Heimskringla - 27.03.1946, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 27. MARZ 1946
MINNINGARORÐ
Frú Þóra Gíslason
Það minnist enginn svo þess-
arar prúðu og ágætu konu, að
hann eigi kenni nokkurs
klökkva, því svo var hún hug-
stæð og hjartfólgin vinum sín-
um, enda var hún búin flestum
þeim meginkostum, er norrænt
kveneðli býr yfir; hún var blíð-
lunduð hetja, er tók hverju, sem
að höndum bar með slíku sálar-
jafnvægi, er til fyrirmyndar mun
jafnan talið verða; hún var í öll-
um efnum drengur góður, eins
og sagt var forðum daga um
Bergþóru konu Njáls.
Frú Þóra var fædd á Skóg-
tjöm á Álftanesi þann 10. dag
októbermánaðar árið 1874. For-
eldrar hennar voru þau hjónin
Guðmundur bóndi Runólfsson
og Oddný Steingrímsdóttir frá
Hlíð í sömu sveit, og hjá þeim
ólst hún upp til fullorðins ára
við mikið ástríki.
Þann 1. sept. 1899, giftist Þóra
eftirlifandi manni sínum Ingvari
Gíslasyni frá Sviðholti á Álfta-
nesi, glæsilegum efnismanni, og
reistu þau bú á Skógtjöm, og
stóð heimili þeirra þar um 12 ára
skeið.
Árið 1912 varð það að ráði, að
Ingvar og fjölskylda skyldi
freista gæfunnar í Canada; á-
stæður leyfðu naumast að fjöl-
skyldan færi öll í einu lagi, og
þess vegna varð það ofan á, að
Ingvar bóndi færi í vesturveg
þá um sumarið, ásamt elzta syni
þeirra hjóna, Ingvari, sem þá
var 11 ára, og var þá skjótt tekið
að litast um eftir lífvænlegu
umhverfi; ári síðar kom Þóra
vestur, ásamt sex börnum, sum-
um dálítið stálpuðum, en öðrum
komungum; afréð fjölskyldan
JIJMBO KÁLHÖFUÐ
Stærsta kálhöfðategund sem til er,
vegur 30 til 40 pund. Óviöjafnanleg'
i súrgraut og neyzlu. Það er ánægju-
legt að sjá þessa risa vaxa. Árið sem
leið seldum vér meira af Jumbo kál-
höfðum en öllum öðrum káltegund-
um. Pakkinn 100, únza 800 póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú íullkomnasta 89
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
þá að festa rætur í Reykjavíkur-
bygðinni við Winnipegvatn; yfir
landnáminu norður þar, hvíldi
blessun guðs og góðra manna’
leið eigi á löngu unz þau Ingva:
og Þóra, vegna frábærrar atorki
og ráðdeildar, voru komin í stór
bændatölu, þótt mikið ykist vi
bamahópinn eftir að vestur kom
þau Ingvar og Þóra lögðu mikl.
rækt við uppeldi og mentu’
barna sinna, og elzti sonur þeirr
Ingvar, útskrifaðist af Manitoba
háskólanum.
Fyrir rúmu ári, brugðu þai
Ingvar og kona hans búi o;
fluttu austur yfir Manitoba-vatr
til bæjarins Steep Rock, enda a
skiljanlegum ástæðum þá tekin
nokkuð að þreytast eftir langl
og strangt dagsverk; þau komu
hingað til borgar að áliðnum
janúarmánuði í ár, og hugðust
að njóta hér um hríð ánægju ís-
lenzks samfélags, því hér áttu
þau líka marga vini; en þá tóku
brátt kraftar hinnar þreyttu
landnámskonu að gefa sig og
fjara út; hún var flutt á Grace
sjúkrahúsið, og kvaddi þar hina
jarðnesku tilveru eftir fjögra
daga legu, án þess að nokkurra
minstu þjáninga yrði vart; henn-
ar annríka æfi hafði jafnan verið
friðsæl, og í aðdáanlegu sam-
ræmi við það, varð hinsta kveðj-
an.
