Heimskringla - 28.08.1946, Blaðsíða 1

»
/
<ve recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Pbone 37 144
•Frank Hannibal, Mgi
*Ve recommend íor
your crpproval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgi
•+
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 28. ÁGÚST 1946
NÚMER 48.
Sigvaldi Kaldalóns læknir og tonskáld
Sigvaldi Kaldalóns
Sigvaldi Kaldalóns verður í
dag borinn til grafar.
ÍHann var fæddur hér í Reykj-
avík 13. jan. 1881, í litlu húsi
sem stendur enn við Garða-
stræti, þar bjuggu foreldrar hans
þá. Faðir hans var Stefán Egils-
son múrari, kunnur atorku mað-
ur en móðirin Sesselja Sigvalda-
dóttir ljósmóðir. Er Stefán lát-
inn fyrir hálfum öðrum áratug,
en frú Sesselja lifir enn, háöldr-
uð og dvelur á Elliheimilinu.
Sigvaldi var elstur barna þeirra
sem voru fjórir drengir, Guð-
mundur múrari og glímukappi,
Snæbjörn skipstjóri og Eggert
söngvari. Á æskuárum þeirra
hafði Reykjavík upp á færra að
bjóða en nú, efni manna voru þá
minni en nú, en framgjarna
menn dreymdi um sjálfstæði
lands og þjóðar og mörgum ung-
um manni svall þá- móður í
brjósti um að taka þátt í barátt-
unni fyrir því.---Skemmtanalíf
var líka fábrotnara en síðar varð,
en uppi í Garðastræti og síðar í
Suðurgötunni söng frú Sesselja
fyrir drengina sína og spilaði
undir á gítar og Stefán múrari
lék á langspil eða kvað rímur
undir þunglamalegum seiðandi
íslenzkum lögum. Hve örlagarík
þessi einfalda óbrotna sönglist
varð fyrir elsta og yngsta son-
inn hefir þau Sesselju og Stefán
víst lítið grunað þá. Síðar sungu
strákarnir fjórraddað heima hjá
sér með tilsögn móðurinnar. —
Það var unga Island sem var að
vakna til meðvitundar á sviði
tónlistarinnar, og þá höfðu þeir
Sigfús Einarsson og Árni Thor-
steinsson víst þegar samið sín
fyrstu lög.
Elsti drengurinn mun víst ekki
hafa staðið fjær hjarta móðurinn
ar en hinir, hann bar föðurnafnið
hennar, og þegar hann hafði
aldur til var ákveðið að reyna
að láta hann ganga menntaveg-
inn, eins og það er stundurn kall-
að hér, og hann var látinn i
Latínuskólann. Það kom víst
fljótt í ljós að hvað námshæfi-
leika snerti þá hefðu þeir mátt
vera meiri. Hefir hann sjálfur
sagt mér að altaf hafi hann ver-
ið neðarlega í röðinni í bekk sín-
um. Hugurinn var þá farinn að
hneigjast að sönglistinni og org-
el komið á heimili foreldranna
sem var mesti tímaþjófur frá
skólalestrinum. En svo vinsæll
var hann meðal bekkjar bræðra
sinna að þeir géngu með eilífan
“prófskrekk”, fyrir hönd Sig-
valda, því þeir voru hræddir um
að hann myndi heltast úr lest-
inni. En svona gekk þetta bekk
úr begg, uns hans útskrifaðist
að lokum og setti upp stúdents-
húfuna. Þakkaði hann það elsku-
legum bekkjarbræðrum og ekki
sízt góðvini sínum Bjarna Jóns-
syni, sem nú er dómkirkjuprest-
ur og vígslubiskup, sem las þá
oft með honum og hélt honum
við námið.
