Heimskringla - 28.08.1946, Page 3

WINNIPEG, 28. ÁGÚST 1946
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
Anna Borg og Poul Reumert í Reykjavík
eftir átta ára fjarveru
Anna Borg ög Poul Reumert
eru komin aftur til Islands eftir
átta ára fjarveru. í rauninni ætti
að segja að þau væru komin
heim aftur, því að í augum
þeirra beggja er ísland þeirra
annað heimaland. Þau koma
hingað fyrst og fremst til að
hitta ættingja og vini og til að
hvíla sig eftir erfitt starf við
leikhúsið, kvikmyndirnar, út-
varpið og upplestra. En lista-
menn eins og þau hjónin hafa
hvergi frið, jafnvel ekki hér á
Islandi um hásumarið, og þau
munu láta að óskum fjölda að-
dáenda og lesa hér upp í Reykja-
vík áður en þau fara til Dan-
merkur.
Poul Reumert verður að vera
kominn aftur til Kaupmanna-
hafnar þann 6. ágúst til æfinga
á Konunglega leikhúsinu, en
frú Anna mun dvelja hér leng-
ur, eða fram í september.
Of stuttur tími til leiksýningar
Leikfélag Reykjavíkur hafði
farið fram á það við Reumert-
hjónin, að þau léku hér gesta-
leik með félaginu í vor eða í sum-
ar. En því miður var ekki hægt
að koma því við, því að þau
dvelja hér of stutt til að það
verði hægt að þessu sinni. I
Bæði hjónin hörmuðu þetta
mjög, er eg átti tal við þau i
gær, á heimili frú Guðrúnar og
Geirs Borg, þar sem þau hjónin
búa á meðan þau dvelja hér.
“Það þarf lengri undirbúning
en nú er fyrir hendi”, sagði Poul
Reumert. “Svo stóð á í vor, að
Konunglega leikhúsið í Kaup-
mannhöfn og Þjóðleikhúsið í
Oslo skiptust á leikurum og við
Anna fórum til Oslo. Þetta var
sjálfsagður vináttuvottur milli
þjóðanna, sem ekki kom til mála
að skorast undan að taka þátt í
En nú eru flestir íslenzku leik-
aranna í sumarfríi og ekki hægt
að koma við þeim undirbúningi,
sem nauðsynlegur er til að hægt
sé að hafa leiksýningar”.
Þráir að leika á íslenzku
“Ætlið þið þá ekki að leika
eitthvað saman á dönsku fyrir
okkur”? spurði eg.
“Ekki findist mér það viðeig-
andi”, segir Anna Borg Reumert,
“að leika á dönsku hér heima,
auk þess, sem eg þrái að fá tæki-
færi til að leika aftur á íslenzku.
En vonandi kemur það tækifæri
síðar”.
Heima er best.
“Þér verðið að láta yður það
lynda, að við íslendingar mun-
um ávallt eigna okkur frú Önnu
Borg”, skaut eg inn í til Reum-
erts. Hann mótmælti því ekki,
en frúin sagði: “í gær fórum við
suður í kirkjugárð að legstað
foreldra minna. Eg sá að næsti
grafreitur við hliðina á þeirra
gröf var auður og datt mér í
hug hvort ekki væri hægt að
kaupa þennan reit, því að hér
heima vildi eg helzt hvíla”. —
Þannig á Island djúp ítök í leik-
konunni, sem hlotið hefur frægð
og frama og er hylt af þúsundum
aðdáenda í framandi landi, sem
orðið hefur hennar annað fóstur-
land. Poul Reumert gerði engar
athugasemdir við þetta; enginn
skilur betur konu sína en ein-
mitt hann.
Island og Danmörk.
