Heimskringla - 26.06.1946, Side 1

We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend for
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ÁRGANGUR
WESTNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 26. JÚNÍ 1946
NÚMER 39.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
ÚTSKRIFAST
Ása frá Ásum
Ása Jónsdóttir frá Ásum í
Húnavatnssýslu, útskrifaðist 10.
júní frá Carleton College, North-
field, Minnesota, í sálarfræði,
sem hún hefir lagt stund á í 3
ár í Bandaríkjunum. Ungfrúin
er nú stödd hér nyrðra, flutti
kvæði -— minni íslands — á Lýð-
veldishátðinni á Hnausum 22.
júní, en hverfur suður aftur
innan skamms. Það sem henni
hefir leikið hugur á, er fram-
haldsnám unz meistarastigi er
náð á Columbia-háskóla; hefir
nú ræzt svo fram úr efnum og
ástæðum, að hún mun reyna
þetta á komandi vetri og óska
íslendingar hér henni til heilla.
Skyldmenni Ásu hér vestra, er
°ss er kunnugt um, eru Þor-
steinji Gíslason, Brown, Man.
6 ára fangavist
Dómur var kveðinn upp 20.
Júní í kærumálinu á hendur
^red Rose, sambandsþingmanní
frá Montreal-Cartier. Var þing-
niaðurinn fundinn sekur um að
hnfa átt þátttöku í rússnesku
njósnunum í Canada og dæmdur
fyrir það til sex ára fangavistar.
Rose var eini kommúnistinn á
Qftawa-þinginu. Eftir 16 daga
Iettarhöld var hann af kviðdómi
^nndinn sekur um að hafa unnið
því, að senda Rússum upplýs-
lngar um hernaðarleg leyndar-
mál Ca'nada.
Hann notaði stöðu sína, þing-
n^enskuna, að afla sér upplýs-
lnga hjá stjórnarþjónum, er nú
bíða sumra ill örlög fyrir að
Veita þær.
Rose er 38 ára. Áður en hegn-
lngin var kveðin upp í málinu af
Lazure dómara, varði lögfræð-
lngur Rose mál hans með 5 kl,-
stunda ræðu.
Hose var í fangelsi í eitt ár
1931, fyrir landráðastarf er hann
h*fði þá í frammi.
^kipaður í leyndarráðið
Mr. Howe, hernaðarvöru-
birgða ráðherra í Canada, var
^ýfega klappað á bakið af kon-
^nginum, fyrir vel unnið starf :
bagu stríðsins. George VI skip-
a®i hann í Leyndarráð Breta.
^-ference Decatur Howe, er
^bdarískur að uppruna og eini
Anierikaninn í Canada, sem þessi
eiður hefir hlotnast. Hann verð-
ar hér eftir nefndur “The Right
^onorable”.
Af 300 manns í þessari stöðu,
afu aðeins 11 verið frá Canada.
f^egar Howe kom heim úr ferð
^nni til Englands og kom til Ot-
"^a þingsins, var honum aftur
iaPpað á bakið af þingmönn
um. John Bracken og Coldwell
héldu þrumandi ræður um Howe
svo að hann hnipraðist allur
saman í sæti sínu, en roðnaði
fyrst fyrir alvöru, er Solon Low,
foringi þjóðeyrisflokksins sagði.
“að það væru ef til vill engar
öfgar, að þakka Howe sigur
Bandaþjóðanna í stríðinu. . .” ‘
20% endurgreitt
«
1 umræðum um fjölskyldu-
styrkinn á sambandsþinginu í
gær, kom í ljós, að 30 miljón
dalir af honum eru greiddir
stjórninni í tekjuskatti til baka.
Það er sem næst 20% af öllum
styrknum. Um 3Vi> miljón barna
innan 16 ára njóta styrksins og
mun það vera um 93% af öllum
börnum á þeim aldri. Mjög vel-
megandi fjölskyldur munu ekki
taka hann; hann yrði þar allur
greiddur til baka.
