Heimskringla - 27.03.1946, Blaðsíða 1

We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
VVinnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
'í
We recommend ior
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 27. MARZ 1946
NÚMER 26.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Stalin segir það trú sína
að enga þjóð fýsi stríð
Stalin hélt því fram í ræðu
s. 1. föstudag, að hann væri sann-
ferður um það, að enga þjóð
heimsins, né heri þeirra, fýsti
annað stríð.
Hann kvaðst einnig sterktrú-
aður á það, að Alþjóðafélagið
(United Nations Organization)
væri af lífi og sál með verndun
friðarins.
Hann sagði heitustu óskir og
tilraunir þjóðanna væru að
tryggja friðinn, en því miður
væru pólitískir flokkar til, sem
reyndu að vekja ótta og misklíð
og óvissu um þetta hjá almenn-
ingi.
Blaðafélagið lagði tveim dög-
um áður þrjár spurningar fyrir
Stalin um þessi mál. í áminstri
ræðu svaraði hann þeim og út-
varpaði á mörgum tungumálum
svarinu.
Með þessari tilkynningu ætti
æsingum um yfirvofandi stríð út
af Iran-málinu, að vera svarað.
Stalin sagði meira að segja um
það mál, að hver sem úrslit þess
yrðu á Alþjóðafundinum í New
York, sem hófst s. 1. mánudag,
hefði það engin áhrif á friðar-
málin. Misklíðarefni, sem upp
kæmu á fundum Alþjóðafélags-
ins, yrði þar að vera ráðið til
lykta. Þau mál hlytu mörg að
verða, en það sem riði mest á,
væri að forðast að gera þau að
sundrungarefni, sem fjandskap
gæti út af leitt milli þjóða eða
almennings þjóða á milli. Með
því væri illu sæði sáð.
Þessum boðskap Stalins er
yfirleitt faghað. Truman forseti
Bandaríkjanna, er sagður að hafa
þakkað fyrir hann með skeyti
til Stalins og látið þess getið, að
honum hafi aldrei verið dulið,
að Stalin hygði ekki á stríð.
Á Bretlandi töldu mörg blöð
tilkynningu Stalins góðsvita,
einnig í Danmörku.
Churchill, sem var á leið heim
til Englands, eftir hvíldardagana
í Bandaríkjunum ,svaraði fregn-
NÝR FORSETI J. S. FÉL.
Frú B. S. Benson
Á ársfundi Jóns Sigurðssonar
félagsins (I.O.D.E.), sem haldinn
var í s. 1. mánuði, var frú B. S
Benson, sem um mörg ár hefir
tilheyrt félaginu og nokkur síð-
ari árin verið vara-forseti þess,
kosinn forseti. Hún starfar á
skrifstofu Columbia Press fél.
Áður var frú J. B. Skaptason
forseti félagsins og hefir verið í
16 ár. Var henni á 30 ársfundi
J. S. félagsins, 23. marz, haldið
samsæti og þakkað hið óviðjafn-
anlega starf hennar, sem stjórn-
andi J. S. félagsins. Hún var
ennfremur gerð ævifélagi í Jóns
Sigurðssonar félaginu.
ritum, að hann hefði ekkert um
ræðu Stalins að segja.
Fullrtúi Trumans
í Pálfagarði
Fregnin um það, að Truman
forseti Bandaríkjanna hafi skip-
að Myron C. Taylor, sem sér-
stakan fulltrúar sinn í Vatikan-
inu í Róm, vekur mikla eftirtekt
í Bandaríkjunum.
Að eitt trúfélag í heimi sé svo
mikils meira metið en öll önnur
trúfélög af forseta Bandaríkj-
anna, verður óefað gagnrýnt.
Um þetta hefir heldur hvorki
þing né þjóð Bandaríkjanna neitt
verið spurð. Forsetinn hefir ver-
ið einn í ráðum um þetta.
Þar sem ríki og kirkja eru al-
gerlega aðskilin, virðist þetta í
fylsta máta óviðeigandi. Það fel-
ur í sér megnasta ófrelsi gagn-
vart öðrum trúarbrögðum.
Það er að vísu satt, að Roose-
velt forseti hafði ákveðið að
senda þennan sama mann, sem
einkafulltrúa sinn í Páfagarði
1940. En það fórst fyrir vegna
stríðsins. Það sem fyrir Roose-
velt vakti, var að kynnast póli-
tísku viðhorfi páfadómsins þá.
