Heimskringla - 24.03.1948, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLfl
WINNIPEG, 24. MARZ 1948
Silfurbruðkaup Mr. og Mrs. Th. Bardal
Nýlunda má það heita, ef
fréttir birtast í íslenzku blöðun-
um frá Wynyard, Sask. í>að eru
víst fleiri ár liðin síðan að nokk-
uð hefir verið sent héðan til
birtingar í íslenzku vikublöðun-
um okkar, nema dánarfregnir og
íslendingadags auglýsingar. —
Aðal ástæðan fyrir slíku sinnu-
leyis, er hið sífelt hnignandi
heilsufar íslenzks félagsskapar.
Hér fækkar óðum þeim mönn-
um og konum sem fær eru að
skrifa fréttagrein á íslenzku, og
þó enn sé hér strjálingur af
skáldum og hagyrðingum, brúka
þeir ekki gáfur sínar til þess að
skrifa almennar fréttir.
Hér gerist þó enn ýmislegt í
félagslífi bygðar okkar sem ís-
lendingar standa fyrir eða eru
heiðraðir með, svo sem eins og
þegar málsmetandi hjón eiga
silfurbrúðkaups afmæli.
Eitt slíkt gildi var haldið hér
af mikilli rausn sunnudaginn 14.
des. 1947. (Var atburðarins ítar-
lega minst í Wynyard Advance
24. des.). Þennan áminsta dag
var hinum valinkunnu hjónum
Þórhalli og Sigríði Bardal hald-
ið veglegt silfurbrúðkaup. Þór-
hallur Bardal (Ted Bardal eins
og flestir kalla hann), er for-
stöðumaður (manager) Co-Op
verzlunarfélagsins í Wynyard,
Þessum félagsskap hefir hann
veitt forstöðu frá byrjun, hefir
hann blómgast undir hans umsjá
með ágætum.
Allra þjóða fólk er í þessum
félagsskap, og allir vildu vera
með í því að heiðra Mr. og Mrs.
Bardal; alt fór þar fram á ensku,
að undanskildu kvæði sem Ja-
kob Norman flutti og hafði ort
til heiðurshjónanna, og stuttri
en hnittilegri ræðu eða formála,
sem var á íslenzku. Gildi þetta
fór fram í samkomusal áslenzku
kirkjunnar í Wynyard. Var sal-
urinn fagurlega skreyttur fyrir
þetta tækifæri, voru þar raðir
af borðum, hlaðin gómsætum
réttum og skreytt blómum og
kertaljósum. Háborðið, þar sem
heiðurshjónin og nánustu ætt-
ingjar sátu var sérstaklega fag-
urlega skreytt. Á miðju borði
stóð eitt meiriháttar listaverk,
fagurlega gerð brúðarkaka.Allur
borðbúnaður var þar úr skín-
andi silfri, fyrir framan brúð-
ina stóð silfur blómavasi með
American Beauty Roses, sem
tveir af fjarverandi sonum
þeirra höfðu sent móður sinni,
einnig var Mrs. Bardal afhentur
blómvöndur frá gestunum.
Mr. Albert Swainbjornson,
stýrði samsætinu, fór alt fram
liðlega og skemtilega undir hans
stjórn. Próf. S. K. Hall spilaði
á píanóið, en forsöngvari var
Chris Axdal, var altaf sungið á
milli ræðanna, og inn í allar eyð-
ur spilaði próf. Hall af sinni al-
kunnu list, svo aldrei varð hlé á
lifandi skemtun.
Gleðimót þetta hófst með
bending frá fundarstjóra, allir
stóðu úr sætum og próf. Hall
spilaði “Wedding March” og
brúðhjónin voru leidd inn salinn
að háborðinu af Mr. og Mrs.
Gísli Benedictson.
Fyrst mælti Mr. Gísli Beni-
dictson fyrir minni brúðarinnar,
Gísli er æfinlega skemtilegur
ræðumaður í samkvæmum, en
skemtilegastur þegar hann mæl-
ir brúðarminni og aldrei betri
en í þetta sinn. Þar næst talaði
sveitaroddviti (Reeve) Elfros-
sveitar, Mr. G. F. Guðmundson,
fyrir minni brúðgumans. Mint-
ist hann á starf Bardals í -þarfir
Samvinnufélagsskaparins og sér-
staklega Wynyard Co-Op. Sagð-
ist hann ekki geta hugsað sér að
bygðarbúar hefðu getað fengið
betri mann til forystu.