81.2% af styrknum er greidd-
ur fjölskyldum sem hafa frá eitt
til þrjú börn. En ekki má af þvi
ætla, að hér séu ekki fleiri í
fjöldskyldu en það. í marzmán-
uði, var einni konu veittur
styrkur fyrir 15 börn; 13 fyrir
14 börn; 106 fyrir 13 börn; 312
fyrir 12 börn hverri.
Fyrir dómstóla hafa aðeins
tvær fjölskyldur komið er grun-
aðar voru um að fara í kring um
lögin.
Kostnaður við að útbýta
styéknum nemur á ári hátt á
fjórðu miljón dala.
Eru það geinigeislar?
Það er farið að halda því
fram, að mönnum þurfi ekki að
ægja atómorkan, því það verði
brátt beizlaður annar náttúru-
kraftur, sem henni sé máttkari.
Þetta kann að þykja ljót frétt,
og satt að segja er nú ekki á-
stæðulaust að spyrja, hvar í
skollanum alt þetta lendi fyrir
mannkyninu. 1 raun réttri ber
þetta alt vott um sigurför manns-
ins. Hann hefir með þessu yfir-
stigið svo erfiðleikana, að hann
þraf nú engu orðið að kvíða. —
Skakkgföllin sem framförunum
hafa verið samfara ,hljóta brátt
að hverfa. Það hefir aldrei, eins
og með hinum öru framförum
sannast á, að siðir dagsins í dag
séu horfnir á morgun.
En hver er þessi nýja ógnar
orka, sem atóm-orkunni er ætlað
að taki fram. Þess er ekki get-
ið, en hitt er víst, að það hefir
aldrei verið eins mikið unnið að
geimgeisla rannsóknum og nú í
heiminum. Bandaríkin, sem á-
valt hafa þar framarlega staðið,
eru aftur, að stríði loknu, farin
að vinna meira að þessum rann-.
sóknum. Nú fyrir skömmu gerðu
menn þar ráð fyrir að senda
belgi einar 20 mílur upp í loftið
með þetta rannsóknarefni fyrst
og fremst í huga. Áður hefir
ekki verið farið hærra en 6 til 9
mílur í þessum erindum. Geim-
geislarnir^ eru orkumiklir,
smjúga gegnum stál og blý eða
hart efni, allra geisla mest. Það
getur víst vel verið, að úr hinu
þunna efni þeirra megi safna
orku, er atómorkunni er meiri.
Þar mundi efni ekki bresta og
yfirleitt yrði líklega minni erf-
iðleikum háð að framleiða hana
en átómorkuna.
Rannsóknir á geimgeislunum
fara nú alstaðar fram af kappi.
Bretland, Rússland, Noregur,
Svíþjóð og, Frakkland, eru í
mestu önnum við þetta. Þegar
Rússar fóru að tala um að þeir
óttuðust ekki atóm-orkuna, fóru
Bandaríkin að spyrja sjálf sig
hvort þeir væru komnir lengra
áleiðis en þau í geimgeislarann-
sóknum. Virðist það benda á, að
það sé geimgeislaorka, sem á
eftir atómorkunni muni koma.
(Atóm-orkan er nefnd kjarn-
orka á íslenzku. En hvað er
geimgeislaorka annað en kjarn-
orka?)
ÚR ÖLLUIM ÁTTIHVI
Við umræður á sambandsþing-
inu s. 1. viku um heilbrigðismál
dró William Bryce, þ.m. fyrir
Selkirk-kjördæmi athygli að því.
að berklasýki væri mikil í Mani-
toba-fylki, aðallega í norður-
ÁVARP FJALLKON-
UNNAR
Flutt á Lýðveldishátíðinni á
Hnausum, 22. júní 1946
hluta þess. Sagði hann á hverj-
um 24 kl.st. einn deyja úr
berklaveiki, sem væri mikið. Fór
hann fram á að Ottawa-stjórnin
veitti fé til að bæta úr þessu;
sagði fylkisstjórnina ekki hafa ------
séð sér fært', að reisa rönd við Kæru börnin mín; í dag er
þessu. Hann bætti við, að það hjarta mitt fult af fögnuði; sá
væru ekki alt Indíánar, sem úr fögnuður stafar af því að mega á-
sýkinni dæju. varpa yður á þessari frelsishátíð
* * * hér á Iðavelli.