Embættið átti aðeins að vera um
stundarsakir.
Samt var þetta þá gagnrýnt af
þinginu. Fulltrúarnir óttuðust,
að það gæti orðið varanlegt og
viðurkenningin gæti af þessu
leitt til meiri afskifta páfans af
stjórnmálum, sem þegar væru
nægilega mikil.
Truman forseti hefir nú stað-
fest þetta með að skipa Taylor á
ný, sem fulltrúa sinn þarna.
Ekkert samband hefir átt sér*
stað síðan 1867 milli Banda-
ríkjastjórnar og páfa. Því sam-
bandi var þá slitið til þess, að
stjórnmálin væru algerlega óháð
trúmálunum.
Það er því ekki minsti vafi á
því, að Bandaríkja þjóðin mun
eiga eftir að mótmæla þessu. Það
var óheppilegt fyrir forsetann,
að stíga þetta spor.
Njósnaramálið í Ottawa
1 ræðu sem King forsætisráð-
herra Canada hélt, eftir að þing-
ið kom saman, vék hann að því,
að hann hefði æði góða ástæðu
til að halda, að hvorki Stalin né
æðstu prestar hans í stjórn Rúss-
lands, hefðu vitað um njósnara-
starfið, sem fram hefði farið í
Canada.
1 ræðu sinni, sem stóð yfir í
hálfan annan klukkutíma, sagði
King að hann æskti eindregið
góðrar samvinnu við Rússland.
En njósnarastarfið hefði gengið
svo langt orðið, að því hefði ekki
lengur verið hægt að halda
leyndu.
Að hann ekki gerði það opin-
bert fyr en þetta, sagði King
hafa stafað af því, að alþjóða-
fundir hefðu svo margir verið á
^ ferðinni um þær mundir, að
I hann fékk fulla vissu um njósn-
(irnar. Alþjóðafélagið var þá í
myndun og fleiri fundir. Taldi
hann að meðan á því stóð hefði
verið sagt frá njósnunum, að það
j hefði getað spilt samvinnu. En
hann fór áður en hann birti
nokkuð um þetta á fund bæði
Truman forseta og Attlees for-
sætisdráðherra Breta.
King sagði frá hvernig mál
þetta hefði farið af stað, að
starfsmaður á Sovét-ráðinu í Ot-
tawa, hefði athygli dregið að því,
bæði vegna þessa lands og stjórn-
ar Rússlands. Maður þessi heitir
Igor Gouzenko, sem kunnugt er.
Það mun frá honum vera, eða af
sögu hans, sem King hefir þá
skoðun, að Stalin og stjórn Rúss-
lands muni ekki hafa um málið
vitað. Sendiráðið rússneska í Lady of the World).
Ottawa muni án vitundar stjórn- Frú Roosevelt hristi höfuðið
arinnar hafa átt þátt í þessu við þessu eins og hún vildi ekki
starfi. heyra neitt slíkt.
Roosevelt hefði með starfi sínu
í Alþjóðafélaginu gefið sér á-
stæðu til að segja, að fyrverandi
fremstu konu landsins (First
Lady of the Land) mætti kalla
fremstu konu heimsins (First
Það gruna ýmsir stjórn vora,
sagði King, um pólitíska græzku
Þegar hún fékk tækifæri til að
svara fyrir sig sagði hún, að það
í að hafa hreyft þessu máli. En I væru fieiri konur fulltrúar á
ivið svo búið mátti ekki leng.ur | fundinUm en hún. “Okkur sem í
sitja. Hér var um stærra mál að Bandarkjunum búa, hættir svo
ræða en svo. Það var ekki að-
eins, að þetta land væri á svik-
ráðum setið, heldur sambands-
lönd vor í stríðinu einnig, Banda-
ríkin og Bretland. Við gengum
heldur ekki gruflandi að neinu.
Það var ekki söguburður, sem
eftir var farið, heldur skjölum,
sem sönnuðu málið svo, að ekki
verður rengt.
Þetta land æskir ekki neinnar
óvináttu við Rússland eða nokk-
urrar þjóðar. Hér var bara um
mál að ræða, sem stöðva varð,
áður en það gekk lengra og áður
en meira ílt gat af því hlotist.
