Heimskringla - 03.07.1946, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 3. JÚLÍ 1946
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
í ÖFIRISEY
Eftir Árna Óla
Þegar Ingólfur Arnarson leit
í fyrsta skifti yfir Reykjavík af
Öskjuhlíðinni mun honum hafa
litist höfnin líkust stöðuvatni,
eða hópi, sérstaklega, ef þá hefir
verið fjara, svo að Örfirisey
sýndist landföst. Laugarnesið
hefir honum virst áfast við Við-
ey. Suðvestur úr þessu hópi
skarst vík og báðum megin við
hana stóðu reykjarstrókar í loft,
upp, af tveimur laugum, sem
voru önnur við Reyðarárós (nú
Rauðará), en hinn í Örfirisey.
Af þessum reykjarstrókum gaf
hann svo víkinni nafn.
Enginn veit nú hvaða dag Ing-
ólfur hefir komið hingað, en mér
finst endilega að það hljóti að
hafa verið á lokadaginn, þann
dag er síðar varð mergasti hátíð-
ardagur og tímamót í þeirri at-
vinnugrein, sem hefir orðið
mesta lyftistöng staðarins og í-
búa hans. Það er svo margt
merkilegt um landnám Reykja-
víkur, að þetta væri í sjálfu sér
að eins í samræmi við annað. Af
guðunum var Reykjavík valin,
sem bústaður fyrsta landnáms-
mannsins. Guðirnir léut öndveg-
issúlur hans berast hér á land
við Arnarhól (sem ekki hefir
verið varðveittur, þvi miður).
En bústaðurinn var ekki álitleg-
ur, þar um höfum vér orð Karla:
“Til ills fórum vér um góð hér-
uð, er vér skulum byggja útnes
þetta”. Sonur Ingólfs setti hið
fyrsta þing hér á landi, og þótt
það væri ekki háð í Reykjavík, |
voru upptökin þar. Þetta þing
var upphaf lýðveldis á Islandi
og undanfari Alþingis, sem nú á
heima í Reykjavík. Og á útnesi
þessu reis upp höfuðborg Is-
lands. Og i landnámi Ingólfs
mun nú búa nær helmingur þóð-
arinnar. Er það ekki ævintýri
líkast? Hví skyldi þá ekki komu- ,
dagur Ingólfs hingað einmitt
hafa orðið þjóðlegur hátíðisdag-,
ur, fyrir tilstuðlan forsjónarinn-
ar? Og þá er ekki um neinn ann-
an dag að ræða en lokadaginn.
Hann ætti því um leið að ver.1
skírnardagur Reykjavíkur.
Um hátíðarhöld lokadagsins,
hér áður fyr, ganga ýmsar misj -
afnar sögur. Þegar eg kom fyrst
hingað til Reykjavíkur, fyrir
rúmum 35 árum, þótti sjálfsagt
að sjómenn heldi daginn hátíð-
legan með því að drekka sig
fulla. Var þá stundum hávaða-
samt og róstusamt á götunum.
Verra hafði það þó verið áður,
var mér sagt. En úr þessu hefir
dregið smám saman. Með breytt-
um útgerðarháttum hvarf loka-
dagurinn úr sögunni í sinni upp-
haflegu mynd. En hann geymist
þó enn í almanakinu og í hug- arrústir eru nú rústir eftir mörg!
um manna. Og aldrei hefir verið vígi, og jarðgöng á milli þeirra. j
haldið betur og virðulegar upp Þessi jarðgöng hafa verið i
á hann en nú, laugardaginn 11. hlykkjum, eins og skotgrafir. Er
maí. Þá var vígð björgunarstöð áreftið víðast hvar fallið niður.1
Slysavarna félagsins í Örfirisey. | Veggja hleðsla þar og í víginu er
Fyrir þá, sem halda að menn- svo að segja að engu orðin. Það
ing hér í landi gangi aftur á bak, hafa verið sandpokar, en þeir
er gott að bera saman þennan ' grotnað niður. Á einstaka stað
lokadag og lokadag um aldamót- j eru kofaskrífli upp standandi.
in eða upp úr þeim. Þá fanst sjó-1 Tímans tönn og mannshöndin
mönnum það ráð, að eyða þvi munu brátt þurka út þessi mann-
kaupi, er þeir höfðu aflað á ver-1 virki. En þau voru öll sýnileg á
tíðinni með súrum sveita og lífs-
háska, til þess að drekka frá sér
vit. Nú er dagurinn gerður að
lokadaginn. Þau voru talandi
tákn um það tímabil, þegar mest
var hugsað um að myrða og
áfanga í björgunarstarfi fyrir drepa. Sem betur fer, eru ekki
sjómannastéttina. Hér er .vígð jhandaverk Islendniga á þeim
fullkomnasta björgunarstöð á
landinu. Það er eitt af því, sem
Reykjavík getur miklast af.