Lítillega var tæpt á sambúð
Dana og íslendinga og minst á
að hún gæti verið betri. Fáir, ef
nokkrir, hafa gert meira til að
eyða þeim misskilningi, sem orð-
in hefur milli þessara tveggja
frændþjóða, en einmitt Reum-
ertshjónin. Stöðu sinnar vegna
og sökum vinsælda hafa þau
haft aðstöðu til að lægja öldurn-
ar og bera friðarorð á milli. En
það var stundum erfitt, einkum
meðan ekkert samband var milli
Danmerkur og íslands, styrjald-
arárin. En þau hafa aldrei gefist
upp við að túlka sjónarmið Is-
lendinga í hinu viðkvæma máli,
sambandsslitunum.
“En þið verðið að skilja sjón-
armið Dana,” segir Reumert . . .
“Fregnin um sambandsslitin
kom á versta tíma og á versta
hátt, sem hugsast gat. Það var
ekki ykkur að kenna. En konung-
ur okkar hafði verið fangi, þjóð-
in var í járn greipum nasismans
og engar sannar fregnir bárust
milli sambandsþjóðanna. Það
getur enginn láð Dönum þó að
þeir hafi særst í bili. En einlæg
vinátta mun takast með Dön-
um og íslendingum, þegar báðir
aðilar hafa fengið rétta skýringu
að því munum við stuðla, eftir
því sem í okkar valdi stendur”,
Eitt vinarorð.
“Já”, segir frú Anna. “Danska
þjóðin þráði samúð og átti hana
skilið. Eg minnist þess, að einu
sinni var haldið norrænt mót. Eg
kom þar fram, sem einskonar full
trúi Islands. Eg skilaði kveðju
frá Islandi og sagði eitthvað á
þá leið, að Islendingar hugsuðu
með hlýju til dönsku þjóðarinn-
ar og fyndu til með þjóðinni í
raunum hennar. Hver einasti
maður í salnum stóð upp í geðs-
hræringu yfir þessum einföldu
orðum..Þannig fanst Dönum að
þeir vera einmana og yfirgefn-
ir, að eitt vinarorð hrærði hjörtu
þeirra.
Upplestur í Reykjavík.
Samkvæmt ósk hina fjölmörgu
aðdáenda munu Reumerthjónin
halda hér upplestrarkvöld, áður
en þau fara. Poul Reumert ætl-
ar að lesa upp Pilatus, eftir Kaj
Munk, en það leikrit samdi
Munk er hann var 16 — 17 ára
og hefur engu verið breytt í
leikritinu frá því að það var
samið. Frú Anna mun m.a. lesa
upp Bergljót, eftir Björnstjerne
Björnson.
Reykvíkingar munu fagna því,
að fá tækifæri 'til að heyra og sjá
fremstu leikkonu Islands og einn
glæsilegasta listamann Evrópu
á íslenzku leiksviði. Slíkt tæki-
færi fá Reykvíkingar ekki með
hverju tungli.
Næstu viðfangsefni.
Eins og áður er sagt verður
Poul Reumert að vera kominn
aftur til Hafnar þann 6. ágúst til
að æfa í nýju leikriti, sem Kon-
unglega leikhúsið ætlar að sýna
Er það franskt leikrit, “Eur-
ydice”, eftir Jean Anouilh. En
frú Anna byrjar að æfa í “The
little foxes”, þann 15. september.
Það leikrit hefir verið sýnt á
Broadway í ár. Þar á hún að
leika hlutaverk konu, sem er
eins ólíkt henni sjálfri eins og
dagur og nótt, konu, sem er ill
og andstyggileg. Það þarf góða
leikkonu til að gjörbreyta sér,
eins og frú Anna þarf til að leiká
slíkt hlutverk.
Virðulegir talsmenn Islands.
Frú Anna Borg og Poul Reum-
ert eru hinir virðulegustu tals-
menn íslands, sem hægt er að
hugsa sér. Þau eru það, sem Bret-
ar kalla “Goodwill Ambass-
adors”. — Þau þreytast aldrei á
að halda Islandi og íslendingum
fram hvar sem þau fara. Slíkir
vinir eru ómetanlegir.
Heima í Danmörku eru synir
þeirra tveir. Stefán og Thorsten,
11 og 13 ára, sem ekki gátu kom-
ið með í þessa ferð. En þeir eru
undir umsjá frænku sinnar,
Emelíu Borg, á meðan foreldrar
þeirra dvelja hér heima.