Aðferð stjórnarinnar að leyfa
að birta nokkuð um það, áður en
dómar voru kveðnir upp, hafa
ýmsir gagnrýnt oss fyrir. En
þjóðin átti heimtingu á vitneskju
um málið nú þegar; því var þann-
ig háttað. Sú viðvörun varð að
vera gerð vegna þess hve víð-
feðmt málið var.
Sjálfstæðismál Indlands
Þegar Bretar sendu nýja nefnd
til Indlands til þess að ræða við
íbúana um sjálfstæðismálið, lét
hann Indverja skilja það, að
hann ætlaði sér ekki að láta sig
kröfur minnihluta þjóðarinnar
skifta. Hann sagði: “Við ætlum
ekki að styðja minni hlutann í
því, að kveða niður mál meiri-
hlutans í þetta sinn.”
1 augum Hindúa hefir loforði
þessu eflaust verið fagnað. En
það er ekki ólíklegt, að Múham-
eðstrúarmenn hafi litið á það
sem ögrun í sinn garð.
Sézt glögt af því hvað flókið
þetta sjálfstæðismál Indverja er.
Múhameð Ali Jinnah, formað-
ur félags Húhameðstrúar-manna
(All-India Moslem League) hefir
svarað Attlee á þá leið, að það
væri um meira að ræða, en lítinn
minnihluta þar sem Múhameðs-
trúarmenn á Indlandi væru. —
við að gleyma því, að það sé til
fleira fólk í heiminum en við.”
í orðum þessum felst mikið
víðsýni og það væri ekkert að
undra, þó þau yrðu ein þeirra fáu
orða, sem töluð voru á London-
fundinum, sem sígild munu telj-
ast.
Frú Roosevelt lagði mikinn og
góðan skerf til sumra mála á j
fundinum.
Þegar heitar umræður stóðu J
einu sinni yfir út af því hvað
gera ætti við landviltan lýð eftir
stríðið og Rússa og vestlægu |
þjóðirnar greindi mikið á um, |
hélt frú Roosevelt þá ræðu, sem :
seint mun firnast. Taldi hún Al-
þjóðafélagið rúið þeim mannúð-
arhugsjónum, sem því trygði líf
og tilverurétt, ef úr sökum land-
flótta lýðsins væri ekki fyllilega
ráðið. “Komum honum heim til
sín tafarlaust og styðjum að vel-
ferð hans þar, eftir þörfum. En
umfram alt, flytjum hvern mann
héim til sín, sem æskir þess. Það 1
er þar sem hann nýtur sín betur,
en annars staðar”, sagði frúin,
“hvað sem skipulagningu nýs
iðnaðar líður, reistum á starfi
hans, sem ófrjáls manns.”
Engin ræða á fundinum er
sögð að hafa vakið meiri og al-
mennari hrifningu, bæði and-
stæðinga og fylgjenda málsins,
en þessi ræða frú Roosvelts.
Hún kyntist ástandinu eftir
fyrra stríð í Evrópu af eigin sjón
og hún vissi að ekki var nú síður
þörf á brýnni aðstoð. Er hugur
hennar allur við framkvæmdir í
þá átt bundinn.
Frú Roosevelt virðist hafa átt
meira erindi sem fulltrúi á þenn-
an fund, en margur annar. Var
þó af ýmsum í Bandaríkjunum
haft á móti vali hennar sem full-
trúa.
Bók um de Gaulle
j hermálin. En þar hafði hann
bæði svikið Breta og rofið eið
, sinn við lýðveldið (Frakkland).
Hann braut og loforð sín við
Giraud, að leggja pólitíkina a
hilluna, um leið og Frakkland
losnaði undan Þjóðverjum.
Hann flæmdi Giraud frá stöðu
'sinni og vara-aðmírál Muselier
Jog marga aðra alkunna herfor-
ingja; ennfremur hóp stjórn-
málamanna, sem hann hélt
hættulega keppinauta sína. —
j Vegna þessa var hann á móti því
j að nokkuð væri gert til að bjarga
úr þýzkum fangelsum, sem Þjóð-
jverjar veittu þó kost á, mönnum
sem Paul Reynaud, George Man-
del, Blum, Daladier og Gamelin
hershöfðingja.