Að stúdentsprófi loknu innrit-
aðist Sigvaldi • Stefánsson í
Læknaskólann en samhliða nám
inu var hann mikið með í söng-
lífi stúdenta og bæjarbúa. Þá
átti Brynjólfur Þorláksson mik-
inn þátt í að móta sönglíf Reyk-
víkinga, smekkVís stjórnandi
og ágætur harmoníumleikari og
fyrirtaks kennari. Minntist Sig-
valdi hans alla tíð með miklu
þakklæti og taldi tilsögn hans
liafa orðið sér notadrýgsta. Varð J
Sigvaldi undir handleiðslu hans J
hinn færasti hljóðfæraleikari og
mun á þessum árum hafa samið
sín fyrstu lög, en svo fór hann
Til
Eg drep þig ekki, mölsins móðir forna,
með morgunskímu vængi endurborna,
þú heima göfug gestafluga varst
og þektir gamlar bækur mér þar meira,
en mörgum sinnuni hérna sástu fleira
á ensku máli en mér í hendur barst.
Samt veit eg þín er ekki lögleg leiga
og lögum samkvæmt höfðingjamir mega
þér stúta, jafnvel drottinsdegi á,
er flýgur þú úr þínu dimma skoti
og þenur vængi í íjóssins geislabroti,
er stafar gegn um gluggann sólu frá.
í fyrsta skifti öfund á þér hef eg,
sem átt þér skýli meðan húslaus tef eg
í bandvitlausri borg við vötnin rauð.
Þú skákar mér. Þú hefur lært að lifa,
er lærði eg aðeins bara eitt: að skrifa.
Núvertusæl! Við sjáumst máske dauð!
Þ. Þ. Þ.
fyrir námsmenn, ferða-
menn og verzlunarmenn.
— J ° i semi
dult með það að jafnvel hans
1 rnem
nánustu mun ekki hafa verið „ ...___.. .....
_ . - . . | Grettir er ntari í stiorn Fyrstu
kunnugt um að hann fengist ,, , , , . , . , ,
,6 c , luthersku kirkiunnar og tekur
við tonsmiðar. Á þessum arum . , ,
wu Ó H hl, | virkan þatt i kirkjulegn starf-
:semi Vestur-Islendinga.
GóÐIR GESTIR KOMA
TIL ISLANDS
Grettir L. Jóhannsson ræðismað
ur, ritstjórar vestur-íslenzku
blaðanna og konur þeirra í
boði ríkisstjórnarinnar og
Þjóðræknisfélagsins
Öflugt félagslíf.
Grettir sagði, að félagslíf Vest-
ur-lslendinga stæði með miklum
blóma. Miðstöðvar þess eru
kirkjurnar og Þjóðræknisfélag-
ið Allmikið er um útgáfustarf-
semi meðal Vestur-lslendinga,
eins og kunnugt er. Auk viku-
Hingað til lands etu komnir Waðanna tveggja, Heimskringlu
góðir gestir, þrír af forvígis-”* L»f .8?'m yT5
mönnum Vestur-lslendinga, þeir
1 tímarit. Þjóðræknisfélagið gefur
I út tímarit
enskumælandi
Grettir L. Jóhannsson, ræðis-j“‘ ““““ °f
maður í Winnipeg, Stefán EinJ f«ld ^ V*“r '
......... , . ... lega ut timantið Icelandic-Can-
arsson ritstjon Heimskrmglu og f
Einar P. Jónsson, ritstjóri Lög-“d'“'> ; Evange^k-luth.r*.
bergs. 1 för með þeim eru konur k'rkJ'‘M‘‘g',ð £*»? t“”ar'“!í
, . 1 Sameinmg . Ennfremur kemur
þeirra. Þetta folk kemur hingað, , ? ,, _
f , 'ut Almanak Ölafs Thorgeirsson-
í boði Þj oðrækmsfelagsms og
.., . ______ar. Vestur-lslendingar skipa eng-
nkisstjornarinnar og mun dvelj- , f * f
ast hér á landi um nokkurn tíma. “ , serstakan stjommalaflokk.
Gestirnir komu hingað með'N»kkr'r s8e“ a f7lk-
ATC-flugvél um hádegisbil á “sþ.ngum . Mamtoba og Bntish
sunnudaginn. Stjórn Þjóðrækn-
isfélagsins, sérstök móttöku-
nefnd og fulltr.úi ríkisstjórnar-
innar, tóku á mótti þeim á
Meeks-flugvellinum, en áður
höfðu gestirnir þegið góðan
Columbia.
