndum,
enginn fleiri örvum skaut
á veikinda ströndum. — bls. 126
Á heiðunum íslenzku
örðug reynist gangan
Ráðstjórninni Rússnesku
rosadaginn langan. — bls. 103
Á öllum þessum vísum eru þau
lýti, að ilt er að gera sér í hugar-
lund, að listaskáld hafi látið þær
frá sér fara. 1 strangasta skiln-
ingi, er hver hending í fyrstu
vísu gölluð; í miðvísunni er síð-
asta hendingin óalandi og óferj-
andi; síðasta vísan ber með sér,
að skáldið viti ekki hvar stuðull
eigi að vera.
Af þessu úir og grúir í íslenzk-
um alþýðu skáldskap. Eg hefi
ofurlítið verið að kynna mér lög-
mál íslenzks máls og skáldskapar
°g þó þeirri kunnáttu sé skamt
komið, dylst ekki, að þetta stafar
alt mikið af því, að höfundarnir
vita ekki hvað kveður eru í
bundnu eða óbundnu máli, ásaml
1 ýmsum öðrum mikilvægum at-
riðum, sem heita mega. En hvað
sem um það er, ættu þeir menn,
sem á eins hálum ís standa og
Jónas að þessu leyti, ekki að tala
mikið um listasmekk annara.
Jónas er talsvert hugsjónaskáld.
(En það er einmitt veika hliðin á
skáldskap hans, hinn ósmekklegi
listasnauði frágangur ljóðanna,
og sem af vanþekkingu þeirri
stafar, sem að ofan getur. Eg
hefi spurt mörg skáld og hagyrð-
inga um kveður og annað í brag-
fræði, en þeir hafa fáir eða engir
getað svarað því. Aður en þú,
Jónas, gerir vísuna, sem lifa á
okkur báða, vil eg benda þér á
að fara til Jónasar Pálssonar og
biðja hann að útskýra fyrir þér
hvað deild í söng er og hvað hún
komi söngfræði við. Kveður í
málinu eru það sama, enda
skálda oft söngfróðir menn vel.
Annars, sem þú þarft að gæta í
vísu þinni, er að hún verði ekki
eins og vísa Sölva Helgasonar:
Eg er gull og gersemi. — Ykkur
svipar saman um margt, þó van-
séð sé, að þú sért listamaður á
við hann.
SIGURÐUR HELGASON
TÓNSKÁLD HEIÐRAÐUR
Myndir úr samsætinu er haldið var 18. febr. s.l.
á Royal Alexandra hótelinu hér í bænum
til að bjóða hermenn velkomna heim
Nýlega barst undirrituðum
frásögn úr blaði í Bellingham,
Washington, þess efnis, að
heimaþjóðin íslenzka hafi nýlega
heiðrað Sigurð Helgason (H. S.
Helgason) tónskáld og söngstjóra
í Blaine með því að senda honum
2,500 króna fjárupphæð og
skrautritað ávarp í þakkar- og
viðurkenningarskyni fyrir skerf
hans til íslenzkrar söngmentar
og margra ára víðtækt starf hans
á því sviði vestan hafs. Er hon-
um sá maklegi sómi sýndur sér-
staklega fyrir hið fagra og til-
komumikla lag hans við kvæðið
“Skín við sólu Skagafjörður”,
sem löngu er orðið mikið eftir-
lætislag beggja megin hafsins,
og þá ekki síst allra Skagfirð-
inga.
Getur blaðafregnin þess, að
Sigurði tónskáldi hafi borist
tilkynningin um þesSa heiðurs-
viðurkenningu frá dr. Thor
Thors, sendiherra Islands í
Washington, og hafi þjóðræknis-
félagið á Islandi átt þar hlut að
máli.
Helgi Sigurður Helgason (svo t
heitir hann fullu nafni) er fædd-
ur í Reykjavík 1872, sonur Helga
tónskálds Helgasonar, en hefir
dvalið vestan hafs síðan 1890. Á
hann sér að baki mjög merkan,
feril sem söngkennari og söng- j
stjóri, hefir stofnað söngkóra og,
stjórnað mörgum þeirra meðal
Norðurlandabúa á Kyrrahafs-
ströndinni, nú á síðustu árum ís-
lenzka söngflokknum í Belling-
ham. Auk þess hefir hann samið
og raddsett fjólda sönglaga.
Hann er mjög íslenzkur í tón-
smíðum sínum, enda maður þjóð-
rækipn í bezta skilningi orðsins.
Veit eg, að landar hans hér í
álfu fagna almennt yfir þeim
éóma, sem heimaþjóðin hefir
sýnt honum, þakka honum
menningarstarfsemina á sviði
söngmenntarinnar og óska þess,
að hans megi enn lengi við njóta,
því að eldur áhugans á þeim
málum brennur honum ennþá
glatt í hjarta.
Richard Beck
Á efri myndinni er frú J. B. Skaptason að flytja ávarp
sitt til gestanna.
Neðri myndin er hópmynd af gestunum.
ÞAKKLÆTI
i Útvarp
Á sunnudagskvöldið 24. marz
kl. 7, verður guðsþjónustunni frá
Fyrstu lútersku kirkju útvarpað
frá stöðinni CKY í Winnipeg.