Þá talaði Jakob Norman, hélt
hann stutta, smellna ræðu, áður
en hann flutti frumort kvæði
til silfurbrúðhjónanna. Kvæðið
og ræðan voru á íslenzku.
Næst talaði Mr. V. G. Gíslason
og afhenti heiðursgestunum Sil-
ver Coffee Service, til minning-
ar um þennan hátíðisdag, frá
vinum þeirra. — Mr. Gíslason
þakkaði Þórhalli sérstaklega
fyrir hans óþrjótandi elju við að
byggja upp Co-Op félagsskap-
inn, sem hann sagði að Ted hefði
byrjað með fáeinum ryðguðum
olíutunnum, en væri nú búinn
að gera að einni glæsilegustu
verzlun bæjarins.
Næst afhenti Konrad Bardal,
sonur brúðhjónanna, þeim silf-
urborðbúnað frá sér og systkin-
um sínum. Þá voru lesin upp
tt
"To Render the Deeds of Mercy
FOR WHEN YOU GIVE-
YOU ARE THE RED CROSS!
When you give to the Canadian Red Cross you are
actually taking part in its nation-wide service. You are
personally sharing in the maintenance of Outpost Hos-
pitals . . . helping crippled children walk again . . .
bringing comforts to veterans in hospltals . . . promot-
ing aJCanada-wide free Blood Transfusion Service. Your
Red Cross donations stand ever ready to give swift aid
in national disasters and to help maintain that greatest
of all youth organizations, the Junior Red Cross. Please
give generously.
1948 NATIONAL APPEAL

Thh space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
heillaóska skeyti frá Péturssons
í Winnipeg, Mr. og Mrs. Thor
Pétursson, Toronto; Miss S.
Stefánsson, Gimli; Jóhann Ein-
arson, Calder, Sask.; Mrs. Jóna
Axdal, Vancouver, B.C.; Mrs. C.
Fredrickson, Vancouver; Miss
G. Jóhannson, Saskatoon, Sask.;
Hildur og Konni Jóhannesson,
Garðar, N. D.; Mr. og Mrs. John
Gauti, Victoria, B. C.; Mrs. G. J.
Stefanson, Elfros, Sask.; Mrs.
John Jóhannson, Edmonton,
Alta.; Esther Gudjonson, Saska-
toon; Mr. og Mrs. K. H. Bjom-
son, Winnipeg, Man., og Kalman
og Thor Bardal.
Þá talaði brúðguminn. Þakk-
aði hann fyrir sig og þau bæði
með fáeinum ágætlega vel völd-
um orðum, því hann er mælskur
vel. Sagðist hann enga ósk eiga
betri, til allra giftra manna, og
manna sem ætluðu að gifta sig,
en þá að þeir mættu verða eins
hamingjusamir eins og hann
væri og hefði verið í þessi tutt-
ugu og fimm hjúskaparár sín.
Síðast talaði Mrs. Bardal, sem
einnig er afbragðs vel máli far-
in. Þakkaði hún fyrir sig alla
fyrirhöfnina og ástúðna og allar
gjafimar, en vænst af öllu þætti
sér um vinarþelið, sem á bak við
allar gjafimar og alla þessa
miklu fyrirhöfn lægi. Svo mælti
hún nokkur orð á íslenzku til
eldra fólksins, sem þama var,
og hún vissi að illa gátu fylgst
með enskunni. Var það fallega
hugsað af henni, eins og orðin
vom sem hún talaði til þess.
Allir viðstaddir skráðu nöfn
HALASTJORNURNAR
Hver einasta halastjama,
hversu tilkomumikil sem hún
kann síðar að verða, þegar hún
sést fyrst, sé hún ekki nálægt
sólu, er mjög ljósdauf og óskír.