16 ár
eru liðin síðan Grettir kom
•síðast hingað til lands. Honum
finst Reykjavík hafa stækkað
„ , , a ts um helming á þessum tíma.
beina hja Northscott ofursta. Er|Hwm hefur ferðast um land.
ið, en ætlar að bæta úr því
núna. Hann hefir sérstaklega
hug á því að koma í Húnavatns-
sýslu, því iað þaðan er hann ætt-
aður. Eaðir hans Asmundur P.
Jóhannsson, er fæddur á Haugi
í Miðfirði, en móðir hans, Sig-
til bæjarins kom var haldið til
Hótel Garðs, en þar hafa gestirn-
ir aðsetur, og fór þar fram sér-
stök móttökuhátíð. Biskupinn
yfir Islandi, herra Sigurgeir Sig-
urðsson, forseti Þjóðræknisfé-
lagsins og Ófeigur Ófeigsson,
læknir, buðu gestina velkomna
með ræðum,en Grettir Stefán og
Einar Páll þ'ökkuðu. Síðar um
daginn fóru gestirnir í Hellis-
gerði í Hafnarfirði, og voru þeir
ákaflega hrifnir af skrúðgarðin-
um, ekki síst kona Grettis, frú
Lalah.
I gær var blaðamönnum boð-
ið til árdegiverðar með gestun-
um. Ðiskupinn yfir Islandi kynti
þá og kvað heimsókn þeirra
mundu verða til þess að styrkja
enn betur böndin milli Islend-
inga austanhafs og vestan. Gest-
irnir voru mjög glaðir yfir því
að vera komnir til íslands og
létu í ljós hrifningu yfir öllum
framförunum, sem hér hefðu
orðið á síðustu árum, og hugðu
gott til að ferðast um landið og
líta það í sumar skrúði-
Grettir L. Jóbannsson 1
er kjörræðismaður Islands í
Winnipeg, og nær starfsvið hans
yfir fylkin Manitoba, Saskatch-
ewan og Aiberta. Hefur hann á
ófriðarárunum haft allmikið
annríki í embættinu, einkum við
ýmiskonar upplýsingarstarf-
ríður Jónasdóttir, sem látin er
fyrir 12 árum, fæddist að Húki,
sem einnig er í Miðfirði.
Kveðjur.
Grettir hefur kveðjur að flytja
forseta íslands og íslenzku þjóð-
inni, frá sr. Valdimar J. Eylands,
forseta Þjóðræknisfélagsins og
dr. Richard Beck, fyrverandi
forseta þess og fulltrúa á lýð-
velHishátíðinni 1944. Þá bað
faðir hans hann einnig fyrir
kveðjur hingað. Hann hefur hug
á að koma hingað sem fyrst, en
alls hefir hann komið 10 sinnum
til lslands,eftir að hann fluttist
alfarinn vestur.
Frúin ástfangin við fyrstu sýn.
Frú Lalaih, kona Grettis, er
áfeaflega hrifin af því, sem hún
hefir séð hér. Hún er af amer-
ískum ættum, fædd í Iowa. Hún
sagði, að það hefði verið brýnt
fyrir sér, áður en hún lagði af
stað, að dæma ekki Island eftir
því, sem fyrir augun bæri við
Meeks-flugvöllinn, því að þar
væri bæði ljótt og leiðinlegt. Hún
sagðist því hafa ætlað að hafa
augun lokuð, þangað til hún vær:
komin til Reykjavíkur. “En af
kvenlegri forvitni”, sagði hún,
“fór eg strax að svipast um, þeg-
ar út af flugvellinum var komið.
Og mér fanst hraunið hlýlegt.
Það var eins og drangamir
teygðu armana í áttina til mín
og byðu mig velkomna til lands-
ins”. Hún kvaðst í ofvæni bíða
þess að fá að skoða sig um á Is-
landi.
TIL VILBORGAR V. J. GUTTORMSSON
að Lundar, Man.
1)
2)
Verið hafði — á varma ör —
vorgyðjan í orlofsför.
“Sólmánuður” sunnan fór,
— sáðtíðinni gjafastór.
Gróðurangan augu þín
opnaði, lengst er dagur skín.l)
Valið lá í lófa, er
lífið — gjöfult — rétti þér
ástgjöf, blómaauðinn sinn.