Hitt er annað mál, að hún var
óþarflega lengi á leiðinni, rétt
40 ár. Það var fyrst byrjað að
tala um björgunarstöð hér þegar
“Ingvar” fórst við Viðey. Vér
skulum ekki fordæma seinagang-
inn. Stöðin er komin, og það er
mest um vert.
Örfirisey á sér allmikla sögu,
og henni er hvergi nærri lokið
enn. Þar stóð Reykjavík einu
sinni, og var þá kölluð Hólmsins
kaupstaður. Hafa til skams tíma
sézt merki bygðar þar. Á þeim'
tímum varð að sæta sjávarföll-
um til að komast út í ey og úr
kenni í land. Kom það þá fyrir
að menn, sem lögðu á grandann
seint um kvöld, ölvaðir og ódóm-
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
Reykjav^k
Á ISLANDI
—Björn Guðmundsson, Reynimel 52
í CANADA
Amaranth, Man---------------------Mrs. Marg. Kjartansson
Antler, Sask--------------K. J. Abrahamson, Sinclair, Mán.
Árnes, Man--------------Sumarliði J. Kardaþ Hnausa, Man.
Árborg, Man............................G. O. Einarsson
Baldur, Man--------------------------------O. Anderson
Belmont, Man...............................G. J. Oleson
Bredenbury, Sask___Halldór B. Johnson, Churchbridge, Sask.
Churchbridge, Sask-----------------------Halldór B. Johnson
Cypress River, Man....................................Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask-------------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Ebor Man.---------------K. J. Abrahamson, Sinclair, Man.
Elfros, Sask..................._...Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man........—................Ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask-------------Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Foam Lake, Sask____________Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Gimli, Man................................K. Kjernested
Geysir, Man.____________________________ G. B. Jóhannson
Glenboro, Man..............................G. J. Oleson
Hayland, Man.......................... Sig. B. Helgason
Hecla, Man...........................Jóhann K. Johnson
Hnausa, Man............................Gestur §. Vídal
Innisfail, Alta.-—------Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask____________O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Keewatin, Ont..........................Bjarni Sveinsson
Langruth, Man...........................Böðvar Jónsson
Leslie, Sask.........................Th. Guðmundsson
Lundar, Man................................D. J. Líndal
Markerville, Alta____Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man__________________________Thorst. J. Gíslason
Mozart, Sask..............................Thor Ásgeirsson
Narrows, Man___________________S. Sigtfússon, Oakview, Man.
Oak Point, Man.........................Mrs. L. S. Taylor
Oakview, Man...............................S. Sigfússon
Otto, Man-----------------.Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Piney, Man..................................S. V. Eyford
Red Deer, Alta.......................Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man..........................Einar A. Johnson
Reykjavík, Man.........................Ingim. Ólafsson
Selkirk, Man_________________________Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man...................*...'...Hallur Hallson
Sinolair, Man........................—-K. J. Abrahamson
Steep Rock, Man............................Fred Snædal
Stony Hill, Man_________.Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Tantallon, Sask........................Árni S. Árnason
ThornhiLl, Man__________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Víðir, Man_________________Aug. Einarsson, Árborg, Man.
Vancouver, B. C______Mrs. Anna Harvey, 4487 Quebec, St.
Wapah, Man________________Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
Winnipeg____S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man..............................S. Oliver
Wynyard, Sask..........................O. O. Magnússon
í BANDARÍKJUNUM
Akra, N. D______________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Bantry, N. Dak-------------E. J. Breiðfjörð, Upham, N. D.
Bellingham, Wash...Mrs. Joihn W. Johnson, 2717 KuLshan St.
Blaine, Wash......................-Magnús Thordarson
Cavaiier, N. D----------Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystai, N. D________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D_______C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Gardar, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Grafton, N. D________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Hallson, N. D.__________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Hensel, N. D____________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Ivanhoe, Minn________Miss C. V. DaLmann, Minneota, Minn.
Milton, N. Dak.............................S. Goodman
Minneota, Minn.......................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
National City, Calif.......John S. Laxdal, 736 E. 24th St.
Point Roberts, Wash.......................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash______J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak_____________________________E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg; Manitoba
minjum. En syðst á eynni hafa
þeir reist sér minnismerki, dýrt
minnismerki, sem miðar að þvi
að bjarga mannslífum. Það er
gott fyrir hvern þjóðrækinn ís-
lending að bera þetta tvent sarn-
an.