Eftir því sem hún færist nær,
verður hún bjartari og venju-
legast stærri; þó verða sumar
þeirra nokkuð minni. Verði
stjarnan stór og fögur, lengist
hún smám saman, og stuttur
hali myndast. En eftir því sem
hún nálgast sólu, lengist hal-
inn og verður bjartari. Sé jörðin
í hagstæðri afstöðu, nær halastj.
sinni fyrstu fegurð nokkrum
dögum eftir sólnánd hennar, og
óskírist svo smátt og smátt unz
hún hverfur algjörlega sjónum.
Af öllum óvæntum halastjöm-
um má telja, að ein af fimm
sjáist með berum augum. Hala-
stjömur, sem eru væntanlegar
aftur, ganga sporbrautir um-
hverfis sólina, en brautarfletir
þeirra hallast yfir leitt fremur
lítið að sólbrautarbaugnum. —
Langsta sporbaugsbrautin, er
stjörnufræðingar vita gjörla um
er braut halastjómu 'þeirrar,
sem kend er við Edmund Halley;
umferðartími hennar er um sjö
tíu og fimm ár. Brautir óvæntu
halastjamanna eru að miklum
sín í þar til gerða bók, sem Miss
Dora Bardal hafði útbúið.
Fór svo hver heim til sín,
glaður og ánægður, betri menn
og konur af því að gleðja og
veita. Viðstaddur.
& Silfur-brúðkaups-bjöllur S
MR. OG MRS. TH. BARDAL
I.
Silfur-brúðkaups-bjöllur við
Braginn vil eg styðja —
Þór og Óðinn ljá oss lið
Látum okkur biðja —
Að við sækjum ykkar fund
Og með glöðu sinni:
Aldar-fjórðungs-óskastund
Yrki hjóna minni.
Silfur-brúðar-bj öllu-klið
Bragarháttur styður
Dómara eg deili við:
Drottinn sé með yður!
n.
Það hefir heildin skynjað
Að hjónaböndin slakna —
Því sumir hnútar harðna
En hinir vilja rakna —
Því álýst rétt að endumýja allra hjóna-bönd.
Á aldar-fjórðungs-millibili, nú um vestur-lönd.
m.
Að óska tli hamingju Þórhallur þér
Er þægilegt fyrir mig nú:
Því frjálslyndu stúlkunum unni eg enn
Hreint ekki neitt minna en þú------
Þó stundum í ógæti merki þær menn —
Þær magna — og líf-magna dautt —
Þær merktu oss báða — á munn og á kinn —
Og markið var oftast nær rautí--------
O g svo kom það fyrir — við supum á bjór —
Og sungum og spjölluðum hátt —
Og stjómmála-vitringar vorum við oft:
Og vissum hvað fjöldinn á bágt —
Við sáum í hillingum silfur og gull
Og sindrandi demanta fjöld —
Við skildum að ástin er endingar best
frá eilífðum hlaut ’ún sín völd.
Nú hertekur kærastan hug þinn frá mér
Og hamingju þína eg sá.
En skaparinn vissi, eg óskaði oft:
— Að ógiftur væri eg þá-------
Að óska til hamingju hugur minn kýs
Og heyrðu nú Þórhallur mig: :
Að konuna þína í öll þessi ár.
Eg elskaði rétt — eins og þig —
Og þessvegna flyt eg frá fjöldanum hér
Til farsældar ykkur — með brag: —
Þær hamingju-óskir í ókomna tíð
Sem ylja hvern líðandi dag.
Jakob, J. Norman
mim lengri, og liggja ekki, eins
og brautarfletir jarðstjam-
anna, hér um bil á sama stað
gegnum sólina, heldur hingað og
þangað og nálegast því sól úr
öllum áttum. Öðm hverju kem-
ur halastjarna í sólnánd einung-
is sem gesftir, er aldrei kemur
aftur.