Mér er ljúft að minnast þeirra
Þriggja mínútna hvirfilbylur gem námu hér land Qg nefndu
erði skaðaermetinner $500,000 það Nýja Igland af ásf m mín;
í Fort Frances, Ont., í gær. 12
börn meiddust og eru á sjúkra-
húsi.
Undir lok þessa mánaðar
Það fólk þoldi hér miklar þján-
ingar, sýndi mikla þrautseigju
og manndáð, og vann mikinn
sigur; það stofnaði hér ríki og
(maí), eru 210,000 menn at- jstjórnaði því með sínum eigin
vinnulausir í Canada — og að lögum, það kunni spakmælið,
líkindum fleiri þó, því hér er “meg lögum skal land byggja”;
aðeins farið eftir tölu þeirra, er j eg rninnist þeirra með þakklæti.
um vinnu hafa sótt.
verða í vetur?
Hvað mun
£
Island
Flutt á Lýðveldisdeginum á Hnausum, 22. júní 1946
ísland, vort ættar- og óskaland,
við einhuga hyllum á þessum degi.
1 sameining tengjum vort bræðraband N
og biðjum af hjarta að það verða megi
traust sem hinn fornhelgi fjallakrans,
frið^rtákn hverju dáða-verki.
Hátt berum fána okkar föðurlands
með frelsið ávalt að vegamerki.
Háfjöllum yfir heiðbláminn ljómar,
hnjúkana miðnætur-sólin gyllir.
Sönfuglaljóð eru seiðandi ómar.
Sumarið íslands hörpu stillir.
Undirspil brimsins við sjávarsand
er söngur um feðranna þor
sem köstuðu eign á hið alfrjálsa land
og elskuðu hið nóttlausa vor.
Þjóðtrygðin, ríki hins íslenzka anda,
hans orkuveldi og þroskagjöf,
finnur leið milli fjarlægra stranda
til fjallalandsins við yztu höf.
1 austurveg þótt andi okkar stefni
við eigum hér vestra norrænt þor.
Farsaald vors lands er oss fagnaðarefni
þess fúllveldi okkar sigurspor.
Við helgum Islandi hug og mátt
og heiðrum þann manndóm er geymir “saga”.
Vor móðir, þú hjarta vort alein átt
um alla komandi framtíðar daga.
Sigurmark, fyrirheit fullhugans
er föðurlandsástin, leiðtoginn sterki.
Hátt berum fána okkar föðurlands
með frelsið ávalt að vegamerki.
Ása frá Ásum
Canada
Flutt á Lýðveldisdeginum á Hnausum, 22. júní 1946
Canada, fóstra mín kæra,
eg kom til þín ungur,
og langaði hjá þér að læra
lifandi tungur.
Blómsveig eg vildi þér vefa,
og vináttu sýna,
átti ekki annað að gefa
en iðjuna mína.
Þú gafst mér föng þín og fæði,
fóstra mín góða,
svo gat eg samið í næði
safn minna ljóða;
þú gafst mér unað í anda
af örlæti þínu,
þakkir eg vildi þér vanda
í verkinu mínu.
Þér kýs eg virðing að veita
Vínland hið fríða,
orðum og afli að beita,
um þig að prýða,
meðan að minningar geymast
og máttur í línum;
fóstra eg fæ svo að gleymast
í faðminum þínum.
Böðvar H. Jakobson
MISS CANADA
Þessi hátíð og margt fleira ber
vitni um það, að ástina til mín er
enn að finna hjá þessari kynslóð;
hér í Nýja íslandi er mín tunga
svo mikils metin að hún er kend
börnum á heimilum þeirra; sú
rækt sem þannig kemur fram í
verki mun bera þeim mikinn'á-
vöxt, því málið mitt er lykill að
mínum andans auði: hugrekki,
réttlæti, drenglyndi kærleika;
af slíkum orðum er mín tunga
rík, orðum sem ekki mega gleym-
ast, af því að þau eru vörður með
vegi gæfunnar.