Hvaða vonir má svo gera sér
um gagn af þessari stöð. Ja,
beztu vonirnar eru nú þær, að
aldrei þyrfti til hennar að taka
En ef sjóslys ber að höndum hér
í nágrenninu, þá eru miklar lík-
ur til þess að hún geti komið að
liði og hrifið menn úr heljar-
greipum. Og þegar um það er
dæmt, hefir maður aðallega tvö
sjóslys í huga.
Fyrra slysið er “Ingvars”-
strandið. Þaulvanir sjómenn
segja, að eins og þá var ástatt,
hafi ekki verið nein leið að
bærir á það hvort hann væri fær, i bjarga, en ef þessi stöð hefði þá
aruknuðu á leiðinni. En þá var verið til, mundu miklar líkur
ekki fengist mikið um slík slys,
þetta voru forlög.
Fyrir eða um aldamótin reis
upp sérstök starfræksla í Örfir-
isey, grútarbræðsla, og var hún
þar í mörg ár. Man eg það á
sumrin þegar norðanátt var, að
þá lagði grútarbrækjuna inn yfir
bæinn, svo að hispursmeyjar og
fínar frúr tóku fyrir nefið. En
Geir Zoega sagði að þetta væri
góð lykt, það væri “peninga-
hafa verið fyrir því, að einhverj- j
um hefði verið bjargað. Björg- |
unarbáturinn hefði ekki verið i
nema nokkrar mínútur á slys- í
staðinn.
Hitt slysið er þegar “Laxfoss”
strandaði hjá Örfirisey. Þar fór
betur en á horfðist, því að það
hefði getað orðið miklu stórfeng-
legra slys, en þegar “Ingvar”
fórst, þar sem um borð í “Lax-
fossi” var víst um hundrað
lykt”, og mátti til sanns vegar nianns. Þó hefði hjálpin getað
færa.
Þegar hafnargarðurinn kom
og var sem brú út í eyna, vildu
margir fá þar ítök. Sumir vildu
gera eyna að skemtistað Reyk-
víkinga. Þá varð það úr, að í-
þróttamenn gerðu þar sundstöð
og bygðu skála. Þá kom upp
hvatningin. “Notið sjóinn og sól-
skinið”. En ekki gat þetta orðið
til langframa. Síðan hefir verið
farið fram á það að hafa þar
kolageymslu, olíustöð og margt
fleira. En bæjarstjórnin hefir
enn eigi viljað ráðstafa eynni,
og þess vegna var nú hægt að
koma björgunarstöðinni þar
fyrir, og mun mál flestra að þar
sé hún bezt sett, hverju sem
viðrar.
Á hernámsárunum var Örfir-
isey lokað land. Her-inn lagði
hana alveg undir sig, en gerði
þar þó engin stór mannvirki, svo
að eyjan er enn ónumin, þótt
ekki sé hún að öllu eins góð og
áður var.
Örfirisey er líkust sleif í lag-
inu. Fyrst er mjór rindi, sem
svarar til skafts, en svo slær hún
sér út á báða vegu og myndast
þar eins og breitt blað, og til
þess að gera líkinguna fullkomn-
ari, er dæld þar í hana miðja.
Er eyjan öll hið bezta vígi af
náttúrunnar hendi, til þess að
mæta þar árásum af sjó eða úr
lofti. Var því eðlilegt að hún
yrði á hernámsárunum eitt af
aðal varnarvirkjum Reykjavík-
ur.
Sá, sem fer um eyna, sér þessa
glögg merki, þótt allar vígvélar
séu nú farnar og vígin ekki ann-
að en rústir.
Meðfram sjónum báðum meg-
in hafa verið gerðar öflugar
gaddavírsgirðingar. Flækjur af
þeim liggja enn í fjöruborði,
ryðgaðar og ógeðslegar. Hingað
og þangað eru grunnar undan
hermannaskálum og á bökkun-
um eru leifar af vélbyssuhreiðr
um og stöðvum fyrir loftvarnar-
byssur. Þar sem áður voru bæj-
komið miklu fyrr, ef björgunar
stöðin hefði verið komin. “Lax-
foss” hefði getað brotnað og
sokkið, og manni óar við að
hugsa til þess hvernig þá hefði
farið, vegna þess hve ilt var að-
stöðu fyrir þau skip, sem komu
fólkinu til hjálpar. Björgunar-
báturinn hefði bæði komið fyr á
staðinn og haft betri aðstöðu.
—Lesb. Mbl.
Þegar ofstopamaður réðist á
Theodore Roosevelt, skaut á
hann og særði hann, var Roose-
velt á leiðinni til að flytja ræðu.
Árásin var gerð úti á götu og
tilræðismaðurinn náðist strax.
Fyrstu orð Roosevelts voru: —
“Ekki gera honum mein.”