Eitt þú valdir, “humalinn”.
Græðijurtir gróðursett.
Góðvildinni starfið létt.
Hlynt hefir þú að mannlífs-meið.
Móðurhöndum, stutt á leið
líknsemd, þeim er líða. Þér,
læknamóðir2) kvöldið er
bjart. Svo grær í þagnar-þei
um þína hvílu, “Gleym-mér-ei”.
A. B.
Fædd um 20. júní.
Tveir synir hennar eru læknar, ein dóttir hjúkrunarkona.
Einar Páll Jónsson
hefur unnið við blaðið Lögberg
í 32 ár og verið aðalritstjóri þess
síðastliðin 19 ár. Blaðið verður
60 ára í sept. næsta ár. Hann er
fæddur hér á Islandi, á Háreks-
stöðum í Norður-Múlasýslu, og
ólst hér upp og stundaði hér nám
m. a. við Mentaskólann í Reykja-
vík. Hann hefur ekki komið til
íslands síðan 1913 og finst að
vonum mikið til um framfarir
þær, sem hér hafa orðið. Hann I
átti 65 ára afmæli á sunnudag-{
inn, daginn sem hann kom hing-
að til lands.
Einar Páll sagði blaðamönn-
um ýmislegt um Islendinga vest-
anhafs. Hann sagði, að landnáms-
kynslóðin væri nú að mestu leyti
komin undir græna torfu, en Ts-
lenzkan lifði samt hjá afkom-
endum hennar, einkum þó í
Nýja-lslandi, þar sem landnám-
ið hófst. — Ingibjörg, kona Ein-
ars, er fædd vestra, á Mikley
(Big Island). Hún kom síðast
hingað til lands 1936. Hún starf-
ar við Lögberg með manni sín-
um, er ritstjóri kvennasíðu
blaðsins.
Stefán Einarsson
hefur verið ritstjóri Heims-
kringlu í 20 ár. Hann er fæddur
að Árnanesi í Austur-Skaftafells-
sýslu, en hélt vestur um haf 1904
og hefur ekki komið hingað síð-
an. Honum finst vöxtur Reykja-
víkur gífulegur og segir, að sér
myndi hafa veittst erfitt að finna
stað Skólavörðunnar gömlu, ef
hann hefði ekki vitað, að þar
stæði nú Leifur heppni. Honum
finst fólkið sviphreint og æsku-
lýðurinn fallegur. Stefán segist
hafa þráð að sjá ísland í öll þessi
42 ár, og nú finst sér hann hafa
himin höndum tekið. — Vestur-
íslenzku blöðin Heimskringla og
Lögberg eru næstum jafngömul.
Heimsgringla er einu ári eldri,
verður sextug 1. október n. k.
— Kona Stefáns, frú Kristín, er
fædd að Esjubergi á Kjalarnesi,
dóttir Guðmundar Kolbeinsson-
ar. Hún fluttist vestur 1911, og
hefur ekki síðan til Islands kom-
ið.
í boði forseta Islands.
Vestur-íslenzku gestirnir
munu sitja boð hjá forseta ís-
lands, að Bessastöðum á morg-
un, en síðan munu þeir brátt
halda burt úr bænum og ferð-
ast um landið. Á Hóladaginn, 25
ágúst, munu þau öll vera gestr
á hátíðinni að Hólum. Þegar
gestirnir koma aftur til borgar-
innar verða þeim haldnar veizl-
ur, áður en þeir leggja af stað
heimleiðis aftur.
I móttökunefndinni eiga sæti:
Henrik Sv. Björnsson, fulltrúi,
frú Ragnhildur Ásgeirsdóttir og
Pjetur Sigurgeirsson, cand. theol
1 gærdag bauð Þjóðræknisfé-
lagið gestunum til Þingvalla,
ásamt nokkrum öðrum. Á Lög-
bergi bauð biskup gestina vel-
komna á þennan helga stað ís-
lenzku þjóðarinnar, en Matthías
Þórðarson þjóðminjavörður
flutti erindi um staðinn og skip-
an hins forna Alþingis. Á eftir
las hann kvæðið “Bláskógar”,
eftir Jón Magnússon.