Kæru börnin mín; hvenær
sem þið heimsækið mig býð eg
jyður hjartanlega velkomin, og
börnin mín, Sem heima eru,
jmunu taka yður tveim höndum,
sé það um vetur mun eg heilsa
yður í hvítum klæðum, og
skemta yður með norðurljósa
hreyfimyndum á himintjöldum,
sé það um sumar, mun eg fagna
yður í grænum skrúða: gleðja
yður með fegurð hlíðanna, friði
fjallanna og dásemdum dalanna
minna.
Ástkæru börnin mín; sem
haldið trygð við mig, eg óska
yður allra heilla, hamingjan sé
altaf rðeð yður, svo alt yðar starf
megi verða til blessunar.
Eg flyt hér minn óð til þín ís-
lenzka barn,
sem yndi mér veitir í fjarlægd
landi;
eg veit að þinn hugur er heim-
svifa gjarn,
'og hjá mér er svölun sem finnur 1
þinn andi,
eg býð þér að verma þig enn við
minn arn,
og aldrei að slíta því trygðanna
bandi.
Laura Thorvaldson
Á Lýðveldishátíðinni á Hnaus-
um, var ungfrú Laura Thorvald-
son Miss Canada. Flutti hún á-
varp sitt hið skörulegasta á há-
tíðinni. Hún er dóttir Mr. og
Mrs. Sveins Thorvaldsonar, Riv-
erton. Man.
ÁVARP MISS CANADA
Flutt á Lýðveldishátíðinni á
Hnausum, 22. júni 1946
After many years of war,
peace has now returned to our
land. We all rejoice and thank
God that victory was on our side
and that overwhelming defeat
was the lot of our enemies.
But although peace be here,
and while we rejoice in our.Vic-
tory, we pay humble tribute to
those thousands of our young-
est and best, who have made the
supreme sacrifice for our free-
dom and who now lie in some
foreign field. We pay our tri-
bute, too, to all those fathers,
mothers, brothers, sisters and
wives who waited for long years
for the retúm of those they
loved.
And so, while turning our
backs to these bitter years of
strife, we lift our faces to the
dawn of a new age — an age of
peace, of happiness, of security
for all people. We recall the
cherished promises of those dark
days. What were they? Free-
dom from fear, freedom from
want, freedom of conscience and
freedom of expression.
These will not come or remain
unsought and of their own ac-
cord. They are ours to earn
them, to be worthy of them and
to preserve them. They have
been fought for with blood, with
tears and with sacrifice. Eternal
vigilance is the price of their
safe-keeping.
But look the world over. —
Where, but in Canada, are great-
er opportunities for these
dreams to come true? Are we
not favoured beyond all mea-
sure?
We, twelve million people oc-
cupy one-half of a continent. We
are a bread basket of the world.
It is our privilege now tp help to
feed, to clothe, to sustain the
starving millions of less fortun-
ate lands. The wealth of our
forests, our mines, our waters,
our factories are without limit.
Governments are of our own
choosing, not imposed by the
point of a sword. Our churches,
our schools, our press — all
these, are what we, the people
make them; not what someona
makes them for us.
That is what we know as
“liberty”; that is what we call
“freedom”.
Those are the things for which
the flower of Canada fought and
sacrificed. Those are the things
which it becomes our task to pre-
serve.
Laura Thorvaldson
Böðvar H. Jakobsson frá Ár-
borg, Man., kom til Winnipeg í
gær og leggur af stað í dag vest-
ur / til Wembley, Alta., til að
heimsækja dóttur sína er þar
býr. Hann dvelur þar um óá-
kveðinn tíma. Wembley er norð-
arlega í Peace River-dalnum,
eða um 400 mílur norður af Ed-
monton, Alta.
★ * *
Thorsteinn Markússon, gildur
bóndi í Foam Lake, Sask., er
staddur hér eystra. Hann ætlar
að bregða sér út í nokkrar ný-
lendurnar íslenzku, að finna
frpna vini.