Hann neitaði allri hjálp, nema
hvað hann lét binda lauslega um
sárið, og fór til að flytja ræðuna,
enda þótt hann væri rifbrotinn
og með byssukúlu í brjóstinu.
Ræða hans tók eina og hálfa
klukkustund, og áheyrendur,
sem vissu hvað skeð hafði, voru
ólmir af hrifningu. Að ræðunni
lokinni fór Roosevelt heim til
sín og lagðist í rúmið.
i» * *
Menn segja að listamaður
nokkur hafi ekki alls fyrir löngu
staðið á hafnarbakkanum í Hull
og verið að hugsa um að drekkja
sér, þegar ókunnur maður stöðv-
aði hann. “Bíddu augnablik”,
sagði hann. “Við skulum ræða
málið í nokkrar mínútur, áður
en þú lætur verða af þessu”. Að
því loknu ræddu þeir saman um
stund, stóðu síðan upp, gengu
fram á hafnarbakkann og
steyptu sér saman í sjóinn.
* * *
Kennarinn hafði varað börnin
við því að kyssa húsdýr eða fugla
þar sem það gæti verið hættu
legt.
“Geturðu gefið mér dæmi um
þetta, Nonni?” sagði hún.
“Já, kennari, frænka
kysti stundum kötfinn sinn”.
“Og hvað skeði?”
“Hann dó”.
Professional and Business
— Directory -
Ovricr Phont Rrs. Phonx
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office hours
by appointment
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY ST.
Beint suður af Banning
Talsimi 30 S77
Vlðtalstiœi kl. 3—5 e.h. *
J. J. Swanson & Co. Ltd.
RBALTORS
Itental, Inrurance and FinanciaI
Agents
Sími 97 538
308 AVENTJE BLX)G.—Wlnnlpeg
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
iW Somerset Bldg.
Office 97 932 Res. 202 398
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TOROfrroVlEN. TRUSTS
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIPEG
THE WATCH SHOP CARL K. THORLAKSON Dlamond and Weddlng Rlngs Agent for Buiova WaAches Uarriage Licenses Issued 699 SARGENT AVÉ
H. HALDORSON BUILDER 23 Music and Arts Studios Broadway and Carlton Phone 93 055 Winnipeg, Canada
CANADIAN FISH PRODUCERS, LTD. J. H. Page, Managing Director Wholesale Dlstrlbutors of Freeh and Frozen Fish 311 CHAMBERS ST. Office Phone 26 328 Res. Phone 73 917
ÁSGEIRSON’S PAINTS, WALL PAPER AND HARDWARE 698 SARGENT AVENUE Winnipeg, Man. Telephone 34 322

WINDATT COAL Co. LIMITED Established 1898 307 SMITH STREET Office Phone 97 404 Yard Phone 28 745

THE BUSINESS CLINIC specialize in aiding the smaller business man to keep adequate records and prepare Income Tax Returns. ANNA LARUSSON 508 Mclntyre Blk. Ph. 97 130

r« / • • rra vmi

PRINCESS MESSENGER SERVICE Við flytjum kistur og töskur, húsgögn úr smœrri íbúðum og húsmuni af öllu tœi. 58 ALBERT ST. ~ WINNIPEG Sími 25 888 C. A. Johnson, Mgr.

A. SAEDAL PAINTER & DECORATOR ★ Phone 93 990 ★ Suite 1 Monterey Apts. 45 Carlton St., Winnipeg
H. J. PALMASON & Co.
Chartered Accountanta
1103 McARTHUR BLDG.
PHONE 94 358
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave., Phone 27 9S9
Presh Cut Plowers Daily.
Pl&nts in Season
We speclalize ln Wedding & Concert
Bouquerts & Funeral Designs
Icelandic spoken
A. S. BARDAL
aelur likkistur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaður sá bestl.
Knnfremur selur hann allsfconar
minnisvarOa og legsteina.
•43 8HERBROOKE ST.
Phons 27 324 Winnipeg
Union Loan & Investment
COMPANY
Rental. Insurance and Financial
Agenta
Slmi 95 061
510 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
60 Victoria St., Winnipeg, Man.
Phone 98 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
Halldór Sigurðsson
Contractor & Builder
★
594 Alver§tone St., Winnipeg
Sími 33 038
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
KENSINGTON BLDG.,
275 Portage Ave. Winnipeg
PHONE 93 942
DR. CHARLES R. OKE
TANNLÆKNIR
404 Toronto Gen. Trust Bldg.
283 Portage Ave., Winnipeg
Phone 94 908

'JORNSON S
OÓkSTÖRÉI
1
702 Sargent Ave.. Winnipeg,