Ungfrú Áslaug Borg, sem
dvalið hefur í kaupmannahöfn
síðastliðin átta ár kom með hjón-
unum heim. Hún starfar sem
ljósmyndasmiður hjá hinum
fræga ljósmyndara Kehlet í
Höfn og hefur þegar getið sér
orð, sem góður ljósmyndari.
Vonandi að dvöl þeirra hér
á landi verði þeim þremur hin
ánægjulegasta.
—Mbl. 20. júlí. t G.
LÍFÆÐ MIÐ-EVRÓPU
Tillögur þær, er nýlega komu i
til greina, og Bandaríkin og |
Bretland töldu sig hliðholl og
studdu, sem sé, að Danube áin
yrði gerð að sameiginlegum Mið-
Evrópu vatnaleiðum, fanst Rúss-
um aðeins eitt dæmið enn um
einræðis-löngun þessara ríkja.
Með því að lögleiða alþjóðarétt
tii afnota þessa mikla vatnsfalls,
greiddist ef til vill úr stjórn-
málaríg og kaldranalegum hugs-
unarhætti og viðskiftum Balk-
anríkjanna. Danube hefir um
aldaraðir verið stjórnarfarslega
erfið landamæra- lína. Carla-
magne kallaði hana Austur-
landamærin sín.
Þessi mikla elfa er eitt af
þeim stóru viðfangsefnum, er
koma við sögu í stjórnarfarsleg-
um bollaleggingum á þessum
dögum.
Uppástungur Bretlands og
Bandaríkjanna, að sameiginleg-
ur alþjóðaréttur yrði veittur til
siglinga og allra afnota á Dan----------- ... ...-----------------------
ube, vöktu megnustu mótmæli] Rómverjar voru þar snemma HEILDARÚTGÁFA
Rússa. Soviet-stjórnin heldur því j á öldum, og reistu víðkunnar af l itum EÍnai S Benedikts-
fram, að Balkan-löndin alein, og afLvéla-stöðvar við hin frægu
Einar Benediktsson
aðeins, eigi að hafa rétt til sigl-
inga og allra flutninga á ánni, og
löghelguð eftirlits-hlunnindi.
Jafnframt reyna Rússar ekki
til að leyna því, að þeim er ekki
lítið umhugað um stjórnmálalega
framtíð þessara ríkja.
Einhvert sameiginlegt þjóð-
megunarfræðis-kerfi, gæti þó
ráðið fram úr vandamálunum
um Danube-dalinn.
járn-hlið.
Danube hefir verið frá alda-
öðli landamerkja-lína.
Þar hefir Austrið og Vestrið
mæzt við margskonar tækifæri.
Avararnir Húnar, Magyar og
Tyrkir, reyndu allir að brjótast
inn í Evrópu gegnum dalinn.
Carlamagne kallaði dalinn
“Ostmark” austur-landamærin.
Og enn í dag reynir valda-
Mikill sannleikur er innifalinn' sýkin úr austrinu að ná yfirráð-
í þeim orðum, er höfð eru eftir Um yfir Danube.
austurríska manninum, Ernst
Klein:
“Danube er örlagaelfa Ev-
rópu.” Þótt ekkert tillit sé tekið
til stjórnarfarslegs ágreinings,
þá er það nú svo, að Danube er
einhver allra stærsta á í Evrópu,
og til allra siglinga og flutninga-
tækja, er hún frá náttúrunnar
hendi, sannarleg lífæð álfunnar,
og undir henni er komið, að
miklu leyti líf og afkoma öll
fólksins í Danube-dalnum.
Alt frá elstu tímum Evrópiskr-
ar menningar hefir á þessi haft
hin örlagaríkustu áhrif.
Hún er ein af heimsins stærstu
og vatnsmestu siglingaleiðum
allra meginlanda, og er lengd
hennar 18,000 mílur. Nær hún
Bratislavia hefir verið um-
bætt nýlega af Czechs, er hafa
gert hana að sinni aðal-höfn.