Daginn áður en frú Þóra dó,
reis hún upp við höfðalagið að
sjúkrahvílu sinni, og bað mann
sinn að syngja með sér uppá-
haldslögin hennar: “Svíf þú nú
sæta söngsins englamál’’, og “Ó,
guð vors lands”. Voru það síð-
ustu orðin, er hún mælti í þessu
^ lífi, því þá rann á hana draum-
rænn höfgi, og daginn eftir safn-
aðist hún til feðra sinna.
Á hinu gestrisna og glaðværa
heimili þeirra Ingvars og Þóru,
var jafnan mikið um söng, því
þau áttu sammrekt um það, eins
og reyndar flest annað, að skipa
sönglistinni í öndvegi; þá var
það engu að síður athyglisvert,
hve húsmóðirin, sál hússins, var
fastheldin við fagra og forna ís-
lenzka siði; meðan börn hennar
voru ung, kraup hún á hverju
kvöldi við hvílu þeirra og kendi
þeim bænir og sálmavers; um
það er mér persónulega kunnugt,
að börnin minnast jafnan þessar-
ar andlegu fræðslu með klökkum
og þakklátum huga.
Þau Ingvar og Þóra eignuðust
11 mannvænleg börn; tvö þeirra
mistu þau, Guðbjörgu á bams-
aldri og Sigrúnu, fulltíða stúlku,
er lézt í Chicago 26. sep. s. 1. Hin,
sem lifa eru: Ingvar, skólastjóri
í Calgary; Oddgeir, til heimilis í
British Columbia; Oscar, búsett-
ur í Reykjavíkurbygð; Oddný,
gift kona í Chicago; Runólfur,
búsettur í bænum Steep Rock;
Una, gift kona í Chicago; Þórar-
inn, nýlega seztur að í grend við
Carman; Regína, gift kona við
Bay End, og Ingunn, gift kona, er
nú býr á föðurleifðinni í hinni
fögru Reykjavíkurbygð.
Ekki veit eg hvað margir nú á
dögum gera sér það að fullu ljóst
hvert kraftaverk íslenzkar land-
námskonur unnu í þessu landi,
er komu hingað í ókunnugt um-
hverfi með tvær hendur tómar

Following a series of advertisements devoted to Veterans’ Out-
of-work A'llowances, this space will be used for the next few
weeks to detail Veterans’ Insurance, prepared in co-operation
with Department of Veterans’ Affairs.
No. 1—VETERANS’ INSURANCE
An important development of 1945 was provision of War
Veterans' insurance under the Veterans' Insurance Act.
Advantageous to all ex-service personnel, it is of particular
benefit to those suffering from impaired health as the result of
service.
Under the Act, the Department of Veterans' Affairs is auth-
orized to issue life insurance in practically all cases without
medical examination with a coverage from $500 to $10,000 maxi-
mum. This insurance includes a number of attractive features
and may be taken out by the widows of ex-service men. Re-
establishment credits and pensions may be used in its purchase.
It is available to ex-service personnel from the United States
and other countries who served with the Canadian Armed forces.
Recent legislation permits the use of Re-establishment Credits
in payment of premiums.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD152
og oft og einatt með stóran
barnahóp; en blessi þjóðfélagið
ekki að makleikum minningu
þeirra, þekkir það naumast sinn
/itjunartíma.
“Hinn fórnandi máttur er
hljóður.”
Það var þessi hljóðláti fórnar-
náttur, er Davíð Stefánsson svo
fagurlega lýsir, er svipmerkti
landnámskonur okkar í þessu
landi, og þá ekki síður Þóru
Gíslason, en aðrar kynsystur
hennar, er líkt var ástatt með, og
brynjaði þær gegn erfiðleikum
frumbýlingsáranna og veitti
þeim sigurþrek; baráttan var
þeim sjálfsþörf, en sigurinn helg-
ir dómur.