Kepler áleit, að brautir hala-
stjamanna væru nokkum veg-
inn beinar línur, er lægju á víð
og dreif um geiminn frá einni
stjörnu til annarar. Litlu sáðar
(1675) gat pólski stjömufræð-
ingurinn Jóhannes Hevelíus sér
til, að brautirnar gætu verið
fleygbogamyndaðar. Tilgátuna
sannaði lærisveinn hans Doerfel
sex árum síðar; halastsjaman,
sem sást árið 1681 var prof-
steinninn. Þyngdarlögmálið var
nú fundið af Newton, er semur
svo von bráðara reglur um að-
ferð til að ákveða frumparta hala
stjömubrautar með nákvæmum
athugunum. Eftir þeim reiknar
vinur hans Edmund(ur) Halley,
út fleygbogabrautir allra þeirra
halastjama, er hann hafði nokk-
ur áreiðanleg skírteini um. Við
rannsóknir þessar tekur hann
eftir því, að á hér um bil hverju
sjötíu og fimm ára millibili, sá-
ust ljómandi fagra halastjöm-
ur. Þegar hann var búinn að
reikna út brautir þeirra, reynd-
ust þær, að höfuðatriðunum til.
að vera mjög líkar. Uppgötvun
þessi leiddi til þeirrar ályktun-
ar, að hér myndi vera um sömu
halastjörnu að ræða, er gengi
sporbaugs-, en ekki fleygboga-
braut. Það var þessi sannfæring
sem knúði Halley til að segja
fyrir um komu þessarar hala-
stjörnu árið 1759. Hún kom í
ljós á ákveðnum tíma, og einn-
ig tvívegis síðan, árið 1835 og
1910. Það er því ekki ófyrir-
synju að halastjarnan þessi er
kend við þennan fræga stærð-
fræðissnilling.
Þegar óvænt halastjarna kem-
ur í ljós, er braut hennar fyrst
reiknuð út samkvæmt þremur
athugunum, gerðum á þremur
mismunandi nóttum, og er þá
ávalt gengið út frá því, að braut
hennar sé fleygbogalöguð. Nái
athuganirnar yfir langt skeið,
kemur það iðulega í ljós, að
brautin er ofurlítið frábrugðin
fleygbogalögum. Það þykir ekki
líklegt nú, að braut nokkurrar
halastjörnu sé nákvæmlega
fleygbogamynduð. Sé hraði
hennar lítið eitt minni en fleyg-
bogahraði, er braut hennar spor-
baugsmynduð eða lokuð, og
má því vænta komu hennar aft-
ur. En fari hraði hennar fram
úr fleygbogahraðanum, hefir
hún breiðbogabraut (hyperbota)
— opna braut, og hverfur því út
í geiminn og kemur aldrei aftur.
Fáeinar halastjörnur, í nánd
við sólu, hafa gengið breiðboga-
brautir, en nákvæmir úreikn-
ingar hafa sannað, að þær hefðu
upphaflega verið sporbaugar, er
stærri jarðstjömurnar hefðu
valdið. Er því álitið að hala-
stjörnumar heyri til sólkerfi
voru ekki síður en jarðstjörn-
umar, og að aðalmunurinn liggi
í því, að sporbaugsbrautir
þeirra hafa langtum meiri hring
skekkju. Með öðrum orðum,
sporbrautir halastjarnanna eru
miklu flatari en sporbrautir jarð
stjamanna.
örsökin til þesis, hve stjömu-
fræðingum veitist erfitt að á-
kveða frumparta halastjömu-
brautar er sú, að hringskekkjan
er svo mikil. Flestar halastjörn-
ur koma eigi í ljós fyr en þær
eru komnar í nánd bæði við sól
og jörð, og oft sem þær eru
horfnar sjónum á útleið þeirra
þegar þær eru rétt komnar út
fyrir hlaðvarpajarðbrautarinn-
ar, nema ef svo ber við, að þær
séu í hagstæðri afstöðu. Sá litli
hluti brautarinnar, sem liggur
innan takmarka jarðbrautarinn-
ar, líkist oft mjög flötum spor-
j baug, fleygboga eða breiðboga;
j kunna þVí margra mánaða at-
I huganir að vera nauðsynlegar,
svo unt verði að ákveða með
vissu, hverjum af þessum þrem-
ur keilusniðum að brautin eða
, brautirnar heyri til. Hverfi hala
stjarna sýnum áður en slíkar at-
huganir hafa verið gerðar, eru
úrlausnarörðugleikarnir næst-
um því óyfirstíganlegir. — Að
eitthvað greiðist úr þesssum
örðugleikum, þegar sjónaukinn
mikli er kominn í notkun, er
ekki óhugsandi.