Sumir gestanna höfðu ekki
komið þarna fyr og undruðust
þeir mikilleik staðarins og feg-
urð hans. Var veður hið fegursta,
logn og sólskin.
Á eftir var boðið til kvöld-
verðar í Valhöll.
Á heimleiðinni lék náttúran
víð ferðafólkið með því að sýna
eitt hið fegursta sólarlag við
Jökulinn. Var það allra mál, að
þessum dýrlega degi myndu þeir
ekki gleyma ævilangt.
1 dag verða gestirnir um kyrt
í bænum, skoða söfnin og ýmsar
byggingar, svo sem Háskólann,
Dómskirkjuna, Þinghúsið Þjóð-
leikhúsið, Sjómannaskólann o.fl.
Um kvöldið er boð hjá biskupi.
—Mbl. 13. ágúst.
RÍKISHÁSKÓLINN
í Norður Dakota fær ís-
lenzka merkisbók að gjöf
Nýlega sendi herra Gísli
Sveinsson alþingismaður og fyrv.
forseti Alþingis, ríkisháskólan-
um í Norður Dakota (University
of North Dakota) að gjöf skraut-
legt eintak af merkisritinu “Lýð-
veldishátíðni 1944”, um hendur
dr. Richards Beck, prófessors
háskólans í Norðurlandamálum
og bókmentum og vararæðis-
manns íslands í Norður Dakota.
En Gísli sýslumaður er, eins og
kunnugt er, einn af fremstu
stjórnmálamönnum þjóðarinnar,
hefir árum saman átt sæti á Al-
þingi og um langt skeið verið
ótrauður formælandi íslenzkra
sjálfstæðismála, allt frá því á
háskólaárum síuum fyrir 40 ár-
um síðan.
1 sambandi við hátíðlega upp-
sögn sumarskóla háskólans, er
fram fór hinn 8. ágúst, var gjöf
þessi formlega afhent forseta
háskólans, dr. John C. West, að
viðstöddum bókaverði háskóLans
fröken Della Mathys, og herra
Merle Kidder skólastjóra, full-
trúa menntamálaráðs æðri skóla
ríkisins.
I afhendingarræðunni lýsti dr.
Beck sögulegu gildi bókarinnar
og merkum og margþættum
stjórnmálaferli gefandans, og
gat þess sérstaklega, að hann
hefði verið forseti Alþingis, þá
er lýðveldið var endurreist og
stjórnað hinum söguríka þing-
fundi að Lögbergi, er lýst var
lýðveldistökunni. Um gjöfina
fórust ræðumanni að öðru leyti
þannig orð:
“Með þessari verðmætu gjöf
vill herra Gísli Sveinsson alþing-
ismaður votta ríkisháskólanum
í Norður-Dakota virðingu sínia,
minnugur þess, hversu margir
stúdentar af íslenzkum stofni
hafa útskrifast þaðan, og annara
menningartengsla skólans við Is-
land, svo sem þess, að einn af
kennurum hans bar gæfu til þess
að vera fulltrúi Vestur-íslend-
inga á lýðveldishátíðinni. Gjöfin
lýsir einnig góðhug gefanda til
Bandaríkjaþjóðarinnar, en ríkis-
stjórn hennar varð fyrst til þess
að viðurkenna formlega hið
endurreista íslenzka lýðveldiV
Dr. West háskólaforseti þakk-
aði hina ágætu gjöf, og vinarhug
þann, sem lægi að baki hennar,
fögrum orðum, lýsti aðdáun sinni
á menningu hinnar íslenzku
þjóðar og árnaði henni og hinu
íslenzka lýðveldi allrar blessun-
ar.
Bókargjöf þessi hefir vakið
athygli, og birtist meðal annars
ítarleg frásögn um hana í dag-
blaðinu “Grand Forks Herald”,
öðru útbreiddasta blaði ríkisins,
ásamt með mynd gefanda og
mynd af afhendingarathöfninni.
Með tilkynningu þessari vilja
forráðamenn háskólans og bóka-
safns hans opinberlega votta
hinum virðulega gefanda inni-
lega þökk fyrir hina fögru kær-
komnu gjöf hans og þann góð-
hug, sem hún lýsir.
Richard Beck.