Frú Þóra Gíslason var kvödd
frá Sambandskirkjunni í Winni-
peg þann 20. febrúar, að við-
stöddum fjölmennum hópi ætt-
ingja og vina; flutti séra Philip
M. Pétursson hjartnæm og fögur
kveðjumál; í kirkjunni söng á-
gætur söngflokkur úr íslenzku
söfnuðunum báðum þjóðsöng Is-
lands, “Ó, guð vors lands”, en
frú Alma Gíslason söng á unaðs-
legan hátt uppáhaldslag hinnar
látnu, “Svíf þú nú sæta söngsins
englamál”. Á eftir ræðu sinni
las séra Philip sálminn “Kallið
er komið”, en söngflokkurinn
söng “Eg horfi yfir hafið”, og
þann sálminn er frú Þóru var
jafnan hugstæðastur, “ó drott-
inn ljós og lífið mitt”; kveðjuat-
höfnin öll var eftirminnilega
fögur, og að öllu í samræmi við
fagra æfi íslenzku landnámskon-
unnar, sem verið var að kveðja.
Líkmenn voru fjórir synir
hinnar látnu, Ingvar, Oscar,
Runólfur og Þórarinn, og tengda-
sonur hennar, maður Oddnýjar,
J. E. Bingeman frá Chicago, og
Einar P. Jónsson ritstjóri Lög-
bergs. Líkið verður jarðsett í
Reykjavíkurbygð, er umferð
batnar í vor.
Eg þakka Þóru heitinni órjúf-
andi vináttu í minn garð, og bið
syrgjandi eiginmanni hennar og
börnum þeirra, guðs blessunar í
framtíð allri. E. P. J.
FRÁ
Þ JóÐÆKN ISÞINGIN U
Það var óvenju fjölment að
þessu sinni; troðfult á öllum sam-
komum og fundir vel sóttir. Má
ætla, að þetta beri vott um auk-
inn áhuga og er það vel því þjóð-
ræknisfélagið er eina félagið,
hér í álfu, sem getur beitt sér
fyrir áhugamálum allra Islend-
inga í Vesturheimi, varðandi
þjóðrækni þeirra og vermdun ís-
lenzkra meijningar verðmæta.
Mjög er það nú samt áberandi,
að sú kynslóð, sem stofnaði þetta
félag og hefur barist fyrir við-
haldi þess alt til þessa, er nú tek-
in fast að eldast. Þarf félagið, í
framtíðinni, að ná meir til hinnar
ungu og upprennandi kynslóðar
Leytast er við, að gera þetta
með barnafræðslu í ýmsum
bygðum með nokkrum árangr.
Bót er í máli að yngsta deild
félagsins “The Young Iceland-
ers Canadian Club, er mjög vak-
andi í starfinu.
Þingið var ekki einungis fjöl-
sótt heldur og hið ánæjulegasta
að flestu leyti. Voru það einkum
hinir góðu gestir: Ingólfur Gísla-
son læknir og Nels Johnson
dómsmálaráðherra Norður Dak-
otaríkis, sem gerðu það líflegt og
skemtilegt.
Ingólfur læknir er syo kýminn
og kátur, að manni verður að
hlæja að helzt hverju sem hann
segir, jafnvel þótt það kunni að
vera um dauðsfall upp í dölum
Fróns og er það þó ekki fyrir þá
sök að læknirinn hafi slíkt í
kýmnis ræðum heldur geta menn
bara ekki stöðvað hláturinn. —
Það hefur sannarlega verið hres-
sandi og læknismeðal við tann-
pínu og minniháttar magakveisu
að fá svo skemtilegan læknir í
sjúkravitjun. Ræða hans var
þess utan stórfróðleg um heil-
brigðis ástandið á Islandi þótt
sumu væri þar slept, sjálfsagt
viljandi, sem frá mínu sjónar-
miði hefði mátt minnast á. Á eg
þar einkum við kynferðissjúk-
dómana, þetta átumein í lífs-
krafti þjóðanna, sem fer stöðugt
vaxandi á Islandi, sem annar
staðar.
Læknirinn bar fram hveðjur
fyrsta þíngdaginn frá forseta og
stjórn íslands og sendiherra Is
lands í Washington. Sömuleiði:
bar hann fram boðsbréf til rit-
stjóranna í Winnipeg og Grett-
irs Johnnssonar ræðismans, frá
Þjóðræknisfélaginu í Reykjavik.