Sagnfræðislega er hún mjög
víðkunn, því í henni voru kon-
ungar Úngverja krýndir.
Sá staður, sem er í nánustu
sambandi við sögu Englands, er
Durenstein-kastalinn, þar sem ins yoru Guðmundur Qamalíels-
Rikharður Ljónshjarta var fangi
eftir að hann hafði verið hand-
tekinn í Vienna af Leopold
Austurríkiskonúngi.
Þurft hefir að hreinsa elfuna
af ýmsum farartálmum til þess
að geta gert siglingar möguleg-
ar, því ekkert skip er dýpra
risti en hálft þriðja fet, gat kom-
ist um hana á köflum.
Um miðbik síðustu aldar, var
lum útgáfu allra ljóða Einars
Benediktssonar, og koma þau nú
út þessa dagana í 3 bindum. Eru
í 1. bindi öll kvæði hans, er birt
voru í “Kvæði og sögur” og þýð-
ing Einars af Pétri Gaut Ibsens,
en framan við þetta bindi er ít-
arleg ritgerð eftir Guðmund
Finnbogason landsbókavörð um
skáldskap Einars Benediktsson-
ar. Er þetta síðasta ritgerð Guð-
mundar Finnbogasonar og sam-
in af mikilli kostgæfni, enda var
honum einkar ljúft að semja
hana vegna aðdáunar sinnar á
skáldskap Einars, og hafði þá
einnig fengið lausn frá embætti
vegna aldurs. Mun þessi ritgerð
lengi í minnum hÖfð vegna
djúps skilnings og ágætrar skil-
greiningar á skáldeðli hins
mikla höfuðsnillings, Einars
| Benediktssonar, en ljóð hans
munu lifa, meðan íslenzk tunga
er töluð og ná æ meiri hylli, er
aldir líða, vegna mannvits hans
og yfirburða yfir flest eða öll ís-
lenzk skáld að fornu og nýju.
I 2. bindi eru “Hafblik” og
“Hrannir” og í 3. bindi “Vogar”
j og “Hvammar”. I þessu síðasta
| bindi er hið mikla kvæði skálds-
| ins “Jöklajörð”, er birt var í
| Morgunblaðinu og höfundur-
j inn sendi frá Tunis, en er ekki
! prentað í fyrri útgáfum. Enn-
* fremur birtist í síðasta bindi
tvær þýðingar, önnur úr “Gras
blöðum” eftir Walt Whitman
j (og var prentuð í “Útsýn”, er
------ ! þeir Einar Benediktsson og Þor-
I janúar 1938 seldi Einar skáld leifUr H. Bjarnason gáfu út í
Benediktsson, er þá dvaldist í Kaupmannahöfn 1892), en hin
Herdísarvík, útgáfuréttinn að þýðingin er á kvæði J. P. Jac-
öllum ritum sínum í hendur ný- obsens “Þess geldurðu”, og er
stofnaðs hlutafélags, er nefndist þetta fyrsta kvæði er skáldið
“Bragi” h.f., en aðalstofandi þess birti á prenti (í Fjallkonunni
félags var frú Hlín Johnson, er 1888), en eins og kunnugt er,
annaðist hið sjúka skáld af mik- hefir Hannes Hafstein einnig
illi umhyggj usemi hin síðustu þýtt þetta kvæði. Loks eru 3.
æfiár hans. Frú Hlín var mjög vísur í þessu safni, er hafa ekki
ant um að koma fjármálum Verið birtar áður.
skáldsins í rétt horf, og tókst (
henni það með fyrirhyggju og
sérstökum dugnaði, og stendur|
öll þjóðin í mikilli þakkarskuldí
við hana fyrir allt, er hún gerði
sonar
alla leið frá Þýzkalandi út að hafist mikilla umbóta hvað dýpk-
Svartahafi, og renna í hana um!un snerti. Svo mikið var að þvi
300 smærri ár.
Allar til samans ná þessar ár
nálega yfir einn þriðja úr millj-
ón fermílna, er jafngildir einum
tíunda af öllu flatarmáli Evrópu.