Hann gerði ekkert til að stöðva
starfsmenn skipsins Richelieu,
að hætta við björgun þess, til
þess að sem lengst drægist, að
bandaþjóðirnar hefðu þess not.
Hann lagði af fyrirhuguðu
ráði allar þær tálmanir sem hann
gat, á leið þess, að Bandaríkja-
menn kæmu upp frönskum her
í Norður-Afríku í júní 1944.
Kærur þessar eru bæði harðar
og alvarlegar. Fram hjá þeim er
trauðla hægt að ganga. Maður-
inn sem skrifar þær, er frakk-
neskur íhaldsþingmaður og sá er
stöðugt varaði stjórnina við sam-
vinnu við Þjóðverja og hættunni
af fasista samtökum inn á við.
Fyrir utanríkismálastefnu sína,
er Kerillis viðurkendur á meðal
margra erlendra þjóða.
Bókina kallar Kerillis: I Ac-
cuse de Gaulle.
MERK KONA LÁTIN
Mrs. Gísli Jónsson
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Það væri um 90 miljónir manna j * * ,, . TT . , v
„ , | Maður að nafm Henn de Ker-
að ræða. Með svan þessu vakt. hefir skri[að bók um de
hann emn.g upp Pakuitan t. log- Gau[le ^ honum heldur iUa
urnar sem luta að þvi, að krefjast
þess að landið verði limað sund-, S°?UrÍa( , . . .
* ...... Það helzta sem með de Gaulle
ur milli íbuanna.
Bretar eru hvorki með eða
móti Pakistan-tillögunum; þeir
láta sig þær litlu skifta. Komi
íbúarnir sér saman um skiftingu,
er því líklegt að Bretar leggi
blessun sína yfir hana. En Con-
gress-flokkurinn á Indlandi, hef-
ir aðra skoðun á þessu, þó Gand-
hi viðurkendi, að málið um skift-
ingu landsins væri réttmæt, eins
og Pakistan tillögurnar fara
fram á. Það getur nú verið að
Jinnah verði ekki ófáanlegur til
að taka aðrar uppástungur til
greina. En svar hans til Attlee i
mæli álítur höfundur vera her-
mensku. En samt hafi hann í því
1 efni verið hættulega nærri naz-
istum í skoðunum. Fylgismenn
hans sáu engan galla á honum;
hann var í þeirra augum óskeik-
ull og andlegur bróðir Jóhönnu
af Örk. Höfundur lýsir honum
sem ófyrirleitnum ref, er öng-
þveitið sem þjóðin var í, hafi
notað til þess að brölta upp í for-
setastólinn.
Höfundur bendir á að Roose-
velt forseti hefði aldrei gert de
Gaulle að trúnaðarvini,\ hann
hefði út í frá verið glegstur
virðist eigi síður bera með sér,! . u ,
,, 6 , ’ manna a galla de Gaulles; Chur-
að Muhameðstruarmenn seu , ... „ .* -
chill hafi raunar venð um og o
einnig um hann.
En í fám orðum sagt, bregður
seu
reiðubúnir til að verja réttindi
sín, hvað sem öðru líður.
Field Marshall Lord Alexand-
er sagði s. 1. viku í ræðu sem
hann hélt í Guild Hall, Lundún-
um, að atom sprengjan mundi
aftra því að annað stórstríð bryt-
ist út um langan tíma.
Vopnið er hræðilegt. En í
höndum ábyrgðarfullra manna,
eins og þeirra, sem nú gæta þess,
mun það draga úr þeim, sem enn
trúa því, að stríð séu þess verð
að vera háð. Að ræðunni lok-
inni var hann gerður að heið-
ursborgara í London.
Lord Alexander var yfir-
stjórnari hers bandaþjóðanna á
Miðjarðarhafniu í stríðinu. Hann
hefir nú verið skipaður land-
stjóri í Canada og er von
snemma í næsta mánuði.
★ ★ w
Bænda-flokkurinn (Progres-
sive praty) í Wisconsin í Banda-
ríkjunum, er nú leystur upp og
hefir sameinast republikana
flokkinum. Flokkur þessi hefir
starfað á fjórða tug ára, en hefir
aldrei komist tjl valda, hvorki í
landsþinginu né neinu ríkjanna.