þess efnis að þessum mönnum
ásamt þeirra konum væri boðið
í heimsókn til Islands á næst-
komandi sumri. Sjálfsagt hefur
það verið vangá að Gísli John-
son, ritstjóri Þjóðræknis tíma-
ritsins var ekki tekin í tölúna
þótt það hefði verið viðeigandi,
því ritið hefur mikla útbreiðslu
heima.
Þingsetningar daginn f lutti
líka Hon. Niels Johnson, dóms-
málaráðherra kveðju frá ríkis-
stjóra Norður Dakotaríkis og
enkar skemtilegt ávarp frá sjálf-
um sér.
Hófst þingið mjög svo ánægju-
lega því auk þessa ber sízt að
gteyma þingsetningarræðu for-
setans, einkar snjöllu erindi og
fluttri með þeirri röggsemi og
fjöri, sem Dr. Beck er svo eigin-
leg. Hann er einnig atkvæða-
maður um alla fundarstjórn og
setur lífsmark áhugans á alla
fundi.
Um kveld þessa dags stóð “Tha
Icelandic Canadian Club” fyrir
ágætri samkomu í Fyrstu lút-
ersku kirkjunni. Var þar margt
um manninn og margt til skemt-
unar. Ágætur upplestur á ís-
lenzku, sem ungar stúlkur intu
af hendi. Þar söng einnig kvenna
söngflokkur undir stjóm Mr.
Paul Bardals og súngu þeir mik-
ið og súngu vel. Ávarp forsetans,
Mrs. Hólmfríðar Danielsson var
bæði snjalt og viðeigandi. Er hún
nú að láta áí embæ-tti sem forseti
í deildinni og á félagsskapurinn
henni mikið að þakka því hún
hefur verið afar ötull og fram -
kvæmdasamur forseti.
Aðal atriði þessarar samkomu
var hin prýðilega ræða Hon.
Niels Jonson. Það má skrum-
laust fullyrða, að raeðan hefði
flest til síns ágætis og var yfir
höfuð af þeirri tegund, sem bú-
ast má við frá velgefnum og
mentuðum hugsjónamanni. Efni
hennar var um heimsástandið og
þörf á alþjóðastjórn til frið-
tryggingar. Hún var full af heil-
brigðri hugsun og alveg laus við
þær yfingar og knútukast, til
vissra þjóða, sem nú alment
tíðkast og þykir alveg sjálfsagt
þótt vant sé að vita hvernig
menn hugsa sér að tryggja frið
með því fyrst að reyta aðra til
feiði, en smápeðin leika þetta
eftir höfðingjunum þótt leikur-
inn sé grár og geti orðið afdrifa-
ríkur til íllra heilla. Það er ekki
víst að eg sé ræðumanni sam-
dóma í öllu sem hann sagði,
sérstaklega fanst mér hann helzt
til bjartsýnn á möguleikana um
aljarðarstjórn eins og nú er í
pottinn búið. En hvað um það
ræðan var ágæt og hugvekjandi.
Og það er nú sízt að undra þótt
menn geri sér þær vonir að
mannkynið hafi vita á að bjarga
sér frá bráðum bana með því að
taka það eina ráð, sem helzt
myndi duga til að afstýra styrj-
öldum. Eg get ekki lyst áhrifum
ræðunnar betur enn að segja
ykkur hvað mér datt í hug:
“Hérna er maður, sem er líkleg-
ur til að komast langt og verða
sér sjálfum, ættmönnum sínum
og þjóð ávalt til sóma, haldi hann
þessari stefnu.” Gaman þykir
mér nú að vita hvert spásögn nú
rætist.
Annars má þess geta, að ræð-
an mun verða prentuð í “The Ice-
landic Canadian Magazine” og
vil eg ráða fólki til að kaupa rit-
ið og lesa ræðuna. Geta má þess •
að Hon. Niels Jonson á aldraða
móður í Winnipeg, til heimilis
hjá dóttur sinni, Mrs. V. J. Ey-
lands, því hún og dómsmálaráð-
herran eru systkyn.
Samkoman, sem deildin Frón
stóð fyrir næsta kvöld var einn-
ig vel sótt og for vel fram. For-
seti Fróns Mr. Guðmann Levi
stjórnaði henni. Ekkert veit eg
hvert Mr. Levi er ræðumaður
mikill en hann hefur þann kost
að eyða ekki tíma í að hlusta
á sjálfan sig þegar menn vitan-
lega hafa komið til að hlusta á
aðra.