Þótt Danube við upptök sín,
sé aðeins mjög lítil, nær hún, er
hún flæðir út í Svartahafið, yfir
1,000 fermílur af flóum og for-
æði, og er það mikil paradís alls-
konar sundfugla, en gegnum
þetta land hafa verið grafnir
álar og sund til siglinga. Þau
lönd og ríki er Danube rennur í
gegnum eru Bavaria, Austur-
ríki, Ungverjaland, Yugoslavia.
Czechoslovakia, Bulgaria og
og Rumania.
Hin stqrkostlega þýðingar-
miklu áhrif er á þessi hefir á alt
gert, að skip, er kröfðust 9 feta,
dýpis gátu um hana siglt. Og ná-
lega fyrir 50 árum eyddi Ung-
verjaland $10,000,000, í umbæt-
ur á ánni.
Á friðartímum er mjög mik-
ið um ferðalög og flutninga eftiv
ánni. Hveiti, bygg, mais, fiskur
og aðrar fæðutegundir og varn-
ingur, auk olíu, tólg, húða, salts
og timburs, er flutt í stór-förm-
um. -
Samkvæmt alþjóða samnings-
gerð var áin opin öllum þjóðum
til flutninga undir leiðsögn á-
gætra hafnsögu-manna.
Auðvitað reyndu Nazistar að
ná haldi á öllum Danube-daln-
um. Þeir komust að ýmiskonar
samningum um að flytja lands-
menningarlíf og afkomu fólks í afurðir og olíu frá Rumaníu til
Austur-Evrópu, má sjá hvað Þýzkalands. Eigi græddu þó þeir
Rumaníu eina snertir. Fyrirjer samningana gerðu við þá á
stríðið voru tveir þriðju af öll- móti, því oft urðu þeir að taka
um innfluttum vörum þess lands dót í staðinn, svo sem píanó og
fluttir eftir ánni, og eru við hana munnhörpur.
margar stórar hafnar-borgir, svo gin ráðabruggunum þeirra,
sem Bratislavía, Vienna og var að herða sem mest á haldi
Budapest.
Eins og eðlilegt er, hefir ár-
dalurinn verið þrætuefli og til-
því, er þeir höfðu náð á öllum
lifnaðarháttum lýðsins í Suð-
austur Evrópu, og var ætlun
Pétur Sigurðsson háskólarit-
ari tók að sér að annast þessa
útgáfu, og eru aftan við 3. bindi
skýringar eftir hann, hvar hvert
, . ,, , kvæði hafi fyrst verið prentað
fynr skaldið. Einn liður í þess-l , , . ...
J , . „ , r _ og getið tildraga þeirra, eftir
um athofnum hennar var að , , , . , .
, . þvi, sem menn hafa vitneskiu
stofna aðurnefnt utgafufynr- , , T7 , _ , ..
, . _ , , ,,, um, en fru Valgerður hefir í
tæki, en meðstofnendur felags- ,,, . . _,. , , , , .
_ _ , _ ,, , bok sinm um Einar skýrt fra
íns voru Guðmundur Gamaliels- , ,, ,
, ,, . . , _, _ _ ýmsum lioðum hans, hvar og
son boka-utgefandi, Petur Þ. J. , . , . ,
_ - , , hvenær ort hafi verið, en fra
Gunnarsson storkaupm., Valtyr , , .. . , „1- , , . _
_ ., ’ ,, _ i ýmsu hefir fru Hlin skýrt eða
Stefansson ntstiori og Pall Ste-| ., ... . ,
J _ ._ Ivitneskia fengist um a annan
fansson storkaupmaður, er sið- , ,,, _
,, , .,, . ' hatt. Petur Sigurðsson getur
ar gekk ur felaginu, en siðan _ , . .... . _
, „ , orðamunar 1 einstokum kvæð-
hafa bætst við Jon Eldon, sonur . . . ,
„ , ,, __ . . _ ’ , , um, þar sem þurfa þotti, en
fru Hlinar, Knstinn E. Andres- , , .... ._
.,’ ., , _, hann bar saman oll ljoðin við
son ntstion og Alexander Jo- . . ,, ,. .