Þegar umferðartími hala-
stjömunnar er stuttur, er til-
tölulega auðvelt að reikna út
( braut hennar. Af eitthvað um
sjötíu halastjömum, er fara um-
. hverfis sólina á minna en hundr-
j að árum, eru fjörutáu og níu sem
ljúka umferð sinni á frá þremur
, til níu árum, og fjömtíu og tvær
I frá fimm alt upp að hálfu átt-
unda ári. Þær síðarnefndu
| mynda sérstakan hóp. Umferð
, þeirra um sólina er frá austri til
, vesturs — engin þeirra gengur
J aftur á bak, og brautarhalli
, hverrar er lítill, að eins þrettán
| stig að meðaltali. Allar em þær
I tiltölulega daufar, svo að örfáar
þeirra em sýnilegar með bemm
augum, og það einungis þegar
svo ber til, að þær ganga óvenju-
lega nálægt jörðu. Fáeinar hafa
einstaka sinnum sést með stutt-
um hala, en flestar em þær hala
lausar. Þegar búið var að ákveða
og rannsaka brautarlegu hinna
ýmsu halastjarna í Iþessum hóp
kom í ljós kynlegur skyldleiki
brauta þeirra og brautar Jup-
iters. 1 hverju einasta tilfelli
liggur sólferðarpunktur braut-
anna nálægt braut Jupiters. Af
þessu leiðir það, ef einhver þess-
ara halastjarna og Jupiter em
samtímis nálægt þeim stað, sem
skemst er á milli brauta þeirra,
verður fjarlægðin milli þeira,
í stjarnfræðilegum skilningi, oft
mjög lítil. Skyldleiki þessi er ó-
brigðult einkenni hverrar ein-
ustu stjörnu í hópnum.
Auðsjáanlega liggur einhver
orsök til þess, að umferðartími
svona margra halastjama skuli
vera næstum því jafnlángur, og
brautaeinkennin svo svipuð. Það
hefir ekki skeð af tilviljun
einni. Það er álit margra frægra
stjörnufræðinga, að halastjöm-
ur þessar séu herfang Jupiters
— að brautir þeirra hafi upphaf-
lega verið fleygbogamyndaðar
eða því sem næst þeirrar lögun-
ar, en hafi, af hrakningar áhrif-
um Jupiter, breyzt í sporbraut-
ir þær, sem þær nú þræða.
Ef halastjarna, sem þræðir
íleygbogabraut, gengur nálægt
Jupiter, breytist hraði hennar
talsvert, tilsvarandi sólu, af að-
dráttaráhrifum plánetunnar. Ef
hann vex, breytist braut henn-
ar í breiðboga; en ef hraðanum
seinkar, verður brautin spor-
baugslöguð, og kemur þá hala-
stjarnan aftur á reglubundnum
tímabilum, og liggur þá brautin
vitanlega um þann punkt, sem
röskunin átti sér stað.
Ymsra annara halastjömu-
hópa mætti geta, þessu málefni
til skýringar, og sem athyglis-
verið em, en það yrði of langt
mál að lýsa þeim svo raekilega,
að það leiddi til aukins skilnings
á málefninu.
Stjörnufræðingum befir til
skams tíma verið tíðrætt um
uppmna halastjarnanna. Nýlega
afstaðnar rannsóknir virðast
fullkomlega styrkja þá skoðun,
að þær hafi orðið til í sólkerfi
vom.
Fullkomnar sannanir virðast
fengnar fyrir því, að sólkerfi
vort sé á hraðri ferð í geimnum,
með rúmum tólf mílna hraða á
sekundunni. Ef líkami, sem
hreyfist óháður í geimnum, kem
ur í námunda við sólu, myndi
hann alloftast þræða auðsýni-
lega breiðbogalagaða braut, er
væri mjög ólík braut nokkurar
þektrar halastjörnu.
V