Aðal ræðumaðurinn var Ing-
ólfur læknir en þar sem eg hef
þegar sagt frá honum, eins og
hann kom mér fyrir sjónir á
ræðupalli, og ræðan hefur nú
þegar birst á prenti, er þarflaust
að fara þar um fleiri orðum.
Karlakór Winnipeg söng
nokkur lög. Kórinn er prýðilega
æfður undir stjórn Mr. Sigurðs-
sonar og sjaldan hefur mér fund-
ist betur sungnir sumir þeirra
söngva er þeir fóru með þetta
kvöld, svo sem “Tárið” og
“Olafur Tryggvason”.
Mrs. Alma Gislason söng þar
einsöngva af þeirri list sem henni
er lagin þegar henni tekst veru-
lega upp, og henni tókst veru-
lega vel þetta kvöld, var unun
mikil að hlusta á hana. Eg vil
skjóta því inní, því eg sé enga
ástæðu til að þegja yfir því, að
söngur hennar hreif fjólda útum
bygðirnar við síðustu íslenzku
guðsþjónustuna frá Sambands-
kirkjunni. — Eg minnist þess
ekki að hafa heyrt rokkvísurn-
ar öllu betur sungnar en af Mrs.
Gislason þetta kvöld. Geta má
þess að hún söng þar einnig eitt
lag, sem mikinn orðstír hefir
hlotið, eftir Mrs. Otteson-Guð-
mundsson, dóttur Nikulasar
Otteson í Winnipeg.
Einnig skemti Ragnár Stefán-
son með upplestri. Las hann
Iokakaflan úr sögunni “Móðir
íslands” eftir Hagalin. Það er
engin leið að lýsa dáindis listinni
(the suptle charm.) í hinni hóf-
stiltu upplestrar tæki Ragnars.
Þeir sem þekkja þurfa þess ekki
við, hinir geta ekki gert sér
mikla hugmynd um það. Sem
upplesari minnir hann mig helzt
á Einar heitin Kvaran.
Samkoman í Sambandskirkj-
unni, síðasta kvöldið var einnig
ágæt. Veitti henni forstoðu hinn
fráfarandi forseti, Dr. Beck. Til
skemtunar var einsöngur Miss
Margretar Helgason. Undarlegt
hvað lítið hefur verið minst á
þennan snildar söngvara, en það
er hún ekki einnungis í mínum
eyrum heldur margra annara.
Að mínu viti tekur engin henni
fram að næmum lista smekk á
efni og anda íslenzkra ljóða og
laga. Auk þess er röddin óvenju-
hrein, blæfögur og beyjanleg.
Hún er frá Mikley en þaðan
hefur margt ágætt söngfolk
komið og hæfileika fólk af flestu
tagi.
Myndirnar frá Islandi, í litum
voru mjög fagrar svo eg hef
engar fegri séð af okkar fóstur-
láði. Er vonandi að Dr. Árni
Helgason verði til með að sýna
þær í mörgum íslenzkum bygð-
um. Það var skaði mikill að hann
var ekki þarna til staðar til að
skýra þær og engin sem þekti
staðhættina. Myndirnar vóru
víst teknar af ferðalagi um hinn
svonefnda Fjallbaksveg á suð-
austur landinu.
Eitt af því sem gerðist þetta
kvöld var útnefning heiðursfél-
aga í þjóðræknisfélaginu. Gerði
skrifari þá útnefningu en menn-
imir voru eins og þið hafið
séð: Dr. John C. West, forseti
ríkisháskólans í Norður Dakota.
Professor Asmundur Guðmunds-
son forstöðumaður guðfræða
deildarinnar í háskóla Islands og
Séra Albert E. Kristjansson,
Blaine, Wash.
Ekki má gleyma Bardals.
bræðrunum sem skemtu með
hljóðfæraslætti. Það vóru þeir
Capt. Njall Bardal og Arinbjorn
Bardal yngri, synir Arinbjarnar,
Mér, að minstakosti, mun ekki
bráðlega úr minni líða clarinet
solo Arinbjamar: the Lost Chord
by Sullivan.