★ ★ ★
Lúterska kirkjan í Selkirk
Sunnud. 17. marz, 2. sunnud. í
föstu: Sunnudagaskóli kl. 11 f.h.
Ensk messa kl. 7 e. h. Allir boðn-
ir velkomnir. S. Ólafsson
Jón Sigurðsson félagið og Ice-
landic Canadian Club vilja
þakka öllum þeim sem lögðu
hönd að verki til þess að sam-
kvæmið fyrir heimkomna her-
menn, haldið þann 18. feb., s. 1.,
í Royal Alexandra hótelinu varð
að öllu leyti hið virðulegasta og
samboðið Islendingum hér í
borg. Við þetta tækifæri voru
heiðraðir um 500 gestir, en yfir
700 manns samkomnir.
Eins og gefir að skilja var
með þessu all mikið afreksverk;
unnið, en fyrir vinsamlega lið-
veizlu Islenzkra borgara hér var j
það gert mögulegt; þeir skildu
að sjálfsagt og tilhlýðilegt var að
sýna hinu unga fólki sem þjón-
að hafði landi og þjóð, alla alúð
og virðingu, og tóku því boði
nefndarinnar að vera “patrons”
við þetta tækifæri, og eru nöfn
þeirra sem fylgir: Peter Ander-
son, V. B. Anderson, Justice H.
A. Bergman, Dr. K. J. Backman,
Dr. A. Blondal, S. Benjaminson,
A. S. Bardal, Mrs. Ruby Couch,
H. F. Danielson, A. G. Eggert-
son, K. C.; E. S. Feldsted, J. S.
Gillies, E. A. Isfeld, G. F. Jon-
asson, A. P. Johannson, Judge
W. J. Lindal, H. J. Lindal, John
Olafson, Olafur Petursson, Mrs.
Hólmfríður Pétursson, H. J. H.
Palmason, Paul Reykdal, Dr.L.
A. Sigurdson, Randver Sigurd-
son, J. B. Skaptason, Paul Sig-
urdson, E. F. Stephenson, Dr.
P. H. T. Thorlakson, S. Thorlak-
son, G. S. Thorvaldson, K. C.,
Einnig lögðu þessir ríflegan
skerf til veizlu-kostnaðarins:
Friðrik Kristjánson, Steindor
Jakobson, Miss Vala Jonasson,
Miss Salome Haldorson, Mrs. B.
S. Benson, Mrs. T. Hannesson,
Mrs. Curry (Calif.).
Sama daginn og veizlan fór
fram sendu áminst félög fögur
minningarblóm mæðrum þeim
og eiginkonum sem mist höfðu
nánustu ástvini í stríðinu: hafði
Dr. P. H. T. Thorlaksson lagt
fram stóra fjárupphæð í blóma-
sjóðinn, og þakkar nefndin hans
miklu hugulsemi og samúð, sem
hann sýndi henni á allan hátt.
Ennfremur þakkar nefndin
þessum er tóku þátt í skemti-
skránni: Judge W. J. Lindal, sr.
V. J. Eylands, sr. P. M. Péturs-
son, Miss M. Helgason, Mrs. J.
Matthíasson, Mr. og Mrs. Kerr
Wilson, Lt. Geo. Johnston, Lt.-
Col. E. Árnason, O.B.E., og Sqd,-
Ldr. T. Johnson; og fyrir þátt-
töku í samsætinu þakkar nefnd-
in Hon. R. F. McWilliams, Mayor
Garnet Coulter og G. S. Thor-
valdson er mætti fyrir hönd Hon.
Stuart S. Garson.
Jón Sigurdson félagið og Ice-
landic Canadian Club finna sig
vera í stórri þakklætisskuld við
þær konur og þá menn sem störf-
uðu í hinni sameiginlegu nefnd,
og unnu svo ötullega að því að
gera þetta móttöku samkvæmi
glæsilegt og gleðiríkt; í nefnd-
inni voru: Mrs. E. A. Isfeld, Mrs.
J. B. Skaptason og Miss V. Jónas-
son fyrir hönd Jón Sigurdson
félagsins, en Hólmfríður Daniel-
son, Judge W. J. Lindal og Dr. L.
A. Sigurdson fyrir hönd Iceland-
ic Canadian Club, einnig var
aukanefnd skipuð, og í henni
vrou Mrs. B. S. Benson, Mrs. J.
S. Gillies, Mrs. H. G. Henrickson
og Mrs. J. F. Kristjánson.
Öllu þessu fólki vilja félögin
þakka vel unnið starf, og yfir
höfuð öllum almenningi sem gaf
þeim uppörfun og aðstoð, og sem
hefir látið svo óspart í ljósi á-
nægju sína yfir því hvað sam-
kvæmið fór vel fram.
Að endingu vottar nefndir
þakklæti sitt íslenzku vikublöð-
unum Heimskringlu og Lögbergi
og eninig Mr. J. T. Beck, for-
manni Columbia Press, fyrir til-
lag í blómasjóðinn og persónu-
lega greiðvikni.
Fyrir hönd nefndarinnar,
Hólmfríður Danielson