Hann hefir verið öflugastur tal-
inn í Wisconsni. Republikana
flokkurinn ætti að græða tals-
vert á þessu.
* * ★
Þess er í almennum fréttum
getið, að Frakkland muni taka
málstað Rússa í Iran-málinu á
New York-fundi Alþjóðafélags-
ins. Frakklandi er íTiöp við Breta
og Bandaríkjamenn vegna þess,
að þessi lönd eru á móti því að
það taki Rhúr héruðin af Þjóð-
verjum.
Síðast liðið mánudagskvöld
(25. marz), lézt ein af merkustu
konum Vestur-íslendinga, skáld-
konan Guðrún Finnsdóttir, kona
Gísla prentsmiðjustjóra Jónsson-
ar í Winnipeg.
Lát hennar var sviplegt. Hún
hafði að vísu átt um nokkra mán-
uði við heilsuleysi að búa. En
það virtist engin breyting á því
vera þetta kvöld.
En áður en minst varði, hafði
hún hnigið út af, orðið bráð-
kvödd.
Þeir sem mest og bezt hafa hér
dugað í að vernda þær hugsjónir,
sem öllu eru verðmætari í aug-
um hvers sanns Islendings, eru
nú óðum að hverfa af sjónarsvið-
inu.
Með láti þessarar mikilhæfu
og góðu konu, hefir í því efni enn
einn hlekkur brostið.
Með skáldsögum sínum hafði
Guðrún dregið upp hinar feg-
urstu myndir í þjóðlífi voru hér
vestra; sögur hennar margar eru
hugljúf og ógleymanleg geisla-
brot úr því. Við lestur þeirra
finnur maður ávalt þetta: Að
baki frásagnarinnar býr fögur
sál, sem ann öllu sem göfugt er
og til manndóms heyrir.
En svo vel sem er um þetta
starf hinnar látnu, sem hér gefst
ekki tími til að minnast sem vert
er, má um störf hennar í öðrum
greinum svipað segja. Um sam-
huginn og myndarbraginn allan
á heimlii þeirja hjóna, gestrisn-
ina og ánægjuna af að vera þar,
vita allir er þangað hafa komið.
Og þátttaka hinnar látnu í fé-
lagsmálum, bar gáfum hennar
alla jafna vitni.
Guðrún var fædd á Geirólfs-
stöðum í Skriðdal feb. 1884.
Foreldrax hennar voru Finnur
Helgason og Þergþóra kona
hans, er þar bjuggu*
Áttunda nóv. 1902, giftist Guð-
rún Gísla prentsmiðjustjóra í
Winnipeg. Komu þau vestur um
haf 1903 og hafa ávalt att heima
hér í bæ síðan. Börn þeirra eru
Helgi próf. Johnson, Mrs. Berg-
þóra Robson, Mrs. Gyða W. J.
Hurst, Mrs. Ragna J. St. John.
Jarðarförin fer fram frá Sam-
bandskirkjunni í Winnipeg n. k.
föstudag, kl. 2 e. h.
! sögu höfundur de Gaulle um
þetta:
I starfi sínu utan lands, hafi
Cagulards (franskir fasistar) náð
Um fríi Roosevelt sem
fulltrúa í Alþjóðafélaginu
í samsæti sem frú Roosevelt
var haldið, er hún var fulltrúi á de Gaulle á sitt vald og skipað
fundi Alþjóðafélagsins í London, honum fyrir verkum. Hann átti
sagði forseti samsætisins, að frú (ekki að láta sig annað skifta, en
Um leið og eg er á förum úr
borgnini Winnipeg til Kamloops,
B. C., þakka eg vinum mínum
fyrir alúðlegheitin, og hlýja vin-
áttu s. 1. vetur.
Kristján Ólafsson.
Farinn til fslands
Hjalti Tómasson flugmaður
og kona hans Margrét Thorvald-
son lögðu af stað s. 1. mánudag
til íslands. Þau gera ráð fyrir
að setjast að í Reykjavík. Var
förinni beint til Chicago; verður
þar staðið við hjá skyldfólki
Mrs. Tómasson, en þaðan til New
York og með Brúarfossi til ís-
lands 1. apríl. Hjalti hefir stund-
að flugnám hér og í Bandaríkj-
unum í 2 ár.