, _. _ fyrn utgafur og fyrstu prent-
hannesson, er gerðist formaður . . , ,, ., ,
’ 0 un þeirra 1 timantum og bloð-
felagsins. Fyrir felagsmonnum _ .
, ., um. Ma af þessu raða, að ut-
vakti eingongu að stofna til ,, , . , . , _ ,
, _ , , „ „ „ gafa þessi er hin vandaðasta 1
vandaðrar utgafu af ntum Em- .. , _. _ , , ,
„ ,., , ,, „ I alla staði, og verður þvi omiss-
ars Benediktssonar an abata tyr- ,
~ , andi ollum, er unna skaldskap
ír felagsmenn, og munu þvi , _ .... -
_ _ , , „ Einars, og raunar er það oll ís-
verða gerðar serstakar raðstaf- , , , ,
, _ , _ lenzka moðin. Loks ma geta
anir um hagnað þann er verður ,
„ ,, ,„ .7 , . _ þess að 1 þessan heildarutgafu
eru birtar, auk rithandarsýnis-
horns, 5 myndir af skáldinu á
ýmsum aldri, og er ein þeirra
af málverki Gunnlaugs Blön-
, 7 , , , , , „ ' dals, er hann gerði af skáldinu
hugur a nokkrum hluta elfunn-' , .... , , . T , , .
, , . . „ a sjotugs aldn. Loks ma geta
ar, þvi einmg mikul partur af „ , . , ., „,. .,
’ , „ r t nafnaskar og stutts eftirmala,
verzlun og flutnmgum þeirra.'^ formaður hf «Braga” hefir
varð að fara eftir anni. Vatns- *
„ , , _ ntaö.
flutnings-leiðirnar i Evropu,
eiga engan sinn líka. | Félagið hefir enn 1 undir-
Þar sem þessar vatnaleiðir búningi útgáfu rita Einars
tengjast járnbrautum og þjóð- Benediktssonar í óbundnu
vegum, myndar það alt í sam- máli °g mun dr- Steingrímur J.
einingu fram úr skarandi gott Þorsteinsson dósent annast þá
samgöngukerfi, sérstaklega í útgáfu, en Isafoldarprentsmiðja
hinu gamla Austuríska og ung- h-L einnig gefur út. Verður í
verska keisaradæmi. : þeirri útgáfu úrval ýmissa rit-
Frá sjónarmiði verzlunar við->rða Einars um skáldskap,
skipta og flutninga, var hrörn- heimspeki, stjórnmál o. fl., og
un og endalok keisaradæmisins mun þeirri útgáfu fylgja æfi-
mikill skaði fyrir þann hluta ágrip skáldsins eftir dr. Stein-
af Evrópu. ! grím, og væntanlega munu
Ef til vill verða einhverjar einnig nokkrar myndir prýða
sameinaðar þjóðmegunarfræðis- þá útgáfu.
kenningar viðvíkjandi Danube, | Má ÖUum vera fagnaðarefni
þessan lifæð Mið- og Austur-Ev-'
, „ , , að geta nu braðum eignast vand-
ropu, fundnar upp braðlega, ° ö
af útgáfu rita skáldsins, og verð
ur síðar skýrt frá þeim.
Félagið gerði einnig samning
við Isafoldarprentsmiðju h.f.
efni margra bardaga og orra- þeirra að ná yfirráðum yfiv! Sem ráða bót á þeim erfiðleikum að heildarútgáfu af ljóðum
hríða, er háðar hafa verið til(Rhine, aðal Danube-álnum, og er nú liggja fyrir friðar-semj- Einars og úrval af ritum hans
valda og yfirráða yfir þessu byggja höfn við ána við Vienna.
mikla, frjósama landsvæði.
Bretlandi lék einnig mikill
endum, svo að jaessu máli verði í óbundnu máli.
ráðið farsællega til lykta.
Alexander Jóhannesson.