Eg hef gerst fjölorður um
þessar samkomur alveg viljandi
af því mér finst oflitil viður-
kenning gefin þeim, sem helzt
stuðla að list á lífi hér vestra,
þess utan ekki frítt við að flokks-
legrar hlutdrægni gæti stundum
hjá okkur, þá sjaldan getið er
hér um söngvara o. s. frv.
Á samkomum þeim er standa
í sambandi við þjóðræknisþingið
er tekið á því bezta og kemur þá
gjarnan í ljós að hér er bara
undarlega mikið af listfengu
fólki. Það myndi stómm dauf-
legra yfir íslenzku félagslífi
hér vestra, legðist þinghaldið
niður og eg er þess viss að enginn
sem sótti að minstakosti þetta
þing, úr bygðunum muni hafa
iðrast þess.
Um þinghaldið og framgang
málanna mun síðar getið.
Lundar, 18 marz, 1946.
H. E. Johnson
(ritari Þjóðræknisfélagsins)
ÞóREY ODDLEIFSSON
í HAGA
Fædd 2. júlí 1867
Dáin 15. okt. 1945
“Móðir, kona, meyja,
meðtak lof og prís!”
Langur og bjartur æfidagur
glæsilegrar og ágætrar konu átti
sitt upphaf og endir á þeim tím-
um sem að ofan er greint. Að
vinna á meðan dagur er, í trú,
von og kærleika, virðist hafa
verið kjörorð hennar og lífs-
stefna; slík er a. m. k. heildar
útkoman af dvöl hennar í Ný-
Islandi, alt frá landnámstíð. Sem
frábær “móðir, kona, meyja”,
lifir hún í þakklátri minningu
hjá sínum mörgu afkomendum
og vinum.
Þórey var fædd að Vatnsdals-
gerði í Vopnafirði, ár og dag sem
að ofan er greint. Foreldrar
hennar voru Stefán Þorsteins-
son, ættaður frá Ljósalandi í
Vopnafirði, og Sigurbjörg Sig-
fúsdóttir, frá Hroðlaugsstöðum
á Langanesi.
Eftir tíu ára búskap í Vatns-
dalsgerði, við fátæklinga kjör,
snerist hugur Stefáns til Vestur-
heims; og flutti hann þangað af
sjálfsdáðum ásamt konu sinni
og tveimur dætrum, Þóreyju og
Sigríði. Með þeim hópi land-
nema, sem kallaður hefir verið
“stóri hópurinn”, komu þau til
Gimli árið 1876. Eftir vetrardvöl
þar, fluttu þau norður með
Winnipeg vatni, og nam þá
Stefán land er hann nefndi eftir
fæðingarstað sínum, Ljósaland.
í Hnausabygð. Eftir þriggja ára
dvöl þar, fluttu þau út í Mikley
og voru þar í tvö ár, síðan tvö ár
í Selkirk, en settust svo að í
Winnipeg, þar sem Stefán stund-
aði almenna daglaunavinnu.
Snemma á æfinni kom í ljós
einn megin eiginleiki Þóreyjar,
viljinn til að vinna. Tólf ára
gömul fór hún að ganga í vist.
Eftir fermingu og fram að gift-
ingu, var hún stöðugt í vist hjá
enskumælandi fólki, lærði þar
málið og vinnubrögð. Þótt hjá
enskum væri, hélt hún ætíð sam-
neyti við íslendinga, sótti ís-
lenzkar messur og samkomur er
hún átti kost á því. Fátækum
foreldrum sínum reyndist Þórey
ágæt hjálp í bardaganum um
lífsviðurværi. Á þeim árum var
kaupgjald mjög lágt, og erfitt
uppdráttar fyrir efnalítið vinnu-
fólk, en þó mun Þórey hafa átt
heldur afgang en skuldir. Glað-
lynd og fjörug var hún, en þó
lítið gefin fyrir glaum og léttúð.
Meiriháttar spursmál lífsins sá
hún að væru alvarlegs eðlis, og
lífsins gæði of dýrkeypt til þess
að þeim mætti sóa. Þórey var